dgreca – Page 5607 – Dielli

Shpirti i Isuf Luzajt, endur mes rreshtave …

January 23, 2013 by dgreca

Në kuadër të 100 vjetorit të lindjes së tij (1913 – 2013)/

Nga Zyba Hysen Hysa/

Gjatë bisedave të ndryshme që kam bërë në lidhje me shkrimin e librit “Sharrajt në jetën e kombit”, ka dalë në pah edhe emri i Isuf Luzajt, si një ndër patriotët e devotshëm që veprimtarinë e tij në shërbim të çështjes kombëtare e ka nisur që në bangat e shkollës së mesme në Shkodër e më pastaj deri sa dha frymën e fundit.

Që kur më ra në dorë libri “Filozofia e bukurisë”, më pas “Përtej të mirës e të ligës”, “ Glorja e çmendjes”… të gjitha ato libra që kanë pasur fatin të botohen, nuk ka bisedë mes miqsh dhe krijuesish që të mos shpalos adhurimin tim për veprën e tij dhe me mundësitë e mia shpirtërore jam përpjekur që të ndikoj sado pak në institucionet shqiptare për të financuar në botimin e plotë të veprës (rreth 120 vepra) së të veçantit, që siç tha Z. Elaham Sharra në një bisedë se: “Isuf Luzaj, duke lëmë mënjanë politikën e të flasim të drejtën, nuk pati fatin e shumicës së shqiptarëve që ikin jashtë shtetit dhe ‘humbën’, ai bëri emër dhe këtë emër e bëri në Amerikë”

Shpesh në debate, shpalosen mendime të ndryshme për Isuf Luzajn. Më trondit ky fakt, ndaj mendoj se këto kanë qenë dhe janë qëllime dashakeqe të njerëzve antikombëtarë, që familjet patriote në Vlorë t’i vendosin përballë njëra – tjetrës, pra të krijojnë përçarje për të sunduar më lehtë. Unë nuk kam pse zgjatem për madhështinë e familjes Sharraj në kontributin për çështjen kombëtare, se diçka kam thënë (nuk kam arritur të them shumëçka, aq sa e meritojnë, kurrë nuk do të ketë penë ta përshkruajë), por një gjë shihet qartë, se në këtë familje, Isuf Luzaj hynte e dilte si në shtëpinë e kombit e ndaj dhe goditet kjo figurë me një “gur” që vret këtë bashkëpunim patriotik në Vlorë. Unë kurrë nuk do nxirrja nga goja ime, aq më pak nga mendja ime ndonjë fjalë ndryshe për shenjtërinë e veprimtarisë patriotike të Sharrajve, por nëse do hesht për Isuf Luzajn, do të thotë që unë jam shumë fytyrëshe, këtë nuk e pranoj kurrën e kurrës, ndaj duke folur hapur, duhet që të zbardhim hijet e së kaluarës, ato hije që na çuan në keqkuptime, mëri, vëllavrasje, përçarje deri në thelb. Unë mendoj, që e kaluara jonë nuk ka qenë bardhë e zi, por nuk ka qenë edhe vetëm e bardhë, apo vetëm e zezë, se siç tha një ditë z. Shemsi Rrapaj se “Isufi, këtu në Vlorë, për fat të keq, interpretohet bardhë e zi, por nuk ka argumente për ato që fliten, Isufi është intelektual brilant i shkallës së lartë nga më të rrallët”

Të kesh ide ndryshe nga tjerët është më se normale e të kesh kundërshti për to nga të tjerët, përsëri është më se normale, por e rëndësishme është që këto ide të nxisin iniciativën individuale për t’i vënë në jetë, se siç thekson Isuf Luzaj në librin “Rindërtimi i tipareve shpirtërore” në faqen 52 “Janë burra vetëm ata që e lëvrojnë vetë vijën e ugarit të tyre” dhe më poshtë shton: “Poet ose filozof, apostul ose artist, ki besim në veten tënde dhe mos ndiq rrugë të huaja, mos e var vullnetin tënd prej vullnetesh të tjera, mos e lidh dhe mos u ngatërro me hije që errësojnë, as mos kërko mbrojtje nga të tjerët, sepse ajo mbrojtje të përul. Nga ata që dinë më shumë, mëso pa i imituar, nga ata që japin më shumë, largohu, mos kërko kurrë. Në qofsh i aftë të realizosh idealin tënd, nuk të nevojitet asnjë diçka potente; asgjë, askush nuk të bën të zotin për të realizuar ëndrrën tënde, duaj, duaj, me këmbëngulje, me të gjithë mendjen tënde e me të gjithë zemrën tënde…”

Të mendosh se Isuf Luzaj shkonte deri në antagonizëm me personat që e kundërshtonin në idetë që shpaloste ai, është absurde, por gjithashtu nuk e mendoj Isuf Luzajn të mos kishte kurajë të shpaloste idetë e tij dhe të luftonte për t’i vënë ato në jetë, por unë dal në përfundim se: Isuf Luzin pak e kuptuan e shumë pak e mbështetën, ai nuk ishte vetëm nacionalist që i përkiste vetëm organizatës së Ballit Kombëtar, se në fillim kjo organizatë u krijua mbarëkombëtare, më pas denigroi në parti politike e unë sikur kam qënë aty, e mendoj Isuf Luzajn, për kushtet në të cilat ishte vendi ynë, të ishte prijësi i popullit tonë, se idealet e tij i kapërcenin bindjet politike, ai ishte patriot dhe kërkonte bashkimin kombëtar. Një veteran, Serri Petanaj në opinionin e tij për Isuf Luzajn tha: “Unë e kam parë dhe dëgjuar vetë Isuf Luzaj, kur erdhi një herë në Llakatund, mblodhi popullin dhe u foli: “Të bashkohemi rreth organizatës së Ballit Kombëtar, si e vetmja organizatë që do na çojë në marrjen e Kosovës dhe trojeve tjera etnike, se komunistet kanë rrugën ruso – serbe dhe kurrë nuk do na lejojnë të bashkojmë kombin tonë’. Unë isha rreth 12 – 13 vjeç, por nuk kisha dëgjuar njeri orator si ai, ai fliste pa letër dhe të bënte për vete me fjalët që thoshte”. Pra Ai është i gjithë shqiptarëve, ndaj atë nuk e përmendin as të majtët, as të djathtët e sotëm, se si të majtët, si të djathtët e pse e kanë të shkruar në kushtetutë që do të luftojnë për bashkimin tonë kombëtar, nuk kanë as më të voglën ide dhe nuk kanë asnjë projekt për këtë bashkim,nuk kanë trokitur në asnjë organizatë apo shtet në botë qw t’i paraqesin me shkrim platformën e Bashkimit tonë kombëtar, përveç se shfrytëzojnë ndjenjat kombëtare të popullit për të siguruar një kolltuk për vete. Ai ishte një njeri iluminist dhe si i tillë kurrë nuk mund të ishte tiran, diktator, ndaj e pse mund të ketë pasur mospërputhje idesh për realizimin e idealit të lartë që i vuri vetes për çështjen kombëtare, e pse mund të ketë pasur mospërputhje idesh, për të realizuar idealin e madh të Bashkimit tonë kombëtar, (kjo është normale), është absurde për mua,të besoj akuzave që dashakeqët i zhveshin nga vetja dhe kërkojnë t’ia veshin Isuf Luzajt, por sa ditët kalojnë, sa vitet rendin, Ishuf Luzaj po del më në dritë dhe lum ai që di të përfitojë nga veprat e tij dritë pa fikura, se kam lexuar disa libra tij dhe unë që shkruaj, di të njoh fisnikun nga krimineli, hajduti… se kriminelët shkruajnë vetëm për ato prapësi, ndërsa Ai flet për Kombin, për te bukuren, te pastrën, për dritën, te mirën, për fisniken dhe nuk e bën njeriun absolut të keq, por me te mirat e te ligat e tij. Meritë është e atyre që mendojnë veprojnë dhe jetojnë përtej të mirës dhe të ligës. Unë kurrë nuk do ta besoja se Isuf Luzajt do t’i shkonin për shtat epitetet e pabaza që i kanë vënë ndër vite. Mendoj se ka ardhur koha, që të mos merremi më me fjalët “e lopçarëve”, apo me të atyre që kurrë nuk e arritën dot lartësinë e tij për ta parë në sy, por i ka bezdisur hija e tij prej drite, prej një drite që sa vinte e shkëlqente më shumë, prej një drite që sa vite shkojnë, aq me shumë ndrit.

Isuf Luzaj dallohet edhe pas kaq vjetësh që ka ndërruar jetë e njihet përmes shkrimeve të tij, po kush mund ta shikojë e ta dallojë shpirtin e tij? Sigurisht ata që kanë sy të shohin përmes të vërtetës dhe të lexojnë edhe përmes rreshtave të krijimtarisë së tij, se në bardhësinë mes rreshtave shtrihet shpirti i tij prej një mendimtari, luftëtari, poeti dhe filozofi nga më të rrallët që ka pasur Shqipëria.

Të përmendësh Isuf Luzajn, është nder, është privilegj, është vlerë për atë që e përmend, se ai nuk ka nevojë për fjalët tona për t’u ndriçuar, se ai ndriçoi në një shtet aq të madh sa është Amerika, ne na duhet ta shfletomë e të mësojmë prej tij, se vepra e tij janë drita e së ardhmes sonë, janë udha e bashkimit tonë si komb.

Gjetja e së drejtës përherë dhemb, por nuk ka dhimbje më të bukur se ajo që shkakton zbulimi dhe thënia e së vërtetës, ajo ngjan me dhembjet e lindjes, që më pas nëna provon kënaqësinë më të bukur të jetës, kur merr foshnjën në prehër dhe e vendos për herë të parë në gji. Ndaj është e vështirë të kërkosh të vërtetën, ajo është një perlë që për fat të keq gjendet në thellësi, sa më shumë mundim, aq më shumë shkëlqim i falim jetës, kohës, shoqërisë, së ardhmes…

Shumë kanë shkruar për Isuf Luzajn, shumë më shumë do të shkruajnë, por të kërkosh deri fijet e rrënjëve të tij, do të thotë, se ke bërë pjesë të shpirtit dhe mendjes kauzën e tij, atë kauzë që e ushqeu me dritë shpirti dhe mendjeje, me luftë, sakrificë, vetmi, dhembje malli për familjen, plisat, gurët dhe drurët e këtij vendi që e rriti dhe që e ushqeu me një dashuri sublime, deri në antagonizëm të thellë mendimesh dhe veprimesh me antikombëtarët e sot duket si në dritë të diellit se cili kishte pasur të drejtë dhe se idealet e Isuf Luzajt për bashkimin e Kombit tonë, janë dhe sot e kësaj dite më se të ndritura, ndaj t’i njohim dhe të luftojmë për t’i vënë në jetë, ato që ai nuk mundi t’i realizonte prej përndjekjes nga diktatura komuniste.

Në një studim të kryer më 28 prill 2012 publikuar tek “Diaspora shqiptare, ndër të tjera shkruhet: “Ndoshta dikush do të hapë e të pasurojë në të ardhmen një bibliotekë, galeri apo muze, që do ta ketë zili edhe simotrat e trojeve shqiptare! Pale, kur të bashkëngjiten arkivat e bibliotekat e Vatrës, të dijetarëve Fan S. Noli e Faik Konica me shokë, të nobelistëve Nanë Tereza e Ferid Murati, të shkencëtarit e artistit fotograf me famë botërore Gjon Mili, kineastit Sten Dragoti, të studiuesit dhe autorëve të disa librave me vlera të veçanta, Prof. Petër Prifti e Xhevat Kallajxhi, Prof. Nikolla Cako, Prof. Isuf Luzaj, Prof. Rexhep Krasniqi, studiuesit e arkivistit të pasionuar Idriz Lamaj, koleksionistit Bekim Lajci e Sait Kryeziu, Nexhat Peshkopia, Hasan Dosti, Qerim Panariti, Gaqo Goga, Halim Begeja,Shaqir Gjoka, Dr. Nuci Kota, Tonon Mirakaj dhe nga shumë patriotë të tjerë, të bisnesmenëve bujarë të Atdheut të kahershëm e gjer te më i riu Richard Lukaj, vëllezërit Bitici, studio “Iliria”, të Shoqatave, institucioneve e individëve të shumtë. Gjithçka do të jetë e vlefshme dhe në përkushtim të rritjes shpirtërore, krenarisë e identitetit të gjithë popullit e Kombit Shqiptar”.

Siç e shohim, Isuf Luzaj nuk ka nevojë për vlerësimin që i bëj unë, apo dikush tjetër, ai është i vlerësuar dhe i vendosur në radhën e ndritur të kokave që i kanë dhënë këtij vendi mundin dhe mendjen, që i kanë falur Kombit shpirtin, si të vetmen pasuri të pavdekshme që ka njeriu e këtë shpirt ai e ka shpalosur mes rreshtave të librave dhe të bëmave në dobi të çështjes kombëtare. Ne na mbetet për detyrë ta njohim veprën dhe të frymëzohemi prej saj për të nxitur brenda vetes ide përparimtare që na zgjojnë dëshirën për veprim në dobi të çështjes kombëtare, për të cilën jetoi, punoi, luftoi dhe shkroi Prof. Dr. Isuf Luzaj. Kush nuk ka në gji mirësinë dhe dëlirësinë, se siç thotë vetë Isuf Luzaj “Të fluturojmë lart, përtej të mirës dhe të ligës dhe të hyjmë në një sferë mbinjerëzore ideale në të cilën njeriu jeton i zhveshur nga të gjitha pasionet, veset dhe ethet e mishit dhe të gjakut…” (Përtej të mirës dhe të ligës), nuk besoj se ka dritë të mjaftueshme për të dalluar veprën e Isuf Luzajt e aq më pak për ta bërë pronë të tij.

DEKORIMI I OFICERËVE JUGOSLLAVE PJESË E TURPIT TONË KOMBËTAR

January 23, 2013 by dgreca

Shkruan Eugen SHEHU/

Dëshmitë e vetë historiografisë së shtetit amë shqiptar,e kanë përcaktuar qartë rolin e madh të të dërguarve të Beogradit për krijimin e Partisë Komuniste shqiptare në Tiranë.Ky rol.në ato momente ka qenë tejet determinant po të kemi parasysh se komunizmi si doktrinë ishte fare i panjohur dhe për më tej,ai nuk mund t’i shkonte për shtat konstitucionit moral të popullit tonë. Po të kemi parasysh se në vitet 1939-1940, në Shqipëri,Kosovë e Maqedoninë shqiptare,po rritej së tepërmi rezistenca nacionaliste për t’i ofruar si zgjidhje të vetme kombit tonë,kufijtë etnike të tij,atëherë do të bindemi plotësisht se “ndihma” e ardhur nga Beogradi nuk ishte as vëllazërore dhe as e sinqertë siç donin ta paraqsinin komunistët shqiptarë të atyre viteve.Shqiptarët kishin edhe një impresion të fuqishëm,për të mos i hapur dyert kanat për komunizmin.Ky impresion lidhej sidomos me sulmin gjerman kundër Beogradit (prill 1941) me ç’rast në trevat të Kosovës e Maqedonisë shqiptare,u rikthyen ëndrra e vjetër e Shqipërisë etnike.Duam apo s’duam të kujtojmë sot,unë mendoj se shqiptarët në krejt trojet etnike tona,përpara se të dëgjonin përallat komuniste,ishin të vendosur të luftonin për të vënë në jetë,padrejtësitë prej të cilave ende kullonte gjaku i ngohtë.Ndërkaq,disa prej ideatorëve dhe udhëheqësve të parë të grupeve komuniste në Shqipëri,ishin futur në rrugë pa krye,duke dashur të mirrnin flamurin e shpëtimtarit të kombit.Ata kryen në vitin 1941 disa takime por në vend që të bashkoheshin për të shpalosur alternativa,grindeshin për të ndarë karriket dhe për më tepër,nuk kishin vizione të qarta se ç’far duhej të banin në ato momente.Tepër saktësisht përshkruhet kjo situatë e komunistëve shqiptarë në vitin 1941 në një raport të hollësishëm që Koço Tashko i ka dërguar në vjeshtën e vitit 1942,kryesis së Kominternit ku pos të tjerave shprehet ; “Nga ana tjetër isha koshient se shokët e propozuar prej meje nga tërë grupet, sado të sakrifikuar për çështjen dhe të pakursyer në punët,s’kishin përgaditjen politike të duhur për të qenë anëtarë të Komitetit Qendror (këtë fakt ma kishte cilësuar edhe shoku Miladin) domethënë për të kuptuar problemet politike dhe ekonomike të Shqipërisë… Këto të meta kryesore të tyre shpresoja të menjanoheshin deri sa të mblidhje Kongresi i Partisë,prej qenies si instruktorë të dy shokëve jugosllav, Miladin e Dushan.Me pak fjalë gjithë përgjegjësinë ua dorëzova këtyre dy shokëve (sado që skisha asnjë ide të së kaluarës së tyre) vetëm duke u bazuar në rekomandimin e Komitetit Qendror për Kosovë e metohi, të Partisë Komuniste Jugosllave”.(Arkivi Qendror i shtetit –Tiranë, Fondi 14 , dosja 5 , fleta 4 ).

Nga ky dokument autentik i njërit prej krerëve kryesorë komunis në Shqipëri,në vitet 1940- 1944,merret lehtë me mend se marëdhëniet ndërmjet komunistëve të shtetit amë dhe atyre të Beogradit nuk mund të egzistonin si marëdhënie partneriteti,apo vëllezërore.Këto marëdhënie do të konceptoheshin që në fillim si marëdhënie vasaliteti,ku të parët,sllavët do të dirigjonin gjithë “bëmat” e komunizmit në Shqipëri,ndërsa të dytët,komunistët e servilosur shqiptarë do të përpeliteshin nëpër labirintet e politikave serbosllave,duke shitur nderin e tyre,vetëm e vetëm për një copë karrige të përgjakur kur të “çlirohej” Shqipëria. Komunistët sllav,duke parandjerë rrezikun e rritjes së lëvizjes nacionaliste shqiptare,lëvizje e cila që në fillim u shtri në krejt kufijtë etnike tona, ndërhyri energjikisht në lëvizjen komuniste,së paku për të dominuar këte e mandej, në saje të dredhive të vjetra serbosllave të niste në trojet shqiptare luftën e egër vëllavrasëse.Kështu,në verën e vitit 1942,ata hodhën në nismën e tyre,në Kosovë,një trakt ku i bëhej thirrje popullit shqiptar këtu, të rrëmbente armët për të luftuar kundër armikut të përbashkët,fashizmit.Ustallarët e Beogradit jo se donin lirinë e Kosovës, sepse po ta kishin dashur sigurisht ata do të kishin lejuar shqiptarët në trojet etnike të tyre,të paktën të jetonin pa ate kalvar vuajtjesh.Por ata kërkonin të ngrihej krye kundër fashizmit për të ruajtur të pandryshuar statukuonë e organizmit të kufijve pas vitit të mbrapshtë 1913.Ndonëse proklamata e shpërndarë në Kosovë,kishte poshtë edhe nënshkrimin e Partisë Komuniste shqiptare,ajo mirrej vesh menjëherë se ishte gatuar në guzhinën e Beogradit,me ç’rast edhe mungonin fjalët se çdo të bëhej të nesërmen me fatin e popullit shqiptar në Kosovë.

Kjo pozitë e mjerueshme e komunistëve të shtetit amë,të cilët,vinin në rend të ditës parrullat e tyre internacionaliste dhe harronin vuajtjet prej tre deceniesh,të vëllezërve të tyre prej gjaku,dëshmohen vetë prej dokunetave të tyre,pikërisht në vitin 1942,komunistët e tiranës ishin të detyruar të dëshmonin se ; “Për shqiptarët e Kosovës që përbëjnë 50-65 përqind të popullsisë së atjeshme si dhe dy të tretat e popullsisë së Shqipërisë së Vjetër (kufijt e vitit 1913) Partia e jonë ka heshtur sistematikisht duke thënë (fjalët e shokut Miladin) se kjo çështje s’na përket neve por i përket Partisë Komuniste Jugosllave”. ( Arkivi Qendror i shtetit – Tiranë. Fondi 14,dosja 5, fleta 11 ).

Edhe në vitet 1943-1944,bashkëpunimi i klikës komuniste tëTiranës me atë të Beogradit,do të ishte determinant,sidomos në veprimet e atyre të parëve ndaj nacionalistëve shqiptarë.Diku e kam thënë krejt haptas mendimin tim se Mukja ishte shpresa e mbrame e shqiptarëve për të bashkëpunuar me njëri-tjetrin në luftën kundra okupatorit.Por pikërisht pse mbante me vete këtë shans të madh historik,Mukja u sabotua dhe anatemua për pesë decenie me radhë nga histriografia shqiptare. Post – Mukja,do të përbënte ndër faqet më të dhimbshme të popullit shqiptar,i cili,ndonëse i coptuar në vitin 1913,ndonëse i sulmuar e kërcënuar dhe zhdukur prej grekërve,sllavëve e bullgarëve, tanimë provonte edhe thikën e ngulur tinëz në shpinë prej vëllaut me nanë.Pa dashur të sjell në këto radhë,gjëmën e madhe e tragjike të luftës vëllavrasëse në Shqipëri,në vitet 1943-1945, unë mundet natyrisht të pohoj se krejt idetë dhe organizimet e kësaj lufte kanë qenë të ideuara në Beograd,ndërsa Miladini e Dushani,ishin veç zbatuesit e urdhërave të padronëve të tyre. Sidomos në ndjekjen ndaj nacionalistëve të shquar shqiptar,dora serbosllave do të shtrihej ngado.Prej asaj dore tradhëtare, ranë në fushën e nderit trima të mëdhenj të kombit shqiptar. Dhe një pjesë e tyre duke parandjerë thikën pas shpine sllavoshqiptar,luftuan me armë në dorë kundra tyre, duke u shndruar në simbole të përjetshme të nacionalizmit shqiptar. Në krejt këtë maskaradë,nuk kanë munguar as idelogjizimi i skajshëm bolshevik dhe as veprimet e fshehta serbosllave për t’i quajtur këta burra ( që sot përbëjnë krenari kombëtare) si bashkëpuntor me okupatorin,sipas parimit paradoksal : O me ne, O kundra nesh !.

Në vitin 1945,klika komuniste e Tiranës,duke iu përmbajtur tërësisht udhëzimeve të beogradit, nisi të konstruktojë modelet e para të diktaturës komuniste,modele të cilat,do të quheshin të veçanta në krejt Evropën Lindore,për nga egërsia me të cilën u zbatuan.Ndër këto modele famëkeqe, mund të përmendim shkurt vetëm njërin,ate të përndjekjeve të krejt kundërshtarëve politik të tyre, familjarisht nëpër burgje apo kampe përqëndrimi sipas modeleve të huazuara nga Stalini.Mijërat e nacionalistëve shqiptarë,u drejtoheshin në vitin 1945 togave të zeza të pushkatimit, burgjeve apo kampeve të punës për të vetmin “faj” se kishin luftuar për lirinë e Shqipërisë si edhe për kufijtë etnike të saj.Dhe përballë kësaj tragjedie të re shqiptare,duhej diçka butaforike,duhej diçka për ti dhënë botës komuniste të kuptonte se qeveria shqiptare nuk kishte mendjen vetëm për punë të zeza.Dhe pikërisht në këto momente aq të dhimbshme për krejt kombin tonë,kjo qeveri, enkas për të dhjetëfishuar tragjedinë shqiptare, zgjodhi pikërisht procedurën e dekorimit të dhjetra oficerëve serbosllav të cilët sigurisht ishin vrarë duke luftuar kundër forcave nacionaliste shqiptare. Me këtë akt të shëmtuar ,si turp kombëtar,klika komuniste e shtetit amë,kërkonte gjithashtu të thoshte fjalën e vet, lidhur me qëndrimin e saj pro idesë së Beogradit për tu integruar në republikë të shtatë të krijesës jugosllave. Kësisoj më 5 shtator 1945,në ish pallatin mbretëror në Tiranë,u zhvillua një ceremoni tejet pompoz, me pjesmarrjen e krejt qeverisë shqiptare si edhe përfaqsuesive diplomatike dhe forcave aleate në kryeqytet.Me tone oratorike,Omer Nishani,në cilësinë e kryetarit të Këshillit Antifashist,lexoi vendimin e këtij Këshilli numër 117 , datë 5 shtator 1945 : “Në bazë të propozimit të kryetarit të Qeverisë Demokratike të Shqipërisë dhe Komandant I Përgjithshëm i Ushtrisë Kombëtare ;Duke marrë parasysh se shumë personalitete të huaja të vendeve aleate gjatë Luftës Nacionalçlirimtare të popullit t’onë kanë kontribuar dhe ndihmuar me të gjitha mjetet në Luftën e popullit shqiptar qoftë brenda në Shqipëri krah për krah me ushtrinë tonë, qoftë jashtë Shqipërisë dhe për të shfaqur mirënjohjen e për t’a shërbyer e nderuar veprimtarinë e tyre në dobi t’Atdheut e të popullit shqiptar.

Kryesia e Këshillit Antifashist Nacional-Çlirimtar, Vendosi Të dekorohen me dekoratat e shënuara për sejcilin,personat që përmenden në listën që vijon :

Gjeneral Ivan Milutinoviç,me Urdhër “Heroi Kombëtar”, Lolo Ribar,me urdhërin “Heroi Kombëtar”,Ramiz Sadiku,me Urdhërin “Heroi Kombëtar,Ivan Ribar,me Urdhërin e “Flamurit”, Eduard Kardelj,me Urdhërin e “Flamurit”,Bllazho Jovanoviç,me Urdhërin e “Flamurit” dhe me medaljen e “Kujtimit”,Radovan Zagoviç me Urdhërin e “Flamurit,dëshmori Miladin Popoviç,me Urdhërin e “Flamurit” dhe me medaljen e “Kujtimit”.Dushan Mugosha,me Urdhërin e “Flamurit” dhe me medaljen e “Kujtimit”.

Me urdhërin e “Yllit Partizan Klasi i I” dhe me medaljen e Trimërisë Brigadier E.F.Davies. Me urdhërin e “Yllit Partizan klasi i I “, Gjeneral-Lejtnant Arso Jovanoviç, Aleksander Rankoviç, Milan Gjilas,Petko Dapçeviç,Breigadier T.Churchuill,Kolonel Velimir Stoiniç,Lejtnant-Kolonel, Palmer,Major Ivanov Konstantin,Kapiten Thomas Stefan.

Me Urdhërin e “Yllit Partizan i klasit të II” dhe me medaljen e “Kujtimit” ; Kolonel Vojo Todoroviç. Me urdhërin e “Yllit Partizan i klasit të II” dhe me “Medaljen e Trimërisë” ; Major Savo Stonjou,W.V.G.Smith. Me Urdhërin “Partizan i klasit të II”, Gjeneral,Terziç Velimir, colonel Kiler Peter,Kolonel,Obrat Cicmil,Nenkolonel,Mijat Vuletiç,G.W.Seymour,Major J.K.H. Shaw, Major, M.J.Fornton, Major, V.Robinson, Kapiten Northop, Kapiten J.M.Lyon,Toger John O’Keefe.

Me Urdhërin “Ylli Partizan i klasit të III” ; Major Timochek Teodor,Major Viktor Bobol,Kapiten Miazi Dizdareviç,Toger Nick Cooky,Kaporal George Routsis. Me Medaljen e “Trimërisë” dhe me Medaljen e “Kujtimit” ; Bije Vokshi, Dëshmor, Hajdar Dushi, Emin Duraku, Xhevdet Doda, Vaso Strugari, Mikel popoviç”. ( Gazeta “Bashkimi “ Tiranë më 6 shtator 1945 ).

Ndërsa kreu i klikës komuniste të Tiranës,Enver Hoxha,do të deklaronte solemnisht në atë mbrëmje se ; ”Të gjithë këta oficerë që u dekoruan,na kanë ndihmuar me shpirt, në përpjekjet tona për çlirim”. Shërbetori i zellshëm i sllavokomunistëve,falenderonte kështu mësuesit e tij nga beogradi për kontributin e madh të tyre në përpjekjet sllave për shuarjen e rracës shqiptare. Me këtë mesazh ai gjithashtu donte të siguronte padronët e vet se do të ishte kurdoherë rob i politikave shovene serbosllave.

Si mund të dekoroheshin oficerë të lartë jugosllav kur vetëm në vitet 1944-1945 në territoret e Kosovës dhe Maqedonisë shqiptare u vranë,u burgosën,dhe u shperngulën më shumë se 50 mijë shqiptarë etnik të pafajshëm ? si mund t’i shpërndaheshin dekorata atyre që pos të tjerave, nuk lane pëllëmbë toke shqiptare pa e përgjakur me gjak shqiptari ? si mund të dekoroheshin ata të cilët populli i ynë i konsideroi dhe i konsideron pushtues të tokave shqiptare ? Si mund të përgëzoheshin këta kriminelë të zakonshëm lufte,kur pikërisht në ato momente në malet shqiptare,endeshin dhjetra e dhjetra heronj nacionalistë,të cilët,falnin pranverat e tyre për kufijtë tanë etnik ?.

Përballë këtyre pyetjeve,mund të hamendësosh shumë përgjigje.Por përgjigjja e parë që të vjen ndër mend është pikërisht ajo se klika komuniste e Tiranës,në vitin 1945,e fryrë prej përallave të internacionalizmit proletar,duke dekoruar vrasësit e popullit të vet,merrte mbi vete barrën e rëndë të një turpi kombëtar.E përbaltuar në pozitat mjerane ku e futi çorba serbosllave,kjo klikë po I bënte nderet dhe shërbimet e para Beogradit duke dëshmuar sigurisht antishqiptarizmin e vet, me të drejtë duke pranuar dhe njohur pushtimin e tokave shqiptare të Kosovës, Preshevës Bujanovcit e Medvegjes, të Maqedonisë shqiptare nga serbosllavët. Koha dëshmon tradhëtitë komuniste shqiptare tanimë i mbetet qeverisë së djathtë shqiptare dhe Institutit për Krimet e Komunizmit që të gjithë të dekoruarit, ti zhvleftësoi dhe dënojë.Krimit dhe tradhëtisë duhet shartuar nga rrënjët.(Ne Foto:Diktatori Enver Hoxha me Miladin Popovicin)

Bern-Zvicër

TAKIMI ME AKADEMIKUN MARK KRASNIQI NE TIRANE

January 23, 2013 by dgreca

Nga Prof. Murat Gecaj/

Kisha kohë pa e takuar prof. Mark Krasniqin-Akademik, njërin ndër figurat e njohura dhe të shquara të arsimit, kulturës, shkencës e politikës në Kosovë. Prandaj ndjeva kënaqësi të veçantë, kur mora një ftesë nga kryetari i Shoqatës “Nikaj-Mertur”, në Malësinë e Gjakovës (Tropojë), se në mbrëmjen e datës 18 janar 2013, do të organizohej një koncert dhe manifestim masiv, në Pallatin e Kongreseve të kryeqytetit Tiranë. Ndër të tjera, aty shënohej se do të ishte pjesëmarrës edhe prof. M.Krasniqi.

Ende pa nisur shfaqja, hyra në sallën e stërmadhe, që gumëzhinte si “koshere” bletësh. Nga radhët e mezit, drejtpërdrejt me skenën, ku diku afër e kisha të caktuar edhe unë vendin, e vërejta të ulur atë, bashkë me një mik të tij, nga Gjakova, Gjokë Gecin. U përshëndeta me prof. Mark Krasniqin me përzemërsi dhe iu luta një personi që të na fotografonte, për ta patur shenjë kujtimi. Ndërkaq, edhe më pas gjeta rastin të bisedonim bashkë, sigurisht jo gjerësisht. Më erdhi shumë mirë që, megjithëse në moshën mbi 92-vjeçare, gëzonte shëndet të qendrueshëm, mbahej i fortë dhe kishte kujtesë të admirueshme. Këtë gjë e vërejta edhe kur ai u shfaqi dashamirësi gjithë njerëzve të shumtë, të cilët vinin ta takonin dhe ta respektonin. Bile, pati nga ata nikajmërturas, që ia treguan shtëpinë dhe iu lutën që, pas shfaqjes, të shkonin në familjen e tyre.

Në bisedë e sipër, por dhe kur u ndamë aty, pasi nisi shfaqja “e zjarrtë”, e titulluar “Nata e Nikaj-Mërturit”, në vijim të disa veprimtarive të tilla, solla në kujtesë njohjen tonë. Ishin vitet ’70-të e 80-të të shekullit të kaluar, kur në kryeqytetun Tiranë, por dhe në rrethe të vendit, u organizuan veprimtari masive, konferenca, simpoziume e kongrese shkencore. Ato ishin për çështje të historisë e gjuhësisë, kulturës, etnografisë, arkeologjisë e tjerë. Megjithëse dihen vështirësitë e kohës për lidhjet me Kosovën e robëruar nga rregjimi serb, në ato merrnin pjesë edhe studiues e shkencëtarë shqiptarë prej saj. Një ndër ata, padyshim, ishte edhe prof. Mark Krasniqi. Ai nuk vinte këtu, në “shtetin amë”, si një një “vizitor” i thjeshtë, por edhe lexonte punime të thelluara shkencore.

Një ndër udhëtimet e tij në Tiranë, por dhe në Malësinë e Gjakovës (Tropojë), ishte ai i marsit të vitit 1980. Në qytetin më verior alpin, Instituti i Historisë, pranë Akademisë së Shkencave në Tiranë, kishte përgatitur një sesion shkencor, me rastin e 55-vjetorit të vrasjes së “Heroit të Popullit”, “Dragoit të Dragobisë”, Bajram Curri. Në udhëtimin, nga kryeqyteti për atje, pasi kisha për të lexuar një temë për figurën e tij në këngët popullore, arrita në Fushë-Arrës dhe aty u ndalëm pak për të pushuar. E dija që, në përbërje të grupit nga Prishtina, ishin Ali Hadri, Zekeria Cana e një tjetër. E pyeta prof. Markun, pak me shaka: “Për ku jeni nisur kështu, profesor, apo për në sesionin shkencor, kushtuar B.Currit?” Aty për aty, ai m’u përgjigj me një shprehje popullore, duke e anashkaluar shpjegimin e saktë: “Jo, po, me që i kisha opingat veshur, mendova dhe unë të dal një herë në Malësi”. Në fakt, meqenëse e ka origjinën nga krahina e Nikaj-Mërturit dhe larguar shumë kohë të parët që andej, ai ma shfaqi dëshirën se donte t’i njihte të afërmit e tij, atje. Kur arritëm në qytetin “B.Curri”, sigurisht, këtë gjë ua thashë drejtuesve të partisë e shtetit të asaj kohe. Me sa kuptova, një ndër arsyet, se përse nuk donin ta lejonin të shkonte për vizitë tek ata prof. Marku, ishte varfëria e tejskajshme në atë krahinë. Ndërsa përgjigja e pëligjia, për atë, ishte se: “Rruga është e prishur dhe nuk mund të kalohet për andej!?”

Megjithëse nuk mori pjesë në sesionin shkencor, të organizuar në qytetin “B.Curri”, pasi nuk e kishte “lejën” nga organet jugosllave,prof. Mark Krasniqi erdhi me ne në fshatin e bukur Valbonë. Aty hëngrëm një drekë së bashku, ku dhe u kënduan këngë popullore. Por pati edhe një recitim, nga rapsodi i mirënjohur vendës, Sokol Arifi. Në vargjet e tij, me përmbajtje të theksuar atdhetare, ai përmendëte edhe të këqijat e regjimit serb, ndaj shqiptarëve të Kosovës. Prandaj, të ftuarit kosovarë u ndjenë ca “ngusht” dhe, për të mos i venë ata në pozitë të vështirë, raspsodi nuk vazhdoi më gjatë, me recitime të tilla. Megjithatë, e pashë që prof., Markut i shëndritën sytë, kur i dëgjoi ato vargje rapsodike, të cilat e shprehnin realitetin e vertetë e të dhimbshëm historik të shqiptarëve, nën pushtimin e huaj serb.

Në vitet pasardhëse, kam lexuar shpesh për studimet, botimet e pjesëmarrjet në detyrat dhe veprimatritë e ndryshme, nga Akademiku Mark Krasniqi. Sigurisht, si atëherë dhe tani, jam ndjerë krenar për këtë bashkëkrahinas e atdhetar të mirë, i cili jetën e tij të gjatë e ka venë në shërbim të arsimit, shkencës e kulturës kombëtare shqiptare. Prandaj, si unë, por dhe të gjithë ata, që e takuan e biseduan këto ditë me të në Tiranë, i uruan nga zemra: Shëndet të plotë, jetëgjatësi dhe krijimtari sa më të frytshme, për të mirën e Shqipërisë dhe të Kosovës.

Në darkën, që u shtrua nga Shoqata “Nikaj-Mërtur” për të ftuarit dhe artistët amatorë, përsëri u përshëndeta me Akademikun e shquar Mark Krasniqi. Bile, me ftesën edhe të Gjokë Vukajt, që e filmonte tërë veprimatrinë, shkuam e i takuam gotat me atë dhe kolegë të tij nga Kosova, unë dhe kryetari i Shoqatës, Av. Gjin Niklekaj. Sigurisht, për këtë gjë, ai na falënderoi dhe u ndamë përzemërsisht.

Mark Krasniqi lindi më 19 tetor 1920, në fshatin Gllaviçicë (Shëngjon-Kolaj), në afërsi të Pejës, në Kosovë. Arsimin fillor e ndoqi në vendlindje, ndërsa gjimnazin në Prizren. Në vitet 1941-1943, vazhdoi studimet e larta për letërsi, në Universitetin e Padovës së Italisë. Ndërsa më tej, studioi për gjeografi dhe etnografi, në Universitetin e Beogradit (1946-1959). Nisi të shkruajë që herët në shtyp. Kështu, në vitet 1945-1946, ishte redaktor i gazetës “Rilindja”, në Prizren, së bashku me Esad Mekulin e Omer Çekrezin. Në tri vitet vazhduese, punoi në redaksinë e emisioneve në gjuhën shqipe, në Radio-Beogradi. Në vazhdimësi, gjatë viteve 1950-1961, ishte asistent dhe pastaj bashkëpunëtor shkencor, në Akademinë e Shkencave të Serbisë. Ngjarje më rendësi për të ishte marrja e diplomës, në Beograd, më 1950 dhe pastaj mbrojtja e doktoraturës, në Universitetin e Lubjanës, më 1960.

Për aftësitë e tij pedagogjike e shkencore, në periudhën 1961-1981 ishte profesor në Universitetin e Prishtinës, kur shteti serbo-komunist e largoi nga puna arsimore e pedagogjike. Disa herë ka shërbyer dekan dhe prodekan i Fakultetit Juridik-Ekonomik, në Prishtinë. Gjithashtu, është ngarkuar me detyra të larta, si: zëvendëskryetar dhe kryetar i Akademisë së Shkencave e Arteve të Kosovës, kryetar i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës (1970) dhe kryetar i Partisë Shqiptare Demokristiane të Kosovës (1993). Është anëtar i Akademisë së Shkencave e Arteve të Kosovës dhe i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Ka marrë pjesë dhe ka lexuar punime të tij në shumë kongrese, konferenca e simpoziume kombëtare e ndërkombetare, ku janë diskutuar çështje të traditave, gjuhës letrare kombëtare, historisë, etnografisë, folklorit shqiptar e tjerë.

Përveç punës pedaogjike e shkencore, detyrave drejtuese dhe veprimtarive të tjera, ka hartuar e botuar rreth 20 libra shkencorë, letrarë, publicistikë e tekste shkollorë. Prof. M.Krasniqi është autor i disa vëllimeve me poezi, si për të rritur e fëmijë, ndër të cilët veçojmë librin për të vegjëlit, “Posta e porositur”. Po kështu, ka shqipëruar, nga serbishtja e sllovenishtja, disa romane e përmbledhje me poezi

…Me përvojën e gjatë shumëvjeçare dhe shërbimet e çmuara, q ë i ka bërë popullit tonë, për të cilat folëm shkrutimisht më lart, prof.Mark Krasniqi-Akademik, është jo vetëm krenari e natyrshme për banorët e krahinës së prejardhjes, pra Nikaj-Merturit, por edhe për vendlindjen, mbarë Kosovën e Shqipërinë dhe, më tej, për të gjitha trojet amtare e diasporën tonë shqiptare.(Ne Foto: Nga e majta: M.Krasniqi e M.Gecaj (Tiranë, 18 janar 2013)

Tiranë, 22 janar 2013

NË VIJIM TË NJË SHKRIMI: SË PARI, BASHKIMI SHPIRTËROR I SHQIPTARËVE!

January 23, 2013 by dgreca

Nga Skënder Zogaj/publicist e poet, Fushë-Kosovë/

I nderuari shok e mik, si-vëlla Murat Gecaj!/

E lexova me kënaqësi skicën , “Së pari, bashkimi shpirtëror i shqiptarëve” dhe e pëlqeva fort mendimin e urtë e të mençur, përkitazi me temën e bashkimit kombëtar.

Siç vërejmë dendur, disa individë, grupe e qarqe “patriotësh” ,“të zjarrmshëm”, asaj po i fryjnë me afsh patetik, përmes fjalësh të mëdha. Por nuk kryejnë asnjë veprim konkret, për të dëshmuar se vërtet ata janë për bashkimin kombëtar dhe se ia kanë anën kësaj pune, jo vetëm për ta shprehur, por edhe për ta “krehur”, të paktën, duke dëshmuar më bindshëm, se kanë ndonjëfarë projekti konkret për ta realizuar atë.

Përkundrazi, me plot gojën, për bashkim kombëtar po shfaqen individë dhe grupe që, më së paku, do të duhej të paraqiteshin, sepse nuk janë ata, që mund të flasin në emër të popullit! Bile, nuk mund të flasin as në emër të ndonjë shtrese të tij, ngase nuk e kanë asnjë meritë të veçantë, që është e domosdoshme, kur dikush i jep të drejtë vetes të dalë dhe të shprehë aspirata të përmasës kombëtare.

Prandaj, i dashur Murat, bukur e ke thënë, nuk duhen kapërcyer shkallët “me hop” ose “me vrap”, sepse “e thyen qafën” e bie në gropë!

Bashkimi shpirtëror është ajo, që na duhet sot, kur “dikush i bie thumbit e një tjetër patkonit”! Sepse kemi jetuar për shumë kohë të ndarë e të përçarë, anëve të ndryshme të botës dhe nën trysninë e njëmijëenjë faktorëve, që na e kanë rrudhur mendjen dhe shpirtin. Kështu që kemi aq shumë zbrazëti shpirtërore, sa që, nganjëherë, duke i analizuar disa faktorë, them se na duhet kohë tepër e gjatë, që të mund të funksionojmë përbashkësisht.

Nuk besoj se mund të kemi bashkim kombëtar cilësor në kushtet aktuale, kur Shqipëria dhe Kosova janë të ngërthyera nga “patriotizmi” i rrejshëm. Po them kështu sepse, i madh është numri i të ashtuquajturve “patriotë”, të cilët janë të përfshirë në krime dhe korrupsion, drogë e prostitucion, hajni dhe mashtrime.

Ata janë “patriotët” e paditurisë, primitivizmit e kontrabandës, që bëjnë argatin e rrjetave të ndryshme mafioze. Pastaj, të yshtura prej tyre, dalin shesheve të mbështjellur me flamurin kuq e zi dhe bërtasin për bashkimin kombëtar! Është një skenë aq e trishtueshme, sa që shqiptarëve të ndershëm e të vërtetë, ua zgjojnë neverinë dhe i bëjnë të ikin dhe të fshihem, që të mos i shohin e dëgjojnë këto “sorra të larme”, duke krrokatur, si në Shqipëri, ashtu edhe në Kosovë.

Intelektrualët shqiptarë, atdhetarët e ditur, të pastër e të ditur, nuk do të duhej të bien pre e këtyre koluareve, por do të duhej të punojnë seriozisht, pa asnjë fjalë, në shembullin e veprimit të vendeve të tjera, si Gjermania, fjala vjen.

Vetëm një javë para se të rrënohej “Muri i Berlinit”, gjermanët thonin se: “Muri është i paprekshëm edhe për 100 vjet!” E, në fakt, i kishin përgatitur të gjitha “veglat” e nevojshme. Kështu, sa çel e mbyll sytë, e realizuan qëllimin e tyre, pa asnjë fjalë e miting, pa u mbështjellur me flamuj dhe pa u çjerrë rrugëve! Si para, ashtu edhe pas rrënimit të Murit, gjermanët e bënë në heshtje bashkimin e tyre kombëtar…

Pra, mik i dashur, jam me ty dhe shfrytëzoj rastin që të të falënderoj shumë nga zemra, për shkrimin kuptimplotë: “Së, pari bashkimi shpirtëror i shqiptarëve”. Le të shpresojmë, të gjithë së bashku!…

Përshëndetjet më të përzemërta dhe me shumë respekt!

Fushë-Kosovë, 20 janar 2013

Dy fjale per Kalendarin* dhe nje diskutim per Diten e Veres

January 23, 2013 by dgreca

Duke u mbeshtetur ne fenomene qe perseriten vazhdimisht njerezit filluan te matin kohen. Keshtu linden konceptet e dites, muajit dhe vitit. Kuptimi i dites erdhi si rezultat e kembimit te dites dhe nates.

Ne shumicen e rasteve kohezgjatja e tyre ka qene e ndryshme, por ne nje moment te caktuar ato barazoheshin. Ky moment u quajt ekuinoks.

Duke pare fazat e henes dhe perseritjen e tyre u arrit te koncepti i muajit e po keshtu me nderrimin e stineve u percaktua viti.

Me kalimin e kohes duke vezhguar trupat qiellore u bene edhe percaktimet me te sakta te dites dhe vitit. Ne shkollen e mesme mesohet se viti tropikal eshte koha gjate se ciles Toka ben nje rrotullim te plote rreth diellit, ndersa dita eshte koha gjate se ciles Toka ben nje rrotullim te plote rreth vetes.

Mbi keto baza njerezit filluan dhe te ndertojne kalendaret qe per mugese komunikimi ata ishin te ndryshem nga njeri vend te tjetri.

Sot perdoret pothuaj ne te gjithe Boten Kalendari i Ri ose si quhet ndryshe Kalendari Gregorian. Ne baze te matjeve te sakta, nje vit eshte i barabarte me 365.2421897 dite ose 365 dite, 5 ore, 48 minuta e 45,2 sekonda.

Me perpara perdorej Kalenderi i Vjeter ose Julian. Secili prej tyre u perpilua ne baze te nje reformimi te kalendareve paraardhes. Keshtu gregoriani reformoi julianin dhe juliani kishte reformuar kalendarin paraardhes, ate qe perdornin romaket. Per romaket viti i ri fillonte me 1 mars. Ketej del qe muajt shtator, tetor nentor e dhjetor quhen keshtu sepse ishin muajt e shtate, te tete, te nente e te dhjete te vitit.

Duhet te dallojme dy kuptime ne lidhje me vitin. Kemi vitin astronomik apo tropikal qe eshte ai qe thame me siper dhe vitin kalendarik qe eshte viti qe i afrohet deri ne nje fare shkalle vitit astronomik.

Romaket e llogarisnin vitin kalendarik me 365 dite. Sipas kesaj llogarie Viti i Ri vinte afersisht 6 ore perpara vitit astronomik. Kjo beri qe cdo vit i ri festohej me 5 ore e 48 minuta para kohe. Po sjellim nje shembull me konkret. Sikur edhe ne ta pranonim vitin me 365 dite atehere ne ora 24 te 31 dhjetorit do te thote se e festonim ardhjen e vitit te ri gati 6 ore me perpara se toka te kryente rrotullimin e plote . Kjo çvendosje me gati 6 ore ne vit bente qe pas 4 viteve ne do ta festonim vitin e ri me 31 dhjetor, por tokes do t’i duhej edhe nje dite per te bere rrotullimin e saj te plote rreth diellit. Keshtu qe viti i ri do te festohej nje dite me pare.

Me kete rregull romakeve u doli qe disa festa me karakter stinor te çvendoseshin dhe ndodhi qe festa e te korrave ra me nje diference tre muaj. Jul Cezari thiri astronomin Sozigjen nga Aleksandria, i cili ia spjegoi situaten me humbjen e gati 6 oreve ne vit. Keshtu, Cezari urdheroi qe viti ne vazhdim dhe pikerisht viti 46 para Krishtit te zgjatej me 90 ditet e humbura me pare dhe nje here ne 4 vjet te fitohej dita e humbur duke ia shtuar muajit shkurt ate dite. Viti ne te cilin muaji shkurt ka 29 dite quhet vit i brishte.

Keshtu Kalendari Julian filloi me 1 mars te vitit 45 para Krishtit.

A u rregullua cdo gje me kete reforme? Sigurisht qe jo, sepse llogarite u bene qe viti kalendarik te kishte 365 dite e 6 ore. Ne te vertete kemi nje diference prej gati 11 minutash qe tregon se Kalendari Julian e festonte Vitin e Ri me 11 minuta vonese. Nderkaq, kur krishterimi u be fe zyrtare e perandorise romake sipas Ediktit te Milanos ne vitin 313, lindi problemi se kur do te festohej dita e Pashkes. U vendos qe per kete qellim te perdorej ekuinoksi pranveror i cili ndodh me 21 mars me fazat e Henes. Por duke llogaritur vitin me 365 dite e 6 ore ekuinoksi ndodhte rreth 11 minuta me perpara qe per nje vit kjo nuk krijonte problem, por pasi kaluan shume e shume vite ekuinoksi filloi te vinte gjithnje e me perpara dates 21 mars. Keshtu nga pikpamja astronomike me 1582 kur ne Vatikan ishte pape Gregori XIII ekuinoksi ndodhi 10 dite me perpara, me 11 mars e jo me 21 mars. Por dita e Pashkes se krishtere kur do te festohej ? Edhe ketu erdhen ne ndihme astronomet. Ne krye te tyre ishte Aluis Liliusi i cili i shpjegoi papes se sipas kalendarit Julian, çdo 400 vjet (me sakte 384 vjet) ekuinoksi natyral ndodhte 3 dite perpara dates 21 mars.

Keshtu qe nga viti 325 pas Krishtit kur Koncili I i Nikeas vendosi rregullin per festimin e dites se Pashkes te krishtere sipas ekuinoksit, ishin humbur ne kalendar 10 dite. Per kete papa urdheroi diten e enjte me 4 tetor 1582 qe dita e neserme, pra dita e premte te quhej 15 tetor 1582. Nderkaq ne kalendarin e ri, qe u quajt gregorian u vendos qe ne çdo 400 vjet te mos kemi njeqind vite te brishte me muajin shkurt 29 dite, por 97 vite te tille, per te kompensuar 3 ditet e mos perputhjes se ekuinoksit me daten 21 mars. Keto tre dite realizohen ne vitet qe mbarojne me 2 zero, por qe numri qe mbetet pas heqjes se zerove nuk pjesetohet me 4. Keshtu vitet 1700, 1800 dhe 1900 nuk ishin te brishte me muajin shkurt me 29 dite, sepse 17, 18 dhe 19 nuk pjestohen me 4. Me 1600 dhe 2000 muaji shkurt me 29 dite.

Ne kete menyre, sot, Kalendari Gregorian ndryshon me ate Julian me 13 dite. Vitet 2100, 2200 dhe 2300 muk do te jene te brishta, dhe shkurti ne ato vite do te kete perseri 28 dite, keshtu ndryshimi me Kalendarin e Vjeter do te jete 14, 15 e 16 dite.

Dekretin e papes e pranuan te gjitha shtetet katolike. Me vone e pranuan edhe shtetet protestane e pastaj akoma me vone edhe ato orthodhokse. Rusia per shembull e pranoi Kalendarin e Ri pas Revolucionit te Tetorit, i cili ne te vertete sipas Kalendarit Gregorian ndodhi ne nentor.

Sot Kalendari Gregorian qe quhet edhe Kalendari i Ri eshte pranuar ne te gjithe boten, me perjashtim te festimit te festave fetare te besimeve te ndryshme qe perdorin ose Kalendarin e Vjeter, ose Kalendarin Mysliman. Ne Kalendarin e Ri cikli prej 400 vjetesh ka 146 097 dite (365 x 400 + 97), numer qe pjestohet me 7 duke dhene 20 871 jave te plota. Kjo ben qe perveç rasteve te tjera, datat qe ndryshojne me 400 vjet pas reformes se kalendarit bien ne te njejten dite te javes.

Po te vazhdojme aresyetimin e filluar me perputhjen e vitit kalendarik dhe vitit astronomik, perseri kemi nje diference midis tyre. Viti kalendarik sipas kalendarit te ri do te kishte

146097 : 400 = 365.2425 dite qe bejne 365 dite 5 ore 49 minuta e 12 sekonda, pra eshte rreth 26 sekonda me i madh. Kjo ben qe dita e ekuinoksit te vije nje dite me heret pas 3200 vjeteve, pra ne vitin 4782. Per te rregulluar kete situate mbase pasardhesit tane do te vendosin qe viti 3200, i cili sipas Kalendarit Gregorian duhet te jete i brishte, te mos jete i tille dhe muaji shkurt te behet me 28 dite.

Ne vendin tone Kalendarin Julian, pra Kalendarin e Vjeter, e kane quajtur edhe alla-turka dhe shpesh here e ngaterrojne me kalendarin mysliman qe eshte krejt i ndryshem nga kalendaret qe permendem me siper, sepse kalendari musliman mbeshtetet ne ciklet henore. Me qene se Hena rrotullimin e dukshem rreth tokes e ben per 29.5 dite, (me sakte ne 29.530589 dite ose 29 dite 12 ore 44 minuta e 2.9 s) muajt henor alternohen nje here 30 dite e nje here 29. Viti ka 12 muaj me gjithesej 354 dite.

Edhe ketu kemi disa minuta ne mos perputhje qe ashtu si ne kalendaret Julian e Gregorian, rregullohen me vitet e brishte. Ne Kalendarin Musliman eshte rregulli qe ne 30 vite te kete 11 vite te brishta me 355 dhe 19 vite me 354 dite. Kjo ben qe sipas Kalendarit Mysliman viti te kete nje here 355 dhe dy here 354 dite.

Duke qene keshtu ditet e Vitit te Ri perputhen rralle ne te dy kalendaret. Mund te qelloje qe brenda nje viti gregorian te kemi dy vite te rinj muslimane; njeri fillon pak dite pas 1 janarit dhe tjetri pak dite para 31 dhjetorit. Kjo ndodh nje here ne 32 ose 33 vjet.

Viti i pare i Kalendarit Musliman ka filluar ne vitin 622 sipas Kalendarit Julian, vit qe lidhet me emigrimin e Profetit Muhamed nga Meka ne Medine. Ky vit u quajt Viti i pare i Hixhrit. Sot jemi ne vitin 1434 te Hixhrit qe ka filluar me 14 nendor 2012 (ne darke – aksham) dhe do te mbaroje me 10 nendor 2013 po ashtu ne darke.

Duke futur vitet e brishta, per te perputhur vitin kalendarik me ciklet e Henes, behet nje rregullim me saktesi deri diku te madhe. Mjafton te permendim se vetem pas 2500 vjetesh mos perputhja arrin ne nje dite, gje qe do te rregullohet me numrin e viteve te brishta ne nje interval 30 vjeçar.

Duhet theksuar se jo te gjitha vendet muslimane perdorin te njejtin kalendar musliman. Mund te permendim qe Omar Khajami, te cilin ne e njohim si poet, ka qene dhe mjek biolog, astronom e matematikan. Edhe ai hartoi nje kalendar ne te cilin vitet e brishte kombinoheshin aq mire sa gabimi behej nje dite ne 3900 vjet. Por duke qene ne Persine e atehershme, ndikimi i te ciles ishte dobesuar ne zonen e Lindjes se Mesme, ky kalendar nuk u vu ne jete.

Ka disa variante te Kalendarit Musliman ne lidhje me numrin e viteve te brishta qe ndryshojne nga Maroku te Egjipti, Arabia Saudite, Irani e deri te Malajzia e Indonezia. Gjithsesi ata mbeshteten ne ciklet henore.

Ne fillim theksuam se ne kalendarin romak viti i ri fillonte me 1 mars. Duke iu permbajtur tradites se festimit te tij sot me kalendarin e ri kjo date bie me 14 mars. A nuk eshte kjo nje aresye te mendojme se Dita e Veres qe festohet edhe sot sidomos ne Elbasan, e ka origjinen ne nje kalendar te vjeter si dita e pare Vitit te Ri ?

Bardhyl Qirjaku

*) Shkrimi eshte bazuar ne tekste te ndryshem qe flasin per kalendaret e reformat e tyre.