Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

U ZBULUA FLAMURI I REGJIMENTIT 6 I VULLNETARËVE SHQIPTARË NË USHTRINË AUSTRO-HUNGAREZE

by

                Shkruan: Frederik Stamati/

Ajo që dëshëroj të tregoj më poshtë nuk është një përshkrim, apo shtjellim i një teme historike, siҫ ndoshta mund ta prisnin shumë lexues, por vetëm një njoftim, një njoftim i thjeshtë, i bazuar në disa dokumente shumë nxitës dhe impresionues, nga ata që të ngrënë mëndjen. Nuk mund të thomi se dokumentet u zbuluan, ata ishin në Arkivin e Shtetit, vetëm se në kërkim të origjinës së flamujve më historikë të Shqipërisë lexova para tre javëve një raport për veprimtarinë e Biblotekës dhe Muzeut Kombëtar gjatë vitit 1930, ku në zërin DHURATA,  ndër të tjera, shkruhej:

“Z Dr. Rainholld (Reinhold) – Vjenë

1 flamur të Vullnetarëvet Shqipëtarë në ushtërin e Austrijës gjatë luftës së madhe; flamuri ka shkabën me dy krerë dhe numërin 6 të regjimentit të Shqipëtarëvetë”

Ky dokument ndodhet në Fondin 149, Dosja IV-285, e vitit1931.

Githashtu është një shkresë e datës 6 korrik 1930, si më poshtë:

“M.A.

­­Ni 126/289

Sende të falura

Muzejës’ Kombëtare

Mënistërijës’ së Arësimitë

Qytet

Për dijënijë të së Shkëlq. Mënistërijë shënojëm’ këtu pas sendet’ të falura Muzejës’ Kombëtare ndë këto kohë të funditë.

(Mbasi rreshtohen sendet e dhuruara dhe emrat e dhuruesve, vazhdon):

Z. Dr. Rheinhold-Vjenë

1 flamur’ të të 6 tit’ Regjiment vullnetarësh Shqipëtarë ndë ushtërijën’ Ajshtro-

Hungare gjatë luftës së madhe; këtë flamur’ i-a pat’ lënë i ungji’ tijë Z. Richard

Dimmel,  Kumandanti i Regjimentitë; Na u dorëzua me anën e Z. Izet Bebeziqitë.”

#                          #                        #

Ky flamur ruhet në Fondin Etnografik të Qendrës së Studimeve Albanologjike. Është prej pëlhure të leshtë, i kuq me një shqiponjë të zezë në mes, një shqiponjë disi e ҫuditëshme për nga forma, që nuk ngjason me format e shqiponjave që jemi mësuar të shohim në periudhën e pavarësisë dhe fare ndryshe nga forma e shqiponjës së batalioneve të ushtrisë shqiptare të asaj kohe. Poshtë shqiponjës është numuri 6. Anash konturohet nga një varg trekënëshash, në ide të përafërt për nga forma, me flamujt e batalioneve. Në krahë të majtë është vendi ku futej shtiza, apo liatari.  Kjo është prej pëlhure pambuku, ngjyrë gri në të kaltërt. Dimensionet janw 120cm me 85 cm.(Te plote mund ta lexoni ne Dielline printuar)

TAKIMI ME GRUAN E PARË AMERIKANO – INDIANE

by

Nga ROZI THEOHARI, Boston/

“Gratë, të cilat i rritin shoqërisë shtatin shpirtëror, janë zemra e kombit”/
M E G I S I/
Kur mbërrita në fillim në SHBA, gjatë leksioneve të para në kolegj, mësova nga shoqet e mia studente se Organizata e Gruas (paskësh edhe këtej të tillë!) organizonte shpeshherë aktivitete të ndryshme kulturore mjaft interesante e argëtuese. Ja një prej tyre. Ishte varur një lajmërim në stendën kryesore: “Javën që vjen, hapim diskutimin krijues mbi jetën dhe rolin e grave amerikano-indiane. Do të ftohet në kolegj grupi i grave indiane të Cope-Codit për të paraqitur festat
e tyre të vallëzimit gjatë ditëve të “Pow-Wow.” Me këtë rast,sipas dëshirës, mund të vini të përgatitur për të diskutuar.”
Ky lajm ma nxiti akoma më shumë kërshërinë time prejvitesh për t’i njohur nga afër e për të mësuar më shumë rreth këtij populli. Deri ne vitin 1994 indianët i kisha parë vetëm nëpër filmat amerikanë ose kisha lexuar për ta nëpër libra dhe
më dukeshin njerëz joreale, sidomos gratë e tyre, të heshtura, mistike, me ato tiparet e ngrira të fytyrës e trupat si statuja, si të ardhura nga një botë e panjohur.
Vendosa jo vetëm të shkoja në këtë takim, por edhe të merrja pjesë në diskutime, sepse nuk doja ta ndieja veten më poshtë nga studentët e tjerë. Në ditët që pasuan, ulesha me orë të tëra në tavolinën e bibliotekës, shfletoja me radhë libra, revista,
albume etj., prej të cilave mësova një mori historish, evidencash, luftërash, ngjarjesh interesante e traditash fetare e sociale rreth jetës së indianëve.Të dhënat, të cilat do t’i përdorja për shkrimin tim, i përpunova e i pasurova më vonë e po i jap të renditura më poshtë, duke menduar se i interesojnë edhe lexuesit.

SHËNIME RRETH JETËS SË GRAVE AMERIKANO – INDIANE

Shumë etnohistorianë kanë shkruar për gratë amerikano-indiane,studime që lidhin të kaluarën me kohën e sotme të tyre, duke përshkruar jetën, kulturën dhe historitë e atyre grave në veçanti dhe të mbarë popullsisë indiane në përgjithësi. Për më tepër, një numër grash amerikano-indiane kanë shkruar autobiografitë e tyre, të lidhura me jetën e grave të tjera të tribusë që i përkasin. Lind pyetja, pse kaq shumë libra e botime, kërkime e studime, rreth jetës së grave indiane? Sepse prapa
racës, gjinisë e klasës, ndërthuren elemente të tjera, të ndryshme nga një tribu tek tjetra. Dy nga elementet më kryesorë që dallohen tek gratë amerikano-indiane janë: perceptimi unik I vetvetes dhe ndryshimet në kulturën e tyre.
Jeta e grave indiane ishte e lidhur drejtpërdrejt me bindjen fetare të tyre dhe besimin në dukuritë e natyrës. Interesante është imagjinata me të cilën indianët e shpjegojnë fillimin e jetës njerëzore në Tokë. Indianët nuk e pranojnë konceptin biblik që gruaja është formuar nga burri. Përkundrazi, ata besojnë se
gruaja e burri janë krijuar në të njëjtën kohë. Indianët, në mitologjinë e tyre Irokuois, besojnë se origjina e tyre vjen nga njerëzit e qiellit. Ata tregojnë se, papritur, ra nga qielli në tokë një grua shtatzënë. Pasi lindi një vajzë, ajo takoi Turtulin e Madh, një nga banorët origjinalë të Tokës. Ajo u martua me të
e lindi shumë fëmijë, të cilët ishin gjysmë qiellorë e gjysmë tokësorë. Ndoshta, kjo histori joreale është e lidhur me faktin se, para s’dihet se sa mijëvjeçarësh, shumë nomadë, endacakë dhe kafshë udhëtuan nga Siberia deri në Alaskë, duke ecur
mbi akullin e ngrirë. Atë kohë ngushtica e Beringut ishte e kalueshme nga këmbësorët.
Të porsaardhurit, indianët primitivë, jetonin kryesisht me gjahun dhe me disa barishte të egra. Ata jetonin në tribu të ndryshme, me përbërje fetare të dallueshme, me gjuhë e tradita të ndryshme të jetesës. Por në përgjithësi, gratë kanë qenë më
të nderuara se burrat, më të mbrojtura, dhe të pajisura me autoritet ushtrues në jetën civile dhe në ceremonitë fetare. Fjala e tyre ishte e padiskutueshme për zgjedhjen e vendit ku do të vendosej tribuja, në varësi nga konditat e mjedisit dhe ato atmosferike dhe për marrëdhëniet ekonomike midis anëtarëve të një familjeje e midis familjeve të tjera. Ato luajtën një rol të madh në zhvillimin e ecjen përpara të ekonomisë së tribuve të tyre.
Një faktor tjetër që e bënte gruan të rëndësishme ishte
familja. Shumica e familjeve indiane ekzistonin në shoqërinë e
matriarkatit, të udhëhequra gjithmonë në linjën femërore si,
në tributë e jugut: Creek, Chocta, Chickasa; në tributë e Great
Plain: Paunee, Hidatsa, Mandan, Oto, Crou dhe tribu të tjera
Siouan; në jugperëndim: Navajo dhe një numër tribush të
quajtura Pueblo, përfshi dhe tributë Hopi, Laguna, Acona dhe
Zuni. Çdo anëtar i këtyre tribuve i përkiste një klani dhe ishin
të ndaluara martesat brenda klanit. Nëna, kryetarja e familjes,
zotëronte të gjitha mallrat që ndodheshin brenda kasolles së
familjes dhe kishte të drejtën e saj që këtë pasuri ta ndante
midis djemve e vajzave të saj, kur të vinte dita. Gruaja
gjithashtu zotëronte aftësi edhe për të ndërtuar shtëpinë e saj.
Ajo mbante përgjegjësinë për punimin dhe kultivimin e tokës,
për përgatitjen e ushqimit, për qepjen e veshjeve prej lëkure,
qepjen e qëndisjen e dhuratave të vogla që jepeshin gjatë
festimeve, si dhe sigurimin e nevojave të tjera që kishte banesa.
Në tribunë Pueblo, shtëpia i takonte nënës dhe bashkëshorti
vinte të jetonte tek ajo. Kopshtet, gjithashtu, i përkisnin nënës
dhe më vonë ato i zotëronin të bijat. Në tribunë Zuni, gruaja
ishte anëtare e asamblesë fetare që përbëhej nga nëntë persona.
Kur një grua indiane me fëmijë humbte bashkëshortin, caktohej
nga tribuja një burrë i ri, i cili duhet ta ndihmonte detyrimisht
atë, duke kryer punët e vështira që ajo s’ishte në gjendje t’i
përfundonte.
Kur udhëheqësi i një tribuje ishte grua, ajo ishte përgjegjëse
për të gjitha punët që kryheshin në tribu, si dhe ishte ruajtësja
e thesarit të tribusë.Ajo kishte fuqinë të dënonte me vdekje ose
t’ua falte jetën të burgosurve. Kishte gjithashtu gra oficerë që
ishin nën urdhërat e gruas udhëheqëse. Familja më e
rëndësishme e një klani quhej “Ohuachira”, në krye të së cilës
qëndronte një grua. Disa kronika të hershme të të bardhëve i
emëronin këto gra si “mbretëresha” ose si “princesha.” Është
botuar prej tyre historia e njërës prej princeshave, e quajtur
Cacica, që qeveriste provincën indiane në Karolinën e Jugut.
Cacica zotëronte të gjithë pasurinë e provincës, veshjet e
kushtueshme prej lëkure e shalla zbukuruese të grave etj. Mbi
të gjitha, ajo mbante në kokë një kurorë të stolisur me perla.
Kur mbi popullin e saj ra epidemia e kolerës, Cacica i shiti
perlat e saj të shtrenjta e me paratë bleu ilaçe me të cilat shëroi
njerëzit e saj.

Nga ana tjetër, tributë Omaha, Ponca, Iova, Kansa dhe
Osaga janë të njohura për klanet patriarkale, megjithatë gratë
luajnë një rol të padiskutueshëm organizativ e shoqëror në
strukturat sociale. Kështu, brenda klanit formohen shoqëritë e
grave për mosha të ndryshme, p.sh. shoqëria e grave që jetojnë
vetëm ose shoqëria e grave të veja, shoqëria e grave për qëndisje,
për qepje veshjesh si dhe për veprimtari të tjera profesionale. E
kundërta ndodh në tributë Cree të Northen Forest ose në tributë
Shoshoni të Rocky Mountains dhe në tribunë Karankaua, që
janë tribu tipike ku gruaja ishte skllave e burrit. Ato
konsideroheshin anëtaret e fundit në familje që s’kishin asnjë
vlerë. Bashkëshorti në tribunë Shoshoni ishte monark absolut
mbi gruan e vajzat, ai zotëronte çdo pasuri të tyre dhe kishte
të drejtë t’i ndërronte me qënie njerëzore të tribuve të tjera,
sipas pëlqimit të tij. Gratë punonin e robtoheshin gjithë ditën e
kryenin punët më të rënda. Disa nëna arrinin deri aty sa i vrisnin
fëmijët e porsalindur, në qoftë se ishin vajza, për t’i shpëtuar
një herë e përgjithmonë nga mizerja e jetës që i priste.
Është fakt i njohur historikisht se tributë indiane ishin
gjithmonë në rreziqe të paparashikuara, të gjithë indianët
jetonin vazhdimisht nën rrezikun e një sulmi, goditjeje të
befasishme. Burrat ishin të detyruar, natë e ditë, të përgatiteshin
për luftë mbrojtëse. Gratë qëndronin brenda, kujdeseshin për
fëmijët, përgatitnin ushqimin, qepnin rrobet prej lëkure dhe
opinga mokasine, paketonin plaçkat për udhëtime ose
shoqëronin burrat gjatë gjuetisë së kafshëve të egra. Po ashtu,
gratë kultivonin zarzavate në kopshtet e shtëpise ose mblidhnin
arra, manaferra e rrënjë bimësh të egra nëpër pyje, si dhe rritnin
pranë shtëpise kafshë të vogla e zogj të kapur me cark. Ushqimi
i indianëve ishte i shëndetshëm e i pasur në mish, perime, fruta,
arra e peshk, i balancuar më së miri sipas porcioneve.
Sipas studiuesve, gratë gjithmonë do të aktivizoheshin edhe
në punë që u përkitnin burrave të zotë, p sh në tributë e Great
Plains kishte gra që shkonin në gjuetinë e bufalos. Gratë ishin
gjithashtu arkitektet dhe ndërtueset e shtëpive në tributë e
Pueblosë dhe Navajos, ku ngritja e shtëpive me purteka dhe
bar të gjatë ishte një praktikë e njohur gjerësisht. Gratë në
tribunë Iova, në Illinois, kultivonin misrin, pa përdorur plugun
dhe kafshët tërheqëse. Pas punës ato merrnin pjesë në një
numër pa mbarim ceremonish e festash dhe në funksione të
tjera sociale, prej të cilave burrat ishin përjashtuar.

Argëtimet, jeta intime dhe jeta me bashkëshortin, për gratë
indiane, ishin absolutisht të lidhura me forcat e mbinatyrshme.
Në shumë tribu, vallëzimi në grup u hante shumë kohë grave.
Por vallëzimet kishin kuptim simbolik e mistik. Një nënë duhej
t’i mësonte vajzës të gjitha llojet e valleve, si dhe kuptimin që
shprehte çdo rit. Sipas refleksioneve indiane, Toka është Nëna,
Dielli është Babai dhe Hëna është Gjyshja jonë. Hëna jep urdhër
për të rregulluar ciklet mujore të femrave në të gjithë botën.
Kështu, menstruacionet e femrave indianët i shpjegojne si
ndikim të forcave të mbinatyrshme. Në qoftë se ndodhte ndonjë
shkatërrim ekonomik, ai ishte i lidhur me ciklin mujor.
Përkundrazi, në disa tribu të tjera, kur një vajzë i vinin
menstruacionet e para, ishte një ngjarje që festohej në ritet fetare
me vallëzime e me bujë.

Të gjithë indianët kishin standarde morale që ishin bazuar
në ritet e traditat e jetës, në mjedisin e banimit dhe në kushtet
ekonomike, në nevojat fizike të çdo anëtari të tribusë. Blerja e
nuses ishte një praktikë e përgjithshme. Një burrë indian e blinte
nusen duke i falur dhurata familjes së saj, për shembull, rroba,
ornamente, sende të vyera dekorative, varka dhe harqe e
shigjeta. Në disa tribu, dhuratat me të njëjtën vlerë
shkëmbeheshin ndërmjet krushqëve të nuses e të dhëndrit. Në
qoftë se bashkëshortja trajtohej keq ose ishte e pakënaqur nga
martesa, ajo ishte e lirë të shkonte dhe, pas ndarjes, burri e
gruaja kishin të drejtë të martoheshin përsëri.
Miratimi për martesë i djalit ose i vajzës i përkiste vetëm
familjes. Në fakt, më tepër vendoste kontrata me përfitim të
dyanshëm midis familjes së dhëndrit dhe asaj të nuses, se sa
vendosnin vetë ata, çifti. Sigurisht, për zgjedhjen e nuses ose
të dhëndrit nderi u takonte vetëm të moshuarve. Blerësi,
bashkëshorti që blinte nusen, nuk kishte të drejtë ta shiste atë
ose ta jepte përkohësisht si prostitutë. As ta rrihte e keqtrajtonte
atë ose ta vriste. Të posamartuarit kishin të drejtë të vendosnin
vetë për jetën sociale e mbarëvajtjen e familjes së re, të përdornin
të ardhurat e tyre ekonomike e të ndanin çdo gjë së bashku,
sipas rregullave e riteve të vendosura nga banorët e tribusë.
Në tribunë Navajo asnjëherë nuk martoheshin dy të rinj brenda
një klani, edhe kur ata binin në dashuri me njëri-tjetrin.
Poligamia ishte praktikuar pothuaj nga e gjithë popullsia
indiane. Përjashtim interesant nga ky ligj përbënin vëtem dy
tribu Pueblo të perëndimit, Zuni dhe Hopi, ku sundonte
monogamia. Një martesë e fshehtë ose një divorc i fshehtë, nuk
ekzistonte në tributë indiane. Çdo martesë e çdo divorc duhej
të merrej vesh nga gjithë të rriturit e tribusë ose çiftet që shkelnin
rregullin, duhej të dënoheshin egërsisht. Disa herë, çifti i
posamartuar jetonte së bashku me prindërit e njërit ose tjetrit.
Një burrë nga tribuja Apach nuk i fliste kurrë së vjehrrës dhe
babanë e nuses e trajtonte me respekt të madh.

Qysh me ardhjen e evropianeve të parë në kontinentin
amerikan, indianët vendës u cilësuan me një emërtim të ri:
“amerikano-indiane.” Marrëdhëniet “të bardhë – indianë” për
tre shekuj luajtën një rol themelor në ndryshimin e kulturës së
indianëve, veçanërisht, për gratë indiane. Karl Marksi ka
shkruar se, kur kolonizatorët e bardhë u vendosën në tokën e
re, gratë indiane, që më përpara kishin një status inferior ndaj
burrit, u bënë skllave për herë të dytë nga kolonizatorët. Si
pasojë e kolonializmit, indianët vuajtën tmerret e genocidit,
humbën tokat e tyre, u detyruan të bënin jetën e nomadit,
humbën jetën në masë nga sëmundjet e nga luftërat. Po ashtu,
martesat jashtë tribuve dhe përhapja e traditave kulturore e
fetare dhe e sistemit social, sollën një ndryshim në kulturën
tribale deri në konfuzionin e identitetit.

Nga libri autobiografik “Papago Woman,” (1936) i Maria
Chonas, mësojmë për tribunë Papagonia, shtëpinë tradicionale
të popullit të saj në shkretëtirën jugperëndimore të Arizonës
dhe në Meksiko. Në këtë libër Chona përshkruan tri përvojat e
jetës së saj: kujdesi për shtëpinë, të mësuarit dhe praktikimi i
aftësive femërore të traditave të Papagos. Qysh e vogël Maria
vraponte të mbushte ujë në shkretëtirën misterioze prapa
katundit, vend nga i cili ajo ruan në kujtesë historira, mite,
legjenda e përralla të treguara nga gjyshërit e saj. Në librin
autobiografik Maria demonstron rreptësinë dhe forcën e
zakoneve tradicionale të grave indiane brenda për brenda
shoqërise ku ato jetonin. Por ajo vetë filloi ca nga ca, të thyente
disa prej këtyre rregullave, p.sh. ajo e quajti veten mjaft të lirë
që ta linte shtëpinë e burrit kur ai u martua me një grua të
dytë. Gjithashtu ajo këmbënguli që gratë të liroheshin nga një
pjesë e punëve robtuese stereotipe që u përkitnin vetëm
femrave. Maries i dëgjohej fjala, sepse ishte e bija e kryetarit të
tribusë së Papagos, Co Quien, i dëgjuar në histori. Maria Chona
u cilësua si një udhëheqëse e sprovuar e grave indiane, duke
ngritur lart kulturën e tribusë Papago.
Chona i tregoi historitë e saj në vitin 1981, në moshën 90
vjeç dhe ajo ishte e vëmendshme rreth ndryshimeve që
ndodhnin në shoqëri. Gjatë takimit qysh në fillim me njerëzit e
bardhë asaj i bënë përshtypje dy gjëra, alkoolizmi dhe
katolicizmi. Gjithashtu, ajo kujtonte ditën kur përdori jastëkë
e kuverta për të fjetur.

Një tjetër autobiografi është shkruar nga gruaja indiane
Winnebago, e quajtur Mountain Wolf Woman, libër i botuar
me 1958. Ndryshe nga Maria, Mountain Wolf Woman, 75 vjece,
nuk e shkroi vetë librin, por zërin e saj e regjistroi redaktori i
shtëpisë botuese. Ajo fliste anglisht dhe përqendrohej më tepër
në krahasimin e jetës së burrit dhe të gruas indiane, të lidhura
me ndryshimin e vazhdueshëm të kulturës së shoqërise indiane.
Ajo tregon se me 1832, mbas “luftës së zezë”, indianët
Winnebago lëvizën në drejtim të verilindjes së Iowas. Në vitin
1848 pati një rritje të numrit të ardhësve të bardhë në Iowa
dhe tribuja e Winnebagos u largua përsëri, kësaj radhe në
perëndim të lumit Misuri. Por me 1863 Winnebagot u hipën
varkave e lundruan në drejtim te lumit Minesota, në territorin
e Dakotës, dhe udhëtimi i fundi shpërngules është Nebraska,
në Thurston County. Mountain Wolf Woman shpjegon se disa
shkaqe të tjera të lëvizjes së tribusë kanë qenë edhe gjetja e
punës për burrat, bashkimi i familjes ose nevoja për t’u kujdesur
për fëmijët e nipërit. Ajo e cilëson veten më tepër si transmetuese
të kulturës indiane midis jetës së popullit të saj dhe brezit të
ardhshëm. Ajo përsërit gjithë kohën: “Respektoni njerëzit e
moshuar, kështu nëna e babai na këshillonin ne, fëmijët. Ne i
respektonim pleqtë, por sot nuk ekziston një respekt i tillë.”

Nga rrëfimet e Mountain Wolf Woman mësojmë rreth
ndryshimeve në shoqëri qe ajo mbikqyri gjatë jetës së saj,
ndryshime të simbolizuara që nga luga metalike e kuzhinës.
Babai im, tregon ajo, nuk kishte nevoje të merrte liçense për të
gjuajtur një sorkadhe. Në lidhje me besimet fetare ajo tregon
me humor se midis një përzierjeje prej tri fesh të ndryshme në
fenë e saj, ajo nuk di cilën të zgjedhë më parë . Ajo praktikon
shërbesën fetare të ceremonive të Winnebagos, duke perfshire
vallen e skalpit dhe vallen e mjekimeve tradicionale. Së dyti
ajo, ndiqte shërbesën fetare të kristianëve dhe, më vone, kishën
amerikane në Nebraska. Kështu, kur Mountain Wolf Woman
vdiq, për të u falën e u lutën tre priftërinj të ndryshëm.

Ndryshimi i kulturës së jetesës së grave indiane, sot ka
tërhequr vëmendjen e shumë autorëve. Sipas studiuesit
Mihesnah, identiteti i grave indiane, vlerat e kulturës së tribuve,
rolet e gjinisë dhe dukjes, nuk mbeten statike, pasi indianët
përvetësuan vlerat e reja të sistemit shoqëror. Anëtarët e së
njëjtës tribu, shpesh, për nga gjendja dhe të ardhurat
ekonomike, u përkitnin klasave të ndryshme shoqërore.
Gjithashtu, gratë indiane me gjak të përzier (nënkupton,
martuar me të bardhë), kishin më tepër para dhe zotëronin
me shumë të mira materiale se gratë me gjak indian. Zakonisht,
gratë indiane të martuara me të bardhë, ndiqnin rrugën e
kristianizmit, duke u larguar dramatikisht nga vlerat dhe
traditat e tribusë. Megjithatë, edhe të martuara me të bardhë,
gratë indiane e kanë ndier deri në palcë përçmimin dhe
poshtërimin e racës.

Duke iu referuar antologjisë së autores Chandra Talpade
Mohanty, “Gratë e botës së tretë dhe politikat e feminizmit”,
citojmë , “Gratë me ngjyrë ose gratë e botës së tretë, të gjitha
kanë të përbashkët një mision, luftën për të drejtat e tyre. Dhe
në fakt, kjo luftë drejtohet kundër kolonializmit, kundër
racizmit dhe jetës stereotipe të këtyre grave. Por gratë indiane,
ndërsa përparon përzierja e vazhdueshme e racës së tyre, nuk
kanë ndjekur gjithmonë të njëjtën strategji të rezistencës. Shumë
gra indiane, dyracore, që duken si kaukaziane, nuk e përfillin
idenë e racës, të gjinisë ose nivelin e klasave social-ekonomike.”
Ndërsa në të kaluarën, në jetën e tribuve, gratë indiane
kishin fuqinë fetare, politike dhe ekonomike të barabartë me
burrat, sot është ndryshe. Roli poshtërues i gjinisë zuri vend
në shoqëri qysh kur evropianët u ngulën në Amerikë. Martesat
e shpeshta me të bardhët, sollën traditat e reja se “burri bën
ligjin në shtëpi.” Besimi kristian, gjithashtu, predikon epërsinë
e mashkullit. Ato gra indiane që adoptuan vlerat e kulturës
euroamerikane, humbën rolin e tyre tradicional të gjinisë dhe
fituan vlerat e shoqërisë së të bardhëve.

A janë gratë indiane popull real ? Po. Gjatë jetës së tyre,
brez pas brezi, shumë autorë përshkruajnë ndjenjat dhe
emocionet e grave indiane, miqësinë e sinqertë midis tyre dhe
përshtatjen aspak të lehtë me joindianët. Sa prekës, aq
frymëzues është fakti se si grate indiane bashkëpunojnë njëra
me tjetrën duke ndihmuar me përvojen e tyre gjatë shtatzanisë
dhe lindjes së fëmijës, gjatë ceremonive të pubertetit, gjatë
shkoqjes së kallëpeve të misrit ose gjatë gatimit të ushqimit. Ne
dimë gjithashtu se si ndikuan ndryshimet e mëdha të kohrave
në të gjitha fushat, edhe mbi jetën e gruas indiane.Të lidhura
njëra me tjetrën ato punuan së bashku dhe shoqërizuan së
bashku jetën e tyre të re. Së bashku ato iu përshtatën
euroamerikanëve të cilët ndërhynë me dhunë në tokat e tyre
dhe ato u rezistuan sa mundën ndryshimeve të kulturës.

Akoma në ditët e sotme gratë indiane përballojnë të njëjtin
diferencim gjinie dhe luftojnë me mjete paqësore kundër
kolonianizmit euroamerikan dhe indianëve të tjerë. Një grua
indiane është anëtare e një populli që ka luftuar me genocidin
dhe poshtërimin sistematik të racës, në këtë vend. Një grua
indiane është një vajzë e së kaluarës dhe një nënë e së ardhmes
të popullit të saj, i cili është plotësisht njerëzor dhe meriton
respekt.

LEYANNA

Sapo dola nga salla e kompjuterëve ku kisha shtypur
shkrimin për gratë indiane, lexova një tjetër njoftim në stendë:
“Fatkeqësisht lajmërojmë se takimi me amerikano-indianet u
anulua.” Pa dhënë asnjë shpjegim, asnjë shkak, asnjë arsye…
Dy kopjet e esese që mbaja në dorë, filluan të më rëndonin
për dreq… më iku lodhja kot. Psherëtita. Me të vërtetë kisha
bërë një punë të kotë? E mërzitur, duke pyetur, gjeta zyrën e
Organizatës së Gruas diku, në katin e parë të kolegjit. Ishin
minutat e pushimit dhe koridoret e shkollës mizëronin nga
studentët. Duke ecur e pavëmendshme midis grumbullit të të
rinjve, arrita së fundi të gjeja zyrën, por, pa u afruar mirë,
munda të dalloj kurrizin e një gruaje të re veshur me një xhaketë
të bardhë kapardine, e cila sapo mbylli me çelës derën e zyrës.
Kur u kthye në drejtimin tim njoha përnjëherësh Leyannen,
një ledi e re, të cilën e kisha njohur në kishën e ishullit të
Nahantit.
– Bota e vogël!- i thashë asaj në vend të përshëndetjes, e
pastaj, – Besoj…kryetarja e Gruas?
– Edhe pedagoge, njëkohësisht, – buzëqeshi lehtë ajo duke
zbuluar përgjysmë dhëmbët e bardhë me shkëlqim perlash.
– Ju…studente? Gëzohem shumë në qoftë se po.
Unë pohova duke tundur kokën dhe i zgjata esenë.
– Ah, qenki përgatitur për diskutimin…më vjen keq…
Indianet e ndryshuan grafikun e programit të festimeve…
– Ishte një rast për mua…më erdhi fati në derë të takoja për
herë të parë një grua indiane! – thashë unë.
– Tani kam pushimin e drekës – m’u drejtua ajo duke ecur
me lëvizje të ngadalta të trupit, si gjithnjë, dhe të folurit me zë
të ulët sikur donte të mos e dëgjonte dikush,
-Po ke kohë të lirë eja me mua në kafeteri të bisedojmë.

Zumë një tavolinë pranë dritareve që vështronin nga oqeani,
ku vezullonin jahtet e bardha. Ajo porositi supë pule me perime,
unë një kafe.
Ajo u përkul pak mbi tavolinë e m’i drejtoi sytë.
– Ne i ftuam indianet – u mundua ajo të shfajësohej. – Ne
nuk lajmëruam se ato do të vijnë…dhe këtu ka
ndryshim…Ndoshta do të vijnë një ditë tjetër.
Ajo theu një kafshatë bukë, e ngjeu me lëngun e supës dhe
e afroi me kujdes në gojë, pa përdorur lugën. Befas m’u kujtua
darka e lenteve (darka që shtrohet dyzet ditë para pashkëve),
në kishën e Nahantit, ku isha ulur në të njëjtën tavolinë me
Leyannen dhe, kur ajo e kishte ngjyer bukën në pjatën e supës,
kisha kujtuar sofrën e hershme fshatare.
Ndërsa mbllaçitej ngadalë, zgjati dorën e majtë, mori
shkrimin tim e filloi të lexonte disa faqe.
-E kini shkruar “eksellent.” – mërmëriti ajo. – Ju lutem,
mund të më falni një kopje mua?
-Merreni, mbajeni pa m’u lutur, – i thashë me
indiferentizëm. Pastaj shtova: Kisha dëshirë të takohesha me
një indiane…
– E ke përballë teje, në tavolinë, – tha ajo dhe një buzëqeshje
simpatike ia mbuloi paksa mollëzat e ngritura të faqeve.
Unë lëviza karrigen dhe u ngrita vrullshëm. Ne takuam të
katër duart e ndenjëm një çast duke kundruar njëra- tjetrën.
Flokët e saj të errët e të lëmuar ishin thurur prapa me një gërshet
të shkurtër, të lidhur me një fjongo të zezë. Fytyra e kuqërremtë
e vrarë, fillonte me ballin e gjerë e sa vinte ngushtohej deri tek
mjekra e vogël me majë, formë që i jepte një pamje pikëllimi e
turbullimi të brendshëm. Syte e saj gri me nuanca të lehta jeshile
nëpër to, të mbyllur përgjysmë e me bisht, vezullonin nën dy
vetulla të dendura, të ndritura e të zeza si shigjeta. Sytë i
ngjanin si dy vijëza të holla kur i mbante mbyllur e falej në
altarin e kishës.
– Gëzohem, – belbëzova unë, – gëzohem që ju kam njohur
ju më parë…- dhe u ula përsëri.
– Me siguri keni parë edhe indiane të tjera para meje, – tha
Leyanna, – por nuk i keni njohur. E para, ne nuk rrimë të
veshura me kostumin e traditës plot fije, pupla e xhufka dhe, e
dyta, në Amerikë sot ka përzierje njerëzish nga të gjitha etnite
e botës. Ne, indianët vendas, humbasim në këtë vrundull të
madh racash.

Pastaj ajo më tregoi se rridhte nga gjak i pastër i tribusë
Mashantucket Pequot në shtetin e Konektikut që ndodhet në
jug të shtetit të Massachusettsit, ku banojmë ne. Tribuja e saj
ka jetuar e vazhdon të ketë pronë rajonin me të pyllëzuar të
shtetit, ku Pequotet jetonin me gjueti dhe e ruajtën identitetin
e tyre si një popull i pavarur. Simboli i tribusë është “dhelpra e
pyllit”, sipas së cilës ka marrë emrin dhe populli indian i zonës.
Për mijëra vjet juglindja e Konektikut ka qenë vendbanimi
i Mashantucket-Pequoteve dhe paraardhësve të tyre. Fshatrat
e indianëve, vendosur pranë lumenjve, u zhvilluan
ekonomikisht. Pequotet merreshin me peshkim, gjueti dhe me
kultivimin e perimeve. Duke udhëtuar me varka nëpër lumenj,
indianët shpejt ranë në kontakt me ardhësit evropianë.
Wampum-et ose rruazat e përgatitura nga pjesa e brendshme
e guackave të detit e që shërbenin si stoli zbukurimi ose si
ornamente në ceremoni e rituale fetare e sociale, filluan të
përdoreshin edhe si monedha këmbimi midis amerikano-indianëve
dhe të bardhëve. Wampumet u bënë gjithashtu edhe
një faktor konkurrimi e konflikti midis evropianëve dhe
indianëve vendas. Filloi historia e armiqësisë…

Gjatë bisedës me Leyannen zbulon diçka, mëson, kupton.
Fytyra e saj merr një pamje tragjike kur përshkruan betejën e
Pequoteve në vjeshtën e 1636-s me ushtrinë e ardhur nga
Massachusetts. Pequotet refuzuan të paguanin 400 pashë me
wampums si dëmshpërblim për vrasjen e një evropiani. Ushtria
u vuri zjarrin dy fshatrave të Pequoteve pranë lumit Thames.
Në prill të 1637-s, të revoltuar, indianët sulmuan imigrantet
tek punonin në arat e tyre në Wthersfield, ku vranë nëntë burra
e rrëmbyen dy vajza angleze. Pequotet mendonin se dy vajzat
mund të kishin njohuri se si prodhohej baruti, i cili u nevojitej
për gjashtëmbëdhjetë pushkët që u kishin kapur të bardhëve.
Ky sulm ishte një “shkak” i mirë për evropianët, të cilët, me
një ushtri të vogël, dogjën krejt fshatrat e indianëve ku vdiqën
e u vranë afërsisht 700 burra, gra e fëmijë, në më pak se një
orë.
Dhe historia e luftërave midis kolonizatorëve dhe Pequotëve
vazhdoi pa mbarim. Ata indianë që shpëtuan gjallë, u bënë
pre e sëmundjeve dhe e skllavërisë. Megjithatë, ata e ruajtën
në shekuj rezervatin, tokën e të parëve, paçka se tani ishte
grabitur copë pas cope nga të bardhët.

Leyanna më ftoi të shkonim në zyrën e saj ku, mbi tavolinën
e punës, në një kornizë të praruar ishte varur një copë dru i
vjetër, i kalbur e gjysmë i djegur. – Është një relike e ruajtur
brez pas brezi , – tha ajo.- Ja çfarë “teproi” nga shtëpitë e
stërgjyshërve tanë!
Dhe vazhdoi të tregonte se fillimi i shekullit të njëzetë i gjeti
Pequotët të dobësuar nën forcën e asimilimit dhe kushteve të
këqia të jetesës. Një pjesë e madhe e tyre ishin shpërngulur
nga rezervati, me përjashtim të dy gjysmë- motrave Elisabeth
dhe Martha, të cilat nuk lëvizën nga pragu i derës. Dy gratë
indiane, si dy martire, luftuan të mbanin e të mbronin tokat e
tyre deri në ditët e fundit të jetës, me 1970. I biri i Elisabetës u
bë lider i Pequotëve, pas vdekjes së dy plakave.

Duke kujtuar histori të treguara gojë pas goje, Leyanna
vazhdon rrëfimin e saj me fitoren që arritën Pequotët me 1983
kur Kongresi amerikan u njohu të drejtën e pronësisë së tokës.
Pequotasit e larguar nga vendlindja filluan të ktheheshin
një nga një dhe me 1986 indianët ngritën qendrën e bingos e të
kumarit, një grup ndërtesash ndërtuar bukur e me një stil
modern, por të zbukuruara me skulptura, ornamente e vizatime
të artit të vjetër indian. U hapën vende të reja pune duke kthyer
në vatrat e tyre edhe shumë Pequotë të tjerë të ikur.
Falë këmbënguljes dhe qëndresës së dy motrave Martha-
Elisabeth që ruajtën tokën, qendra e kumarit-bingos-llotarisë
në Konektikut, është e dëgjuar sot në gjithë Amerikën.
Leyanna përfundon: – Ndërtesa e madhe e Bingos dhe e
Kasinos në tokën e tribusë sime mban emrin “Dhelpra e
pyllit”—një kujtesë se linja shpirtërore e Pequotëve vazhdon
brez pas brezi e pakëputur edhe sot, – nje kujtesë se rruazat e
dikurshme të fildishtit që shërbenin si para, tani janë
zëvendësuar me dollarë, një pjesë e të cilëve duhen shpenzuar
për rindërtimin e komunitetit të indianëve, për edukimin e
anëtarëve të tribusë e të fëmijëve të tyre dhe për krijimin e
kushteve të mira të jetesës dhe mbrojtjen e shëndetit të indianëve
të moshuar.”
Kur u ndava me Leyannen dhe e falenderova, ajo më dhuroi
një karficë me dy këpucë të vogla mokasini që, e mbante varur
në thilenë e xhaketës. “I ka punuar gjyshja ime me duart e
saj.” – tha. Por ajo që më gëzoi më shumë, ishte premtimi se
kur të ishte e lirë, do të më çonte të vizitonim familjen dhe të
afërmit e saj në Konektikut.

WORKS CITED

Bataille, Gretchen. AMERICAN INDIAN WOMEN

Lincoln Nebraska, University of Nebraska, 1984

Mihesuah, Devon. AMERICAN INDIAN WOMEN AND HISTORY

The American Indian Quarterly Wntr 1996 v 20 p 15 (13)

Terrell, John and Donna. INDIAN WOMEN OF THE WESTERN MORNING

New York, The Dial Press, 1974

Wall, Steve. WISDOM’S DAUGHTERS

New York, Harper Collins, 1993

Maria Chona. PAPAGO WOMAN (autobiography, 1936)

Montain Wolf Woman AUTOBIOGRAPHY (1958)

Chandra Talpade Mohanty. THIRD WORLD WOMEN AND POLITICS
OF FEMINISM

MARGARET THATCHER – SIMBOLI I SË DJATHTËS POLITIKE

by

“Në politikë, nëse do që të thuhet diçka kërkoja një burri, por nëse do që ajo të bëhet, kërkoja një gruaje.”  M.Thatcher/

SHKRUAN:EUGJEN MERLIKA/

Më 17 prill, në kishën Saint Paul të Londrës, në prani të 2000 të ftuarve nga e gjithë bota, zhvillohet ceremonia përshpirtëse e përcjelljes së “Zonjës së Hekurt”, Margaret Thatcher, ish Kryeministres së Mbretërisë së Bashkuar (1979 – 1990), që ndrroi jetë më 8 prill në banesën e saj në Londër, e goditur nga një iktus, mbas disa vitesh gjëndjeje shëndetësore jo të mirë, si pasojë e një sëmundjeje të sistemit nervor.

“Është me të vërtetë një ditë e trishtuar për Vendin tonë. Kemi humbur një udhëheqëse të madhe, një kryeministre të madhe dhe një britanike të madhe. Besoj se do të quhet kryetari më i madh i qeverisë që Vendi ka patur.” Kështu u shpreh kryeministri i sotëm i Mbretërisë së Bashkuar David Cameron, duke i u referuar një gruaje që kishte qeverisur një Vend që kishte patur si Kryetarë qeverije njerëz si Gladstoni, Disraeli, Lloyd George, Winston Churcill, Toni Blair etj. Janë fjalë që rihapin një diskutim që ka filluar në të largëtin vit 1975, kur 49-vjeçarja Margaret Roberts Thatcher, u ngjit në postin e kryetares së partisë konservatore angleze. Fakti që ende sot vazhdojnë diskutimet mbi rolin e asaj gruaje në historinë e Anglisë e të botës, është tregues i një personaliteti të jashtzakonshëm në jetën politike Perëndimore, në një periudhë ndryshimesh epokale, si ajo e viteve 80 të shekullit të shkuar.

Kjo “revolucionare” konservatore që, në ndryshim nga të gjithë shtetarët bashkëkohës, pati aftësinë t’i japë një epoke emrin e saj, kishte lindur në një familje të thjeshtë të një bakalli që tregëtonte mallrat koloniale. Kishte studjuar kimi dhe ishte futur në moshën 23 vjeçare në jetën politike. Trashëgoi edukatën serioze të një familje që hyn në numurin e atyre që përbëjnë shtyllën kurrizore të një kombi e, për të cilën, disa vlera marrin rëndësi absolute e nuk mund të jenë subjekte relativizmi. Në moshën 33-vjeçare zgjidhet deputete në Westminster e fillon kariera e saj shtetërore në kabinetet e Macmillan-it, Alex Douglas-Houme e të Edward Heath-it, në këtë të fundit në dikasterin e arsimit. Por Meggi kishte synime më të larta, jo të një kariere vetiake, por të një ndryshimi rrënjësor të filozofisë politike të Vendit të saj e madje edhe të vetë atij. Në këtë synim madhor ajo ka një kurajë të rrallë që t’i bëjë Vendit të saj një diagnozë shkencore e të pamëshirshme, të cilën asnjë koleg politikan nuk e kishte bërë : Anglia e kishte fituar luftën, por fitorja nuk ndryshonte shumë nga humbja. Më 1945, e varfëruar dhe e drobitur, ajo kishte pushuar së qëni një fuqi e madhe, duhej të bëhej diçka tjetër.

Kjo diçka tjetër ishte shprehje e një tjetër mendësie, e të tjera parimeve, e të tjera kritereve të përballimit të problemeve. Kjo tërësi ndryshimesh në botkuptimin e saj, që do të bëhej me shumë mundim edhe botkuptimi i një partie, i një Vendi, i një epoke që u quajt “liberizëm” dhe vetë kjo e fundit “teçerizëm”. Për kohën ishte një ideologji revolucionare që u fut në trupin e një partie të mësuar me një tradicionalizëm, që bazohej në mirëkuptimin dhe në miratimin. “Teçerizmi ishte, para së gjithash, një ideologji e liberalizmit, donte të zvogëlonte rolin e Shtetit në shoqëri dhe në ekonomi e të përforconte rolin e tregjeve e të individëve. Por ishte dhe ideologjia e mundësive, e vetë-sendërtimit, e meritokracisë.” Kështu e përcakton politologu i njohur Bill Emmoth mendimin zotërues të Margaret Thatcher. Me këtë bagazh ideor ajo fitoi zgjedhjet në majin e vitit 1979, duke u ngarkuar me detyrën e kryeministrit të Mbretërisë së Bashkuar.

Gjeti një Vend në prag të falimentimit, me plehrat që mbushnin rrugët, me korentin elektrik të racionuar, me një papunësi të jashtzakonëshme, me një javë pune të katandisur në tri ditë. Britania dilte nga një dimër tensionesh shoqërore, me një popull të lodhur nga grevat pa kufi, nga bllokimi i shërbimeve, nga plotfuqia e Tred Unions-eve që bënin ligjin, me një sistem ndihmash shtetërore që kishin asfiksuar financat e kultivuar parazitizmin, duke zbehur vullnetin për punë të qytetarëve. Ishin të gjitha këto pasoja të qeverisjes laburiste simbas mendësisë stataliste, për të cilin individët dhe nismat e tyre duhet të njëjtësoheshin me planet e Qeverisë dhe faktorin shoqëror.

Për shtetaren as pesëdhjetëvjeçare, që merrte mbi supe drejtimin e ish perandorisë më të madhe të botës, kjo gjëndje ishte e papranueshme. Nga mësimet e Shën Françeskut huazoi një koncept, të cilin e ktheu në një projekt, që bëhet lejt-motiv i punës së saj. “Aty ku është gabimi të sillet e vërteta, ku është dyshimi të sillet besimi, ku është dëshpërimi të sillet shpresa. Forcat e gabimit, të dyshimit e të dëshpërimit janë kaq të fuqizuara në shoqërinë britanike, sa që thyerja e tyre nuk do të jetë e mundur pa disa masa mospajtimi.”

          Zaret ishin hedhur dhe ajo, në mbledhjen e parë të Qeverisë, bën të njohur planin e saj të ndryshimeve. Përballë kishte një përkrahës dhe 17 kundërshtarë, që “revolucionin” e saj e quanin të pasendërtueshëm e, madje, të dëmshëm. Vërejtjeve të tyre i u përgjigj me një frazë lapidare : “Zonja nuk kthehet mbrapsht!”

          “Iluzioni i fundit që ndërhyrja e Shtetit do të kishte sjellë harmoninë dhe solidaritetin shoqëror, apo në gjuhën e konservatorëve “një komb të bashkuar”, u shemb në një klimë të përgjithëshme pakënaqësie, në të cilën të vdekurit mbeteshin pa u varrosur, të sëmurë rëndë nuk pranoheshin nga spitalet sepse nuk i lejonin rojet e sindikatave, dhe humori shoqëror mbizotërues ishte i një zilie sherrtare e i një armiqësie pa shkak. Të shërohej sëmundja e Anglisë me socializmin ishte sikur të kërkohej të shërohej leuçemia nëpërmjet shushunjave.” Shkruan Ajo në librin e saj “Vitet e Dawning Street”. Me një vullnet dhe energji të pashoqe punoi  për zbatimin e projektit tepër ambicioz, atë të ndryshimit të Mbretërisë së Bashkuar, në bazë të të cilit ishte parimi “të tërhiqeshin kufijtë e Shtetit”, duke u mbështetur në dy shtylla kryesore të mendimit të ri : privatizimet dhe liberalizimet.

Deri atëherë në politikën botërore termi privatizim ishte i panjohur, me Margaret Thatcher u bë politikë për t’u zbatuar në Britaninë e Madhe e, më pas, për t’u eksportuar në çdo kontinent. Gjatë viteve 80 qeveria angleze privatizoi trasportet, industrinë e çelikut, gazin, telefoninë, ujin, industrinë e naftës e dhjetra ndërmarrje të kontrolluara nga Shteti u shitën. U hap kështu epoka globale e privatizimeve, që përfshiu Indinë, Amerikën Latine, Evropën Perëndimore e, mbas 1989, edhe atë Lindore së bashku me Rusinë. Në këtë proçes të madh revolucionarizimi të Shtetit u zhvillua edhe ndeshja me Trade-Unions, që ishin fortesat më të fuqishme të statalizmit, një ndeshje që përfundoi me fitoren e rendit të ri që ishte shprehje e nismës së lirë të individëve, e rentabilitetit ekonomik, e një shoqërie në të cilën Shteti duhet të bënte vetëm atë që nuk ishte në gjëndje t’a kryente qytetari i vetëm. Në betejën e gjatë të Kryeministres me Sindikatat mbeti proverbiale një shprehje e saj : “Të kesh mundur nazistët për t’u mundur nga Sindikatat është jo vetëm marrëzi, por diçka qesharake.” Në atë vazhdë u ndërprenë pagesat për ndërmarrjet në humbje, me falimentimin e industrisë automobilistike, që u përtëri nëpërmjet kapitaleve të huaja që hynë në Angli. Në këtë kuadër lindi dhe tregu financiar  ndërkombëtar në Londër, i famshmi City. Liberalizimit të tij mjaft ekonomistë e shtetarë të së majtës sot i veshin përgjegjësinë e krizës ekonomike të viteve të fundit, nuk di sa mund të jetë i bazuar ky gjykim.

Një tjetër fushë e veprimit të qeverisë ishte shkurtimi i shpenzimeve të Shtetit. Kështu vetëm në administratën shtetërore, nëpërmjet këtyre shifrave, mund të kuptohet prirja për të patur një Shtet të lehtë e funksional. Më 1961 numuri i nëpunësve ishte 640000 (më i ulti i mbas luftës. Më 1979, mbas qeverisjes së Kallaghan-it kishte arritur në 732000. Në vitin 1983 zbriti në 630000. Një tjetër tregues i suksesit të politikës qeveritare vërehet në numurin e orëve të grevave : 30 milion më 1979, 2 milion më 1986.Reformat kishin mjaft kundërshtime, por anglezët e kuptuan se ishin rruga më e mirë për të siguruar zhvillimin e Vendit e prandaj i dhanë votbesimin tri herë rradhazi Qeverisë Thatcher

Personaliteti i Zonjës Thatcher spikati edhe në politikën  ndërkombëtare. E nderuar më shumë në SH.B.A. e në ish Commonwealth-in britanik e më pak në Evropën kontinentale, për prirjet e saj nacionaliste e qëndrimin e vendosur antikomunist e jo shumë miqësor ndaj institucioneve të Bashkimit (“Evropa është dera nga hyhet në socializëm”), Kryeministreja angleze shpaloste profilin e një shtetari, për të cilën nuk reshtën kurrë vlerësimet në të gjitha nivelet, si politike ashtu edhe mediatike. Ronald Reagani e quante “burri më i mirë i Anglisë”, Henry Kissinger “një drejtuese me bindje të forta e një personalitet të jashtzakonshëm”, James Bakeri “Meggi ka ndryshuar rrjedhën e historisë”, ndërsa Gorbaçovi shprehet për Të : “Ka qenë një politikane e madhe dhe një njeri i shkëlqyer. Fjala e saj kishte një peshë të madhe.” Nancy Reagan, bashkëshortja e Presidentit të SH.B.A. i cilëson kështu marredhëniet Reagan-Thetcher : “…Politikisht ishin dy zemra binjake, të përkushtuara për lirinë e për t’i dhënë fund komunizmit.” Në lidhje me këtë vështrim të veprimtarisë politike të Zonjës Thatcher po sjell një bisedë të Saj me ish Kryeministrin sovjetik Aleksej Kosigin, në një ndalim në Moskë të aeroplanit , që e çonte në Tokio në mbledhjen e G7, në vitin 1982. Kosigini, që ishte në një mbledhje me kryeministrat e Vendeve socialiste, ndërpreu takimin dhe shkoi në aeroportin Vnukovo për të pritur kolegen angleze. Ndërmjet argumentave të bisedimit Zonja e hekurt ngriti problemin e qindra mijra vietnamitëve të jugut që largoheshin me varka për të arritur në brigjet e Vëndeve të tjera aziatike jo komuniste. Shumë prej tyre vdisnin në det dhe Anglia kishte mobilizuar flotën për të shpëtuar mjaft prej tyre e për t’i zbarkuar në Singapor apo Hongkong. Ja si përcjell bisedën vetë Kryeministreja e Britanisë së madhe :

“ I vura në dukje Kosiginit se Vietnami ishte një Vend komunist dhe një aleat besnik i B.S. dhe që ai vetë kishte një ndikim të madh mbi Qeverinë vietnamite. Kjo që po ndodhte ishte një katastrofë e një çnderim, jo vetëm për regjimin vietnamez, por për gjithë komunizmin. A s’mund të bënte asgjë për të ndaluar dukurinë. Fjalët e tij m’u përkthyen : “Mirë,  janë të gjithë të droguar ose kriminelë”.  Nuk shkoi më tutje. Çfarë? Pyeta. “Një milion njerëz ? Komunizmi është një e keqe e tillë në të cilën një milion njerëz duhet të drogohen apo të vjedhin për të jetuar ?”

          Nuk arrita të ndaloj lumin e mërgimtarëve të përndjekur, por munda të kundërshtoj, siç do të bëj gjithmonë, gënjeshtrat me të cilat komunistët justifikonin përndjekjet e tyre…..”

Ishte ky një nga përballimet e Margaret Thatcher-it me krerët e komunizmit në një mënyrë të guximshme e jo hipokrite e ky qëndrim nuk ishte ai i të gjithë drejtuesve të demokracive Perëndimore, që shpesh mbyllnin një sy, siç bëjnë edhe sot me Kinën, para shkeljeve të rënda të të drejtave të njeriut në ata Vende. Shqiptarët i mbajnë mënd mirë ende tufat me lule të ndonjerit prej përfaqësuesve të demokracive Perëndimore mbi varrin e Enver Hoxhës.

Këtyre vlerësimeve dua t’i shtoj edhe atë të një kundërshtari të vendosur të Zonjës Thatcher, Ken Livingston, Kryetar i bashkisë së Londrës, që Ajo e quante “një tiran komunist” : “E admiroj dhe e respektoj për pasionin e bindjeve të saj”, duke shtuar më poshtë : “Tragjedia për këtë Vend ishte se gjithshka në të cilën besonte ishte e gabuar.”

Koha vërtetoi se idetë dhe besimi i ish Kryeministres angleze ishin të drejta dhe e kryen funksionin e tyre. Një tjetër koleg i saj i së majtës, Toni Blair, e quante veten “bir të saj” sa i përket koncepteve të qeverisjes e të ekonomisë, ndërsa kujtimin e saj e nderojnë sot edhe persnalitetet më të mëdha të së majtës Perëndimore, si Barack Obama apo Francois Hollande.

Ne, shqiptarët, nuk kemi patur asnjë lidhje me këtë Zonjë të madhe. Duke vlerësuar e nderuar figurën, në filozofinë njerëzore e shtetdrejtuese të Saj mund të gjejmë pika takimi, edhe se në gjithë kujtimet e saj, nuk haset asnjëherë emri i Vendit tonë. Nacionalizmi, antikomunizmi e liberizmi janë koncepte e vlera në të cilat, një pjesë e mirë e shqiptarëve mund të gjejnë veten e përbëjnë një pasuri të vlefshme, për të gatuar fizionominë e një të djathte të vërtetë, për të cilën ka nevojë shoqëria shqiptare.

Një mësim të vlefshëm mund të nxjerrim edhe nga përfundimi i historianit, diplomatit e politologut italian Sergio Romano në lidhje me karjerën dhe përfundimin e Margaret Thatcher-it : “Na mëson se demokracitë e mira dijnë  t’i japin hapësirë reformatorëve të mëdhenj dhe dijnë t’i çojnë në shtëpi, kur bëhen më pak të dobishëm për Vendin.”

Më duket se është një mësim që duhet të marrë një vlerë, pothuaj ungjillore, për jetën tonë politike e aktorët e saj.

Prill 2013

Rezoluta çame dhe politika shqiptare

by

NGA BEHAR GJOKA/

Prej vitit 1991 e deri më tani, politika shqiptare, me ulje-ngritjet e veta, është gjendur në situatën e një prove zjarri dhe dinjiteti për të mbajtur qëndrim ndaj çështjes së drejtë të popullsisë çame, sipas dokumenteve të kohës, të dëbuar me dhunë dhe masivisht nga trojet e veta, duke përvijuar kështu përmasat e një gjenocidi të pastër etnik.

Hezitimi dhe droja për ta miratuar atë, në harkun e njëzet viteve, si një akt politik, juridik dhe historik, përveç të tjerash, dëshmon një situatë të mungesës së dinjitetit të politikëbërjes, si dhe të një pozicioni inferioriteti të faktorit politik, pra që duket se nuk ka vënë ende në themel të marrëdhënieve ndërshtetërore reciprocitetin dhe fqinjësinë e mirë. Kuptohet se miratimi i rezolutës mbi të drejtat e mohuara të popullsisë çame kërkon që të merren përgjegjësitë përsipër nga e gjithë politika shqiptare, sepse në marrëdhënie me çështjen kombëtare dhe me fatin e bashkëkombësve, nuk ka krahë dhe ngjyresa partiake, nuk ka arsye që të vihet në dyshim uniteti dhe unifikimi i qëndrimeve të politikës shqiptare, ashtu siç ngjau në vitin 1999, kur shqiptarët e Kosovës u dëbuan prej trojeve të veta nga serbomëdhenjtë.

Humbja dhe fitorja në marrëdhënie me çështjen kombëtare është e përbashkët, prandaj është thelbësore që edhe zgjidhja e këtij ngërçi, që nuk mundet të zgjidhet nga kalendat greke, të merret përsipër nga e gjithë politika shqiptare. Miratimi apo mosmiratimi i saj, pikërisht në këto momente, nuk ka gjasa të shndërrohet në mollë sherri për të shënuar patriotët dhe tradhtarët, përkundrazi, janë shanset për të evidentuar maturinë dhe pjekurinë për të marrë përsipër përgjegjësitë, së bashku dhe në emër të kombit shqiptar, në emër të demokracisë dhe fatit të përbashkët të banorëve të rajonit të gadishullit të Ballkanit. Momenti i zgjedhur, në pragzgjedhjet parlamentare të radhës, nuk ka asnjë shkak që të përdoret si një trampolinë e përkohshme, e mbajtjes ose e marrjes së pushtetit, duke fshirë kështu të drejtën e shqiptarëve, të drejtën e kthimit dhe të lëvizjes, të drejtën e pronës dhe të përkujtesës së sakrificës së dikurshme, le të shërbejë për të evidentuar dhe përfaqësuar thelbin e politikës sonë, si një model mirëkuptimi në lidhje me çështjet madhore të kombit.

Nga ana tjetër, miratimi i rezolutës, në fakt shënon një akt të mirëfilltë juridik në marrëdhënie me politikën shqiptare, e sidomos me detyrimin që qeveritë, pra Ekzekutivi i çdo kohe, pavarësisht ngjyrës dhe krahut politik, ta ketë gjithnjë në qendër të vëmendjes çështjen shqiptare në përgjithësi, e po kaq çështjen e popullsisë shqiptare në Greqi, që në fakt lidhet ngushtësisht me fatin e shqiptarëve të Vilajetit të Janinës, i cili prej vendimeve të Konferencës së Londrës, ku Fuqitë e Mëdha të kohës, në këtë rajon të trazuar, por që e kanë vënë në zgrip të ekzistencës kombin shqiptar, madje trojet e saj shpeshherë kanë shërbyer për të shuar etjen e shovinizmit të fqinjëve tanë jugorë dhe veriorë, padrejtësisht copëtojë trojet shqiptare, duke lënë jashtë shtetit shqiptar më shumë se sa gjysmën e tyre.

Padrejtësia historike e vitit 1913 bëri që në mes të tjerash të përfshihej në shtetin grek Vilajeti i Janinës, e bashkë me të edhe fati i çamëve. Po kaq, në anën tjetër, në pikëpamje të rrjedhave historike, çështja e shqiptarëve të Greqisë, ku përfshihet edhe çështja çame, ka një moment që bëhet gjithçka për të fajësuar shqiptarët në një kohë që ishin të pushtuar nga fashistët italianë, e në mënyrë të veçantë për të fshehur gjenocidin e ushtruar gjatë gjithë kohës, e që kulmohet me dëbimin e shqiptarëve të Çamërisë. Pra, jemi në të drejtën tonë, legjitime dhe demokratike, që duke miratuar rezolutën mbi popullsinë çame, një realitet historik dhe gjeografik, zbehim fluturimet pindarike mbi Vorio-Epirin, një realitet politik që fle në jo pak koka të fqinjit jugor dhe pa asnjë bazë historike, e duke hedhur themelet e reciprocitetit ndërshtetëror, si dhe për të vërtetuar se demokracia shqiptare kalon nëpër Tiranë, para së gjithash.

 

CONSTITUTION AND BY-LAWS OF THE PAN-ALBANIAN FEDERATION OF AMERICA VATRA

by

Purpose of the Federation/

This federation was founded and organized with the following purpose and program:

1. To promote among Albanians in America, and through them among the Albanians in Albania, the spirit of helping one another and of loving their nationality, through conferences and publications.

2. To  promote among them the sense of honor and love for the laws and institutions of the United States of America, and to strengthen the bond of friendship between American citizens and Albanians

3. To help in the learning of English and Albanian languages and to spread education and moral doctrines among Albanians in America.

4. To help morally for the amelioration of the members of the Federation and to protect, as much as it can, Albanian immigrants and workers.

The spirit of the Federation

5. VATRA should take no part in politics

Membership

6. Any Albanian, living in the United States of America, eighteen year s or older, of good behavior, of normal mentality, may seek to become a member of VATRA.

7. A person, who believes in the overthrow of the American government by revolutionary or criminal means, or by some illegal means no matter how, cannot become a member of VATRA, and if he has been accepted as a member through a mistake or ignorance of some members, his name will be deleted from the membership list.

8. A person that has revolutionary connections, which he supports with money or articles or conferences or in any other way, cannot be admitted as a member of VATRA, even if he himself is honest and wise and can be blamed only because of his misunderstanding. If a person of this sort has been admitted once as a member of VATRA, his name will be deleted from the membership list.

9. A person, no matter how honest he is, if he has the habit of contradicting always, of complaining, of heaping calumny on the officers of the Federation, and through his behavior and his speech manages to cool and drive ways people from VATRA, and plunges the Federation into expenses by increasing or lengthening meetings-such a person cannot be admitted as a member; or if he is admitted once, his name will be deleted from the membership list.

Income

10. VATRA’s income comes from these sources: a) annual dues, the number and amount of which is to be resolved each year by the Convention of VATRA; and when no new resolution is made on this point, the system of previous year continues in effect, b) from publications (books and newspaper) of VATRA; c) from voluntary gifts of members, or friends outside of VATRA

Officers

11. The officers of VATRA are as follows: a president, a secretary, a treasurer and four board members. These officers together form the Central Committee and are elected for one year by VATRA’s convention which takes place annually at a meeting held by the Delegates id the chapters of VATRA.

The duties and rights of the Central Committee

12. The Committee organizes branches, accepts them in the Federation, or deletes them from the list of membership if they do not obey the Constitution and the by-laws, the directives of the Convention or the resolutions of the Committee.

13. The Committee appoints and removes form duty agents, lecturers, and other representatives and delegates of VATRA, as the need may be, whether they are paid or not.

14. The Committee examines the books of the Federation every four months, and through the President and the Treasurer publishes in the official bulletin of the Federation the income of the period.

 

15. Through the President, the Central Committee puts into effect the resolutions voted at the Convention and helps the president to fulfill his duties as prescribed by the Constitution and the by-laws.

 

16. The Committee holds a meeting at least six times a year; and if the President deems it necessary, the Committee may meet more than six times during the year.

 

17. The President calls the meetings, fixing the day and the hour of every meeting.

 

18. Four members of the Committee, if they think it necessary, may call upon the President to hold an extraordinary committee meeting. Such a demand upon the President should be made in writing and should note clearly the reasons that make the extraordinary meeting necessary.

 

The President of VATRA

 

19. The Central Committee like the Federation, is headed by the President of VATRA

 

20. The President is elected by the Convention of VATRA, and he can be removed only through a similar convention.

 

21. The President prepares and brings before the Central Committee every undertaking of importance, especially when it involves expenses of the branches of VATRA

 

22. At the end of the year, and with the help of the Central Committee, the President gives the convention an account of the expenses and the activities of the Committee.

 

The Secretary

 

23. The Secretary of the Headquarters is the second officer of VATRA, takes the place of the President when he is absent, keeps the books and correspondence of the Headquarters with the branches, with the members and other outside persons, keeps the records of the meetings of the Central Committee, keeps the archives, the keys to the office and the safe.

 

The Treasurer

 

24. The Treasurer keeps the funds of the Federation for which he is responsible. All sums that come to him should be deposited at the regular bank on the day they are received. He has no right to keep on his person more than one hundred dollars of the organization’s money.

 

25. The Treasurer pays out all the sums resolved upon the Convention or by the Central Committee. All payments are made by check, signed both by the President and the Treasurer.

 

26. The Treasurer prepares the books every four months for the Central Committee, and annually for the Convention.

 

Members of the Board

 

27. The members of the Board should be present at every meeting of the Committee, unless they must be absent through illness or some other unexpected cause.

 

The Convention

 

28. VATRA holds its convention once a year, composed of delegates from each regular branch that is recognized by Headquarters as in god order, and which has the necessary number of members.

 

29. The place and date of the convention are fixed by the previous convention, or, if necessary, by a vote sought from and sent by post by the boards of the branches. If neither the previous convention nor the vote of the various boards gave set a date, it is understood that the convention will be held in Boston in the first week of July.

 

30. No one will be admitted as delegate to the convention unless he has been a regular member for the last two years and has paid at least six membership dues.

 

31. Proof for the delegate’s being a regular member of VATRA for the last two years will be sought in the archives of VATRA.

 

32. A regular member for more than two years, in the event that he leaves America, retains the rights of an old member as soon as he pays his dues and joins the Federation again the first month he returns to America.

 

33. A regular member who is sick in a hospital is not deprived of his membership even if he pays no dues while he is in the hospital, but he loses the rights to membership as soon as he is out of the hospital and does not begin paying dues that may fall due at the time.

 

34. The credentials of the convention delegates are examined by the President and the Central Committee in VATRA’s offices before the Convention opens, and determines whether they are in good order or not. A delegate, in the event that he is not accepted as such, should abide by this decision at least provisionally, but has the right to bring his case before the Convention, which may reverse the decision of the Central Committee. Such a step should be brought before the convention in writing, and the rejected delegate may be called by the Convention so that he can present his case; but he cannot enter the convention without having been authorized to do so, and should he try to force his way in, h will be penalized by the loss of his membership in VATRA, as a person that disturbs the peace, does not obey regulations and is uncivilized.

 

35. The temporary chairman of the convention is the President of VATRA, who opens the convention in a speech summarizing the activities of the Federation. Then, the regular chairman of the convention is elected by open vote, as are the secretary and the reported of the convention.

 

36. The Central Committee participates in the convention, but has no vote and participated only for the purpose of offering necessary explanations.

 

37. The Convention examines the books and the activities of the previous year, investigates them, asks questions from the President and the other members of the Central Committee, and then takes a vote or approval or disapproval of the accounts and activities.

 

38. The Convention, after it makes resolutions and changes for the coming year, selects the members of the new Board or Central Committee which presents before the Convention to be approved for the coming year.

 

The Branches of VATRA

 

39. VATRA is composed of different branches, which cannot be called members of the Federation if they have not been recognized or are not recognized by the board.

 

40. The branches should observe strict obedience to the Board; have the right to oppose the Board at the Convention through their delegate; but in no other way.

 

41. Each branch has a President, a Secretary, an Assistant Secretary, a Treasurer and three board members.

 

42. Each branch, as soon as it is recognized by VATRA’s board, takes a seal, two books (one for the records and the other for the list of its members) and receipt forms. It should be understood that these are the property of VATRA, although the branch gets them free of charge and should be returned promptly to the board of VATRA when the board asks for their return, be it because it has expelled the branch form the Federation or because it simply wishes to examine them. Later, the branch has the right to complain to the Convention and to have its rights restored, if its rights have been nullified by the Board. But there can be no discussion about the return of the property of the Federation.

 

43. The branches hold two meetings a year, one for the purpose of looking over the books and for the election of a Board, and the other for the purpose of selecting a delegate for the Convention. Other meetings may be held if the Board or a majority of the members fined it advisable. The meeting should be announced in DIELLI at least a week before, and has the power to act from the first no matter how few of the members present are.

 

Publications of VATRA

 

44. VATRA publishes DIELLI, a newspaper with the purpose of giving its members news and education in general.

 

45. The spirit of the paper will be progressive and anti-revolutionary.

 

46. The editor and his assistants are appointed by the Board if necessary, an officer of VATRA may also serve as editor of DIELLI.

 

47. Advertising for the paper may be acceptable as space permits, with a charge stipulated by the Board. Advertisements may be accepted or rejected by the Manager.

 

Salaries, Dues and Income

 

48. Which officers, delegates, lecturers or other workers of VATRA shall receive a salary or remunerations, and what the sum shall be, will be voted each year by the Convention when it prepares the regular budget.

 

49. The Board has the right to spend small sums not voted in the budget by the Convention, if the Board decides to do so unanimously.

 

50. All payments made by VATRA are made by check, signed by the President and the Treasurer.

 

51. Every receipt given by VATRA for money received is noted by the secretary and the treasurer.

 

Relations of Headquarters with the Branches

 

52. Every branch obeys Headquarters until the Convention. A branch does not have the right to criticize or to attempt to frighten the President or the Board through articles, meetings, resolutions or pamphlets.

 

53. Every branch can advise, or complain to the Board, but it has no right to demand the publication of everything it sends.

 

54. Reports of the meetings of the branches are published in VATRA’s organ, but these reports should not be polemical in nature, or should they have the purpose of attacking indirectly the resolutions of the Convention.

 

55. Headquarters keeps in contact with the branches through its Official Bulletin published in DIELLI and through circular letters.

 

Various regulations

 

56. Every regular delegate sent to the Convention has 1 (one) vote for every 15 (fifteen) to 30 (thirty) members he represents; has 2(two) votes for every 41(forty one) to 71 (seventy one) members he represents; has 3 (three) votes for every 71 (seventy one) to 100 (one hundred) members he represents; has 4 (four) votes for every 101 (one hundred one) to 130 (one hundred thirty) members he represents; and 1(one) extra vote for every 30(thrity) members over 131(one hundred thirty one).

 

57. The number of the members for the purpose of fixing the votes of the delegates is determined by taking the average of the past three dues as they have been paid to the Headquarters’ treasury. For example, if a branch had 15 members when dues became due in June, 25 members when dues were due in October, and 110 members when dues became due on February, which added together make a total vote of 150 for the year, we get 50 by dividing 150 by 3, and on the basis of this average the branch has the votes that the number of 50 allows it.

 

58. Members of VATRA wear the pin specified from the beginning of the organization. When they are no longer members, they have no right to wear this pin.

 

59. A member who breaks the rules of the organization or works against its spirit, or detracts from the organization through his conduct, will be removed from membership by the branch after he has been asked for a proper explanation at a meeting of the branch. Such a member may complain to the Board, but the judgment of the Board will be final.

 

60. A member, who is undesirable for the reasons enumerated above, may be removed from membership by the Board if the Federation if the Branch has delayed in performing its duty or has not had sufficient information to make possible the ejection of the said member from the organization. Such action is communicated to the Branch by Headquarters through the organ of VATRA or by letter. The member has the right, through a delegate, to complain at the 7

 

61. The Board has the right, without any limitation whatsoever to drop from the list of membership any branch that breaks one or more rules of the Constitution and By-Laws The branch removed from membership may be reorganized by Headquarters if it is possible.

 

62. Every member is obliged to become a member of the branch in the city where he lives, except as noted in paragraph 63 and 64.

 

63. A person who lives in a city where there is no branch may become a member at large.

 

64. The officers and workers of Headquarters ma y become members, if they wish of the branch at large, so as to escape from local influence. When they cease to be officers, they may continue, if they like, as members of the branch at large.

 

65. The branch at large has for Board the Central Committee of VATRA, and has archives and a seal like the other branches.

 

66. The branch at large, like the other branches, sends a delegate to the convention. This delegate is appointed by the Central Committee.

 

67. In the meetings of the Convention, the Central Committee, and the branches, the usual rules of all meetings in the US are in force- as regards the selection of a chairman, for the right of the chairman to allow people to speak or to stop them and even to ask them to leave the meeting for a while or for the duration anyone who disturbs unduly the meeting, for his voting on the side of the majority, etc. but if a regulation of the constitution and the by-laws note a change in this respect, the constitution and the by-laws have the last word.

 

68. A member penalized by the Headquarters or the branch for misbehavior may be admitted again as a member by a two-thirds vote, but he should not have the right to become an officer of the branch, at Headquarters or a delegate to the convention for at least two years.

 

69. VATRA should have a book of honor in which it should write the names of the officers of the branches, as well as the names of all those who support it morally. From time to time, or whenever dues are paid, it should publish an account of the activities of the officials of each branch, the increase or decrease of members, as well as the reason for the increase or decrease of membership.

 

70. The reports of the branches and their announcements should be sent to the secretary of the Board and their publication should be the responsibility of the secretary and not the editor.

 

71. Every publication connected with the Branch should be published with the approval of the secretary.

 

72. If the secretary and the editor cannot see their way clear to publish a certain report or article, this should be brought to the attention of the Board, on condition that when it discussed the editor should participate.

 

73. Every person who decides to become a member of VATRA promises to obey the constitution and the by-laws without question.

 

73. A delegate may represent as many as three branches and combine the votes thereof. But the votes this combined should not come to more than three.

 

74. Albanian women may be admitted as members of VATRA with all the rights of other members.

 

75. Bona fide students pay only half of the membership fee.

 

76. Every change made in the constitution and the by-laws by a convention, can be made only by a two-thirds vote of the convention.

 

77. This constitution and by-laws was voted on by the branches of VATRA on the 2nd of October, 1926.

 

78. This constitution and by-laws will be translated and published in English also, and a copy of it will be deposited with the authorities of the Commonwealth of Massachusetts.

****

Shenim: Eshte ngritur nje komision pune qe po studion mundesine e aktualizimit te kesaj Kanunoreje, pa prekur frymen dhe parimet e saj. Jane disa juriste, anetare te Vatres, qe po terheqin edhe mendimete  vatraneve dhe te degeve, me qellim qe ne Kuvend te diskutohet dhe te miratohen me votim. Kush ka mendime, propozime, vrejtje te lidhet me drejtuesin e  ketij Komisioni, z. Bashkim Musabelliu dhe t’ia percjelle me shkrim mendimet. Emaili I z. Musabelliu: musabeu@yahoo.com