dgreca – Page 989 – Dielli

DIELLI: Kosovë-SHBA, bashkëpunim ndërpolicor

June 11, 2019 by dgreca

-Delegacioni i Policisë së Kosovës, në krye me drejtorin e Përgjithshëm z. Rashit Qalaj, gjatë qëndrimit në SHBA, ka realizuar disa takime mjaft të rëndësishme/

PRISHTINË, 11 Qershor 2019-Gazeta DIELLI/ Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës z. Rashit Qalaj, gjatë qëndrimit të tij në Washington D.C. SHBA, ka realizuar disa takime zyrtare me agjencione të ndryshme të zbatimit të ligjit.

Takimet zyrtare të drejtorit Qalaj së bashku me stafin e tij, përfshirë drejtorin e Departamentit të Hetimeve z. Riza Shillova, drejtorin e Departamentit të Burimeve Njerëzore znj. Taibe Canolli, drejtorin e Divizionit Kundër Krimit të Organizuar znj. Florie Hajra, zyrtarin ndërlidhës të Policisë së Kosovës në Washington kapiten Lulzim Krasniqi, kanë pasur për qëllim rritjen e bashkëpunimit në mes të Policisë së Kosovës dhe institucioneve gjegjëse në SHBA.

Me datën 10.06.2019 në Washington DC janë realizuar tri takime mjaft të rëndësishme, duke filluar takimin e parë me drejtorin e Interpol Washington z. Wayne Salzgaber dhe zëvendësdrejtorin z. Michael A. Hughes, ku është diskutuar për mënyrën e bashkëpunimit dhe nevojës për mbështetjen e SHBA-së në procesin e anëtarësimit të Kosovës në organizatën e INTERPOL-it.

Agjenda e delegacionit kosovar ka vazhduar me takimin e dytë në State Departament, më konkretisht në Byronë Ndërkombëtare për Narkotikë dhe Zbatim të Ligjit (INL), i realizuar me z. Jorgan Andrews zëvendës asistent sekretar për Evropë, ku në këtë takim është diskutuar për bashkëpunimin e ndërsjellë si dhe mbështetjen e deritanishme për Policinë e Kosovës si dhe për projekte të ndryshme në të ardhmen.

Drejtori i Përgjithshëm falënderoi zyrtarët e INL-it për mbështetjen dhe i siguroi ata se Policia e Kosovës do të mbetet një partner i rëndësishëm në fushën e zbatimit të ligjit. Përveç tjerash në kuadër të këtij takimi u diskutuan shumë projekte të ndryshme, të cilat do të ndihmojnë PK-në në procesin e reformimit të saj, me qëllim të ngritjes së efikasitetit dhe efektivitetit policor.

Agjenda e kësaj dite u përmbyll me realizimin e takimit të tretë me radhë, ku drejtori Qalaj me stafin e lartë është pritur në një takim miqësor nga z. Gregory Ducot, me ç‘rast u diskutuan temat e përbashkëta rreth bashkëpunimit dhe mbështetjen e ICITAP-it ndaj Policisë së Kosovës.

Edhe në këtë rast drejtori Qalaj falënderoi z. Ducot për mbështetjen e madhe të ICITAP-it për PK-në, në fushën e ngritjes së kapaciteteve si në aspektin e burimeve njerëzore, gjithashtu edhe në aspektin e mbështetjes në fushën e kapaciteteve teknike dhe teknologjike.

Kjo vizitë disaditore është e një rëndësie të veçantë dhe ka për qëllim vazhdimin e avancimit të bashkëpunimit ndërpolicor ndërmjet dy vendeve, si dhe intensifikimin e marrëdhënieve policore me interes të përbashkët.

Takime te rendesishme u kryen edhe ne Nju Jork.

Korrespondenti i Diellit ne Prishtine Behlul Jashari -Per me shume fotografi shihni ne Facebook-Gazeta Dielli

MEMORANDUM BASHKËPUNIMI MES POLICISË SË KOSOVËS DHE TË NJU JORKUT

June 11, 2019 by dgreca

– Nga Drejtori Qalaj dhe komisioneri i Policise se New York City James O’Neill , u nënshkrua Memorandumi i bashkëpunimit, i cili vlerësohet si i pari me vendet e Ballkanit./*

Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Rashit Qalaj, i shoqëruar nga dy zyrtarë të lartë të stafit të tij, gjatë qëndrimit të tij në vizitën zyrtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës realizoi takime të shumta zyrtare me agjencione të ndryshme policore, ndërkohë që mori pjesë edhe në një ngjarje ceremoniale të organizuar nga American Albanian Law Enforcment Officers. Drejtori Qalaj, i shoqëruar nga stafi i tij, në këtë rast drejtori i Departamentit të Burimeve Njerëzore znj. Taibe Canolli, drejtori i Divizionit Kundër Krimit të Organizuar, znj. Florie Hajra dhe zyrtari nga ICITAP, ishin per nje vizitë edhe në New York City, ku kanë realizuar vizita dhe takime me zyrtare te lart Homland Security, Port Authority dhe NYPD.

Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës z. Rashit Qalaj dhe Kolonelet Taibe Canolli dhe Florie Hajra u priten nga Museum Memorial te 11 shtatorit dhe paten takim me Zyrtare te lart te siguris kombtare.

Kjo vizitë disa ditore është e një rëndësie të veçantë per policinë e Kosoves dhe ka për qëllim vazhdimin e avancimit të bashkëpunimit te ndersjellte, ku dy vendet kanë interes të përbashkët.

Si rezultat i takimeve zyrtare dhe bashkëpunimit të ndërsjellë, me 07 qershor 2019, nga Drejtori Qalaj dhe komisioneri i Policise se New York City James O’Neill , u nënshkrua Memorandumi i bashkëpunimit, i cili vlerësohet si i pari me vendet e Ballkanit.

Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës z. Rashit Qalaj, gjatë qëndrimit të tij në New York eshte nderuar nga Organizata e American Albanin Law enforcement Association me seli ne Michigan Detroit nga drejtusit e organizates Belis Kristafi, dhe Elton Shametaj. U vlerësuan dhe u nderuan ghithashtu kolonele Taibe Canolli . Me 8 Prill 2019, drejtori Qalaj dhe stafi i tij u takuan me shumë bashkëatdhetarë në paradën e organizuar nga Rrënjët Shqiptare dhe komuniteti shqiptar. Një takim i vecantë u realizua edhe me këshilltarin e Nju Jork-ut, z. Mark Gjonaj dhe drejtues të organizatave të komunitetit shqiptar.(Dielli)

Per me shume fotografi shkoni ne Facebook-Gazeta Dielli

ROVENA VATA DHE IDENTITETI KULTUROR PERMES VEPRAVE

June 11, 2019 by dgreca

Intervista e studiueses Rovena Vata për Arjeta Ferlushkaj- /

Rovena Vata nuk është e panjohur për lexuesin e “Diellit”, pasi ka qenë e pranishme në vitin 2016, në një intervistë për veten dhe profesionin. Veprimtaria e punës së saj konsiston në qëmtimin, hulumtimin, studimin, analizën dhe kritikën në fushën e studimeve albanologjike.

Rovena, libri i juaj i sapo botuar titullohet “Identitet kulturor përmes vlerave”. Çfarë nënkupton identiteti tek ky libër? Pse ky titull dhe çfarë ju shtyu në publikimin e tij? Pse zgjodhët si datë publikimi 7 marsin?

ROVENA VATA: Identitet te ky libër nënkupton emër, gjuhë, traditë. Identiteti është i lidhur ngushtë me territorin, qytetërimin dhe gjuhën. Pse ky titull? Zgjodha pikërisht këtë titull, pasi Shqipëria dhe shqiptarët, në kuptim moral dhe kulturor të përfaqësimit të tyre nëpër rrjedhat historike, kanë kërkuar të jetojnë dhe të trajtohen me dinjitet, përmes identitetit të tyre autokton të vlerave. Zgjodha datën 7 mars për ta publikuar, për të deklaruar se gjuha shqipe është me 36 gërma, e pasur dhe e bukur naimjane dhe territori përfshin më shumë se sa Ballkani dhe zona ballkanike. Jemi në kohën kur shtete dhe kombe, duhet të mbajnë frymën dhe të mos vazhdojnë të shpalosin përpara të tjerëve shembëlltyrën e tyre ngatërrestare.

Cila është struktura e librit? Cilat tradita kulturore trajtohen në të?

ROVENA VATA: Librin “Identitet kulturor përmes vlerash”, e kam strukturuar në 8 pjesë. Në rastim tim paradigmatik të identitetit kulturor, studimet albanologjike, vijojnë të mbajnë të stimuluara mërmërimat – tashmë të kodifikuara në britma ndjellëse – të historisë mijëvjeçare ilire dhe rivlerësimin e këtij identiteti kulturor, në hulli gjuhësore, etnokulturore dhe të eposit tradicional e klasik. Ndjehem e privilegjuar të deklaroj një thelb sintetik të qenies – unë jam shqiptare – dhe të logjikës për të thënë e rithënë atë, që është mohuar, keqinterpretuar dhe anatemuar, për një kohë të humbur, të paqënë dhe të detyrueshme për t’u deklaruar denjësisht.

Çfarë statusi ka sot sipas jush identiteti kulturor shqiptar?

ROVENA VATA: Përsa i përket statusit të sotëm të identitetit kulturor shqiptar, këtë status do e lidh me gjeniun kombëtar shqiptar, i cili e ka trasformuarindividin dhe ka krijuar identitetin-edhe në pjesën kulturore. I përjashtuar apo brenda llojit nga bashkësia zanafillore, ai i ka ndërthurur esencat e ngurosura në një rrjet global dhe ka mundur të dalë jashtë etnive të mbylluara në vetvete. Meritë e veçantë është ruajtja e traditës kombëtare dhe harmonizimi me vlerat e qytetërimit dhe civilizimit konkret. Identiteti kulturor shqiptar sot rrok një pjesë dualiste të konceptit për qytetërimin dhe civilizimin. Kultura dhe Religjioni janë pjesë organike për të tipizuar dhe konfiguruar një popull, një komb. Statusi aktual i identitetit shqiptar sapo ka nisur.

Cili është mesazhi, që kërkoni të përcillni dhe kontributi, që mendoni se sjell botimi i këtij libri?

ROVENA VATA: Libri për identitetin kulturor është një pjesë e apelit për të gjithë. Jemi në kohën e sinqeritetit të deklarimit shkencor, jashtë nacionalizmave dhe mentaliteteve të fatit dhe fatalitetit. Kontributi im është modest, me prurjen për të rrezatuar një mesazh të madh. Në të gjitha trevat, ku jetojnë denjësisht shqiptarët, që me talentin dhe gjeninë e tyre i kanë dhënë peshë vlerave, i kanë sintetizuar me mjedisin konkret dhe përbëjnë modelin e bashkëjetesës së virtytshme me të tjerët. Në këtë aspekt shembujt janë të shumtë, në të gjitha disiplinat-art, shkencë, menaxhim, etikë, përfaqësim në hierarkinë e pushteteve, vorbulla psiko-sociale e më gjerë.

Kombi nuk është shumësia e vullneteve individuale, rendja pas teorisë së totalitetit organik i shkon për shtat konsolidimit të etno-kulturalizmit dhe diversitetit brenda llojit gjuhësor, por absolutisht nuk e anashkalon tërësinë e ndjesive dhe kuptimësive të biodiversitetit të lakmuar të mjedisit, minerarologjisë, faunës dhe florës, kultit të të parëve, edukatën e prindërve, himnin kombëtar, flamurin, një tërësi me konvencione sociale, doket dhe traditat, muzikën, kostumografinë, lojërat olimpike…

“Identitet kulturor përmes vlerave” është në rënditje libri i katërt i juaji, por i dyti për nga lloji i përmbledhjeve studimore, sepse ju keni botuar dy studime monografike (2013, 2018) dhe dy përmbledhje me artikuj e studime (2015, 2019). Na flisni pak për botimet e mëparshme, si u ngjizën ato dhe çfarë kanë si objekt studimi dhe pretendimi?

ROVENA VATA: Po filloj me ngjizjen shkencore të tezës së doktoratës Miti i malit në letërsinë shqipe, Gjergj Fishta, Ernest Koliqi, Migjeni, Martin Camaj, e cila erdhi si nevojë e një mangësie në studimet tona letrare, pasi në letërsinë shqipe, që nga krijimtaria anonime popullore, deri te letërsia e kultivuar bashkëkohore, mali tematizohet shpesh, si vendngjarje, por edhe me ngarkesa të tjera të natyrës simbolike, etnocentrike, mitike, etj.

Monografia Fantastikja në rrëfenjat e Kutelit, Gogolit dhe Turgenievit (Aspekte të demonologjisë krahasuese), është një punë, e cila fillesat e saj i ka në vitet e para të punës sime studimore në fushën e letërsisë.

Përmbledhja e parë me studime dhe artikuj është botuar në vitin 2015, me titull: Urë fjalësh mes letërsisë dhe antropologjisë. Kjo përmbledhje përfshin një lëndë të gjerë, duke e strukturuar në pesë pjesë, përmes një ndërthurje të kriterit kronologjik me kriterin tematik.

Kurse përmbledhja me studime për të cilën pothuajse iu kushtuar kjo intervistë, erdhi si një kontribut modest, për të njohur, pasuruar me raste konkrete nga krijimtaritë apo nga autorët, për të hulumtuar, për të rijetësuar dhe funksionalizuar kulturën antropologjike shqiptare, si një traditë dhe identitet, me një lashtësi shumë të thellë historike dhe autoktone, që ka nevojë të përhapet dhe të mbështetet, për të mos u deformuar apo trasformuar.

“Identitet kulturor përmes vlerave” është një titull intrigues dhe tërheqës, sidomos për diasporën shqiptare, duke ditur sfidat me të cilat i duhet të përballet në një shoqëri tjetër. Sa mendoni, se mund të ndikojë libri juaj, tek lexuesi, që jeton jashtë territorit të Shqipërisë?

ROVENA VATA: Libri për identitetin kulturor është një pjesë e apelit për të gjithë. Jemi në kohën e sinqeritetit të deklarimit shkencor, jashtë nacionalizmave dhe mentaliteteve të fatit dhe fatalitetit. Kudo që të jemi duhet të dëshmojmë identitet kulturor të vlerave, por për të realizuar këtë na nevojitet vullnet, është ai, i cili nxjerr në pah, një trashëgimi të pandashme historike dhe i lidh individët e një shoqërie, në episode të një teatri të madh me vetëdije kombëtare, ku aktualët e kanë të vështirë të mendojnë ndryshe nga koha e paraardhësve. Kudo që të jemi në Shqipëri apo në diasporë, shqiptar na bën gjaku dhe indi gjentik i dijes historike me jetë të përkorë. Kontributi im është modest, me prurjen për të rrezatuar një mesazh të madh.

Studimet e juaja prekin tematika të ndryshme dhe periudha të ndryshme. A mund të na thoni si e përzgjidhni objektin tuaj studimor? Cila është metodika e punës suaj studimore?

ROVENA VATA: Metodika e punës sime studimore është e lidhur me temën, të cilën e kam në fokus për ta studiuar, ajo e cila është pothuajse pjesë e metodikës së punës është metoda krahasuese.

Rovena, le të kthehemi pak tek aktiviteti juaj. Ju aktualisht jeni kryetare e Degës Mësimore në Akademinë e Studimeve Albanologjike në Tiranë. Por, gjithashtu ju jeni lektore në disa universitete brenda e jashtë Shqipërisë; jeni anëtare në borde drejtuese të shumë revistave shkencore; jeni pjesëmarrëse në mbi 100 konferenca shkencore; keni mbi 70 botime në revista shkencore; mentore e disa punimeve shkencore ne nivel bachelor e Master etj. A mund të na thoni si e menaxhoni gjithë këtë pasuri angazhimesh?

ROVENA VATA: Investimi më i madh te vetja, është të investosh dije, por për të realizuar këtë të nevojitet kohë. Besoj se suksesi më i madh i kujtdo prej nesh është të menaxhuarit e kohës, për të vënë qëllimet dhe për të realizuar synimet.

Nëse ke dëshirë të bësh diçka të madhe, që të mbetet gjithmonë, duhet të kapim kohën e tashme.

Le të kthehemi pak në kohë. Kur nisi tek ju dëshira për të shkruar? E mbani mend publikimin tuaj të parë? Për çfarë bën fjalë?

ROVENA VATA: Dëshira për të shkruar është ndjesi krejt e brendshme e vetë njeriut apo një “shqetësim” për të shprehur, atë që ndjen përmes studimit apo fenomene që lidhen më këtë art-shkencë. Publikimi i parë është i datës 9 tetor të vitit 2011, në gazetën “Nacional” dhe bën fjalë për romanin “Mërkuna e zezë” e autorit Agron Tufa, e titulluar “Proza e Agron Tufës-një përmasë evropiane e tekstit”.

Si përzgjidhen nga Rovena Vata veprat që do të bëhen objekt studimi prej saj?

ROVENA VATA: Objekti i studimit vjen vetiu, ai ngjizet me karmën individuale dhe është gjaku, që thërret tek e nevojshmja, e domosdoshmja dhe tek e dobishmja për identitetin, artin, etikën, kulturën, gjenezën, gjuhën, historinë dhe shumë të tjera.

Ju keni marrë mbi 16 tituj “Mirënjohje”, keni fituar çmime karriere, keni marrë diplomë shkëlqësie dhe shumë çmime të tjera. Si ndiheni për vlerësimin që i bëhet punës suaj? Dhe çfarë këshille do i jepnit një studiuesi/eje të re?

ROVENA VATA: Ju falenderoj që keni renditur certifikatat vlerësuese të punës sime. Nuk mund ta mohoj që ndjehem mirë, por përgjigjen e pyetjes suaj se çfarë këshille do u jepja studiuesve të rinj, do të ishte e njëjta me këshillën, që do i jepja vetes. “Të studiojnë sa më shumë, të mos ndalen se studiuari, të thellohen në studimet e tyre, sepse vetëm dija dhe njohuritë nuk kanë fund asnjëherë”.

Çfarë mendimi keni për letërsinë e sotme shqipe?

ROVENA VATA: Psikologjia e ndryshimit nga një vend postdiktatorial në demokraci liberale, ka imponuar llojshmëri dhe një marrëdhënie vunerabël midis letërsisë vendase dhe letërsisë së huaj. Shoqëria shqiptare hyri në frymën e kësaj psikologjie mbi një lloj çrregullimi të diktuar nga ideologjia, të frenuar nga filozofia politike dhe e fustruar nga metodologjia e përjashtimit të vlerave të letërsisë shqipe dhe asaj botërore. Realisht, jemi përballur me politika shtrënguese, heretike, kur duhet të përjetonim të lirë përballje me korpusin e madh të letërsisë, etnografisë, arkeologjisë, eposit kreshnik, muzikës dhe çdo që u përket popujve dhe kombeve me mesazhe të shkëmbimit të kulturave, të unifikimit dhe gjallërimit të vlerave si dhe të njëhsimit të shpirtrave për dije, dinjitet dhe emancipim social-kulturor. Ka ndodhur ajo që pritej nga reagimet e kundërta, nga konsiderimet e llojit tjetër, nga pasioni dhe një lloj dashakeqësie të pjesës më të madhe të globit, kundër historisë mijëvjeçare të popullit tonë, duke na e dhuruar pa dashje ngadhnjimin e mendimit të kohës moderne. Ky çast ekzistencial i lexuesit, autorit, përkthyesit dhe botuesit kërkoi dhe mori kohën e nevojshme për drejtpeshim dhe balancë. Aktualisht jemi në mjedise intelektuale dhe kërkimore-shekncore, do të duhet edhe pak kohë të krenohemi me një shoqëri të orientuar kulturalisht drejt dijes dhe librit.

Rovena me çfarë projekti po merreni aktualisht?

ROVENA VATA: Projektet e radhës lidhen me studime në fushën etnologjike, folklorike, letrare, gjuhësore, studime në letërsinë për fëmijë dhe analiza në rrafshin psikanalitik.

A keni ndonjë kërkesë apo këshillë për lexuesin e “Identitet kulturor përmes vlerave”?

ROVENA VATA: Në një familje dhe në një komb nuk mund të hysh me dekret dhe ligj. Lindim me britma dhe qarje dhe me gjithë masën e intelektit të përcaktuar nga gjaku dhe indi zhvillimor për kohën e dedikuar jetës humane. Jeta e një kombi, institucionet, kultura, besimet dhe arti bekohen nga psikologjia, konstitucioni mental dhe standardi i intelektit, po aq të ngulitura me qasjet fiziologjike dhe anatomike; ato prezantojnë dhe përfaqësojnë një endje dhe thurje historike, të dukshme, të padushme dhe të panjohur të shpirtit të tij.

A keni ndonjë mesazh për shqiptarët e Amerikës dhe sidomos për lexuesin e gazetës “Dielli”?

ROVENA VATA: Mesazhi im për gazetën “Dielli”, si organi më i vjetër mediatik në gjuhën shqipe, është të vazhdojë të mbetet e dielltë. Të përcjellë lajme dhe jo vetëm, në çdo zemër shqiptari, kudo gjendën ata. Ashtu sikur diellit i duhet një hapësirë fare e vogël për të depërtuar rrezet e tij të ngrohta në çdo vatër.

Intervistoi për “Diellin” Arjeta Ferlushkaj

Histori-Sport- Kujtimet e Tim Eti per Ballkaniaden e 1946

June 11, 2019 by dgreca

Kujtimet e tim eti për Ballkaniadës 1946 /

Nga Alfred Papuçiu/

Vitet ikin dhe në kujtesën time këtë qershor mbeten të pashlyera rrëfenjat e tim eti për Ballkaniadën e vitit 1946. Cfletoj here pas here dhe u kthehem koleksioneve të “Sportit” që më ka lënë im atë. I mbaj si gjë të çmuar, së bashku me fotografitë e asaj Ballkaniade që po ja paraqis lexuesit për herë të parë. Gazetari i përkushtuar Besnik Dizdari në përvjetorin e 80-të të “Sportit” ndër të tjera ka theksuar se kurrë librat e tij për Sportin nuk do të ishin botuar pa pasur mbi tryezë, përveç të tjerave, edhe “Sportin Shqiptar” të Anton Mazrekut, “Sportin” e Anton Mazrekut, të Tuni Papuçiut e të Koci Zengos, “Sportin popullor” të Filip Liços, të Osman Palushit, të Skënder Tupjes, të Agim Korbit dhe të Besnik Dizdarit.

Im atë, u nda nga ne, papritmas, një ditë të fillimit të qershorit 1975, pa mbushur 53 vjeç. Larg nesh. Në Shkodër, midis miqsh e dashamirës që i donte dhe e donin dhe që njerin prej tyre e kishte patur qysh në vitin 1945 bashkëpunëtorin më të ngushtë: të paharruarin Andon Mazreku. Edhe në çastet e fundit të jetës nuk donte të shqetësonte njeri, as kolegun e tij të dhomës. Iku, megjithëse të dashurit e tij do të donin ta kishin shumë më tepër pranë tyre, për të dëgjuar zërin e tij melodioz që i jepte jetë darkave midis miqsh, dasmave të të afërmve, gëzimit të afrimit të një Viti të Ri midis komshijve.

Tuni Papuçiu dhe Andon Mazreku gjate Ballkaniades 1946

Nuk kërkoi asnjëherë për vete diçka edhe pse i takonte më tepër. Punoi gjithë jetën me modesti. Mbi të gjitha ishte i ndershëm dhe krenar dhe ashtu mbeti deri në fund të jetës së tij të shkurtër.
Gjithçka e motivonte dhe e bënte për të mirën e atdheut të vet, të njerëzve të thjeshtë. Të afërmit dhe dashamirët e tij të shumtë do ta kujtojnë si njeriun e çiltër, me karakter, që të bënte për vete me zërin e tij, kur kishte një gëzim në familje apo shoqëri, por që shprehte edhe keqardhjen e tij të thellë për fatkeqësinë e një miku apo të njohuri, që u ndodhej pranë, me mish e me shpirt, për të kaluar dhembjen sëbashku. Sa herë, bashkëqytetarë të krahinës së tij vinin në Tiranë, për t’i ndihmuar Tuni i thjeshtë, për një hall, për të takuar një mjek të mirë, për të treguar kujdesin e duhur, për t’i ndihmuar fëmijët që të shkolloheshin, duke njohur zemrën e tij të madhe, shpirtin e tij të dhimshëm, gjerësinë e tij, megjithëse e dinin se ishte vetëm një punonjës i zakonshëm i shtypit. Dhe ai me sa kishte mundësi i ndihmonte sikur të ishin njerëzit e familjes së tij. Pa kërkuar si shkëmbim ndonjë favor apo privilegj për vete apo familjen e tij. E vetmja gjë që më
kujtohet, kur vdiq babai erdhën për ngushëllim shumë e shumë njerëz që nuk i njihja por që me fjalë të thjeshta shprehnin mirënjohjen për të . Kishte nga ata miq si komentatori i shquar, Ismet Bellova që e kujtonte për përkushtimin e tij në Ballkaniadën e vitit 1946. Dhe herë pas here përshëndeteshin si miq të mirë.

Tuni Papuçiu, së bashku me shkrimtarin e njohur dhe penë artë, Jakov Xoxa, ideuan dhe nxorën gazetën “Përpjekja e rinisë » në Sevaster të Vlorës, ku Tuni ishte inkuadruar në Zonën e Parë Operative prej 1943.
Pastaj veprimtarinë gazetareske e vijoi në Tiranë në gazetën “Sporti” (1945), si kryeredaktor i saj, duke qenë përkrah Andon Mazrekut në Ballkaniadën e vitit 1946. Në atë Ballkaniadë të paharruar do të gjendej gjithmonë përkrah Andon Mazrekut, siç e tregojnë dhe fotografitë bashkëlidhur, për të përjetuar emocionet e fitores së parë ballkanike për Shqipërinë, që solli Loro Boriçi (1922 – 1984), kapiteni, simboli dhe legjenda e futbollit shqiptar. Më fliste përherë me përzëmërsi për të paharruarin Andon Mazreku, për Loro Boriçin e sportistë të tjerë për të cilët ka shkruar me shumë dashamirësi në faqet e “Sportit” të viteve të para pas çlirimit. Më thoshte se Andon Mazreku ka qënë një njeri fisnik, i dashur, me shumë kulturë, por tepër modest. Së bashku me të, dhe disa shokë të tjerë, ata organizuan Ballkaniadën e Vitit 1946, e cila doli me tepër sukses për Shqipërinë. Ruaj si relike të rralla fotografitë ku im atë ka dalë me Andon Mazrekun, duke transmetuar drejtpërdrejt jashtë dhe jo në studio. Gjithashtu, shumë shprehëse është fotografia kur ekipi i futbollit doli kampion i Ballkanit dhe të gjithë, im atë, Andoni, Loro Boriçi dhe ekipi kanë dalë tepër të entuziazmuar për atë fitore të merituar. Lorua i madh e kishte përqafuar dhe për disa çaste kishin shkëmbyer fjalët mbresëlënëse për fitoren e merituar. Babai edhe më vonë ishte takuar disa herë me Loron gjigand dhe kujtonin ato ditë të lavdishme të Ballkaniadës së 1946. Im atë më thoshte gjithashtu se kur më vonë transmetonte Andon Mazreku ndeshjet e futbollit dhe unë shumë i vogël, qëndroja në dhomën ku dëgjohej zëri i tij kaq i dashur dhe kumbues për sportdashësit. Tuni në atë kohë si kryeredaktor i”Sportit” duhej të mbulonte pasqyrën e gazetës për ndeshjet. Ishte i përkushtuar dhe i duhej të qëndronte deri natën vonë që të dilte sa më mirë dhe e larmishme gazeta. Ashtu i përkushtuar dhe i papërtuar, siç qëndroi 11 vjet si “i freskët”, duke punuar natën në gazetën kryesore të vendit.

Gëzimin e tij të papërshkruar bashkë me të paharruarin Anton Mazreku për fitoren e madhe në Ballkaniadën e 1946, e ka shprehur dhe në shkrimet e tij të “Sportit” të asaj periudhe. Dhe ishte me të vërtetë mbresëlënëse, më tregonte babai. Vetëm pak ditë mbas përurimit, stadiumi Kombëtar “Qemal Stafa” priti veprimtarinë e parë ndërshtetëse të futbollit e të atletikës në Europë: Lojërat Ballkanike. Loro Boriçi me Kupën e Kampionit të Ballkanit në majë të podiumit të fituesve. Dhe ai vetë Tuni, vetëm 23 vjeçar, duke ngritur krahët me entuziazëm për fitoren e merituar shqiptare. Babai kishte një respekt të veçantë sidomos për Andon Mazrekun, duke e cilësuar si një njeri tepër i formuar dhe që e ndihmonte shumë tim atë me përvojën dhe dijenitë e tij për sportin. Ai më theksonte se Andoni kishte një pasion të veçantë për letërsinë dhe shkrimet e tij dalloheshin për kulturën e tij të gjërë gazetareske dhe për argumentat dhe dijet e tij që e pasuronin artikullin apo shkrimin e Andon Mazrekut. Ruaj si gjë të rrallë numrat e “Sportit” të asaj kohe, ku krahas shkrimeve të tim eti dallohen ato të të paharruarit, veteran të sportit dhe gazetarisë sportive shqiptare, të mirit dhe të dashurit, Andon Mazreku. Ishte nip i atdhetarit të madh shqiptar, një prej figurave më të ndritura të historisë sonë kombëtare, Luigj Gurakuqit. Edhe ai u largua nga kjo jetë në 1969, duke lënë kujtimet më të mira për sportdashësit dhe miqtë e tij të mirë.

Gjenevë 30 maj 2019

VASIL DUDA- SHKËMBI ZAGORIT I QENDRESËS ANTIKOMUNISTE

June 10, 2019 by dgreca

(Dudajt e Sheperit)/

– Sipas shënimeve të nipit, Jani Duda, të disa bashkëfshatarëve dhe miqve të Familjes si dhe sipas dokumenteve të kohës.

NGA KOCO STERJO/

TRUALLI…

Në dasmën e Altean Dudës, këtij djaloshi bukurosh e të urtë, si gjithë Fisi i Tij, në Sheper të Zagorisë, bilbili i Kolonjës së Gjirokastrës, Bujar Koshi, një mik i Familjes, do të improvizonte në çast një këngë për miqësinë e tij me Dudajt, nën refrenin:

“Derë e Dudaj- Derë e madhe!”,

Vargje që gjithmonë do të më kumbonin në tru si zile për bukurinë e tyre të krijimit e të të kënduarit të labit e do të më qendronin në shpirt si një erë e ngrohtë jugu si dhe do të më jepnin të drejtë për miqësinë time me atë Derë.

Vërtet e madhe!

Jo aq për nga numri i pjesëtarëve se sa për bujarinë e saj dhe mikpritjen, për talentet që kishte nxjerrë nëpër kohëra e vijonte të nxirrte, për të gjitha virtytet më të mira të popullit tonë që ajo mbartte.

“Jemi në Sheperin e legjendave, ku njerëzit, nëpër gojdhanat e tyre dhe shkrime historike për paraardhësit, tregojnë se është luftuar me “bajlozë” që vinin për t’u marrë tokat dhe pasuritë. E tillë është gojdhana për Vangjel Muzhën, gjigandin që luftoi dhe vrau shtatë “bajlozë”, ajo për Shpellën e Dyfekut ose Shpella e Riganje, kur zbret nga Qafa e Dhëmbelit për në Përmet, ndodhia e vërtetë në Kodrën e Sinorit, jo shumë larg, por vetëm tre breza më parë, ku sheperiotët vranë Bajramin, pjesëtarin e një bande që kishte ardhur për të vjedhur. Kur erdhi nëna e tij për ta vajtuar te varri, sipas zakonit të lashtë shumëshekullor të krahinës, vajtën dhe gratë e fshatit për t’iu ndodhur pranë, dy prej të cilave ishin gjyshet e mia, të cilat ma kanë rrëfyer ngjarjen,- shfleton nga dosjet e tij kujtimore trashëgimore Ylli Dilo, njeri nga pinjollët e sotëm të Dilenjve të Ilia Dilo Sheperit,- Nëna e vajtoi të birin me këto fjalë: “Vrave, bir, prandaj të vranë/ Jetimë ke lenë, jetimë t’i lanë…” Ndoshta, në këto gojdhana e gjen burimin Çajupi, kur shkroi “Mysafirët e Çajupit”. Ka të tjera të tilla për burra që punonin jashtë mundësive njerëzore për të mbajtur mirë gratë dhe fëmijët, si rasti që gjendet në historikun e familjes Xhamballo, i cili përcillet me rimë: “Qiro Xhamballo, o burrë,/ Vadit me kaçup lëkurë,/ T’ ushqesh Ngjelinën me grurë.” Të gjitha këto rrëfime popullore tregojnë bëmat e rreth tetë brezave më parë,- përfundon ligjëratën e tij për këtë pjesë Dilo.”

Jemi, kësisoj, në Sheperin e palcës së atdhetarisë, në atë fshat, në krye të fshatrave të tjerë të Zagorisë, i mbështjellë nga krenaria kombëtare prej figurave madhore të kombit, si: Andon Zako Çajupi- poeti i madh i lirisë dhe dashurisë, Aristidh Ruci- firmëtari dhe financuesi i Pavarësisë së Atdheut në Vlorë, Ilia Dilo Sheperi- gjuhëtari i vyer, babai i gramatikës së shqipes, Pano Xhamballo- dëshmori partizan i Luftës së Dytë Botërore, Jani Dilo- “misionar i kombit” nëpër botë.

Është Sheperi që priti e përcolli me qindra luftëtarë të inkuadruar në dy brigadat sulmuese, të 8- të dhe të 14- të, të cilat morën bekimin e lirisë në sheshin e lisave të Çarrokut si dhe vendi ku qendroi e veproi Shtabi i Zonës së Parë Operative Vlorë- Gjirokastër dhe Misioni Anglo- Amerikan.

Është Sheperi, i pari dhe i vetmi fshat i krahinës, i dekoruar dy herë: me medalje të Çlirimit dhe të Kujtimit, direkt pas Luftës, nga organet më të larta të shtetit komunist të kohës.

Është Sheperi i gati mbi dy duzina burrash që, fill pas këtyre dekorimeve, iu nënshtruan persekutimit të gjatë politik, po komunist, për 45 vjet me radhë, si për ironi të fatit të atyre veprave të mira që kreu për Atdheun.

Pikërisht, nga ky truall patriotik, bujar e mikpritës, qendrestar si vetë shkëmbinjtë e vendlindjes, që rrënjët i ka në thellësitë e tokës e kreun afër yjeve të qiellit, që ditë për ditë përkëdhelet me diellin në lartësitë e Dhëmbelit, vijnë edhe Dudajt e Sheperit, me thjeshtësinë e tyre madhështuese, me bukurinë shpirtërore, me granitin e karakterit të paepur, me zërin e bukur të bilbilave dhe kanarinave, me gjithçka të mirë që ka prodhuar gjindja njerëzore dhe balta arbërore.

RRËNJËT DHE DEGËT…

Andon Zako Çajupi, në një vjershë të tij për fshatin e lindjes, ku, me anë të çdo strofe, portretizon seicilin prej bashkëfshatarëve, zbulon edhe prejardhjen e Dudajve të Sheperit:

“…Duda ish prej Elbasani,

Duda ish, po shkoi e vate.

Përmbi varrin q’e kanë venë

Kanë mbirë manushaqe…”

Janaq Duda e Harallamb Duda, vëllezër me njeri- tjetrin, janë emrat e parë që ne mundëm të arrijmë të gjejmë te rrënjët. “Babanë e gjyshit, Janaq Dudën, e vranë hajdutët te sheshi i shkollës, si hakmarrje për sheperiotët.”, – thonë kujtimet prej të parëve të vet të Jani Dudës (i Riu). Ende nuk dihet mirë se për ç’vite e ç’rrethana bëhet fjalë në këtë kumtim. Ka gjasë që vrasja të jetë kundërpërgjigje e rastit të Kodrës së Sinorit, të përshkruar më lart prej Ylli Dilos. Ka gjasë tjetër që ngjarja të jetë e viteve 1914- 1917, harku kohor që përfshin hakmarrjen e hormovitëve për Masakrën e Hormovës kundër fshatrave të krishterë të Lunxhërisë, Zagorisë dhe Malëshovës, meqë është përcjellë ajo pjesë e fjalisë që thotë:”… si hakmarrje për sheperiotët…”. Libri i bashkautorëve LLukan Saqellari e Milo Kristani “Hoshteva dhe hoshtevjatët” na tregon për parapërgatitjen e një masakre të tillë në Hoshtevë nga banda e Mero Lamçes, të cilën hoshtevjatët e shmangën me zgjuarsi e trimëri, por që, një ardhje tjetër e beftë e bandës, i gjeti të papërgatitur dhe u bë shkak që të mblidhte disa burra në oborrin e thellë të Markaj, t’i rrihte çnjerëzisht, sa njeri prej tyre do të vdiste pas pak ditësh. Edhe libri “Doshnica” i bashkautorëve Mitro e Ligor Tingo na e përforcon ngjarjen e parë, pra, dështimin e bandës në Hoshtevë, duke na dhënë të njëjtin përshkrim, por dhe një detaj më shumë, në interes të hipotezës së shfaqur më lart për ngjarjen e Sheperit me objekt Janaq Dudën. Autorët thonë se, fillimisht, banda e Mero Lamçes, e veshur dhe paraqitur si “koshadhe”, pra, si forca qeveritare, zbriti në Sheper (ku mundet të ketë vrarë Janaq Dudën) dhe që andej iu bënë lajm hoshtevjatëve t’i prisnin. Hoshtevjatët kundërshtuan. Aherë, “koshadhet” iu drejtuan autoritetit të Petro Haritos (autorët thonë “deputetit”, por nuk jam i qartë për parlamentarizmin e kësaj periudhe në Shqipëri, ndaj po e marr me rezervë) dhe Harito iu bëri thirrje hoshtevjatëve ta prisnin “çetën qeveritare”, por këta i vunë kusht ardhjen e vet Petros bashkë me “koshadhet”. Dhe ashtu ndodhi. Por, gjatë pritjes bujare të hoshtevjatëve, sipas zakonit shekullor, “koshadhet” filluan ta zhveshin “rrobën” e tyre (“…Ishin veshur si koshadhë…”,- thotë kënga kushtuar Masakrës së Doshnicës) dhe të shfaqin fytyrën e vërtetë kriminale, duke publikuar, nën efektet e alkolit, qëllimin e vërtetë të “vizitës”. Aherë, hoshtevjatët e mbledhur në atë drekë mikpritjeje dhe Petro Harito, në një mendje, iu bënë thirrje hormovitëve të ngrihen e “të ikin me kohë të mirë”. Në këtë çast, rastisi të zbrezë një bari lab nga Mali i Hoshtevës e të kthehet, ku pak më parë ziente kënga e dollia, bari që i njihte disa prej pjesëtarëve të bandës dhe u thotë: “Ç’bëni akoma aty?! E dini që jeni të rrethuar nga djemtë e këtij fshati dhe qysh tani mund t’ju sulmojnë?” Banda u ngrit e iku, por pa hequr dorë nga qëllimi i mbrapshtë i saj. Duke u paraqitur se iu drejtua Malit të Çajupit, për të ikur përfundimisht në shtëpitë e tyre, ata rrëshqitën përfund Hoshtevës, anës së lumit dhe u gjendën në Doshnicë, ku do të përsëritnin në atë fshat Masakrën greke të Hormovës, në miniaturë për nga përmasat, por të njëjtë në përmbajtje, mënyrë dhe efekte. Me këtë akt, shqiptarët e Hormovës kanë treguar dobësinë e tyre kriminale, gjenetike dhe shoqërore, dy herë më të fuqishme se të grekërve, se po vrisnin, po me therje, vëllezërit e tyre shqiptarë të një gjaku si dhe për faktin se po i përgjigjeshin Masakrës së fshatit të tyre, mbi njerëz krejtësisht të pafajshëm, dhe me të njëjtën monedhë, siç e kishin pësuar vetë, jo larg, por vetëm 3 vjet më parë, më 1914.

Mirëpo, gjasat janë gjasa dhe kanë rëndësinë e tyre kureshtare e kërkimore, për të arritur tek e vërteta, por më pranë të vërtetës janë vetë sheperiotët. Jani Duda thotë se dajua i tij, Aristidh Capari, ruan këtë ngjarje, për rastin në fjalë, nga arkivi i tij i kujtesës: “Në ato kohëra, Sheperi ruhej nga lebërit hajdutë dhe kishte caktuar roje që kontrollonin rrugën nga Gryka e Selckës dhe te rruga që shkohej në Përmet. Roja ishte një burrë nga Muzhajt, të cilit nuk ia kujtoj emrin (patjetër ka qenë pasardhës i Vangjel Muzhës së Ylli Dilos,- Shënimi im, K.S-). Një ditë roja kapi dy hajdutë dhe i shpie te kisha. Për t’i ruajtur atë natë, vunë si roje Janaqin. Ndaj të gdhirë ata arritën ta vrasin dhe ikin. Duke ikur, në të dalë të fshatit, vrasin dy gra që, dhe atyre, nuk ua kujtoj emrat. Njera arrin të shpëtojë dhe dëgjoi hajdutët të thoshnin:- Ta vrasim dhe këtë, se do tregojë! Por, tjetri tha: – E, përse? Ne tani ikëm.”
Mundet që gjasat dhe ajo çka thotë Capari të kenë ndodhur në të njëjtën kohë.

(Ndjesë për zgjatjen në këtë episod të dhënë vetëm e vetëm për të ndriçuar disi kuadrin, në të cilin mundet të jetë vrarë Janaq Duda!)

Mirëpo, ish Mësuesi Ksenofon M. Dilo, nip i Ilia Dilo Sheperit, e shpie njohjen e Rrënjës edhe më tej në kohë, në essë- në e Tij “Për Njerëzit e Vërtetë!”, kushtuar Dudajve të Sheperit e, veçanërisht, Aleks Dudës, Shokut e Mikut të Tij të fëmijërisë, rinisë dhe gjithë kohës. Ai bën fjalë për Shkurti Dudën, të cilin turqit e arrestuan dhe po e kalonin nga Selishta për në Përmet, të prangosur dhe shoqëruar me dy roje. “Në të dalë të Sheperit, aty në një shkëmb, si një dragua, Shkurti ngriti duart dhe, më shumë me forcën e shpirtit, goditi prangat mbi shkëmb e ato, nga forca e madhe, u këputën. Të dy rojet, të çmeritur nga kjo që e panë me sy, por që qe e shpejtë si rrufe, sa të mblidhnin veten, hëngrën nga një grusht prej duarve të sapoliruara dhe u rrokullisën, ndërsa Shkurti i Dudajve fluturoi drejt Lirisë…” Këtë mundet të kishte patur parasysh Çajupi në vjershën e tij.

Janaq e Harallamb Duda lindën fëmijë të mbarë. Janaqi me Licën do të lindnin Vasilin e pamposhtur dhe tri vajza: Poliksenin- gruan e patriotit të madh sheperiot Nasho Idrizi, Milinë- mëmën e Miço Kagjinit dhe Eftihinë, martuar në Pacaj, që, ndryshe, mbiemëroheshin edhe- Suli, kurse Harallambi me Tanën do të lindnin: Stathin, Athinanë (mëmën e Profesor Themo Mandilit, Andonit etj.), Evdhokinë, Leonidhën dhe Perikliun (Belon, siç e njihnin bashkëkohësit me emrin familjar). Breznitë e Leonidhës me Kostandinën do të vazhdonin me Evanthinë, Viktorinë, Harillon e Sotirin, kurse Belua me Savën, një grua fisnike, e fisme, si mbesë e Ilia Dilos, kishin pesë vajza: Ksenofoni, Ulia, Vergulla, Frida dhe Tefta. Sotir Duda, pikërisht, për shkaqet biografike, me vonesë do të vijonte Universitetin dhe arriti të bëhej një kimist i shquar në Ndërmarrjen Gjeologjike, Gjirokastër, ku do të zbulonte fosforin e Fushë Bardhës, pas një pune shkencore dhe analizash shumëvjeçare. Tri vajzat e Belo Dudës: Ulia, Vergua dhe Frida do të ishin të tria mësuese të talentuara, me gjithë bashkëshortët e tyre. Kurse vajza e fundit e Tij, Tefta, ishte nxënësja më e shkëlqyer e Gjimnazit “Ismail Qemali” në Tiranë, në kohën që kreu studimet e mesme.

(Shënim i shtuar, shënimi im: Siç vërehet në paragrafin më lart, edhe në Sheper paskemi patur mbiemrin Suli, sikundër e kemi atë edhe sot e kësaj dite në Hoshtevë dhe në Zhej. Historianët e krahinës dhe vetë familjarët e dy rasteve të fundit thonë në shkrimet e tyre se janë të ardhur nga Suli i Janinës. Kohën e saktë të ardhjes ende nuk e dimë, por, dihet, përgjithshëm, se zhvendosjet e suliotëve ndodhën në kohën e raprezaljeve turke dhe ekspeditave ushtarake të Ali Pashë Tepelenës kundër krahinës shqiptare të Sulit.)

Djemtë e Dudaj, gjysma e parë e shekullit XX do t’i gjente tregëtarë të mesëm, me dyqanet e tyre të konfeksioneve, kryesisht stofra, në Gjirokastër e Delvinë. Pronarët e këtyre dyqaneve ishin Leonidha e Belo Duda si dhe kushëriri i parë i tyre- Vasili, me detyra të ndara: Leonidha siguronte lidhjet me parinë e vendit dhe merrej me çështjet që kishin të bënin me qeverinë; Belo Duda do të lëvronte tregëtinë me jashtë: në Greqi e deri në Itali, kurse Vasili, kryesisht, punonte në arkën e dyqanit. Jani Duda, sot, shprehet: “ Si tregëtarë që ishin, sipas të thënave të babait tim dhe të njohurve të tjerë, nga fitimet e tyre ndihmonin të varfërit, ndihmonin në bërjen e pajave vajzat që nuk ishin mirë ekonomikisht, ndihmonin Kishën dhe Komunën, duke qenë, në këtë mënyrë, një Familje mesatare në të ardhura, por e pasur në virtyte.” Këtë dëshmon edhe bashkëfshatari i tyre Ylli Dilo, që, siç e përmendëm edhe më lart, vjen nga Familja e Madhe e Dilenjve të Sheperit. Gratë e tyre jetonin në Sheper dhe punonin arat bashkë me puntorët që kishin punësuar, siç kishte çdo familje e mesme në atë kohë.

Fëmijët, pasi mbaruan shkollën në fshat, në kohën para Luftës së Dytë Botërore, i dërguan ta vijonin atë në Delvinë, Gjirokastër etj. dhe, kur përfunduan studimet e mesme në këto qytete, i studiuan jashtë shtetit, kryesisht, në Greqi. “Nga ata që patën fatin të studiojnë jashtë vendit, – rrëfen më tej, jo pa një ndjenjë të lartë krenarie, Jani Duda,- ishte babai im- Miltua dhe kushëriri i tij- Harillo Duda, i cili, ky i fundit, jetoi me profesionin mjek përgjithmonë në Greqi. Hallë Evjeninë nuk e dërguan jashtë, por u mjaftuan t’i jepnin një shkollë për punë shtëpiake, shkollë shumë e preferuar për kohën që flasim.”

Familja Duda, në kohën e Luftës së Dytë Botërore, mbajti një qendrim patriotik. Vëllezëria Duda nuk mori pjesë në formacionet luftarake, por ndihmoi me vlera monetare. Dhe shtëpitë e tyre u bënë strehë dhe mbajtën me bukë luftëtarët, ashtu si pjesa dërrmuese e familjeve shqiptare dhe, veçanërisht, ato zagorite. Në kohën e Luftës bujti aty, bashkë me partizanët, edhe babai i Mehmet Shehut. Tregojnë se gratë e shtëpisë, për t’i kënaqur sa më mirë, u servirën miqve mish lepuri të egër. Kur pyeti dhe mësoi se ç’lloj mishi ishte, Shehu u revoltua, pasi feja nuk ia lejonte. Edhe Mehmet Shehu, kur ka ardhur në Sheper në vitin 1944, u strehua po në shtëpitë e Dudaj.

Pas Luftës, të gjitha këto mirësi njerëzore dhe shpenzime materiale e monetare u shpërblyen me pabesi, me arrestimin e menjëhershëm dhe burgimin e gjatë e të tmerrshëm të Vasil Dudës dhe, si për shumë familje të tjera patriotike, filloi kalvari i vuajtjeve. Para arrestimit, Vasil Dudën e tregojnë një burrë të gjatë, të pamshëm e të zgjuar, pamjes fizike të të cilit do t’i përafrohej ajo e djalit të tij- Lekos, për ata që njohën këtë të fundit.

Arrestohet në vitin 1946 dhe, fillimisht, mbahet në burgun e Kalasë së Gjirokastrës, bashkë me disa bashkëfshatarë të tjerë. Aty është përballur me torturat më çnjerëzore. Bashkëfshatarët e tij që patën të njëjtin fat- burgun politik: Margarit Dilo, Sotir Haxhiu dhe Themo Muzha, e tregonin Vasilin të papërkulur në hetime dhe në vuajtjen e rëndë të dënimit.

Dënimi, sipas link- ut në internet “kujto. al” që arkivon dhe publikon krime të komunizmit në Shqipëri, mban numrin e Vendimit 245, datë 20.11.1947, nga Gjykata Ushtarake, Gjirokastër, me “25 vjet burg, konfiskim i pasurisë dhe heqje e së drejtës elektorale për 5 vjet”.

Motivacioni: “Pjesëmarrje në një organizatë tradhëtare dhe venie në shërbim të Sillog- ut të Janinës; ka rekrutuar elementë, ka dhenë informata me karakter sekret.”

Dihet tashmë mirë se, po të vëresh motivacionet e shumë të dënuarëve politikë të asaj kohe nga Jugu i Shqipërisë, të rezultojnë me akuzën “agjentë grekë”. Kjo akuzë, përveçse është sa masive, aq edhe e padrejtë, e pafaktuar, nga ana tjetër, është edhe antikombëtare, në mënyrë të pandërgjegjshme në thelbin e saj nga vetë shteti komunist që e drejtonte akuzën absurde, sepse shuma e këtyre akuzave shpie ujë në mullirin e atyre qarqeve shovene që mbrojnë idenë e “vijës së artë” deri në Shkumbin…Sikur të gjithë jugorët janë agjentë grekë e, më thellë, janë grekë…Tepëria e diçkaje lufton vetë diçka-në…

Sipas dokumenteve origjinale të Familjes, Vendimi i 20 Nëntorit 1947 i Gjykatës Ushtarake, Gjirokastër, e dënon me vdekje, kurse Gjykata e Lartë, me Vendimin e saj të datës 8 Janar 1948, e le me burgim të përjetshëm.

Siç shihet, ka mospërputhje mes dokumenteve dhenë familjes prej organeve të drejtësisë dhe atyre që publikon një Institucion i posaçëm, i cili, me siguri, i referohet dokumentacionit bazë të gjykatave, ku kemi të njëjtin numur Vendimi dhe Datë për gjykimin e parë (Vendim nr. 245, datë 20.11.1947), por ndryshon masa e dënimit: Institucioni e ka gjetur atë dënim “me 25 vjet burg” etj., kurse familja disponon po atë Vendim me “dënim me vdekje”, të cilin Gjykata e Lartë e kthen në dënim “me burgim të përjetshëm”.

Pikërisht, në këtë mospërputhje te Vendimi bazë dhe mbështetur te fakti që Vasil Duda thuhet se “vdes në spital”, por trupi as i jepet, as i tregohet familjes dhe zhduket, mund të fshihet një enigmë e madhe- enigma e zbatimit të atij Vendimi që ka në dorë familja, i cili e ndëshkon “me vdekje”, por realizuar në një kohë tjetër, më vonë, pa i lenë mundësinë e zbatimit Vendimit të Gjykatës së Lartë “me burgim të përjetshëm” dhe pa bërë fjalë aspak pastaj për “burg 25 vjet”… Pra, vetë shteti i mëparshëm mund të jetë “ngatërruar” me këmbët e veta me vendimet e tij për jetën e një njeriu, të cilën, si shumë jetë të tjera, as e kishte fare në llogari…

Ja, ç’tregon njeri prej bashkëvuajtësve: “Vasili e kishte më të vështirë se ne, se ishte më i moshuar dhe jo mirë nga shëndeti, por qendroi si burrë. Ai përballoi tortura të tmerrshme, si: hekur të skuqur në këmbë etj., duke ua bërë të qartë njëherë e përgjithmonë falangave të Sigurimit: – Nuk do t’i merrni kurrë florinjtë nga unë! I kam florinjtë e punës sime, të djersës sime, të sakrificës sime, të familjes sime, të jetës sime! Ta mblidhni mendjen njëherë e mirë!

Kur ktheheshim nga puna, na detyronin që karrocat t’i merrnim në krahë dhe jo t’i tërhiqnim në rrota. Vasili, nga pafuqia, në një rast, u rrëzua me gjithë karrocë dhe, për këtë, kur arritëm në Kala, policët e dënuan të rrinte, për rreth një javë, në një vend të rrethuar me tela me gjemba, pa mbulesë, në mes të shiut dhe të erës, vetëm me 200 gram bukë të misërt, më shumë të mykur, dhe një gotë me ujë në 24 orë.”

Ksenofon M. Dilo thotë se “…Vasil Duda ishte njeri puntor e i ndershëm…Torturat që hoqi i shkreti Vasil, në burgun e Gjirokastrës, ishin të tmerrshme. Si të gjitha torturat që kishte shpikur mendja djallëzore komuniste. Por, goja e Tij nuk u hap. E tërhiqnin me karrocë në oborrin e burgut dhe e qëllonin të gjithë langonjtë me shkopinj. Më thoshte xhaxhai im, Margariti që ish edhe ai në burg në atë kohë. Trupi i Tij u mblodh sa një grusht, por nuk iu dha asgjë hienave…Vuajti dënimin e Tij në Burgun e tmerrshëm të Burrelit, me ndihmën e familjes së tij pranë. Gruaja e Tij e mirë shkonte gjithmonë si një Zonjë e vërtetë dhe e takonte aty, duke i shpurë edhe të lejueshmet, sa herë që shkonte. Aty, në Burgun e Burrelit, u shojt Vasili i mirë, i respektuar prej të gjithë bashkëvuajtësve, të cilët e kishin si Shenjt e flisnin me ‘Të çdo gjë, të sigurt se i kishin kyçur në një kasafortë mendimet dhe sekretet e dëshirat e tyre…”

“Gjithashtu,- vijon tregimin e tij Jani Duda,- mbesa e gjyshes sime, Viktori Xhamballo (Dilo), motra e Dëshmorëve të Atdheut: Pano e Spiro Xhamballo, tregon me ngashërim: – Njëherë, bashkë me nënë Sorkën, gruan e Vasilit, shkuam në burgun e Kalasë, për ta takuar, por mbetëm pa fjalë. Ai qendronte dy metra larg nesh, pas hekurave; me zor e njohëm, kaq shumë ishte dobësuar dhe tjetërsuar.

Ajo nuk mund të rrijë pa kujtuar edhe nga koha më parë, ajo e Luftës:- Pas djegies së fshatit, në Qershor 1944, kur mbetëm vetëm me rrobat e trupit dhe u kthyem nga Rapavica, xha Vasili na dha rroba për t’u veshur dhe shumë stofra, jo vetëm neve që na kishte të afërm, por gjithë fshatit. Mua më dha dhe lekë, për të blerë makinë qepëse, të cilën e bleva në Korçë te Vëllezëria zagorite “Qirjako” dhe qepa me ‘të çfarë na dha i miri Vasil.”

Të paepur burrë e grua: Vasil Duda dhe Sorka Levani! Si Vasili në burg, dhe Sorka në fshat. Shpesh herë, në mbledhjet e fshatit, do t’i kundërviheshin, duke ia përmendur faktin se burrin e kishte në burg (metodë e njohur kjo e komunistëve për poshtërimin dhe përkuljen publike të njerëzve), dhe ajo, gjithmonë, do t’u përgjigjej: ”Burgu për burrat është!”

Më vonë, Vasil Duda transferohet në Burgun famëkeq të Burrelit. Aty, bashkëvuajtës të tjerë, nga Gjirokastra dhe rrethi i saj, si: Muhamet Hoxha dhe Stefo Petro, kanë treguar që Vasil Duda ishte Simbol i Rezistencës dhe ishte kthyer në sistem referimi për këtë Rezistencë për të tjerët. Në burg thuhej:” XY rezistoi si Vasil Duda.”

Mirëpo, në Burgun e Burrelit torturat e katandisën në gjendje tejet të mjerueshme, sa do ta kthenin në pacient të Spitalit të Burgut të Tiranës. Në një prej vajtjeve atje, të shikonte babain, vajza e tij, Venua, ishte me gjithë të bijën e saj, rreth 10- 12 vjeçe, Viktorinë. Vasili e pyeti: – Kush është Ajo? Kur dëgjoi të vërtetën, sytë i shpërthyen në lotë.

Nusja e djalit të tij, Thimjos, Violeta Duda, që ka jetuar me vjehrrën, kujton prej saj: “Kur shkonte vjehrra ta takonte, një ndihmë shumë të madhe i ka dhënë Harito Çapi, i cili ishte ushtar në Burgun e Burrelit. Kjo nuk ishte e lehtë atëherë. Harito Çapi, më vonë, jetoi në Durrës dhe, në punë e sipër, u aksidentua rëndë. Kur mori vesh Sorka për ‘Të, tha: – Atë djalë, sa është e mundur, ta ndihmoni, jua le amanet, se atë që më ka bërë Ai, nuk e bën çdo njeri!”

Telegramin për vdekjen e Vasil Dudës familjarët e morën në Janar të vitit 1959. Këtë informacion e sjell mbesa e Tij- Viktori (Marto) Shore. Vdiq apo e vdiqën në Spitalin e Burgut të Tiranës, pa kryer as gjysmën e dënimit, në gjendje të mjerë dhe pa një varr, për ta qarë gruaja, fëmijët dhe të afërmit, duke u kthyer në ikonë prej Heroi për ‘Ta, e cila do t’i shoqëronte gjatë gjithë jetës.

Aso kohe dhe pas Shembjes, nga Familja janë bërë të gjitha përpjekjet për gjetjen e varrit, por pa rezultat.

“ Në dhomë, me ‘Të, ka qenë edhe Themo Muzha, vëllai i Niko Muzhës,- do të vijonte shfletimin e kujtimoreve Ylli Dilo,- Dhe ai- i dënuar politik. Mbaruar Universitetin në Athinë për ekonomi dhe i laureuar me medalje nga Universiteti.”

Ky pasazh tregon qartazi se kë po godiste “koha e re”…

Nga ana e gruas së tij, Sorka Levanit, Vasil Duda ishte në rrethin e të afërmve të dëshmorit partizan Pano Xhamballo. Sorka e kishte Panon nip, djalin e motrës. Po të studiosh dhe shumë raste të tjera, të këtij lloji, të paktën në Zagori, vëren se i është mëshuar “së keqes” kundrejt “së mirës”, edhe kur, në fakt, “e keqja” nuk ka qenë vërtet e keqe. (Le të quajmë, për rastin në fjalë, “të keqe”- pasurinë materiale…). Dikush, prej ithtarëve të diktaturës, do ta justifikojë këtë me të ashtuquajturën “drejtësi” të sistemit, ku Diktatori nuk pyeti as për kunatin e tij apo kushëririn e tij, por, në analizë të thellë të atyre realiteteve, nuk përputhet thelbi me shfaqjen. Si për ta ilustruar më tej përfundimin e mësipërm, shtoj se kjo praktikë absurde shkonte deri te vetë komunistët, kur ata ndërthureshin, nga ana e bashkëshortëve të tyre, me elementin e “rrezikshëm”, edhe pse vetë vijonin të qendronin në parti, pasardhësve të tyre nuk u jepeshin të drejtat që u takonin në bazë rezultatesh dhe aftësish, sepse, më shumë se qenia e njerit prej prindërve komunist, peshonte ana tjetër- “biografia e keqe” e prindit tjetër…

Vasil Duda konsiderohet Shkëmbi Zagorit i Qendresës Antikomuniste, një masiv aspak inert, por i gjallë, në përmbajtjen e të cilit mbinë lisa dhe bar gjithmonë i gjelbër, rrënjëmpleksur me Shkëmbin e pamposhtur prej stuhisë së keqe që kaloi mbi ‘Të!

BREZNITË- DEGËZAT “FRUTORE”…

Ndër breznitë e Dudaj do të përqendrohemi tek ato të Heroit tonë kryesor, tek ato që njohim më mirë dhe do të zgjerohemi pastaj te ndonjë shembull brilant në Familjen e Madhe…

Fëmijët e tij, Evjenia, Miltua, Aleksi dhe Thimjua, hoqën “të zitë e ullirit” nga ujqërit që uzurpuan pushtetin. Milon e heqin nga puna në ministri në Tiranë, si llogaritar, dhe e çojnë në Tepelenë dhe që andej e në fshat. Me punën e tij profesionale, me shembullin dhe sjelljen e tij në kooperativën bujqësore të Zagorisë, Milua do të mbetej në kujtesën e të gjithë atyre që e njohën e bashkëpunuan me ‘Të në vite si njeriu i përkushtuar dhe i kompletuar i profesionit, korrekt në detyrë dhe sistem referimi. Dhe për bashkëfshatarët: Ai- burri i urtë e i sjellshëm, plot mirësi shpirtërore, veti të vyera, të trashëguara këto e të zhvilluara më tej. Mes fëmijëve të tjerë, vajzave, Milua me Llambrininë do të lindnin Janon- Djalin e vetëm, të cilin e njohim të gjithë sot këtu në rrjetin social FB si Poetin e mallit, nga më të mirët që, me një stil origjinal të admirueshëm na e sjell fshatin, me të gjitha “punët e Naimit” dhe “peripecitë e Çajupit”, aq shumë afër, kudo që ndodhemi nëpër botë, të shpërndarë si “zogjtë e korbit”…Do të lindnin Florikën, e cila ishte dhe është ende një talent në këngë, por që nuk iu hap rruga për në Liceun Artistik.

Dhe djemtë e tjerë, megjithë aftësitë e shkëlqyera intelektuale, do të mbaheshin me detyrim çobanë në fshat. Lekua dhe Thimjua kanë qenë nxënës të shkëlqyer në shkollën e Sheperit. (Shih: Studimin e Evjen Perit: “Nxënës të Shkëlqyer Zagoritë”!) Mirëpo, fati do t’u rezervonte atyre punët e rëndomta të fshatit. E, megjithatë, me urtësinë, sjelljen e tyre, me palodhshmërinë e përkushtimin në çdo lloj pune, me dijet që zotëronin e mësonin pa pushim në jetën e tyre të vështirë, me vështirësi të imponuara, do të arrinin të përfundonin deri specialistë të mirëfilltë të ndërtimit. Pas ndërrimit të sistemeve, Lekua do të zhvillonte në fshat ekonominë private, me një merak të veçantë e cilësi, si dhe do të ecte në gjurmët e të Atit, duke u marrë me tregëti të suksesshme. Në vitin 1992, Këshilli i Ri dhe i Parë i Komunës së Zagorisë, i zgjedhur nga zgjedhjet e para pluraliste lokale, do ta zgjidhte Aleks Dudën, njëzëri dhe pa kandidat konkurent alternativ, Kryetar të tij, detyrë, të cilën do ta kryente me qetësi, urtësi, rregullsi, largpamësi dhe në ekuilibër të fortë me vuajtjet e shkuara… (Për më tepër, për figurën e Leko Dudës, lexo kujtimet e Ksenofon M. Dilos në Shkrimin e Tij “Për Njerëzit e Vërtetë!”…) Fatkeqësisht, do të vdiste aq shpejt nga sëmundja e pashërueshme, duke lenë në pikëllim të papërshkruar jo vetëm familjen e të afërmit, por dhe të gjithë ne që e njohëm. Mes fëmijëve të tjerë, do të lindtte Mimoza Kosturin- Këngëtaren e talentuar lirike, e cila do të ngrinte në një rrafsh të lartë kualitativ trashëgiminë e zërit e të këngës të prindërve të saj, veçanërisht të Nënës së Saj, Tefta Dudës- Këngëtares së shumëmirënjohur të Këngës së Kurbetit, e cila, në vitin 1973, do të ndalohej të ngjitej me këngën e Saj të dashur në skenën e Festivalit Folklorik Kombëtar të Gjirokastrës dhe do t’i ndalohej përfundimisht të kënduarit (!), për shkak të “biografisë politike”…Malëshovitët do ta kujtojnë Teftën me plot respekt e dashuri jo vetëm për këngët polifonike në rininë e Saj me grupin karakteristik të Malëshovës, por dhe si Mësuese.

Jani Duda, sot, do të shprehet: “Si vazhdë, edhe brezit tonë iu mohua e drejta për të vazhduar shkollat, edhe pse të shkëlqyer në mësime, disa edhe me talent. Edhe Moza, po të kishte lindur më shpejt, nuk do të kishte këtë Fat…” Si mik i kësaj Familjeje, e ndjej për detyrim njerëzor dhe intelektual t’i përcjell publikut atë që kam dëgjuar prej vetë gojës së Tyre- Mirënjohjen për muzikantin gjirokastrit Roland Çene, i cili shembi barrierat e forta, por të pakuptimta të kohës për pengimin e Mimoza Dudës në udhën e talentit të Saj artistik!

Kurse Thimjua, pas Përmbysjes së Madhe, do të shkonte emigrant në Greqi, i suksesshëm, si gjithmonë, me punën e Tij. Fatkeqësisht, edhe Thimjua do të ikte shpejt në jetën e amëshuar…Djali i Tij, me trupin lastar e kollos, me fytyrën e bukur si Dielli në Dhëmbel, mban emrin e Vasil Dudës, si shprehje kjo e traditës së krishterë shumëshekullore, por dhe e trashëgimisë gjenetike dhe Kujtimit të Një Babai që një kohë e mbrapshtë e degdisi në Ferr, pa një Varr, ku të dashurit e Tij të vendosin një tufë me lule…

Tri Djem të Vasil Dudës dhe tri Nuse të Tyre, të gjashtë- bilbilë të trojeve zagorite…

Po e përmbyll këtë shkrim me një tjetër shembull domethënës nga Familja e Madhe e Dudaj- me vajzën e Belo Dudës, Vergullën, Mësuese në rrethin fqinj të Përmetit, shembull, i cili tregon përmasat njerëzore dhe intelektuale të Familjes. Dhe nuk po flas me fjalën time, por me atë të ish nxënësit të saj, Z. Xhafer Sadiku, në një Mesazh kuptimplotë, dërguar personit tim:

“Përshëndetje!

E përmend shpesh me respekt të madh. Me shumë respekt. Ka qenë mësuesja ime e klasës së 2- të, të 3- të, të 4- t, në shkollën 8 vjeçare të Zhepovës në Dëshnicë të Përmetit. Ruaj kujtimet më të mira dhe respektin më të thellë. Edhe për bashkëshortin e saj, Llazo Gjicin. Ishte drejtor i shkollës.

Të dy kanë qenë shumë të mirë. Llazon e kam takuar para dy vitesh, kur erdhi nga Greqia, por mësuese Vergon nuk e kam takuar që nga viti 1978.

Po, Vergua ka qenë e jashtëzakonshme!

……….

Dëshiroj gjithë të mirat! Nëse e takoni ose kontaktoni, ju lutem përcillini nderimet e mia më të mëdha dhe respektin tim më të thellë.

Në shkollën e Zhepovës kanë punuar shumë vite. Të gjithë nxënësit dhe prindërit e tyre i kujtojnë me respekt dhe nuk i kanë harruar, edhe pse kanë kaluar shumë vjet. Siç më tregonte Drejtor Llazua, i kishin thënë ata të partisë në fshat të më ulte notën në mësime. Ua kishte prerë: “Kurrë! Nëse atij do t’i ul notën, do të thotë që nxënësit e tjerë t’i ngel në klasë.” Kanë qenë të dy të mrekullueshëm. Emocionohem, kur i kujtoj. Ata kanë lenë gjurmë në jetën time.

Ju falënderoj që më emocionuat!

Ju uroj suksese dhe gjithë të mirat!

Xhafer Sadiku, Tiranë.”

Edhe unë do t’u uroja gjithë të mirat lexuesve të këtij shkrimi!

(Shënim:

Në shkrimin e fjalëve, nuk i jam përmbajtur rigorozisht drejtshkrimit të tyre, sipas rregullit të shqipes, por disa prej tyre i kam shkruajtur me shkronjë të madhe, në mes të rreshtit, duke i konsideruar si fjalë kyçe, të cilat, në rregullin e anglishtes, pranohen të shkruhen edhe kësisoj…)

Ndjesë përsëri lexuesve për shkrimin e zgjatur disi përtej temës që lajmëron titulli kryesor i tij, duke e parë të arsyeshme se letërsia politike e ka të nevojshëm sqarimin e hollësishëm të kuadrit të përgjithshëm, ku kanë jetuar e vepruar personazhet e saj dhe të çasteve pikante e kulminante të historisë së përshkruar si dhe kam patur pikësynimin tim, si gjithmonë në shkrimet e këtij lloji, të ngrej edhe probleme me karakter përgjithësues në drejtim të stigmatizimit të Diktaturës dhe mbetjeve të saj sot!…)