Mitsotakis, fytyra e re e të vjetrës

August 2, 2019 by dgreca

Nga Rafael Floqi /

-Një analizë e raporteve aktuale shqiptaro –greke/

Greqia nuk do të bëhet barrierë në premisën e Shqipërisë dhe të Maqedonisë së Veriut për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian. Kështu citohet të jetë shprehur një burim i afërt me kryeministrin grek të porsazgjedhur, Kyriakos Mitsotakis, për të përditshmen greke “Kathimerini”. Por prapa kësaj deklarate fshihen synime të fshehta me kërkesa për zgjerimin e zonës së minoritetit, deri në parametrat e kërkesave 100- vjeçare mbi Epirin e Veriut. Pse?

Megjithatë, edhe pse burime jozyrtare nga Kryeministria greke parathonë se nuk do të ketë veto për dy shtetet fqinje, që deri tani zotërojnë vetëm statusin e vendit kandidat në BE, ato saktësojnë se Athina zyrtare do të vendosë disa kushte, në këmbim të dhënies së “dritës së gjelbër” për ecurinë e rrugëtimit të tyre evropian.

“Greqia nuk do t’i thotë jo askujt. Megjithatë, ajo do të vendosë kushtet e saj”, është shprehur burimi.

Sikurse është bërë e ditur edhe nga ish-kryeministri Alexis Tsipras, Athina pritet të kërkojë nga Shqipëria mbrojtje më të mirë së të drejtave të pakicave etnike greke në përputhje me traktatet dhe rregulloret ndërkombëtare. Ndërsa, nga Shkupi do të kërkojë zbatim të rreptë të Marrëveshjes së Prespës. Ndërkohë, në muajin tetor, 27 vendet anëtare të Unionit, të përfaqësuara nga krerët e shteteve dhe të qeverive në Këshillin Evropian do të vendosin për çeljen ose jo të negociatave me dy shtetet ballkanike.

Por cili është kryeministri grek Kyriakos Mitsotakis dhe a do të përmirësohen apo përkeqësohen marrëdhëniet në mes të dy vendeve tona?

Ai konsiderohet “Princi trashëgimtar i familjeve helene” (sipas fjalëve të vetw Alexis Tsipras), i cili mori së fundi në dorë fatet e Greqisë. “Kemi qenë të parët në BE që kemi eksperimentuar populizmin, do të jemi të parët që do ta çojmë në shtëpi”, pat deklamuar mandrën e tij Kyriakos Mitsotakis, udhëheqësi 51-vjeçar i Nea Demokratia, fituese e zgjedhjeve të fundit greke. Megjithatë, rrënjët kanë shumë rëndësi në familjen Mitsotakis. Në tryezën e zyrës së tij – në krah të një luani prej pelushi dhe një modeli të anijes “së pamposhtur” – ai mban një fotografi të babait, Konstantinos, ashtu sikurse atë të xhaxhait të të atit, ish kryeministrit grek, Eleftherios Venizelos.

Shikoni pra si përsëritet historia greke. A do të jetë kjo përsëritje tragjedi apo farsë, kjo mbetet për t’u parë.

Eleftherios Venizelos ishte babai i teorisë se Epirit te Veriut, një histori me vrasje dhe gjenocid ndaj popullsisë së Shqipërisë Jugore, qe nuk duhet te harrohet. Ka dy parakushte në bisedimet me Greqinë.

Të kërkohet barazi e plotë në kërkesat. Të mos njihet as lëvizen zonat minoritare, pa njohur Greqia si minoritet Çamërinë apo dhe arvanitasit si minoritet gjuhësor, dhe së dyti, zgjidhja e mosmarrëveshjeve të mos fillojë vetëm pas Luftës të Dytë Botërore , por aty ku e ka zanafillën qysh në kohën e Luftërave Ballkanike, më 1913-1914. Natyrisht , diplomacia është arti i të mundshmes. Por premisat duhet të parashtrohen, pasi duhet të mos veprohet si në rastin e bisedimeve mes dy ish ministrave: Bushati dhe Kotzias, ku zgjidhja e çështjeve, në mes të dy vendeve që përcaktuar, fillonte vetëm pas Luftës së Dytë Botërore.

Vitin e kaluar tensionet mes Shqipërisë dhe Greqisë pas bisedimeve për çështjen e detit ne dhjetor, vazhduan të rriten pas sulmit të një minoritari grek, të vrarë në një konfrontim me policinë në Shqipëri dhe kur qeveria Greke dhe rivalja kryesore Demokracia e Re, sulmuan edhe kompensimet e pronave në Himarë që duheshin për modernizimin e infrastrukturës.

Atëherë, kryeministri shqiptar Edi Rama, i cili kishte mbështetur policinë në incidentin që çoi në vdekjen e Konstantinos Kacifas, kishte planifikuar ta takonte kryetarin grek dhe drejtuesin e majtë radikal të SYRIZA-s, Alexis Tsipras, në një përpjekje për të qetësuar marrëdhëniet e zymta, Por pronat e konfiskuara u shitën me shpejtësi, pjesërisht për të ndihmuar zhvillimin e turizmit në zonë, duke mërzitur Ministrinë e Jashtme Greke – që pas dorëheqjen e Nikos Kotzias, u drejtua teknikisht nga Tsipras – i cili tha se konfiskimet ishin një shkelje e Konventës Evropiane së të drejtave e njeriut dhe se kishte pasur vendime të mëparshme gjyqësore.

“Si vendimi ashtu edhe projektligji i propozuar përkatës janë një shkelje flagrante e të drejtave të njeriut, përfshirë të drejtat e pronësisë së pakicës kombëtare greke në Shqipëri. Veprime të tilla nuk janë në përputhje me aspiratat e deklaruara evropiane të Shqipërisë dhe janë në kundërshtim me detyrimet e saj përkatëse, “ishte përgjigja e palës greke asokohe. Kjo gjë u rimor njësoj edhe nga qeveria e re.

“Ne i bëjmë thirrje qeverisë së Shqipërisë të heqë dorë nga ky vendim dhe të rishqyrtojë ligjin,( sikur Ligji është vetëm për minoritarët) duke siguruar që veprimet e pronësisë t’u jepen menjëherë të gjithë pronarëve të ligjshëm pa përjashtim,” shtoi ai. Shefi i Demokracisë së Re, Kyriakos Mitsotakis gjithashtu dënoi veprimin e Shqipërisë dhe tha se ai i kishte dërguar një letër shefit të Komisionit Evropian, përgjegjës për zgjerimin dhe hapjen e bisedimeve të pranimit, Johannes Hahn, për të protestuar kundër vendimit “Vendimi përbën një shkelje të drejtpërdrejtë të të drejtave të njeriut të minoritetit kombëtar grek dhe kundërshton Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut,” tha Mitsotakis.

Mitsotakis pat deklaruar se “vendimi i fundit i qeverisë shqiptare … hap në dyshim të drejtat e pakicës Greke . ” Mitsotakis tha se dëshiron të dërgojë një “mesazh të qartë për qeverinë shqiptare”, nga Fshati Serres afër kufirit, duke theksuar se “nuk është e mundur të fillohet procesi i pranimit të Shqipërisë në BE kur nuk ka absolutisht respekt për të drejtat e pakicës etnike Greke,” dhe përfundoi duke thënë se “kjo nuk është një çështje që ka të bëjë vetëm me Greqinë, ajo ka të bëjë me Evropë e, ka të bëjë me legjislacionin evropian, ka të bëjë me sundimin e ligjit evropian. “

Mitsotakis tha se Shqipëria duhet të respektonte të drejtat e tyre të pronës dhe të shfuqizojë të ashtuquajturat “zona të pakicave”, për të përmirësuar marrëdhëniet e saj me Greqinë dhe të përparojë në hapjen e bisedimeve të pranimit me BE. Shqipëria njeh si Grekë Etnikë ata që jetojnë në “zonat e minoriteteve” të përcaktuara në jug të vendit, por shumica banojnë jashtë këtyre zonave. Nëse Greqia nuk pranon asnjë lloj minoriteti ne vendin e saj as nga shqiptarët e lashte etnikë, Arvanitasit së cilëve kërkojnë t’u mohojnë dhe gjuhën dhe kontributin e dhëne për pavarësinë e Greqisë, dhe as për popullsitë rreth kKufirit, Çamërinë dhe zonat e tjera rreth Konicës, Kosturit apo Janinës.

Koncepti i ri i qeverisë greke, i zgjerimit të zonave të minoritetit është një përdorim me terma te tjera te konceptit te Epirit te Veriut. Një ndarje Historiko- gjeografike dhe politike e Epirit ka qenë – Epir i Vjetër dhe Epir i Ri. Ndarja dhe përcaktimi i Epirit, në Epir të Veriut, dhe për rrjedhojë edhe në Epir të Jugut nuk ka për rrjedhojë asnjë vërtetësi historike.

Ka afro 100 vjet që politika greke ka filluar dhe vazhdon edhe sot propagandimin e kuptimit, apo të përfytyrimit të Epir i Veriut (Vorio Epir) dhe të pretendimeve territoriale për të. Propaganda tepër intensive e deri e pasaktë, gjithkund përfshin masivisht mediat dhe sferat politike dhe ka bërë që kuptimi “Epir i Veriut” të përvetësohet dhe të përdoret sot edhe nga zyra të ndryshme Evropiane e të tjera. Por ai përdoret në kuptimin e vet jo të vërtetë; ai trajtohet si një dukuri që ekziston, që përbën shqetësim dhe që kërkon një farë trajtimi dhe zgjidhjeje pa u thelluar në vërtetësinë historike.

Fakti qe sikurse njoftonte ish ministri Bushati asokohe “Këto janë diskutime jo të lehta, sa i përket faktit që tematika është e gjerë, e shtrirë në kohë në 70 vjet histori. Mund t’ju them që edhe në Korçë kemi bërë progres të qenësishëm. Nesër do të jetë gjithashtu një ditë e rëndësishme për vijimin e bisedimeve.

Këto bisedime siç u konceptuan se zgjidhën dhe s’kishte si ta zgjidhte çështjen, pasi ato nuk u nisën me premisën e pranimit nga ana e Greqisë, të genocidit te ushtrisë greke, krimeve të planifikuara antinjerëzore, të kryera në ato vite nga ushtria e rregullt e shtetit grek, qe kulmoi me faktin e gjenocidit të ushtruar në Panarit të Korçës apo në Kodër Tepelenë, ky i fundit i dëshmuar dhe nga Komisioni i Verifikimit të Kufijve. se në mes të 375 personave të masakruar nga data 2 deri në 10 Korrik të vitit 1914 në fshatin Panarit të Korçës.

Harresa, pa dija ndoshta edhe qëndrimin antikombëtar dhe antinjerëzor të vetë shtetit shqiptar dhe të gjitha qeverive të tij të mëparshme qysh nga kryerja e Genocidit Grek dhe deri më sot, nuk kane ndihmuar por vetëm se kane renduar keqkuptimet apo raportet mes dy vendeve . Megjithëse ka kaluar më shumë se një shekull, jo vetëm që nuk e kanë denoncuar në organizmat ndërkombëtare Genocidin e Shtetit Grek, jo vetëm që nuk e kanë pasqyruar saktësisht në Historinë e Shqipërisë, jo vetëm që nuk kanë një statistikë të saktë ose të përafërt të popullsisë të masakruar nga ushtria greke në fshatrat dhe qytetet ku është kryer ky genocid, jo vetëm që nuk kanë një datë përkujtimore, një vend për të vendosur lule, për të ndezur një qiri e për t’i qarë, mungojnë varret dhe gurët e varreve në tokën tonë plot gurë e kështu s’ka shenjë respekti për shpirtrat e të pareve tanë të masakruar. Shkruante ne një shkrim të disa kohëve më parë drejtori i ALBTVUSA, Gani Vila.

Është fatkeqësi qe një legjende e qarqeve greke te kohës se shqiptaret ortodokse sulmuan myslimanët shqiptare, të mbahet edhe sot si alibi, kur ka dokumente historike që dëshmojnë të kundërtën që të gjitha këto masakra ne kufirin tonë jugor kanë qenë një plan genocidi dhe të kryer nga ushtria e rregullt greke. Mbi popullsinë civile , me vrasje, përdhunime e dëbime.

Në dokumentin 536, sipas librit ” I Documenti diplomatici italiani / Ministero degli affari esteri, Commissione per la pubblicazione dei documenti diplomatici ser.4:v.12 ,1914 në faqe 338, Në telegramin dërguar nga ministri italian në Durrës, Aliotti, ministrit të Jashtëm Italian, Sangiuliano, 25 korrik 1914 (për 27) dhe dërguar më 30 korrik për dijeni ambasadorëve italianë në Stamboll, Paris, Londër, Petersburg, Vjenë, dhe ministrave në Athinë dhe Bukuresht, shkruhet: “Gjatë avancimit grek dhe në përplasjeve mes bandave që ndodhën midis fundit të Marsit, Prillit dhe Majit, u kapën disa të burgosur grekë, të cilët më në fund pasi u morën të burgosur u transportuan, më në fund javën e kaluar në Durrës. Këta pasi u intervistuan siç thuhet, të gjithë pranuan se u përkisnin trupave të rregullta greke, dhe se ishin detyruar nga oficerët e tyre të shkonin për të luftuar në Shqipëri.

Kjo hedh poshtë plotësisht pretendimin grek se ata janë dezertorë vullnetarë. Unë po ju dërgoj një kopje të raportit të depozitimit të bërë nga delegati shqiptar i kontrollit dhe një oficer holandez me postë. Në sulmet e fundit, te cilat u zhvilluan në korrik, nuk ishte e mundur, duke pasur parasysh tërheqjen katastrofike, të hetoheshin të burgosurit e tjerë, por kushtet e ofensivës dhe pjesëmarrjes greke janë identike, gjë që konfirmojnë dëshmitë e gjithë njerëzve që kthehen nga Shqipëria e Jugut.”

Ideja është se Greqia sot po përdor po të njëjtat mënyra. Vetëm ka ndërruar emërtimet duke kërkuar njohje si zona minoriteti edhe të Korçës, Kukësit, e Tiranës pasi aty mund te ketë banuar ndonjë minoritar. Këtu e kishte burimin edhe teza e vet deklarimit të kombësisë të popullsisë te hedhur gjate regjistrimit të popullsisë. Pa barazi te kërkesave, grekët do te vazhdojnë të mohojnë çështjen çame dhe do ti njohin popullsinë çame vetëm si kolaboracionist të Nazistëve. Nëse do t’i themi me fakte Micotaqisit të ri se ishte xhaxhai i tij qe inicioi gjenocidin ndaj popullsisë shqiptare qysh me 1913. Ne do te kemi gurë të fortë diplomatikë në dorë dhe elemente historike për të sqaruar se nuk mund të ketë kushtëzime alogjike dhe historike ne raportet mes dy vendeve.

Pasi deri në vitet 1912-1913, me ndarjen e Ballkanit sipas linjave që vendosi Kongresi i Berlinit më 1878, termat apo kuptimet Epir i Veriut (Vorio Epir, Northern Epirus) dhe vorioepirotë (Vorioepirotes), siç i quajnë grekët sot popullsinë që jeton atje, nuk janë përmendur absolutisht në asnjë dokument. Kjo pasqyron një të vërtetë, sepse termi Vorio Epir nuk përfaqëson ndonjë kuptim gjeografik të Epirit si territor. Për arritjen e këtij synimi u krijua, u përdor dhe vazhdon të përdoret pasaktësish përfytyrimi i ashtuquajtur “Vorio Epir” edhe sot dhe pse e maskuar me termin zgjerim i zonave te minoritetit dhe mbjellje të eshtrave te ushtarëve grekë të Luftës së Dytë Botërore dhe aty ku nuk ka pasur asnjë këmbë greku. Kjo ka qenë baza e politikës greke gjatë shekujve XIX dhe XX në marrëdhëniet ndërkombëtare. Fatkeqësisht, ajo edhe sot duket se mbizotëron drejtimin e politikës greke ndaj Shqipërisë, pavarësisht se me çfarë velloje dhe etiketimi përpiqet të mbulohet. Natyrisht qe tema me rëndësi historike mes dy vendeve, si ligji i luftës, pakti detar, por dhe çështje të aktualitetit për t’i dhënë zgjidhje problematikeve të emigranteve tanë që jetojnë në Greqi, siç është çështja e lejeve të drejtimit apo e pensioneve. Në paketë, palët kanë konfirmuar që është dhe trajtimi i çështjes së pronave të shqiptarëve dhe, siç kishte paralajmëruar ministri i Jashtëm, edhe çështja çame qe hidhet poshtë on block nga grekët.

Tirana ka dhënë sinjalet e para pas takimit të Kretës, duke rihapur çështjen e varrezave të ushtarëve grekë të rënë në territorin shqiptar gjatë luftës italo-greke. Pak javë më parë, qeveria mori vendimin për ndërtimin e varrezës së dytë në Bularat, pas asaj të ngritur në Këlcyrë vite me parë, si pjesë e një marrëveshjeje mes dy qeverive, të firmosur në vitin 2009.

Këtë javë Komisioni shqiptaro-grek i ngritur për kërkimin e eshtrave të të rënëve, ka punuar për gati një vit në luginën e Sajmolës. Gërmimet nxorën në dritë eshtrat e rreth 670 ushtarëve të rënë 78 vite më parë gjatë luftës italo-greke. Rivarrimi i tyre ka nisur në fillim të verës në Bularat dhe është shoqëruar me debate dhe kundërshti në të dy vendet. Më parë shoqata e familjarëve të të rënëve i akuzoi komisionet se i kanë kryer ceremonitë në fshehtësi. Në të gjitha ceremonitë numri i familjarëve ishte minimal edhe për faktin se pothuajse të gjithë rezultojnë pa identitet. Numri i ushtarëve të varrosur pranë Manastirit të Shën Nikollës në Këlcyrë pas ceremonisë se te enjtes shkon në rreth 900

Në prag të Krishtlindjes së shkuar, Presidenti Ilir Meta si shenjë tensionimi, i dha nënshtetësinë shqiptare kryepeshkopit të Kishës Ortodokse Shqiptare, Janullatos, një vendim i cili u prit me entuziazëm në Athinë. Por këto ditë kryeministri Kyriakos Mitsotakis u zotua të mbështesë kryepeshkopin Anastasios të Shqipërisë gjatë një takimi në Athinë të enjten. Anastasi kërkoi ndihmën e qeverisë për trajtimin e sfidave me të cilat përballet Kisha Ortodokse e Shqipërisë. Çfarë lidhje ka kryeministri grek me kishën ortodokse autoqefale shqiptare. Lidhjen le ta gjejë hirësia e tij, i cili, nëse do të japë kontribut në marrëdhëniet shqiptaro- greke le të bëjë më mirë një lutje edhe për shqiptarët e vrarë më 1913 nga andartët greke për ta merituar me gjithë mend shtetësinë shqiptare.

Ka pasur edhe qëndrime racionale nga historiografia Greke, e kohëve të fundit e rëndësishme dhe mjaft e balancuar kontributet mund të citohen nga studiuesit, studimet e të cilëve dhe publiku ndërhyrjet synojnë zbutjen e forcave përçarëse të nacionalizmit në Ballkan. Një lloj i tillë i historiografisë nxjerr në pah çështjet në lidhje me pakicat, mban teza që shpesh konsiderohen si kozmopolite.

Për shembull, Kallivretakis ka realizuar historinë më të hershme tregimi i gjeografisë dhe demografisë së pas-socialistit të Shqipërisë periudha (1995), në të cilën ai shikon çështjet me gjakun e ftohtë të një shkencëtar i shkëputur. Politik, pragmatik dhe, me raste, vet-interesuar, adaptime të identifikimeve etnike në post-socialist Shqipëria është studiuar nga Lambros Baltsiotis (2003) përmes prizmi i shoqërive në tranzicion. Baltsiotis (2003) gjurmon një numër e argumenteve politike dhe ideologemeve të ngritura nga Greqia dhe Shqipëria në një mënyrë historike. Duke vepruar kështu, ai përshkruan proceset me të cilin bën thirrje për një “komb të përbashkët grek-shqiptar” të shndërruar në ndërtimi i nocionit politik të Vorio-Epirit (Baltsiotis 2003, 45-53); instrumentalizimi i gjuhës për të mbështetur politikën pretendimet mbi një rajon të vetëm gjeografik (Epir) nga të dy shtetet (vep. cit. 54-61); çështje të përcaktimit historik të pakicës greke (cit. 61-84); çështje që lidhen me identifikimet komplekse të përfshirjes të krishterëve ortodoksë shqiptarë dhe vllahëve (op. Cit. 84-110). Tsitselikis dhe Christopoulos (2003) punojnë për “paqartësitë” historike e pakicës Greke në Shqipëri që konsiderohet si “e vërteta kombëtare.

Fjala “genocid” u krijua për herë të parë nga avokati polak Raphäel Lemkin në vitin 1944 në librin e tij “Rregullimi i Boshtit në Evropën e okupuar”. Ai përbëhet nga tema greke me prefiksin, genosqë do të thotë racë ose fis, dhe prapashtesën latine cide, që do të thotë vrasje. Gjenocidi u njoh për herë të parë si një krim në bazë të ligjit ndërkombëtar në 1946 nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara (A / RES / 96-I). Ai i kodifikua si një krim i pavarur në Konventën e vitit 1948 për Parandalimin dhe Ndëshkimin e Krimit të Gjenocidit (Konventa e Gjenocidit). Konventa është ratifikuar nga 149 shtete (që nga janari 2018). Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (ICJ) ka thënë vazhdimisht se Konventa mishëron parime që janë pjesë e ligjit të përgjithshëm ndërkombëtar.

“Gjenocidi nuk është thjesht një çmenduri vrasëse; është, më thellësisht, një politikë që premton një utopi përtej politikës – një popull, një tokë, një e vërtetë, fundi i ndryshimit. Meqenëse genocidi është një formë e utopisë politike, ai mbetet një tundim i qëndrueshëm në çdo shoqëri multietnike dhe multikulturore në krizë”, shkruante shkrimtari dhe studiuesi Kandez Michael Ignatieff. Ndaj.duke e mbyllur pohoj se nuk mund te ketë paqe dhe zgjidhje përfundimtare mes dy qeverive te dy vendeve, Shqipërisë dhe Greqisë, pasi popujt e kanë zgjidhur atë, prej kohësh me gjithë racizmin patologjik grek. Të gërmosh, të pohosh, të gjesh e të deklarosh të vërtetën, edhe pse ka kaluar një shekull, i shërben paqes. Pasi genocidi edhe sipas OKB-së, është një krim i pa parashkrueshëm para ligjit ndërkombëtar dhe historisë dhe Zotit.

LDK-ja ME LIDER TE RI?

August 2, 2019 by dgreca

Nga Tony BIslimi/
Vetem pak ditë na ndajnë nga kuvendi zgjedhor i Lidhjes Demokratike të Kosovës, dhe ajo që pritet të ndodhë në këtë kuvend nuk është me rendësi vetëm për LDK-në, por edhe për Kosovën dhe ecjen politike të vendit tonë.
Sic dihet, ky kuvend do të zgjedhë edhe liderin e ri të LDK-së, i cili do të bartë mbi supe barrën e kthimit të shpresës politike tek Kosovarët. Lideri i ri i LDK-së do të bartë edhe përgjegjësinë për kurorëzimin e përkrahjes publike në rritje ndaj LDK-së me votë për të dhe për krijimin e qeverisë së re të vendit nën udhëheqjen e LDK-së.
E sfidat që e presin vendin në të ardhmen nuk janë aspak të vogla. Kjo do të thotë, njëkohësisht, se sfidat që e presin liderin e ri të LDK-së, janë po ashtu kogja serioze.
LDK si parti institucionaliste dhe me një histori vlerash politike që kanë dëshmuar pjekuri dhe emancipim politik në vazhdimësi, bartë me vete edhe trashëgëminë e kulturës politike dhe veprimit politik të Presidentit Historik të Kosovës dhe liderit historik të vet LDK-së, Dr. Ibrahim Rugova.
Andaj, kuvendarët e LDK-së që do të përcaktojnë liderin e ri të partisë, njëkohësisht, përmes tij do t’i japin kahje edhe politikës së vendit për të ardhmen e afërtë. Barra që bije mbi ta nuk është e lehtë. Delegatët duhet të shohin kuvendin zgjedhor në fjalë përmes prizmës së bagazhit politik e kombëtar që bartë LDK si subjekt politik por edhe përmes vizionit që duhet të ketë lideri i ri ashtu që LDK të luaj rolin e vet vendimtar për të ardhmen e vendit.
Në këtë kontekst, janë përfolur e përfolen edhe sot, disa emra për personin që do duhej të merrte timonin e LDK-së. Secili prej tyre është meritorë në një mënyrë ose mënyrën tjetër të vlerësimit. Por, ka një që më së miri përmbushë dëshmueshëm atributet që lideri i ri i LDK-së duhet të ketë, në kuadër të përgjegjësive që e presin dhe viz-a-vi bagazhit politik të vet LDK-së.
Tani që jemi në dekadën e dytë të pavarësisë së Kosovës dhe të shkuarjes në amshim të Presidentit Rugova, filozofia politike e LDK-së gjendet në një stad të zhvillimit të brendshëm që kërkon pragmatizëm politik modern të bazuar në rugovizëm. Shumë flasin për rugovizmin, por pak e kuptojnë atë, e edhe më pak dijnë ta implementojnë atë si teori politike në veprimet e tyre ose të paktën në mendimet e tyre politike. Pragmatizmi politik modern i bazuar në rugovizëm që i duhet sot LDK-së por edhe Kosovës është asgjë më shumë se post-rugovizëm. Post-rugovizmi, pos që bazohet në rugovizëm, merr për sipër edhe vlerat e dëshmuara lideriste, ndërlidhjen e gjeneratave, kulturën politike paqëdashëse, dhe kështu shpije përpara jo vetëm LDK-në por edhe politikën kosovare në përgjithësi. Andaj, ky emancipim politik i bije hise liderit të ri të LDK-së.
Pra, del që lideri i ri i LDK-së, pos që duhet të jetë një rugovist në aspektin e veprimit politik, ai po ashtu duhet të jetë një vizionar post-rugovist në aspektin e ndërtimit të lidershipit të ri të partisë; dikush që bartë përvoja të drejtëpërdrejta në pozita udhëheqëse të politikbërjes të besuara nga vet Presidenti Rugova; dikush që në bashkëpunim me Presidentin Rugova ka ndërtuar miqësi dhe rrjet përkrahës për vendin nëpër botë (vecanërisht në SHBA e Evropë); dikush që mbi supe ka bartë përgjegjësi jo të lehta të negociimit për cështje kyce të statusit të Kosovës; dikush që nga përvoja politike ka mësuar më së miri se si kthehet simpatia politike e masës në vote masive; dikush që sa here i është nënshtruar besimit të qytetarëve, e ka fituar atë; dikush që ka rikthyer LDK-në fuqishëm në parti të pare e fituese; dikush që ka ndërtuar ura bashkëpunimi dhe i ka respektuar oponentët politik në vazhdimësi për të mirën madhore të vendit; dikush që vlerësohet lartë nga aleatët esencial të Kosovës – miqtë tanë në Washington e Bruksel; dikush që në ambicien e tij për të qenë i pari gjithëherë lë hapsirë për konsensus dhe mirëkuptim; dikush që i ka dhënë LDK-së gjithëcka që ka mundur sa herë që i është kërkuar; dikush që me LDK-në, për LDK-në, dhe në LDK e ka familjen e vërtetë politike nga e cila, për të cilën, dhe me të cilën del sigurtë fitimar!
Lutfi Haziri e ka përvojën, kurajon, dhe vizionin që të jetë lideri i ardhshëm i LDK-së. Përvoja e tij institucionale në nivel qëndror e lokal, fitoret e tij elektorale të përherëshme në secilat zgjedhje ku ka qenë kandidat qoftë në nivel lokal apo qëndror, marrëdhëniet e tij e të shkëlqyeshme me partnerët tanë ndërkomëbtar, mirëbesimi dhe respekti ndaj kolegëve si në parti ashtu edhe më gjerë në politikën kosovare, përkushtimi i tij vetmohues për të mirën e partisë, si dhe gatishmëria e tij për të krijuar ekipin e fitoreve të reja për LDK-në, e bëjnë Lutën kandidatin më meritor për të marrë timonin e LDK-së në kuadër të vlerësimit të bazuar në prizmën e trashëgëmisë politike të LDK-së dhe atributeve post-rugoviste të elaboruara në fillim.

Palmer: Dialogu Kosovë-Serbi duhet të sjell njohjen reciproke

August 2, 2019 by dgreca

Palmer: Qeveria e re e Kosovës duhet të heqë taksën, të rinisë dialogun dhe dialogu duhet të sjellë njohjen reciproke/

Matthew Palmer, Zëvendësndihmës Sekretar i Shtetit për Çështjet e Evropës dhe Euroazisë, ka thënë se Kosova e ka për detyrë primare të zgjedhë qeverinë e re e cila të bëjë gjithçka është e mundshme që të vazhdojë dialogun dhe të heq taksën ndaj mallrave serbe dhe të Bosnjës.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës (edicioni në gjuhën serbe), Palmer ka thënë se shpreson që Prishtina e Beogradi të gjejnë rrugën drejt tavolinës së negociatave ku më pas të gjejnë zgjidhjen e pranueshme nga të dy palët.

“Shpresojmë se Beogradi dhe Prishtina të mund të gjejnë sërish rrugën drejt tavolinës së negociatave dhe më pas të gjejnë ndoshta zgjidhjen e pranueshme nga të dy palët e cila rezulton në normalizim të plotë të marrëdhënieve dhe që hap rrugën kah e ardhmja evropiane e të dyja vendeve. Mendoj se tani më e rëndësishmja është që Kosova të ketë qeverinë e re. Kjo është sfida aktuale. Do të donim që Kosova të formojë qeverinë e re sa më shpejtë që të jetë e mundur dhe që ajo qeveri të bëjë gjithçka për të vazhduar dialogun – përfshirë heqjen e taksës ndaj mallrave serbe dhe të Bosnjë e Hercegovinës. Shpresojmë që kjo mund të zgjidhet shpejt”, tha Palmer, transmeton Koha.net.

Duke folur për idenë e shkëmbimit të territoreve si zgjidhje mes Kosovës e Serbisë, Palmer tha se fokusi i SHBA-së është që të dy palët të kthehen në dialog dhe më pas mund të flasim se për çfarë mund të dialogohet mes tyre.

“Këtë duhet ta definojnë dy palët. Askush nuk do të detyrohet të bëjë diçka që nuk mund ta bëjë. Por ne do të dëshironim që negociatat të zhvillohen me mirëbesim dhe të shkojnë drejt një marrëveshjeje që çon në njohje të ndërsjellë të Serbisë dhe Kosovës dhe hap rrugën kah Evropa.

SHBA-ja nuk do të diktojë kushtet e negociatave”, theksoi Palmer.

I pyetur nëse ekziston ideja që marrëveshja të arrihet në bazën e shkëmbimit të territoreve, zyrtari i lartë amerikan tha se negociatorët kanë folur për parametrat e një marrëveshjeje të mundshme, por tha se nuk e di thelbin e saj, “qoftë fjala për territore apo për ndonjë komponentë tjetër”.

“Marrëveshja që arrihet duhet të jetë gjithëpërfshirëse, duhet të ketë komponentin politik, të sigurisë, ekonomik, tregtar e kulturor, pjesën që lidhet me mbrojtjen e pasurive të KOS-it (Kisha Ortodokse Serbe) në Kosovë. Kështu që, unë mendoj se përqendrimi vetëm në harta dhe territor është larg asaj që duhet të sjellë normalizimi gjithëpërfshirës. Çfarë është normalizimi – mund të përcaktohet vetëm nga pjesëmarrësit në negociata dhe se për këtë ata duhet të kthehen në tryezë”, deklaroi Matthew Palmer, Zëvendësndihmës Sekretar i Shtetit për Çështjet e Evropës dhe Euroazisë.

Mes San Diegos dhe Erzenit-Duke Kujtuar Peter R. Prifti

August 2, 2019 by dgreca

Nga Namik SELMANI/

Kujtesë për studiuesin, publicistin , shkrimtarin dhe profesorin shqiptaro-amerikan Peter Prifti

Isha akoma i emocionuar, shumë i emocionuar nga takimi. Ishte një fund qershori i bukur fildalfian. Pak freski në një qytet që e duan aq shumë shqiptarët po dhe ai i do aq shumë ata..
Në sallën e takimeve të Shoqatës “Bijtë e Shqipes” kishin ardhur shumë miq, shumë dashamirës të çështjes shqiptare dhe asaj çame. Do të përuronim dy librat e mi për një çam të paharruar, anëtar i Federatës VATRA, për familjen e për mbarë krahinën “Adem Teme, biri i shquar i ÇAMËRISË” në shqip e në anglisht.
Fjalë të mira. Të ngrohta. Emocionuese. Në takim kishin ardhur dhe mjaft familjarë të Adem Temes duke nisur nga Kapetani Abedin Teme. Gjellët karakterisitike shqiptare dhe sidomos ato çame që ishin gatuar me aq dashuri na bënë edhe një herë krenarë për traditat tona.
Pikërisht, në atë kohë kur menduam se mbaroi e gjithë kjo atmosferë, Kryetari Bujar Gjoka dhe Llazar Vero na ftuan që të shihnim mjediset e Shoqatës. Kureshtja për atë që kisha dëgjuar më parë për këtë Shoqatë i kalonte kufinjtë e të zakonshmes. Po më kthehej në Mirënjohje dhe obligim që të bëja sa më shumë për të publikuar këtë përvojë mjaft të vyer për mbarë kombin tonë.
E nuk kisha nevojë që të shënoja në bllok. Secili informcion më godiste në kujtesë dhe më ngulitej thellë. Në një nga sallat na treguan një dollap biblioteke që kishte mjaft dosje, pak të zverdhura nga koha.
-Shikoni këto dosje!. – thanë gati në një zë të dy miqtë e mi të rinj,- Janë një nga pasuritë më të mëdha që ka Shoqata. Janë të studiuesit, shkrimtarit, historianit, publcistitit dhe profesorit Peter Prifti që ka ndërruar jetë para disa vitesh. I ka sjellë këtu vëllai i tij shkrimtari Naum Prifti.
Peter Prifti?? Kisha dëgjuar për të që në Shqipëri, por pak, shumë pak. Duket se gardhimi i kufinjve qoftë edhe mes oqeaneve e kishte bërë punën e vet në mosnjohjen e tij.
Arkivi ishte i mjaftueshëm për të bërë atë biografi njerëzore, por edhe kombëtare të të gjithë shqiptarëve të Amerikës në një kapërcyell prej 60 vitesh. Një arkiv që mund të ishte i nderuar edhe në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë. Në Akademinë e Shkencave. Në mjaft Institute Kulturore, në Arkivin e Shtetit.

-Vitin e ardhshëm,-na thotë Bujari ,- do të përkujtohet në gusht 10-vjetori i ndarjes nga jeta të këtij personaliteti të kulturës shqiptaro-amerikane.
Bukur. Jo vetëm Filadelfia, ku ai jetoi një kohë të gjatë edhe u shkollua, po të gjithë Shoqatat Shqiptare në Amerikë duhet të bëjnë veprimtari përkujtimore.
Emocionujes kujdesi i mbarë kryesisë së Shoqatës në vite për këtë pasuri studimore, artistike..
Të them të vërtetën edhe po skuqesha me vete e nuk dija kujt t’i kërkoja falje për mëkatin e pabërë. Në dekadat e mësimdhënies si mësues i gjuhës dhe letërsisë nuk kisha mundur që t’u përcillja qoftë edhe pak punën e këtij : Dishepulli të Fundit.

Në jetën e tij të gjatë prej 85 vitesh kishte mjaft stacione jete.

Peter Prifti erdhi në Amerikë në vitin 1940, në moshën 15-vjeçare. Këtu kishte babain dhe vëllain e tij të madh. Kuptohet ishte arsyeja ekonomike.
Në vitin 1949, Peter Prifti diplomohet nga Universiteti i Pensilvanisë dhe vendoset në Boston.
Aty njihet personalisht me Fan Nolin dhe fillon të punojë si Sekretar i Federatës Panshqiptare “Vatra”, dhe si redaktor i gazetës “Dielli”, së bashku me atdhetarin e njohur Qerim Panariti. Profesor Prifti ka shkruar e bashkëpunuar në fusha të ndryshme, si çështja e Kosovës, demokratizimi i Shqipërisë, dhe studime rreth historisë dhe letërsisë shqipe.

Ka qenë Anëtar i Departamentit të Gjuhësisë në Universitetin e Kalifornisë, në San Diego Peter Prifti e filloi punën e tij akademike më 1969, me studimin monografik: “Kosovo in Ferment “, ndërsa punonte në Institutin Teknologjit të Masaçusets (MIT). Më pas ai do të radhitej krahas studiuesve anglishtfolës me libra të tjerë të shkencave politike si: Socialist Albania Since 1944, botuar më 1978, Confrontation in Kosova: The Albanian-Serb Struggle, 1969-1999, librin e vetëm në shqip; Mozaik shqiptar, botuar më 2003 dhe më 2005, monografinë nëm anglisht “Unfinished Portrait of a Country” një portret rreth të kaluarës, së tashmes dhe të ardhmes së Shqipërisë.

Jemi mësuar që të bëjmë me të drejtë organizime të një Viti Përkujtimor kulturor për një personalitet historik. letrar ose kulturor. U bë Viti i Skënderbeut, Viti i Migjenit, i Fishtës. Do të ishte mirë që në vitin 2020 të paktën në Amerikë, pse jo dhe në Shqipëri, të organizohej sa më mirë “Viti i Petër Priftit”.
Në një nismë të tillë mund të përfshiheshin Ministritë e Diasporës në Tiranë e Prishtinë.
Mund të bëhej një Çmimi Petër Prifti” ku të përfshiheshin studiues, shkrimtarë ,
Një botim monografik për të do të ishte më e pakta për këtë kujtesë.
Jo më pak edhe mund të organizohet një Konkurs Kombëtar për krijime letrare, studimore filmike për të .

Peter Prifti nuk bëri dot familjen e tij, por tërë jetën ai ishte një sqimatar i devotshëm, një fisnik i vërtetë, i komunikueshëm, i dashur me shqiptarët. Ishte mjaft i rregullt në veshje, në ushqim, në ligjërim, në punë. Këto cilësi të vyera ai nuk i ndërpreu as në vitet e fundit kur u rëndua pak nga shëndeti.
.
Amaneti i tij i fundit para se të ndërronte jetë, ishte që trupi i tij të hirëzohej dhe të derdhej në ujërat e lumit të Erzenit. Këtë porosi-amanet me mjaft dhimbje e plotësoi vëllai i tij, shkrimtari Naum Prifti.

Mendimet e tij politike Peter Prifti i ka shfaqur dhe në librat e botuar në anglisht dhe shqip si “Remote Albania”, “Unfinished portrait of a country”, “Land of Albanians-A crossroads of Pain and Pride”, “Confrontation in Kosova”, “Mozaik shqiptar”, i botuar në Prishtine nga Buzuku, deri tani i vetmi libër shqip prej tij.

IDAHO- SHTETI MARGARITAR I AMERIKES

August 1, 2019 by dgreca

Nje rastesi – nje pervoje e bukur profesionale e jetesore dhe nje rajon magjepes i Amerikes/

NGA SADIK ELSHANI/

Lajmi ne disa gazeta e portale elektronike se qyteti Moscow ne shtetin Idaho eshte perzgjedhur qyteti me i mire per te rritur familjen dhe njeri nder qytetet me te jetueshenm ne Amerike me shtyri qe t’i shkruaj keto radhe, sepse edhe une me familjen time kemi jetuar per disa vite ne kete qytet, eshte bere pjese e jetes sone.

Ne jete nganjehere ndodh si ne libra si neper filma qe rastesisht degjojme ndonje emer, takojme nje person dhe pak me vone ai person, ajo ngjarje behet edhe pjese e jetes sone. Sa rastesi kane ndodhur qe kane percaktuar fatin e nje njeriu, madje edhe te nje shteti, populli. Vetem ne filmin “Doktor Zhivago” sa rastesi ndodhin te cilat e percaktojne fatin e dy personazheve kryesore. Keto nuk ndodhin vetem neper filma, romane, opera, por ndodhin edhe ne jeten e pernjemendte (reale). Diçka e ngjashme me ka ndodhur edhe mua. Ndoshta po zgjatem pak ketu, por per te qene rrefimi sa me i plote, sa me i kuptueshem per lexuesin, duhet nisur nga fillimet e para. Jam lindur e rritur ne Kosove, ndersa studimet e larta dhe ato posdiplomike (magjistraturen) i kam perfunduar ne Universitetin e Zagrebit. Per punimin e temes se magjistratures mentore e kam patur nje profesoreshe, e cila vite me pare kishte punuar ne laboratorin e nje profesori amerikan ne Virxhinia dhe ata e kishin vazhduar korresondencen dhe bashkepunimin e tyre shkencor edhe pas kthimit te saj ne Zagreb. Per lemine ne te cilen une punoja, per bashkedyzimet qe une i sintetizoja, profesori ishte mjaft i interesuar. Kur e perfundova magjistraturen, profesoresha e njoftoi profesorin amerikan per sukseset e mia dhe ai i kishte thene asaj se, ai me gjithe deshire do te me pranonte ne laboratorin e tij per nje qendrim dyvjeçar per t’i çuar edhe me tutje hulumtimet e mia. U morem vesh me profesoreshen qe une ato rezultate qe do t’i arrija ne laboratorin e profesorit, mund t’i perdorja edhe per disertacionin tim.

Qyteti per te cilin kurre nuk kisha degjuar, pjese e bukur e jetes sime – krejt rastesisht

Ne fund te qershorit te vitit 1988 erdha ne Kansas City, Missouri, sepse tani profesori ishte shperngulur nga Virxhinia dhe punonte ne Universitetin e Missourit, ishte edhe dekan i fakultetit. Nje here ne jave i mbanim takimet e grupit ku i paraqisnim rezultatet tona dhe bisedonim per çeshtje te ndryshme qe kishin te benin me punen shkencore, gjendjen ne laborator, etj. Nje here me ndodhi qe te shkoja pak me heret ne sallen ku i mbanim takimet e grupit dhe derisa po prisja, nga rafti me libra e revista shkencore e mora nje reviste shkencore (Journal of Bilogical Chemistry) dhe po e shfletoja, syte me hasen ne nje punim te nje grupi nga Universiteti i Idahos dhe qyteti ku ndodhej ky universitet quhej Moscow. Une u habita shume se atehere ende ishte lufta e ftohte ne mes ShBA-ve dhe Bashkimit Sovjetik dhe mua m’u duk pak e çuditshme sesi ne ato rrethana mund te ekzistonte nje qytet ne Amerike qe e mbante emrin e kryeqytetit te nje shteti me te cilin kishin aq shume mospajtime, armiqesi e perplasje ideologjike. Nuk di si te shprehem per kete, por nga kenveshtrimi, nga botekuptimi im i asaj kohe im m’u duk diçka ironike, syreale, gati e pabesueshme. Dua te shtoj se une atehere nuk kisha degjuar as per ndonje shtet me emrin Idaho dhe as qe e dija se ne cilen pjese te ShBA-ve ndodhej.Nejse, koha po ecte, punet ne laborator me shkonin shume mire. Pas nje viti erdhi edhe e fejuara ime nga vendi i saj per te studiuar ne Konservatorin e Muzikes, ne te njejtin universitet dhe pas ca kohesh edhe u martuam. Pas nje viti lindi vajza jone. Qendrimi im tani po mbaronte ne Kansas City, ndersa bashkeshortja ime ende ishte duke i vazhduar studimet. Para lindjes se vajzes, erdhi nena e saj dhe pastaj ajo kujdesej per vajzen. Ndoshta kam mundur te vazhdoja edhe per ca kohe ne laboratorin e profesorit, por mua nuk me konvenonte, sepse ai ishte biokimist, ndersa une jam kimist organik dhe deshiroja te merresha me lemine time ku ndihem me i forte, me i sigurte dhe ku mund te beja me shume. Ate kohe gjendja ne Kosove ishte perkeqesuar shume, shqiptaret ishin debuar nga puna, Universiteti ishte mbyllur, etj. Nuk po flas me teper per gjendjen ne Kosove gjate viteve te 90-ta, sepse ato dihen mire dhe nuk jane objekti kryesor i ketij shkrimi. Pra, ne ato rrethana te krijuara ne Kosove dhe rrethanat e krijuara familjare nuk me mundesonin kthimin tim ne Kosove, ashtu siç e kisha planifikuar une pas qendrimit tim dyvjeçar ne laboratorin e profesorit. Per shkak te gjendjes sime familjare u mundova te gjej diçka te pershtatshme ne Kansas City apo ne rrethinen e tij, por nuk pata sukses, sepse edhe kisha disa kufizime per shkak te llojit te vizes qe kisha (J-1, per te punuar ne institucionet arsimore, akademike). Por, as nuk i kisha kontaktet dhe pervojen qe e kam sot. Kah fundi i qendrimit tim ne Kansas City ne departamenti e kimise, per te mbajtur nje ligjerate kishte ardhur nje profesor nga Universiteti i Idahos dhe ligjerata e tij kishte te bente me nje lemi ne te cilen une kisha punuar per temen time te diplomes, ndersa disa bashkedyzime te ngjashme i kisha perdorur edhe per punimin tim te magjistratures. Pas ligjerates u takova dhe bisedova me profesorin per problematiken qe ai e trtajtonte dhe çka mund te behej ne te ardhmen per ta zgjeruar, per ta thelluar edhe me shume kete problematike. Gjate bashkebisedimit tone ai me tha se per kete kishte nevoje per nje kimist organik qe te sintetizonte bashkedyzimet per studimet e tija te metutjeshme. Une i tregova per pervojen time ne ate lemi dhe per pergatitjen time akademioke, profesionale. Tani une fillova te interesohesha per Universitetin e Idahos dhe qytetin me emrin pak te çuditshem per rrethanat e asaj periudhe, Moscow. Une i ardhur thuaja nga nje bote tjeter ku ishim mesuar qe çdo gje te ishte e perqendruar ne kryeqytet dhe ne qytetet e medha, kisha dyshime per cilesine e universitetit dhe jeten ne ate qytet te vogel. Bisedova me nje profesor qe e njihja mire dhe e pyeta se mos kishte degjuar per universitetin dhe qytetin ne fjale. Po, tha, eshte universitet dhe qytret shume i mire dhe me sugjeroi qe te bisedoja me profesorin Da Sena (njeri nga profesoret e shkolles/fakultetit ku une punoja), sepse ai per disa vite kishte punuar ne ate universitet. Edhe profesori Da Sena me foli shume fjale te mira dhe nder te tjera, shtoi: Po te kisha per te rritur nje femije, do ta rrisja ne Moscow, Idaho. Pastaj, edhe vete shkova ne biblioteke dhe lexova mjaft literature per shtetin e Idahos. Me profesorin nga Idaho per disa muaj kishim korrespodence me njeri – tjetrin, sepse per nje kohe ai kishte edhe nje qendrim studimor jashte Amerikes. Me ne fund e caktuam kohen per shkuarjen time atje dhe ne prill te viti 1990 arrita ne Moscow, Idaho ku ishte Universiteti i Idahos. Aty qendrova per 7 vite dhe kam patur nje pune mjaft prodhimtare shkencore (punime shkencore, patente, pjesemarrje ne konferenca shkencore). Nje pjese te punes e kam shfrytezuar edhe per disertacionin tim. Ne mars te vitit 1993 aty lindi edhe djali yne, ndersa bashkeshortja vazhdonte fakultetin e mesuesise per t’u çertifikuar si mesuese. Me pare ajo e kishte kryer magjistraturen ne Kansas City. Vajza ime e lindur ne vitin 1990 ishte nje vjeçare kur ka ardhur ne Moscow.

Idaho – Shteti margaritar

Idaho eshte nje shtet ne veriperendim te ShBA-ve i njohur per bukuri te rrala natyrore: male te larta te mbuluara me pyje e lumenj te kulluar, liqene piktoreske, kanjone te thella. Eshte shume i pasur edhe me minerale, xehe, kryesisht: argjent, baker, zink e ar. Prandaj, eshte i “pagezuar” me emrin perkedheles (nofken), “Gem State” (“Shteti Margaritar”, “Shteti i Gureve te Çmueshem”), sepse gati çdo mineral ndodhet ne kete shtet. Shteti eshte i njohur per prodhimin e patates te nje cilesie te larte, nje e treta e patateve te Amerikes prodhohen ne Idaho. Deget kryesore te ekonomise jane: shkenca dhe teknologjia e larte, xehtaria, bujqesia dhe turizmi. Natyra e bukur malore, kanjonet dhe lumejtee rrembyeshem jane duke terhequr nje numer te madh te entuziasteve te veprimtarive ne natyre (angl.outdoors). Ndersa ne dimer sportet dimerore jane mjaft te popullarizuara, pasiqe Idaho ka disa qendra te rendesishme te skijimit. Mundesite e shumta ekonomike e profesionale, cilesia e larte e jeteses, natyra e bukur jane duke terhequr mjaft banore te rinj qe jane duke u vendosur ne Idaho, kryesisht nga Kalifornia, por edhe shtetet tjera. Numri i popullsise ne periudhen 1990 – 2010 eshte shtuar per 55%. Idaho eshte shteti qe eshte duke u rritur (shtuar) me se shpejti ne tere vendin. Banoret e ketij shteti e duan natyre dhe kujdesen per mjedisin – ata jane shume te dhene pas veprimtarive ne natyre (outdoors). Sa per kurreshtje po permend se nje vendbanim ne Idaho, Arco, eshte i pari ne bote qe eshte ndriquar i teri nga energjia nukleare, vetem per nje ore me 17 korrik, 1955. Kjo edhe per shkakun se ne afersi ndodhet Idasho National Laboratory, njeri nga laboratoret me te medha kombetare, qe kryesisht merret me hulumtime e studime nukleare per perdorimin paqesor. Me kete laborator kemi bashkepunuar me vite te tera, njeheresh ka qene edhe financuesi shume projekteve tona. Nuk po zgjatem me teper, sepse ka shume per t’u thene per shtetin Idaho, por per dashamiret e letersise po shtoj se ne fund te jetes se tij ne kete shtet, ne qytezen Ketchum ka jetuar shkrimtari e publicisti me fame boterore, Ernest Hemingway (1899 – 1961). Ketu e ka perfunduar edhe jeten e tij me vetevrasje, pas krizave mendore qe kishte perjetuar kohe me pare.

Moscow – vendbanimi me i mire ne ShBA per te rritur familjen

Qyteti Moscow shtrihet ne pjesen veriore te Idahos pergjate kufirit me shtetin Washington, ne rajonin e bukur dhe unik te quajtur, Pauluse, per te cilin do t’i themi disa fjale pak me vone. Banoret e pare (kolonet) kane filluar te vendosen ne vitin 1871.Ne vitin njihet si vendbanim, qytyeze. Ne vitin 1872 njihet me emrin Paradise Valley, ndersa ne vitin 1875 e merr emrin me te cilin njihet edhe sot, Moscow. Kjo u duket te gjitheve shume interesante pasi qe menjehere u sjell ndermend kryeqytetin e Rusise, Mosken. Por, nuk ka prova bindese se ky emer lidhet me emrin e kryeqytetit te Rusise, Kur jane mbledhur disa banore per ta emeruar qytetin me ndonje emer te pershtatshem, ata nuk kane arritur te pajtohen per ndonje emer, atehere pergjegjesi i postes, Samuel Nef, ne vitin 1875 i ka kompletuar dokumentet zyrtare dhe e ka zgjedhur emrin, Moscow. Samuel Nef ka lindur ne Moscow te shtetit te Pennsylvanias dhe me vone eshte vendosur ne Moscow te shtetit Iowa. Thuhet se kodrinat qe e rrethonin kete vendbanim ia kane kujtuar atij qytetin e lindjes me emrin Moscow. Eshte edhe nje spjegim tjeter per emrin e qytetit qe e lidhin me emrin “Masco” te nje fisi te amerikaneve vendas (indianeve), te cilet jetojne ne keto ane. Ne ShBA ndodhen mbi njezet vendbanime qe e mbajne emrin Moscow.

Moscow eshte nje qytet i vogel (25 mije banore), por shumi i bukur dhe i qete, qe nuk ballafaqohet me problemet e qyteteve te medha amerikane: krimi, drogat, vjedhjet, etj. Qyteti i ka 17 parqe te shperndare ne te gjitha anet e tij – shko me femijet ne park ne çdo kohe te dites dhe ne çdo kohe te mbremjes dhe kurre asgje e keqe nuk do te ndodhe. Ka nje nje sistem shume cilesor e te organizuar mire te shkollave publike, biblioteke te pasur publike, ku zhvillohen mjaft programe e veprimtari, sidomos ato per femije. Keta faktore, por edhe disa faktore te tjere: Numri potencial i shokeve te lojes, d.m.th., perqindja e popullsise; nen moshen 6 vjeçe; shkalla e shendetit te femijve; mundesia e banimit dhe alternativat e transportit; shpenzimet per kujdesin e femijve; numri i çerdheve per femije, e kane bere Moscow -n per te dyten here radhazi vendbanimin me te mire ne Amerike per te rritur familjen, per t’i rritur femijet. Siç cekem edhe me lart, ne Moscow eshte i vendosur UniversitetiiI Idahos, themluar ne vitin 1889, ndersa dyert i ka hapur ne vitin 1892. Ky eshte universiteti me i vjeter, me i madh dhe me cilesor ne shtetin e Idahos, ku perveç procesit mesimor, akademik, zhvillohet edhe nje veprimtari e dendur shkencore. Eshte i njohur per Fakultetin e Pylltarise dhe Jetes se Eger, Fakultetin e Bujqesise, etj. Departamenti i kimise, ku kam punuar per 7 vite, eshte nje department i nje cilesie mesatare, por ne mesin e pedagogeve te tij i ka tre kimiste te rangut boteror, te cilet jane nder specialistet me te njohur ne lemite e tyre perkatese. Per shume vite kryeshef ka qene profesori Malcolm Renfrew (1910 – 2013), i cili kur ka punuar ne Du Pont ka qene pjese e grupit qe e kane zbuluar teflonin. Profesori Renfrew ka merita te jashtezakonshme per ngritjen dhe zhvillimin e Departamentit (Deges) se Kimise ne Universitetin e Idahos. Universitetin e Idahos e ndjekin mbi 12 mije studente ng ate gjitha shtetet e ShBA-ve dhe shume shtete te botes. Ne mjediset e universitetit zhvillohen gjate tere vitit shume veprimtari kulturore, sportive, ligjerata, qe e bejne edhe me te gjalle e me cilesore jeten e qytetit dhe banoreve te tij. Ne shkurt te çdo viti organizohet Festivali i Jazzit, qe e mban emrin e muzikantit te njohur te jazzit, Lionel Humpton (1908 – 2002). Po ashtu, edhe Shkolla (Akademia) e muzikes e mban emrin e tij. Ai edhe ne moshe te shtyre merrte pjese ne koncerte duke lozur instrumentin e tij, vibrafonin. Gjate ketij festivali, qe zgjat per disa dite, shfaqen mjaft konceret, zhvillohen gara muzikore dhe shume punetori (angl., workshop) e klase,ore mjeshterore (angl., masterclass). Ne maj tradicionalisht organizohet Festivali i Renesances (Renaisance Festival), ku paraqiten shume grupe muzikore, artizanate, zhvillohen gara sportive e luftarake te stilit te mesjete, ndersa shume pjesemarres vishen me veshje te asaj periudhe historike. Nuk mungojne as ushqimet e shijshme e te llojllojshme. Ne periudhen maj – tetor, çdo te shtune organizohet Tregu i Fermereve (Farmers Market), ku bujqit (fermeret) e atij rajoni i sjellin ne treg prodhimet e tyre: fruta e perime te fresketa e cilesore, bulmetra, ndersa artizanet i sjellin punimet e tyre ne dru, metal, qeramike, argjil, qelq, prodhime te pelhures e leshit. Shume grupe muzikore – artistike shfaqin koncerte, pjese dramatike, rrefime, histori gojore. Moscow ka mjaft restorante dhe lokale ku njerezit mund ta kalojne kohen, te argetohen. Ne Moscow ndodhet edhe nje librari mjaft e pasur, libraria me e mire qe ndodhet ne mes te Miniapolisi-t e Seattle-it. Kjo fale pronarit qe ishte nje liberdashe i pasionuar. Edhe pse nje qytet i vogel, Moscow ofron nje jete cilesore dhe aspak monotone, ndersa per femijet nje jete te lumtur. Kete e them jo vetem nga ato qe lexojme ne shtyp e mediat elektronike, por edhe nga pervoja vetjake. Nga Moscow jemi vendosur per 3 vite ne Texas, ne qytetin Lubbock, ku kam punuar ne Texas Tech University. Ndersa nga viti 1998 e deri me sot jetojme ne Philadelphia. Kur i pyes femijet e mi se ku kane jetuar me mire, ku kane qene me te lumtur, ata pergjigjen pa kurrefare hezitimi: Moscow, Idaho. Sigurisht kjo per arsyet qe u ceken me lart.

Palouse – Toscana e Amerikes

Palouse (lexohet: Pollus) eshte nje rajon i veçante gjeografik ne Veriperendim te ShBA-ve qe perfshine disa pjese qendrore veriore te Idahos, Juglindjen e shtetit Washington dhe disa pjese verilindore te shtetit Oregon. Eshte nje krahine e rendesishme bujqesore, qe kryesisht prodhon drithera: grur e elb dhe legume: bizele, fasule, qiqra, etj. Toka eshte mjaft pjellore dhe jep rendimente dy here me te larta se mesatarja amerikane. Trualli perbehet nga njfare “loess, siç e quajne ne anglisht, dicka ne mes te reres dhe argjiles. Perberja e dheut qe e mban lageshtine, pranverat me shi, verat e thata e me diell dhe netet e fresketa jane nje gershetim i pershtatshem per keto rendimente te larta. Viteteve te fundit eshte duke u zhvilluar edhe vreshtaria. Ne kete rajon ndodhen dy universitete: Universiteti i Idahos dhe Washington State University ne Pullman. Keto dy universitete bashkepunojne ngusht me njeri – tjetrin dhe se bashku i kane instrumentet, pajisjet sa te cilitdo universitet te madh amerikan. Por, ajo qe e ben te pashoq kete rajon eshte relieve i tij, kodrinat e buta rrotulluese, vale – vale, si valet e detit, si dunet ranore. Eshte ky peisazh magjeps, ne pranvere i teri i gjelberuar nga fushat e mbjella me kultura bujqesore e lule te egra shumengjyreshe, ndersa ne vere ky peisazh merr nje ngjyre te arte nga gruri, elbi i pjekur. Ky reliev i posaçem eshte formuar si rjedhim i ererave qe kur fryejne e bartin “loess-in”, kete sediment karakteristike te Palouse. Keto kodrina nuk paraqesin vetem nje peizazh te pakrahasueshem ne bote, por jane edhe shume te bukura per t’i shikuar – te kenaqet shpirti nga keto pamje piktoreske si ne pikturat e mjeshterve me te mire te arteve figurative, gershetimi i ngjyrave, toneve, hijeve dhe dritave te ketyre kodrinave si valet e nje deti te paskajshem. Vetem natyra e ka durimin dhe forcen magjike krijuese per mrekulli te tilla joshese. Pjese e ketij peizazhi jane edhe fermat, fshatrat dhe qytezat me arkitekturen dhe planimetrine karakteristike te ketyre aneve. Qe ne çastin e pare kur i kam shikuar keto kodrina valore magjepse, krejt natyrshem me kane sjell ndermend, me kane ngjallur krahasimin me nje tjeter krahine madheshtore, Toskanen e Italise – me nje ndryshim te vogel: ne Toskane mbizoterojne vreshtat, ndersa ne Palouse fushat e dritherave. Dhe keto dite kur po beja ca hulumtime ne internet per kete rajon, hasa edhe nje artikull te botuar kohe me pare ne gazeten e njohur amerikane, “The Wall Street Journal”, me titull: “The Palouse, Tuscany of Amerika” (“Polouse, Toskana e Amerikes”). Palouse eshte nje rajon, vis ende i panjohur edhe per shume amerikane, por koheve te fundit ky rajon me kete topografi te rralle çdo dite e me shume eshte duke terhequr mjaft fotografiste, bicikliste, vezhgues te zogjve, etj.

Keshtu, krejt rastesisht shteti Idaho, qyteti Moscow, Universiteti i Idahos dhe rajoni piktoresk, Palouse jane bere pjese e bukur e jetes sime dhe te familjes sime, sidomos femijve te mi. Nganjehere jeta ruan ca befasi, ca te papritura te kendshme, ca rastesi qe na vijne si te porositura, te prituar prej kohesh…

Philadelphia, korrik 2019

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.