Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KRIMBAT E INTERNETIT

by

Nga Alfons GRISHAJ* /

Në historinë e Internetit, nje pjesë e shqiptarëve janë më të prapambeturit dhe më mjeranët në komentet e tyre. Nëse komentet e tyre, kombet e tjera japin mendime të vlefshme për të përmirësuar gjërat që i rrethojnë, disa shqiptarë, jo vetëm që nuk e bëjnë atë, por përkundrazi, shikojnë se si të përmbysin çdo arsye apo arritje, të shpifin të paqenat më monstruoze, të ndërtojnë alibira kriminelësh dhe të thurin lavde kacamijsh… Duke bërë një investigim personal (duke paguar specialistin investigues), rreth disa komenteve pa emër ndaj personit tim, rezultoi se:

Autorët e këtyre komenteve janë njerëz që i njoh  mirë jo vetëm unë, i njeh mirë Shkodra dhe komuniteti i Michiganit, po ashtu çdo komunitet ku ata kanë jetuar. Kategoria e lartpërmendur rezulton të jenë Spiunë të damkosur të ish sigurimit të shtetit,dhe UDB-es e segmenteve të lidhura me të. Po nga kjo kategori “njerzish”u atakua në mënyrë denigruese personeli i Ambasadës Shqiptare në Washington, që është ekipi më i shkëlqyer e më profesional që ka qenë ndonjë herë në SHBA. Ambasadori Galanxhi me stafin e tij, është i kudondodhur në hallet dhe gëzimet e shqiptarëve në mbarë Amerikën. Një diplomat i denjë për t’u ballafaquar me sfidat e kohës në çdo takim ndërkombëtar.

E njëjta kategori denigron gjithë fondin e personaliteteve kulturore e historike që nga Mbreterësha Teutë e deri tek Mbreti Zog, nga Pjetër Bogadani tek Nënë Tereza, pa kursyer as Heroin tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, duke i thurur lavde tradhëtarit Ballaban Pasha, që helmonte puset e shqiptarve për t’i gjunjëzuar nën zgjedhën e pushtuesve osmanë. Kështu, këta mjeranë radhiten në anën e armiqve shekullorë, të cilët, me tezat e tyre arkaike ende synojnë ta paraqesin në sytë e botës popullin tonë si një popull pa histori dhe qytetërim.

Në “emër” të demokracisë, kjo kategori e cila, ka punuar kundra saj që në hapat e parë, fyen dhe denigron Sali Berishën, Jozefina Topallin, Lulzim Bashën e dhjetra personalitete të politikës shqiptare, të cilët punojnë me konseguencë për realizimin e projektit për Shqipërinë europiane. Shajnë Dritëro Agollin e Naum Priftin, me të cilët shoqëria shqiptare duhet të krenohet për nivelin ku e kanë ngritur këto shkrimtarë letërsinë tonë. Shajnë gjithashtu Don Frano Kolën, një figurë pajtuese e jashtëzakonshme, një atdhetar që ka bërë aq shumë për çështjen e Kosovës. E shumë intelektualë, politikanë, shkrimtarë apo editorë, në të dy krahët e politikës, majtas e djathtas, në Shqipëri e diasporë. Vrapi i tyre shkon më tej, duke sharë Federatën Pan Shqiptare Vatra, e cila është një Institucion  me vlera të papërsëritshme kombëtare, që ka ndikuar bindshëm në historinë e Shqipërisë në këto 100 Vjet. Nuk lënë pa akuzuar Konsullin e Nderit Ekerem Bardha, i cili për më se 40 vjet ka kontribuar për çështjen kombëtare si askush tjetër, duke nxitur Kongresin Amerikan në qendrime të prera ndaj represionit sistematik të Jugosllavisë së atëhershme (në çështjen Ivezaj), dhe Serbisë së Milosheviçit. Më e pafalshmja dhe më e turpshmja, ishte kur edhe gëzimi martesor i Sekretarit të Vatrës për Michiganin, Mondi Rakaj (një djalë i shkëlqyer), nuk kaloi pa u atakuar në nderin e familjes nga shkrues anonimë. Çfarë shqiptarësh janë këta që në gëzimin e tjetrit kërkojnë të sjellin dhimbje e përçarje?

E drejta për të qenë përdorues i internetit sot është një e drejtë bazë, thuajse e barazvlershme me të gjitha të drejtat e tjera të njeriut, si jeta, liria, e drejta e punës,  e strehimit, e arsimimit, e përkujdesjes shëndetsore etj. Në këtë sens janë për t’u përshëndetur të gjitha masat që ndërmerr qeveria shqiptare për akses të plotë dhe me kosto të lirë të të gjithë shtetasve në këtë fushë të operimit njerëzor. Por, Shqipëria duhet  të aprovojë një amendament për fyerjet që vijnë nga Krimbat e Internetit, sikurse ndodh në të gjitha vendet e qytetëruara ku integriteti dhe dinjiteti i individit është i mbrojtur nga ligji, i cili parashikon si dënimin e fajtorit ashtu edhe dëmshpërblimin e të cënuarit. Personat anonimë që fyejnë e denigrojnë poshtë e lartë nuk kanë ndonjë dallim nga ata të cilët vënë maskat në fytyrë për të vrarë e plaçkitur. Përkundrazi, janë dhe më të rrezikshëm, sepse veprojnë sipas një parimi dhe strategjie të njohur që synon të mbjellë urrejtje dhe përçmim tek shqiptarët. Preç Zogaj, e ka artikuluar me vend këtë dukuri në një intervistë teksa citon “Marksistët kanë një thënie, vrite njeriun moralisht se e ke vrarë dhe fizikisht!.”

Çdo Gazetar, Editor apo administrator WEB-i, kanë detyrim ligjor të ndalojnë krimbat e të shkuarës të përdorin faqet e tyre për të shpifur, fyer dhe denigruar individët që përpiqen për ndërtimin e një të ardhme të ndritur për Shqipërinë dhe shoqërinë tonë. Miku im, Pjetër Jaku, dhe unë drejtojmë prej vitesh Revistën “Kuvendi” dhe WEB-in e “Kuvendit”, por asnjë herë dhe në asnjë rrethanë nuk kemi lejuar fyerje apo komente denigruese nga njerëz anonimë apo me emër. Personalisht, mund të them se mund të hap njëmijë WEB-e dhe të pres majtas e djathtas, por një gjë të tillë nuk kam ndërmend ta bëj kurrë. Do të ishte humbje parimesh, shpirti dhe inteligjenca ime do zbrisnin në nivele të ulta dhe do bjerrej misioni dhe dashuria ime për njeriun, që e ka burimin tek besimi se njeriu është shëmbëlltyra e Zotit.

Lind pyetja: “Pse e gjithë kjo urrejtje për njerëzit e ditur dhe kontribuesit e çmuar të çështjes kombëtare?”

Kam ecur me qenien e njeriut në vite, në errësirë e dritë, në paqe dhe lufte. Kam dalluar tri kategori: Kategoria e parë, hapësirën e ekzistencës së jetës e quan privilegj dhe e jeton atë sipas kushteve dhe rrethanave të parashtruara nga mesazhi hyjnor, d.m.th. nga Zoti…

Kategoria e dytë, nuk e ka kundërshtuar kurrë moralin hyjnor, por kërkon të bëjë revolucion për një jetë më të mirë, duke presupozuar se njeriu duhet të ndërtojë të ardhmen e vet duke pranuar ekzistencën e hyjnores si fakt, por jo si zgjidhje tokësore…

Kategoria e tretë është ajo me kontraversalja. Kjo kategori nuk beson në ekzistencën e hyjnores, por në ekzistencën e tij si Zot, duke harruar mbivlerën e shpirtit si thelbi i ekzistencës sonë, i arsyes dhe i përparimit, që është vetë thelbi  i trashëgimisë njerëzore. Kjo kategori që nuk njeh asnjë kod moral, nuk ka nga ta dijë se respekti dhe mirënjohja janë vlera të vërteta që ndajnë njerëzoren nga jonjerëzorja. Prandaj ata nuk kanë mirënjohje për krijuesin e tyre Zotin, për prindërit që i kanë lindur, për shoqërinë ku jetojnë, për diellin që i ngroh, për duart që i ndihmojnë. Duke bjerrë vlerat e vërteta, njeriu ka vetëm një përfundim: të transformohet në lloj tjetër, natyrisht, jo fizikisht. Në rastin konkret, kjo kategori u shndërrua në krimba, të cilët janë përhapur sot nëpër faqet e internetit.

Matthew Kelly, shkrimtar australian, the best seller, shkruan:”If you and I are not part of the solution, we are part of problem!”

Unë do t’i fal këtë herë anonimët shpifës, sepse nuk bënë asgjë tjetër përveç asaj çka kanë bërë në vite, kur spiunonin vëllezërit dhe motrat e tyre, hartonin dosje të rreme, ekzekutonin njerëz të pafajshëm, dhe pinin gjakun e popullit shqiptar… Kjo, për t’i dhënë shans fëmijëve të tyre të jetojnë një jetë si fëmijët e mi, me qëllim që urrejtja të mos trashëgohet, e madje të kenë dhe ata vetë mundësinë për të shijuar pa komplekse ideologjike lirinë e vërtetë dhe Perëndimin që e shanë gjithë jetën e tyre.

*Autori është kryetar i degës së VATRËS në Michigan

Nene Tereza ne Torino

by

Moment i arte per Shqiperine dhe shqiptaret ne Torino: Nene Terezes i titullohet nje park i qytetit, konferenca-dialog “Nene Tereza, thesar i Shqiperise, thesar i Njerezimit” mbledh dashamires italian dhe shqiptar ne ambientet prestigjoze te Palazzo Madama, ku ne kete periudhe po shfaqet edhe ekspozita “Thesaret e pasurise kulturore shqiptare”.

Gruas me te famshme te shekullit te XX i dedikohet nje park publik ne qendren me plurietnike te qytetit te Torinos. Vendimi u mor ne 19 mars nga komisioni i toponamastikes se qytetit si rezultat i kerkeses se tre shoqatave, “Nene Tereza”, “Art@mia”, “Infiniti Mondi Onlus”, drejtuar bashkise qe emri i shenjtes shqiptare te valevitet ne nje nga rruget, parqet apo sheshet e qytetit.

Te njejtat shoqata, ne bashkepunim te ngushte me Konsullaten shqiptare te nderit ne Torino, organizuan konferencen-dialog “Nene Tereza, thesar i Shqiperise, thesar Njerezimit” ne ambientet e Palazzo Madama, ku ne kete periudhe eshte çelur ekspozita “Thesaret e pasurise kulturore shqiptare”. Dialogu pati nje vlere te veçante si per pjesemaresit ashtu dhe per publikun.

Dom Lush Gjergji, biografi i te Lumes Nene Tereza, pasqyroi ambjentin e lindjes dhe rritjes se saj dhe parashtroi, pertej bamiresise, disa aspekte me pak te njohura si aftesine e shenjtes shqiptare per te kerkuar gjithmone driten, spiritualitetin e saj sa esencial aq dhe te thelle si dhe ndjenjat e saja me intime per Zotin dhe Njeriun, sebashku me gershetimin e tyre ne menyre te pazgjidhshme ne duart punetore te Nene Terezes. Ndersa politikani i ri Stefano Lo Russo, anetar i keshillit bashkiak te qytetit, ndaloi ne pershkrimin e Torinos, ne karakteristikat e tij si historike ashtu dhe sociale: nje qytet qe ka qene ne zemren e zhvillimit industrial te Italise por dhe ka rritur ne gjirin e tij shenjtor social si Dom G. Bosko apo Dom G. Kotolengo, te njohur jo vetem nga Kisha por dhe nga mbare Bota si persona qe kane shpenzuar te gjitha energjite e tyre ne ndihme te me te varferve. Si beri Nene Tereza nje shekull me vone. Gjithashtu lo Russo vuri theksin te gjithe bashkesia shqiptare me banim ne Torino, e gjere per nga numri, dinamike per nga aktivitetet dhe ne zhvillim per nga integrimi me qytetin.

Eshte efektivisht per t’u shenuar qe gjithe bashkesia shqiptare, nepermjet individeve dhe shoqatave te ndryshme qe veprojne ne Torino, ka mirepritur e perkrahur kerkesen per t’i kushtuar Nene Terezes nje pjesez te qytetit, duke krijuar enkas grupin “Torino per Madre Teresa”. Konferenca e lartpermendur pati mundesine e mire t’i bente jehone kesaj kerkese nepermjet publikut te shumte ne salle, nepermjet pasqyrimit te konferences gjate emisioneve informative televizive lokale ne Rai 3 e Rete 7, si dhe nepermjet dokumentarit qe se shpejti do shfaqet ne rrjetin televiziv Telepace.

Shume miq te prekur nga mesazhi i Nene Terezes dhe me deshiren te ndanin ndjeshmerine e tyre me shqiptaret me banim ne Torino, kishin ardhur edhe nga qytetet e Bergamo, Lecco e Trento. Pershendeten takimin z. Braccialarghe, pergjegjes per kulturen ne bashkine e Torinos, konsulli shqiptar i nderit ne Torino Artan Doda, Dom Olivero si pergjegjes i baritores se te huajve per arqipeshkvine e Torinos dhe Dom Ferraro si pergjegjes baritor i konferences ipeshkvnore italiane per shqiptaret me banim ne Itali. Takimi perfundoi me nje interval muzikor, te interpretuar nga violinistja e talentuar shqiptare Diana Subashi si dhe harpistja e njohur italiane Stefania Saglietti,  qe sollen ne salle emocionet e muzikes se Pjeter Gacit, apo Bach, Debussy e Faurè.

Shpresa e bashkesise shqiptare ne Torino eshte qe brenda vitit, te gjithe qytetaret e Torinos te kene mundesine te pushojne ne parkun “Nene Tereza”.

Homazh për mikun tonë, Abdyl Kërluku

by

Nga Reshat KRIPA/

I nderuar miku  ynë Abdyl Kërluku!! Ju them mik se me të vërtetë i tillë ishe. Ti ishe këshilltari ynë i urtë, ishe burri me një karakter të fortë, i pathyeshëm para tiranisë së diktatorëve dhe i papajtueshëm me prapaskenat e intrigantëve të pamoralshëm. Ne deshëm të të kishim gjithmonë pranë, gjithmonë në krye të rrugës që kishim nisur së bashku, sepse kishim nevojë për prezencën tënde, për mendimin tënd, për fjalën tënde të urtë. Por ti ike. Zoti kishte  vendosur të të merrte pranë vetes dhe Zoti gjithmonë zgjedh më të mirët dhe ti ishe më i miri.

Ishe i ri kur u detyrove të përballeshe me dallgët e tufanit të tmerrshëm që kishte mbuluar vendin. Ishe i detyruar të burrëroheshe nëpër qelitë e errëta të sigurimit  të zi komunist apo nëpër kampet e tmerrshme të punës së detyruar. Megjithatë ti nuk u theve. Ato dallgë i përballove me krenari dhe dinjitet. Bijtë e një familje fisnike e tregojnë veten edhe në rrethana shumë të vështira. Po, Abdyl i dashur, ti i  mbijetove  asaj  kohe  barbare, i  mbijetove  sepse  në  venat  e tua rridhte gjak fisniku. Ky gjak nuk të mungonte ty, i dashur vëlla! Fisnikërinë e familjeve të mëdha nuk mund ta errësojnë klithmat e korbave të zinj.

Por së fundi kohët ndryshuan dhe ti ishe gjithmonë në rradhën e parë të atyre që iu kushtuan demokratizimit të vendit dhe në mënyrë të veçantë të atyre që i kishin hequr mbi supet e tyre tmerret e sistemit gjakatar. Para syve më dalin ato ditë të zjarrta ku, atje në shtëpinë e kryetarit tonë të nderuar, Lalë Osmanit, mblidheshim dhe diskutonim për të ardhmen e atdheut tonë të përvuajtur. Diskutonim për shoqatën tonë të nderuar që përfaqesonte frymën më demokratike të shoqërisë shqiptare, frymën e nacionalizmit shqiptar. Për të gjitha këto të zgjodhën në krye të shoqatës për Tiranën dhe ti e justifikove plotësisht besimin që të dhanë. Këtë  nuk do ta harrojmë kurrë për tërë këta vite që na kanë mbetur për të jetuar.

Por ti nuk luftove vetëm në gjirin e shoqatës. U lidhe në mënyrë të pandashme me atë forcë politike që i vuri gjoksin përmbysjes së komunizmit, Partinë Demokratike, duke punuar me përkushtim në organet drejtuese të saj dhe duke i qëndruar gjithmonë besnike, deri në çastin kur fluturove për në qiellin e amëshuar.

Abdyli i përkiste asaj plejade që kishin një pasion, një dëshirë të madhe për lirinë. Donte të jetonin të lirë, pa gjemba dhe ferra në rrugën e tyre. Donte të jetonin në një botë të vërtetë. Por, për fatin e keq të atdheut të tij,  jetonte në një epokë të gabuar. Jetonte në atë epokë kur nuk mund të shprehte dot ato që ëndërronte, ato që i buronin nga zemra e tij e madhe. Jetonte në atë epokë kur nuk mund të shprehte mendimet e tij të lira, ndjenjat e shpirtit të tij të pastër. Jetonte në atë epokë kur kishte dëshirë për të studiuar dhe nuk e lejonin të studionte, kishte dëshirë për të punuar dhe nuk e linin të punonte, kishte dëshirë të jetonte dhe nuk e linin as për të jetuar. Jetonte në atë kohë kur sistemi totalitar mbyste mendimin e lirë që në lindjen e tij. Për këtë e burgosën, por nuk mundën të thyenin vrullin e tij drejt lirisë. Edhe pse i burgosur, ai përsëri rendi drejt saj. Tentoi arratisjen nga burgu pa u trembur nga ferri komunist dhe përfundimisht mundi ta plotësonte ëndrrën e tij në dhjetorin e vitit 1990, në ato ditë të zjarrta kur Tirana e tërë dhe bashkë me të e gjithë Shqipëria ngrihesh në këmbë për fitimin e  lirisë, së cilës i kishin kushtuar jetën e tyre.

Të nderuar familjarë. Më lejoni t’ju sjell ngushëllimet e Shoqatës Antikomuniste të të Përndjekurve Politikë Demokratë të Shqipërisë, anëtar i Kryesisë Kombëtare të së cilës ishte edhe i nderuari Abdyl. Mos derdhni lot. Nuk është zakon të derdhen lot për burrat e shquar. Atyre u thurren vargje, u këndohen këngë. Abdyli ishte një nga këta burra. Ju humbët me të vërtetë njeriun më të dashur tuajin, por edhe ne nuk kemi humbur pak. Ne humbën mikun tonë më të mirë. Humbëm njeriun  që e kishim  në krahun tonë. Humbëm mikun tonë për fjalën dhe këshillat e të cilit kishim shumë nevojë. Ne sot i falim tokës mëmë vetëm trupin e tij të drobitur, ndërsa shpirtin e kanë marrë engjëjt dhe kanë fluturuar lart në qiell për ta shpënë te Zoti i madh i madhërishëm, në parajsën e përjetëshme. Ndërsa deri dje kishim në mes Abdylin tonë të dashur, tani e tutje do të kemi kujtimin e tij të paharruar.

GREQIA VEND I KEQ PËR REFUGJATËT

by

Nga Frank Shkreli/

Këtë javë, organizata ndërkombëtare e të drejtave të njeriut, Amnesty International (AI) kritikoi Greqinë për mënyrën se si ajo sillet me refugjatët politikë, të cilët përpiqen të hyjnë në vendet e Bashkimit Evropian nepërmjet Greqisë. Amnesty International i kërkoi Athinës zyrtare që azilkërkuesve nga vendet që janë prekur nga lufta, siç është Siria, tu garantojë sigurinë gjatë qëndrimit të tyre në territorin grek.

Amnesty International përmend rastin e refugjatëve sirinaë të cilët kanë humbur jetën kohët e fundit, në përpjekje për të hyrë në territorin grek, nepërmjet ishullit Lesvos.   Në deklaratën e saj, AI thotë se autoritetet greke kanë gjetur trupat e gjashtë sirianëve të vdekur, përfshirë edhe trupin e një 17-vjeçareje shtatzënë dhe të një nëne me tre fëmijtë e sajë të mitur. Organizata e të drejtave të njeriut thotë se këjo nuk është hera e parë që azilkërkuesit humbin jetën duke u përpjekur të hyjnë në Evropë nepërmjet Greqisë.

“Ndërsa Greqia po shton kontrollet në Evros’’, për të ndaluar hyrjen e refugjatëve në territorin e saj, “azilkërkuesit janë duke u përpjekur të gjëjnë rrugë të tjera’’, tha John Dalhuisen, Drejtor i AI për Evropën dhe Azinë Qendrore.

Në deklaratën e saj drejtuar autoriteteve në Athinë, Amnesty International thotë se, “Është jetike që autoritetet greke të bëjnë çdo gjë të mundur për të garantuar sigurinë e refugjatëve politikë”, duke shtuar se sistemi grek për azilkërkuesit nuk i përkrah ata aspak” dhe shton se, “refugjatë politikë , përfshirë sirianët dhe afganët, që arrijnë në brigjet e Lesvos mbahen në qëndra të policisë, në kushte tepër mizore dhe shpesh lihen të flejnë nepër rrugë.”   Amnesty International bën thirrje që, “Autoritetet greke të ndërmarrin masa urgjente për përmirësimin e kushteve për ata që mbërrijnë në brigjet e territorit grek dhe t’japin fund mbajtjes në arrest të azilkërkuesve.   Azilkërkuesit sirianë pa dokumenta, të cilët janë larguar nga konflikti në vendin e tyre, të mos mbahen në arrest dhe as të mos dëbohen’’, dhe njëkohësisht , AI i bën thirrje Athinës që të “ndërmarrë një shqyrtim të drejtë dhe efektiv të kërkesës së tyre për strehim”.

Të ënjtën, deklaratës së Amnesty International iu bashkua edhe organizata bëmirëse franceze, “Mjekët pa Kufij”, e cila kritikoi ashpër Greqinë për trajtimin ndaj refugjatëve politikë që janë larguar nga atdheu i tyre i shkatërruar nga lufta duke thënë se azilkërkuesit trajtohen si imigrantë ilegalë dhe të cilët, sipas kësaj organizate, thuhet se përballen me masa brutale nga policia greke.   Drejtori i Përgjithëshëm i “Mjekëve pa Kufij”, Willem de Jonge i tha agjencisë AFP, se në Greqi, “Ekziston një mungesë e plotë edhe mos vullnet për një përgjigje humanitare dhe solidariteti ndaj azilkërkuesve sirianë, të cilët arrinë në Greqi nepërmjet Turqisë.   De Jong i tha AFP-së se shëndeti i azilkërkuesve, shumë prej të cilëve vuajnë nga tronditje shpirtërore dhe psikologjike, përkeqsohet gjatë qëndrimit të tyre në qendrat ku mbahen në Greqi.

Azilkërkuesit e shkretë sirianë janë vetëm një prej grupeve etnike jo të dëshiruar dhe të keq trajtuar, përfshirë edhe shqiptarët dhe të cilët njëkohësisht përballen me dhunë në Greqi.

Sipas një organizate tjetër të të drejtave të njeriut, Human Rights Watch, (HRW)  me qëndër në New York, “midis një krize ekonomike dhe tensionesh shoqërore në Greqi, imigrantët dhe azilkërkuesit janë bërë objekt tërbimi e zemërimi ksenofobik” ndaj të huajve.   Human Rights Watch thotë në një artikull të vitit të kaluar se ka dokumentuar përdorimin e dhunës në një numër rastesh e lokalitetesh  –dhe shton duke thënë se viktimat përballen gjithashtu me pengesa të mëdha kur të huajt kërkojnë drejtësi pranë organeve kompetente.   Në artikullin e kësaj organizate thuhet se megjithëse Greqia përballet me presione valësh imigrantësh, nuk ka “asnjë arsye për përdorimin e dhunës mafioze ose për dështimin e policisë, të gjykatave dhe qeverisë greke, për t’u marrë seriozisht me këtë problem.”   Në një raport tjetër të kohëve të fundit për azilkërkuesit sirianë në Evropë, Human Rights Watch thekson se vetëm Gjermania dhe Suedia, të cilat kanë numërin më të madh të kërkesave për strehim, u japin atyre automatikisht njëfarë sigurie e përkrahje, sipas organizatës së të drejtave të njeriut, në Greqi ku gjatë vitit 2011 kanë hyrë pothuaj 10-mijë refugjatë sirianë, vetëm 6 prej tyre kanë siguruar përkrahje në atë vend.

Këtë javë, Amnesty International u bëri thirrje autoriteteve greke që të garantojnë të drejtat dhe sigurinë e azil kërkuesve në territorin helen dhe organizata tjetër, mbrojtëse e të drejtave të njeriut, Human  Rights Watch tha më heret se,“ky qytetërim i vjetër nuk duhet të lejojë veten të këthehet në një dhunë institucionale kundër imigrantëve”.   Në të njëjtën kohë, pasi thuhet se për këtë problem, Greqia ka nevojë për ndihmën e Komunitetit Evropian, i bëhet thirrje edhe Bashkimit Evropian që të bëjë më shumë për të garantuar zbatimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut për të gjithë ata që përpiqen të hyjnë në Evropë nepërmjet zonës jug-lindore të kontinentit, në kërkim të një një jete më të mirë dhe më të sigurt.

Edhe gazeta me shpërndarjen më të madhe në Amerikë, Wall Street Journal, në një artikull të gjatë shkruan për fatin e keq të refugjatëve dhe imigrantëve në Greqi.  Ajo thotë se, “Greqia ka nënshkruar marrëveshjet ndërkombëtare dhe evropiane për të grantuar dhe mbrojtur të drejtat e refugjatëve dhe imigrantëve, por nuk e ka bërë këtë me azilkërkuseit sirianë”.

Si një ish-refugjat politik, unë ndiejë shumë simpati për gjëndjen e refugjatëve të ikur nga diktatura nga çdo kënd i botës  — dhe mund të them me sinqeritet dhe dhimbje për azilkërkuesit e sotëm, se nuk ka gjë më të vështirë kur gjëndesh në një botë të huaj pa përkrahje dhe pa përspektivë për të ardhmen – e në rastin e tyre në Greqi — të përballur edhe me dhunën fizike ndaj tyre dhe nga mos kujdesi që ndaj tyre tregojnë institucionet zyrtare të shtetit. Këjo është një gjëndje që nuk duhet të tolerohet nga Evropa dhe as nga bota e qytetëruar,  në Greqi ose në ndonjë vend tjetër.   Nuk duhet harruar se sot, azilkërkuesit janë sirianët, por vite më parë ishin shqiptarët, polakët, hungarezët,çekët e të tjerë azilkërkues në Evropë dhe më gjërë.

KOMUNIZMI VRET ELITËN, KEQTRAJTON MESATARËT DHE NGRE LART INFERIORËT

by

(Vlerësime për veprën PIKA LOTI të S. Repishtit)/

Nga Prof. Ass. Dr. Thanas L. GJIKA/

 Sami Repishti bashkë me Martin Camajn dhe Arshi Pipën bën pjesë në treshen e desidentëve të mëdhenj shkodranë. Ky bir i Shkodrës tremijë vjeçare, ish-antifashist e ish-antikomunist, ish i burgosur dhe i internuar, mbas arratisjes nga Shqipëria, gjeti veten në SHBA ku ariti të bëhet pedagog i letërsisë me titullin Assistent Profesor. Ai është personalitet i kompletuar i pedagogut, studjuesit, shkrimtarit dhe politikanit shqiptaro-amerikan. Ai është një figurë shumëdimensionale e kulturës, letërsisë, shkencës dhe veprimtarisë atdhetare politike shqiprare dhe asaj amerikane. Kur të studjohet jeta dhe vepra e plotë e tij do të shihet se ai me shumë artikuj, esse e vepra letrare, për nga pëmbajtja desidente antikomuniste, pjekuria dhe humanizmi i lartë të kujtojnë Vaclav Havel-in (1936-2011) dhe Karl Popper-in (1902-1994).

          Për fatin tonë të keq ky i përndjekur, ky personalitet i shquar, kur shkoi në atdhe mbas shkërmoqjes së diktaturës për të ndihmuar në ecurinë e proceseve, nuk u dëgjua sa dhe si duhej prej qeverisë “demokratike”, për dënimin e krimit komunist, për kthimin e pronës tek i zoti, për zhvillimin e lojës politike midis pozitës dhe opozitës si një lojë demokratike luajale pa e ndarë popullin në dy gjysma armiqësore, etj. Sami Repishti nuk u dëgjua sepse ai ishte pjesë e atyre forcave shoqërore që përbënin opozitën e vërtetë kundër komunizmit. Të tilla forca ishin paracaktuar prej planit të Ramiz Alisë të mos përfshiheshin në proceset e tranzicionit, e jo më t’i drejtonin ato. Shqipërinë pluraliste me ekonomi tregu duhej ta ndërtonin dhe trashëgonin bijtë dhe shërbëtorët besnikë të ish-kupolës komuniste, shumica e të cilëve po vijojnë ta sundojnë edhe sot…

Më vjen keq që dy veprat letrare PIKA LOTI (1997 dhe 2009) dhe NËN HIJEN E ROZAFËS (2004) të z. Repishti i lexova vetëm këto javët e fundit, pra me vonesë nga botimi i tyre. Këto dy vepra bëjnë pjesë në letërsinë realiste shqiptare, dhe më konkretisht ato përbëjnë themelet e letërsisë sonë të quajtur letërsia e burgut, e cila lexohet sot me ëndje dhe përfitim të madh, sepse aty zbulohet jeta plot vuajtje, qëndresa dhe bëmat e njerëzve të dënuar prej diktaturës komuniste shqiptare, një aspekt i jetës sonë, të cilin diktatura e kishte shtrembëruar keqas dhe mbajtur në fshehtësi.

Letërsia realiste shqiptare e krijuar në dhjetëvjeçarët e parë të shek XX-të prej Andon Z. Çajupit, Zef Skiroit, Gjergj Fishtës, Ernest Koliqit, Faik Konicës, Migjenit, Nonda Bulkës, etj, etj, gjatë viteve të rënda të diktaturës komuniste (1944-1991) ra në fashë, por nuk u ndërpre. Ajo ra në fashë, sepse pushteti diktatorial stimuloi në ato vite letërsinë e quajtur “Letërsi e Realizmit Socialist”, veprat e së cilës hartoheshin sipas kërkesave të formuluara prej V. I. Leninit dhe regullave të sajuara prej teoricienit sovjetik A. Zhdanov. Kjo letërsi mori mbi vete detyrën për t’i shërbyer partive komuniste në pushtet për krijimin e rendit të ri, përmes sajimit të heroit pozitiv. Ky hero mishërohej me figurën e një komunisti, a njeriu të thjeshtë, ose të një sekretari partie. Kjo letërsi në Kinë krijoi një hero si Laj Feni, në Shqipëri krijoi heroin e Stavri Larës (romani Këneta e F. Gjatës) e plot të tjerë… Kjo lloj letërsie, e cila stimulohej aq shumë prej partisë shtet, solli vetëm dëme në art dhe në psikologjinë e shoqërisë së vendit ku u krijua. Për turpin e tyre, autorët e të tilla veprave nuk i kanë kërkuar falje popullit për dëmin që i shkaktuan, por vijojnë të mburren me to. Veprat e shkruara sipas parimeve të realizmit socialist sot nuk na tërheqin më, lexohen me vështirësi dhe me një ndjenjë neverie, sepse në to i thurren lavde politikës dhe moralit që i shërbente vetëm sundimit të partisë shtet.

Mbas vitit 1944 letërsinë realiste nuk e braktisën të gjithë krijuesit shqiptarë. Atë vijuan ta lëvronin vetëm disa shkrimtarë shqiptarë që ranë nëpër burgje e kampe pune dhe disa prej të arratisurve në botën e lirë. Për nder të letrave shqipe pati dhe shkrimtarë të guximshëm si Petro Marko, Mitrush Kuteli, etj, të cilët me gjithë pasojat politike për jetën e tyre dhe të familjarëve të vet, nuk e përfillën metodën e realizmit socialist, kurse Lazgush Poradeci, Ali Asllani etj e thyen penën dhe nuk krijuan më mbas vitit 1944. Nuk duhet të lemë pa përmendur këtu dhe ndihmesën e vlefshme që dha plejada e shkrimtarëve të rinj shqiptarë që u formua në Ish-Jugosllavi.

Letërsia jonë e viteve 1944-1991, përveç shkrimtarëve si Shefqet Musaraj, Aleks Çaçi, Fatmir Gjata, etj, të cilët shkruan vetëm vepra të realizmit socialist, pati dhe disa shkrimtarë si Sterio Spasse, Sabri Godo, etj, të cilët hartuan vepra që i përkisnin realizmit socialist kur trajtuan ngjarje nga koha aktuale e socializmit dhe vepra thjesht realiste kur trajtuan jetën shqiptare, ose atë të huaj, të një kohe të kaluar. Ky grup shkrimtarësh i solli letërsisë sonë edhe dëme edhe vlera, sipas rastit. Kurse vepra letrare e Ismail Kadaresë dhe ajo e Dritëro Agollit përbëjnë fenomene letrare të komplikuara, që kërkon studime të thelluara për të zbuluar se deri ku mbritën vlerat dhe dëmet e tyre.

Letërsia realiste shqiptare e viteve 1945-1991 dallohet prej letërsisë së realizmit socialist së pari për nga metoda krijuese, sepse ajo nuk i zbatoi regullat e ngurta të saj dhe së dyti për nga përmbajtja, sepse me përmbajtjen e vet ideore, ajo nuk u vu në shërbim të së keqes, por e denoncoi atë. Letërsia realiste nuk ngriti në art politikën e partisë shtet, por humanizmin, moralin e shëndoshë, dashurinë njerëzore, gjithëçka që i shërbente përparimit shoqëror. Ajo eci në atë rrugë që kishte ecur letërsia shqiptare dhe ajo botërore para vitit 1944, rrugë në të cilën letërsia ecën edhe sot, pavarësisht nga rrymat e drejtimet letrare ku mund të bëjë pjesë.

Krijimet poetike të Arshi Pipës (Libri i Burgut, 1959), potretet e Sami Repishtit (Pika Loti, hartuar në vitet 1960-1963), poezitë e Lek Pervizit dhe të disa rapsodëve popullorë të mbledhura në vëllimin Lahutari Shqiptar, krijuar nëpër burgjet e kampet e internimit në vitet 1944-1991, përbëjnë themelet, nismat e letërsisë së burgut. Natyrisht në këto themele bëjnë pjesë edhe vepra të tjera që unë si emigrant nuk kam mundur t’i shtie në dorë, mbasi qeveritë shqiptare të mbas vitit 1992 nuk kanë treguar asnjë interes për shpërndarjen e veprave letrare e shkencore, që botohen prej autorëve me sakrifica në tirazhe të vogla.

          * * *

Vëllimi Pika Loti (botimi i dytë, PEGI, 2009, 155 f.) është një përmbledhje tregimesh të jetuara, të ndërtuara si portrete letrare, të cilat autori i shkroi mbas arratisjes nga atdheu në vitet 1960-1963, por që i botoi vetëm më 1997, sepse ndruhej mos u shkaktonte pasoja familjarëve të vet dhe të personave që kishte përshkruar në to. Heronjtë e kësaj vepre janë bashkëvuajtës të autorit nëpër qelitë e hetusisë, ose në burgun e Shkodrës dhe në kampet e ndryshme të punës. Vëllimi hapet me shkrimin kushtuar nënës dhe mbyllet me shkrimin Elegji për vëllanë, i cili dallon prej shkrimeve të tjera sepse nuk është tregim a portret letrar, por skicë lirike, një elegji në prozë. Këtë vepër autori e shkroi më 1970, mbasi Sigurimi shqiptar përhapi lajmin e rremë sikur vëllai i autorit, Vehbiu, kishte vdekur. Mbasi u hartua skica, autori mësoi të vërtetën, vëllai i tij ishte gjallë. Tronditja dhe dëshpërimi i thellë që i shkaktoi autorit lajmi dashakeq i Sigurimit shqiptar, nxiti krijimin e kësaj vepre lirike tepër emocionuese e plot dhimbje.

          Midis bashkëvuajtësve të ndryshëm që autori njohu gjatë viteve të kalvarit të vet, ai ka zgjedhur disa prototipa me të cilët përfaqësoi fatin e shtresave të ndryshme të shoqërisë shqiptare të viteve 1946-1956.

Rrëfimi me besnikëri e vërtetësi i jetës dhe vuajtjeve të këtyre heronjve përmes riprodhimit të ngjarjeve e bisedave të ndodhura konkretisht para syve të autorit, si dhe të shumë hollësirave të ndryshme, krijon një emocionalitet dhe besueshmëri shumë të lartë. Ky emocionalitet dhe kjo besueshmëri nuk mund të krijoheshin në një nivel të tillë, në rast se këto portrete do të ishin trajtuar thjesht si tregime letrare të mirëfillta. E themi këtë sepse në tregimet e mirëfillta letrare autorët për të tipizuar heronjtë e tyre përdorin material (ngjarje, biseda, mendime e hollësira përshkrimore) të krijuara prej imagjinatës së tyre dhe jo material të marrë konkretisht nga jeta ashtu si ka ndodhur. Tipizimi si dukuri letrare e forcon aspektin artistik të veprës, por dobëson besueshmërinë e ngjarjeve. Duke qenë se besueshmëria për problemet dhe ngjarjet që trajtohen në këtë vepër ka rëndësi të veçantë, mbasi aty bëhet fjalë për ngjarje dhe të përvuajtur konkretë, themi se krijimi i këtyre lloj tregimeve gërshetuar me tiapret e portretit letrar, ka qenë rruga më e mirë që ka ndjekur autori.

Pasqyrimi i jetës shqiptare mbështetur mbi kujtimet e së kaluarës së afërt, duke përzgjedhur ngjarje, biseda, mendime e hollësi të ndryshme thelbësore për të treguar deformimin e dhunshëm të moralit e të së drejtës, për shkatërrimet dhe plaçkitjet që po i bëheshin pasurisë private në dhjetëvjeçarët e parë të pas Luftës Antifashiste, ishte rruga që ndoqi ky autor në fillim të viteve 1960-të. Këtë rrugë, ose rrugë të ngjashme me të, ndoqën mbas vitit 1992 edhe shumë të dënuar të tjerë, midis të cilëve u shqua françeskani At Zef Pëllumbi, Visar Zhiti, etj.

Ideja themelore e veprës Pika Loti është zbulimi i faktit se komunizmi si ideologji dhe praktikë vret elitën, keqtrajton mesatarët dhe ngre në qiell inferiorët. Këtë ide,që autori e ka mishëruar artistikisht në këtë vepër letrare, ai e formuloi dhe shprehimisht në një fjalim politik mbajtur më 1965 gjatë tubimit “All-American Conference” në Washington D.C., të cilin e citon në shënimin hyrës të veprës (f. 8).

Vrasja e elitës shqiptare (inteligjencës dhe borgjezisë si klasë politike dhe ekonomike) e krijuar gjatë brezave e dhjetëvjeçarëve me mund e sakrifica, shpaloset përmes disa portretesh:

Qemali është portreti që ka në qendër intelektualin e shquar shkodran Qemal Draçini, liceisti më i dalluar i Shkodrës dhe i gjithë studentëve shqiptarë të Universitetit të Firences ku ai studjoi dy vjet për drejtësi. Këtë intelektual autori e adhuronte për prirjet e tij për hapje horizontesh të reja. Ky djalosh bjond e shumë simpatik, në rininë e tij të parë u lidh me lëvizjen komuniste, por kur pa se ideali për krijimin e një bote të re ishte i mbrujtur me urrejtje dhe dënime deri në anëtarët e familjes dhe të vetë prindërve, u largua me neveri. Ai nuk mund ta urrente e ta bënte fajtore nënën e vet për ekzistencën e shoqërisë borgjeze. Me nota shumë të gjalla përshkruhet atmosfera e vitit 1945, kur Qemali vuri në skenë në teatrin e Shkodrës dramën Përtej horizontit, vepër e dramaturgut amerikan Eugjen O’ Neil. Kjo shfaqje me tingëllimin e saj aktual për gjendjen mbytëse të rinisë intelektuale të kërcënuar prej thatësirës së dogmatizmit marksist, e tronditi rininë shkodrane, po ashtu dhe organet e pushtetit të ri dhe të Sigurimit. Qemalit i shkaktoi burgimin dhe tortura çnjerëzore të padurueshme, prej të cilave ai mundi të shpëtonte me anë të vetëvrasjes plot dhimbje duke gëlltitur sasi të madhe pluhuri DDT që roja e burgut hodhi në qelinë e tij për ngordhjen e miljona morrave.

Nji shok e nji mësues: dy dëshmorë, i kushtohet luftëtarëve antifashistë vlonjatë Hamdi Gjoni dhe mësuesit Bego Gjonzeneli, të cilët u burgosën, u torturuan në hetuesi dhe u hodhën të kampet e punës për të vetmin “mëkat” se nuk u bashkuan me forcat partizane që u krijuan më vonë, por luftuan si nacionalistë kundër pushtuesve fashistë e nazistë. Inteligjenca e thellë e pedagogut të shkollës së mesme tregëtare të Vlorës, Bego Gjonzeneli, shpaloset përmes riprodhimit të bisedave të tij me të dënuarit. Dënimi i disa krerëve komunistë prej vetë PKSH-së, mbas prishjes së marrëdhënieve me Jugosllavinë e J. B. Titos, ngjalli tek të burgosurit disa shpresa për zbutje të diktaturës e përmirësim të gjendjes… Mirëpo profesori ua preu hovin hamendjeve naïve me arsyetimet e veta: Grindjet janë të një natyre inherente të sistemit komunist. Do të kemi dhe të tjera, të ngjashme me këtë. Komunistët vrasin njëri tjetrin, me qëllim që të përballojnë pa kundërshtime gjendjet e reja. Për diktaturat absolute, eleminimi i shokëve të luftës është një parim themelor. Por kjo nuk duhet kuptuar si një sinjal i fundit të tyre… Kemi hyrë në një suazë nga e cila është shumë e vështirë të dalim. Ata që thonë se e drejtojnë fatin e vendit tonë, nuk e kanë më këtë fat në duart e tyre. Një tjetër dhespot sundon sot mbi vendin tonë. Eshtë ariu sovjetik.  I ngjashëm me fatin e profesorit vlonjat Gjonzeneli është dhe fati i profesorit shkodran të filozofisë, Preng Kaçinari, që përshkruhet në shkrimin Nji vorr i harruem. Ky pedagog i filozofisë në gjimnazin At Gjergj Fishta të Shkodrës, inteligjent i rallë, diplomuar në Universitetin e qytetit Monpellie të Francës. Ky profesor, me sjelljen, zgjuarësinë dhe njohuritë e thella kishte fituar respektin e dashurinë e nxënësve dhe të qytetarëve shkodranë. Pas pushtimit fashist u bëri thirrje studentëve të vet dhe doli malit bashkë me ta, me të cilët luftoi dhe vetë autori kundër pushtuesit fashist. Mirëpo ai u përçmua, u la pa punë dhe u detyrua të vdiste nga uria, për të vetmin “faj” se nuk u bashkua me forcat komuniste dhe sepse kishte njohur nga afër në kohën e studimeve diktatorin e ardhshëm të Shqipërisë, xhelozia dhe paranoja e të cilit nuk lejonte të mbijetonin më të aftët se ai.

Gjatë takimit të fundit të heroit me autorin, ai i formuloi me pak rreshta thelbin e moralit, thelbin e asaj që kërkonte partia shtet prej mësuesve dhe edukatorëve: Falja ndërgjegjen djallit, asgjëso personalitetin tand, humbe dinjitetin si njeri, hidhi poshtë të gjitha parimet morale bazë, atëhere je i përshtatshëm për indoktrinimin që kërkohet n’ arsim.

Në një situatë të tillë mbytëse, ky intelektual i pastër, besnik i parimit sipas të cilit për kombet, ashtu si për njerëzit, nderi qindron ma lart se jeta, mbetur i papunë, pa mundësi jetese, i dha fund jetës me vdekje nga uria në vorrezat e Tiranës më 1956.

Edhe më tragjik është fati i avokatit shkodran Qazim Dani, që përshkruhet në Plaku i numërit 10, njeriu që ishte burgosur pa më të voglin shkak. Ky burgim e revoltoi të birin 16-vjeçar, Bardhoshin, i cili duke mos e duruar padrejtësinë, vendosi të arratisej bashkë me dy shokë të tjerë, të tre djem të vetëm. Këta djem të papërvojë i vranë rojet kufitare. Mbasi i lanë të qelbeshin në sheshin e qytetit disa ditë me radhë për të tmerruar rininë shkodrane, policia lejoi familjarët e miqtë e tyre t’i varrosnin. Nëna e Bardhoshit u çmend nga tronditja e ngjarjes makabre. Kur u lirua bashkëshorti, i plakur para kohe, ajo e priti ashpër duke thirrur: Ti ma ke vra djalin! Ti ma ke vra djalin!, në një kohë kur ky babë nuk e dinte fundin tragjik të të birit. Të dy, nënë e babë, të mbetur mos më keq, pa triskat e bukës, me tre vajza që mezi nxirrshin bukën e gojës me punë nga më të rëndat, të damkosur me epitetin ndjellakeq “armik i popullit”, e ndjenë veten të tepërt dhe u shkrinë njëri pas tjetrit duke u gdhirë të mbërdhirë nga të ftohtit në ballkonin e shtëpisë…

Në Bir i dejë i Shen Françeskut portretizohet bashkëvuajtsi i torturave në qelinë e hetuesisë, kleriku At Çiprian Nikaj. Ky klerik i përkushtuar, bashkë me kolegët At Pal Dodaj, At Mati Prendushi dhe At Bernardin Palaj ishin arrestuar në mes të nëntorit 1946 me rastin e gjetjes në Kuvendin e Franceskanëve të disa pushkëve të ndryshkura që kishte lënë një reshter gjerman gjatë tërheqjes. Ato pushkë as ishin përdorur e as mund të përdoreshin, por kishin mbetur në Kuvend nga pakujdesia, duke e lënë dorëzimin e tyre në polici me sot për nesër. Spiunimin e kishte bërë një seminarist i ri, i rekrutuar prej Sigurimit. Torturimi i këtyre klerikëve, që mbaheshin nëpër qeli të ndryshme, bëhej me qëllim që ata të pranonin se armët ishin fshehur për të organizuar kryengritjen popullore kundër pushtetit, ashtu si u tha nga propaganda komuniste shqiptare e ajo jugosllave. Për të mos u shtrembëruar e vërteta, At Çipriani i rrëfen autorit të vërtetën e pranisë së atyre armëve në Kuvend dhe ia lë si porosi ta dëshmojë këtë të vërtetë mbas daljes nga burgu. Ky amanet përbën dhe shkakun kryesor të hartimit të këtij portreti.

Thjeshtësia e klerikut të përkushtuar jepet përmes lutjes së tij të përsëritur drejtuar Zotit: Ati Ynë në Qiell! Më ndihmo të jem i dejë për hirin e dashuninë tande!

Kjo qenie modeste, që dukej tepër e tkurur gjatë lutjeve të veta, ishte shumë e fuqishme në fjalë e mendime. Me këshillat dhe ngushëllimet që i jepte autorit ky bashkëvuajtës para e mbas torturave, ma lehtësonte vuejtjen me frymën e shpresës e ma mbushte zemrën me shpirtin e qindresës, pohon autori duke përshkruar gjendjen e rëndë psikologjike në terrin e qelisë ku njeriu humbiste nocionin e kohës dhe shpesh herë edhe dëshirën për të jetuar…

Keqtrajtimi që u bëri diktatura njerëzve mesatarë jepet po ashtu me ngjyra të gjalla në shkrimet Dukagjinasi i pafat, Djali i Lumës dhe Bajraktari. Heronjtë e këtyre veprave janë bij të malësive të Shqipërisë së Veriut, njerëz të ndershëm, atdhetarë antifashistë. Të tillë janë vëllezërit dukagjinas Mark e Kolë Prela, malësori i sinqertrë Mehmet Lumjani dhe bajraktari i një fshati të thellë, Sylë Bajraktari. Të gjithë këta heronj pa qenë aspak kundërshtarë të pushtetin dënohen prej tij. Mark e Kolë Prela e donin pushtetin e ri, por ata, si njerëz të ndershëm, edhe pse kishin luftuar si antifashistë përkrah forcave partizane, nuk kishin pranuar të zbatonin urdhërat vrastare të Brigadës së Mbrojtjes së Popullit (forcat e Sigurimit), që shkuan nëpër Malësi për të masakruar banorët e atjeshëm, me qëllimin e vetëm që të ngjallnin tmerr, frikë e nënshtrim absolut ndaj pushtetit të ri “popullor”.

Djaloshi i thjeshtë e i sinqertë, i ndershmi Mehmet nga Luma, nuk mund ta kuptonte se si mund të binte burri aq poshtë sa të shpifte kundër bashkëfshatarit të vet. Sigurimsi i fshatit kishte shpifur sikur Mehmeti nuk e donte pushtetin, sikur ishte “armik i popullit”, gjë që i shkaktoi burgimin dhe dënimin me punë të detyruar në baltrat e kënetës së Maliqit. Pyetja e tij retorike: Si mund të bjerrë burri kaq poshtë!, përdorur si refren gjatë shkrimit, zbulon padrejtësinë e shumë dënimeve dhe rënien poshtë jo të disa spiunëve, por të vetë pushteti komunist. Ky pushtet që erdhi në fuqi me bujë si krijues i botës së re dhe i njeriut të ri, shumë shpejt e zbuloi fytyrën e vërtetë diktatoriale antinjerëzore.

Për të justifikuar përdhunën e vet dhe për të krijuar idenë se bota e vjetër që ai përmbysi, ishte një botë reaksionare, ky pushtet përmes dënimeve të ndryshme i shpalli armiqësorë, reaksionarë dhe antipopullorë shumë fjalë, si dhe mbartësit e tyre. Me përdhunë fjalët ballist, bajraktar, xhandar, avokat-mbrojtës, prift, etj u ngarkuan me një përmbajtje negative emocionale dhe u shpallën e u luftuan si amrmiq e tradhëtarë të gjithë ballistët, bajraktarët, xhandarët, avokat-mbrojtësit, priftërinjtë, etj. Midis këtyre të përndjekurve bëjnë pjesë mjaft të dënuarve që përmendëm më lart, si dhe Sylë Bajraktari, njeriu që nuk e kuptonte dot pse e quanin armik të popullit, gjakpirës të popullit, kur ai dhe të parët e tij si bajraktar ishte përpjekur të zbatonte Kanunin dhe ligjet e Maleve për të mbajtur regull në fshatin e vet.

Jeta personale plot mundime dhe njohja nga afër e vuajtjeve dhe e fundit tragjik të jetës së këtyre përfaqësuesve të elitës intelktuale shqiptare e shtytën autorin të arrinte që në vitet 1959-1962 në një karakterizim shumë të pjekur të epokës së diktaturës qysh atëhere, karakterizim në të cilin shkrimtarët dhe studjuesit tanë të ditëve tona nuk kanë arritur ende.

Për autorin ajo epokë ishte epoka që vrau arsimtarin e ndershëm, që zhduku klerikun e devotshëm, që kalbi në burgje intelektualët e formuar në Europë, që shtrydhi në tortura tregtarin, që mundoi me uri punëtorin e që varfëroi katundarin deriku nuk shkonte më. Epokë e cila përdhosi nxënësin, helmoi rininë, lartësoi idiotin, frymëzoi naivët. Ajo bëri kult urrejtjen, kurse karrierën ideal.

Bashkëvuajtja dhe njohja nga afër e jetës dhe e vdekjes së heronjve të tillë i dha shtysën autorit që të gjente rrugën e shpëtimit jo në durimin e vuajtjeve, e cila do ta shpinte së shpejti në një vdekje të parakohëshme gjatë një riburgimi, riinternimi, apo kampi pune, por në arratisjen nga atdheu. Jeta e autorit deri në arratisjen e tij trajtohet me hollësi në vëllimin autobiografik Nën Hijen e Rozafës (Onufri, 2004, 344 f.), ku janë vendosur në qendër jo bëmat dhe bisedat e bashkëvuajtësve, por jeta, vuajtjet, mendimet, meditimet e përgjithësimet e autorit dhe të familjarëve të tij. Ndërkohë theksojmë se ngritja në pozita të larta e njerëzve inferiorë që i shërbenin me besnikëri të verbër pa asnjë vrarje ndërgjegjeje pushtetit në fuqi jepet duke treguar sesi njerëz injorantë, gati analfabetë, të marrë prej fshatrave u armatosën dhe u vunë në detyra komanduese nëpër burgje e kampe pune, ku keqtrajtonin mizorisht të dënuarit pa faj. Këtyre njervzve të pashpirt auroti nuk u kushton asnjë portret a shkrim të plotë, por vetëm i përshkruan shkarazi dhe në kontrast me bashkëvuajtësit e vet, njerëzve të dënuar pa faj. Përjashtim bën autori vetëm për Xhevahirin, si e quanin të burgosurit tetar Jonuzin nga Berati, të cilin e portretizon brenda portretit Bajraktari. Ky person dallonte prej policëve të tjerë, ai ishte zgjuar nga poshtërsitë e partisë shtet dhe përpiqej të lehtësonte me sa i mundej vuajtjet e të dënuarve, herë duke u treguar se cilët ishin të rekrutuarit midis të dënuarve, herë duke u treguar lajme nga jeta jashtë burgut…

Së fundi, nuk mund të lemë pa theksuar se në të gjitha shkrimet e përmbledhura në librin Pika loti  ka një karakteristikë të përbashkët artistike. Në to bie në sy përdorimi i një lirizmi shumë të ndjeshëm, përshkrimi me shumë besnikëri dhe me hollësira të zgjedhura mirë për të karakterizuar heronjtë që portretizohen. Ndërhyrjet lirike të autorit, shfrimet e emocioneve, meditimet dhe formulimet e sakta për karakterizimin e epokës, ua rrisin shkrimeve emocionalitetin, besueshmërinë e vërtetësinë dhe sidomos nivelin artistik.

Kjo vepër, si dhe veprat e tjera të tij, shquhen dhe për gjuhën e pasur e të përpunuar, për dialektin shkodran letrar shumë të afërt me gjuhën letrare të përbashkët shqipe. Kjo dukuri është e rallë midis atyre që shkruajnë në dialektin shkodran, mbasi shumica e tyre duke dashur të tregojnë pasurinë e këtij dialekti, theksojnë diferencat nga gjuha letrare dhe përdorin shumë nëndialektalizma të saj.

Si përfundim themi se vepra Pika loti bën pjesë denjësisht në themelet e letërsisë shqiptare së burgut, se ajo paraprin veprën madhore Rrno vetëm për me tregue të At Zef Pëllumbit dhe romanet e Visar Zhitit, kurse vepra autobiografike Nën hijen e Rozafës, është një simotër e tyre.