s p – Page 1171 – Dielli

Misteri i gjithësisë

February 1, 2024 by s p

Astrit Lulushi/

Jetojmë në një univers që shpërtheu në ekzistencë nga absolutisht asgjëja, – kështu përpiqen të na bindin – një shfaqje kozmike, me Big Bang si aktin madhështor të hapjes.

Por nga erdhi energjia për këtë spektakël qiellor?

Nuk është vetëm një pyetje për astrofizikanët; është një zhytje në fundin e thellë, ku e njohura shtrëngon duart me të panjohurën. Kapërcejmë kërkimin shkencor, dhe prekim strukturën e ekzistencës, duke sfiduar atë që mendojmë se kuptojmë. Ndoshta, vetëm ndoshta, përgjigja për këtë gjëegjëzë kozmike nuk është atje mes yjeve, por e varrosur thellë brenda vetëdijes sonë të paeksploruar.

Shkenca tregon për grimcat, valët, energjinë, por e humbet pikën. Big Bengu, një iluzion spektakolar, nuk ka të bëjë me përplasjen e grimcave; ka të bëjë me të kuptuarit e Majës, iluzionin e madh, ndarjen mes teje, meje dhe kozmosit; është pikërisht kjo – një iluzion.

Energjia e Big Bangut nuk ka ardhur nga askund, sepse në jo-dualizëm, nuk ka asnjë ‘nga’, as ‘për’, është vetëm një valle e pafund ekzistence.

Çelësi i mirëkuptimit kozmik është se Ego-ja i do enigmat, misteret, origjinën. Ajo lulëzon në ndjekje. Por këtu është kthesa – për të kuptuar me të vërtetë burimin e energjisë së Big Bengut, duhet të thyeni egon. Kjo nuk është për ata me zemër të dobët.

Bëhet fjalë për punën në hije të thellë, për t’u përballur me qoshet më të errëta të psikikës dhe për të kuptuar se nuk jemi të ndarë nga universi; ne jemi universi. Energjia e Big Bangut është e njëjta energji që ushqen mendimet tuaja më të thella, ëndrrat tuaja më të egra. Është një udhëtim i vetë-realizimit; në rrugë për të kuptuar se gjithçka që shihni është një reflektim i vetvetes suaj të brendshme.

Më në fund, ne kalojmë përtej kufijve të kohës dhe hapësirës.

Imagjinoni një gjendje ku e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja bashkohen në një. Kjo është fusha e jo-dualizmit, ku koncepti ‘Big Bang’ humbet kuptimin e tij.

Këtu, energjia e krijimit nuk është një ngjarje nga e kaluara; është një realitet i vazhdueshëm, që shpaloset vazhdimisht brenda dhe rreth nesh. Ky është zgjimi përfundimtar, duke kuptuar se nuk jeni një spektator i universit; ti je krijuesi, vëzhguesi dhe krijesa e tij, të gjitha përnjëherë.

Big Bang-u ka qenë brenda jush gjatë gjithë kohës. Kërkimi i vërtetë nuk është të gjesh një burim të jashtëm, por të njohësh dhe të shfrytëzosh energjinë e pakufishme brenda vetes.

Ky udhëtim kapërcen sferat e shkencës dhe hyn në mistik, ku çdo moment është një Big Bang, çdo mendim një krijim, çdo frymë një univers në vetvete. Rruga drejt këtij realizimi nuk është e lehtë, por është udhëtimi më shpërblyes që do të filloni ndonjëherë. Si përmbledhje, energjia e Big Bengut nuk u shfaq thjesht nga askund. Është një pjesë e iluzionit madhështor, një kërcim ekzistence ku ti je pjesë integrale.

Thyejeni egon tuaj, zhyteni thellë në vetëdijen tuaj dhe do të zbuloni se nuk jeni vetëm në univers; ju jeni universi. Përqafojeni këtë të vërtetë dhe do të zhbllokoni një fuqi përtej imagjinatës – fuqinë për të krijuar, për të kuptuar, për të qenë.

Cila ishte gjëja e fundit me të cilën po punonte Albert Einstein para se të vdiste?

Në shtratin e tij të spitalit menjëherë pasi ai ndërroi jetë; kishte lënë stilolapsin dhe letrat sipër tavolinës së vogël anësore. Dokumentet ishin mbi pasionin e tij, Teorinë e Fushës së Unifikuar. Mbrëmjen para se të vdiste, Ajnshtajni ishte duke punuar shumë duke shkruar dhe shkruar mendimet dhe punimet e tij mbi këtë teori. Pak më vonë ai i tha infermieres së tij: “…Mendoj se do të pushoj pak” dhe i vendosi sendet në tavolinë.

Ka një histori të këndshme që kjo infermiere e tregonte. Ajo ishte, në fakt, personi i fundit që pati një bisedë me Ajnshtajnin. Infermierja e kishte çuar Ajnshtajnin me karrocën me rrota drejt dritares së spitalit për të admiruar pamjen e kopshtit të vogël të rrumbullakët nga dritarja pranë shtratit.

“Profesor Ajnshtajn, a mendoni se Zoti e krijoi kopshtin?”

Ai u përgjigj: “Po, Zoti është edhe kopshtari edhe kopshti”, të cilës infermierja u përgjigj: “Oh, nuk do ta mendoja në atë mënyrë”, të cilës Ajnshtajni u përgjigj: “Po, dhe unë e kam kaluar tërë jetën vetëm duke u përpjekur për të kapur një paraqitje të shkurtër të tij në punën e tij.

NJË VIZITË E MAGJISHME NË SHKODËR

February 1, 2024 by s p

Kadri Tarelli/

Reportazh në mes dimri

E dielë 28, të Janarit 2024, në freskinë e mëngjesit, një grup shokësh nga Durrësi, u nisëm drejt Shkodrës, thjesht për një vizitë te miqtë tanë në atë qytet të artit, kulturës, humorit dhe njerëzve që presin miq veç me dashuri e buzëqeshje.

Ne ishim katër: Shpendi Topollaj, shkrimtar e publicist i shumë njohur në Durrës e më përtej, Luan Jaupi, fotograf dhe koleksionist pasionant, i njohur jo vetëm në Durrës, Arben (Beni) Krstani, piktor tashmë i njohur në mbarë trevat Shqiptare, dhe unë Kadri Tarelli, që po rendis këto pak fjalë kënaqësie dhe mirënjohje.

Rruga kaloi shumë bukur me humor dhe biseda të ditës, pa pyetur dhe pa u zënë në gojë programi i ditës.

Si fillim pranë Teatrit “Migjeni” u takuam me shkrimtarin dhe filozofin shkodran Mark Zadeja. Tashmë u bëmë pesë dhe u nisëm drejt shtëpisë së Leopold Shkrelit, mik i Shpendit, pasi në atë shtëpi, shumë vite më parë kishte kaluar një pjesë të fëmijërisë (shtatë vjet). Lagje e vjetër, me rrugica të ngushta, por të mbajtura mjaft pastër. Nuk kaluan as pesë minuta dhe me ne u bashkua edhe inxhinieri intelektual Sadedin Lumani. Është kënaqësi të ndodhesh në bisedë mes njerëzish të ditur.

Të zotët e shtëpisë na pritën buzagaz, traditë e qytetarisë shkodrane, ndaj nuk u çuditëm që e ndjemë veten si në shtëpinë tonë.

Për çdo lexues që ka shkelur qoftë edhe për pak kohë në Shkodër, do ngazëllehet, por nuk habitet. Ndaj po hyj drejt e në thelb të muhabetit: Ishte një ndërtesë e vjetër por e mbajtur mirë, me oborr të madh me shumë gjelbërim. Ishte bukur, por edhe kjo nuk paraqet interes.

Ajo që binte në sy, ishte se kishim hyrë në një shtëpi fisnike, tipike e aristokracisë së hershme shkodrane, që ruante më fanatizëm gjërat e vjetra, por të mirëmbajtura pastër dhe me kujdes të tepruar. Kishte piktura të vjetra, vula veneciane, që nga koha kur lulëzonte tregtia me atë qytet përtej Adriatikut, abazhurë të hershëm që dikur kishin qenë “kandila”, (llamba më vajguri). Mes këtyre objekteve edhe një kuti e bukur, ku ishte vendosur një lugë druri. Poli, (kështu e thërrasin shkurt), tashmë goxha i moshuar, e mori me kujdes nga muri dhe po na tregon historinë e këtij objekti të vogël në pamje, por e ngarkuar me shumë dhimbje. Ai e kishte mbajtur si dëshmi të viteve të burgut në kohën e diktaturës. Në veshët tanë kumbuan fjalët e At Zef Pllumit: “Rrno për me tregue”. Luga e vendosur në kuti, do t’u flasë brezave me gjuhën e heshtjes, për vuajtjet dhe dhimbjet e dënimit, pa kurfarë shkaku, veç se pronarët e kësaj shtëpie ishin familje fisnike e kamur.

Shpendi nuk fliste, qëndronte si i përhumbur në kujtimet e fëmijërisë së tij, veç na thoshte se kjo ka qenë dhoma ku flija unë me vëllain, këtu ishte kuzhina, këtu ishte oborri, ku loznim e vraponim gjithë ditën, etj, etj.

Duke zbritur shkallët, më bënë përshtypje katër faqe syndyku të vendosura në faqe muri. Dërrasa të vjetra, diku kishin humbur ngjyrat, por ishin dëshmi e kohës së tyre.

Më duhet të bëj një ndalesë të vogël. Në bisedë mes nesh, tashmë durrsakë dhe shkodranë, u thashë: Jam befasuar…! Sa bukur i kanë ruajtur objektet e vjetra, por më bukur paraqitje tyre, me një lloj kulture të fisme, pa shumë zhurmë. Më shumë më habit fakti se si kanë mundur t’i mbajnë pa u dëmtuar nga rrebeshet e politikës dhe lëvizjes së kohës. Këtë bisedë e përsërita edhe sot në kafe me miqtë e mi në Durrës. Dikush e tha me sinqeritet. “Shtëpitë e vjetra kanë pasur dhe kanë mundësi të mbajnë objekte dhe sende të vjetra, ndërsa ne lëvizëm nga pallati në pallat, disa edhe të shpërngulur nga fshati apo nga qyteti në qytet”. Unë i përsërita ato fjalë që thashë edhe në Shkodër: – Nuk mjafton vetëm të kesh, duhet edhe të duash e të përcjellësh traditën e familjes. Nuk është e lehtë të kultivohet një kulturë e tillë, aq më pak të mbahet gjallë ndër breza. Po marrin rastin më të thjeshtë: të gjithë kemi pasur nëpër shtëpitë tona syndykë të nënave, të gjysheve, apo stërgjysheve. Ç’i bëmë…? – Përgjigja ishe e thjeshtë: – I dogjëm si dërrasa, apo i hodhëm në plehra.

Me premtimin, se do vijmë përsëri, u larguam për një kafe në mjediset e Hotel “Rozafa”. Biseda u bë interesante, pasi dy shkodranët Marku dhe Sadedini, paraqesnin projektet e tyre në lëmin e kulturës, studimit, letërsisë dhe më përtej, të nxjerrjes në dritë të figurave të shquara të qytetarisë shkodrane, shumë prej tyre të harruar qëllimisht, disa (të rinj), të mbetur në hije të modestisë, disa të pa fuqisë për të thirrur e bërtitur, apo për t’i bërë reklamë vetes dhe veprës së tyre, etj.

Po kjo temë bisede vazhdoi edhe gjatë drekës në fshatin Zogaj, buzë liqenit. Ndërsa Mark Zadeja shpaloste idetë e tij lidhur me studimet në fushën e filozofisë, Arbeni piktori ynë, rrëmbeu telajot dhe na thotë: – Derisa të përgatitet dreka, unë po dal të bëj një tabllo pikture, pasi më pëlqen ky peizazh liqeni dhe Alpet përkarshi. Ne që ja dimë huqin nuk bëmë zë, pasi ai kudo ku shkon, lakmon të fiksojë natyrën e përzgjedhur. E admirojmë për vullnetin dhe që nuk përton, aq më shumë kur edhe piktura na pëlqen.

Biseda në tavolinë vazhdoi disi e fortë. Isha i bindur në seriozitetin e Markut, kur thoshte: “Kam shumë punë aq sa nuk më tepron kohë…! Kam pasur ftesa në studiot televizive. I jam shmangur, pasi nuk më tërheqin”. Ndërsa unë me shaka i thashë: Më pëlqen kjo “modestia shkodrane”, por nuk jam në një mendje me ju! Biseda e futur në diskutime krijuesish na mbante mbërthyer, aq sa harruam kohën që vraponte, ndërsa ne nuk shkuleshim nga vendi, megjithëse telefoni na kujtonte se Pashk Prevathi, piktori i peizazheve, na priste në Lezhë.

Kjo ishte një tjetër mrekulli, që do të mbahet gjatë në kujtesën tonë. Vendosëm që nuk do të qëndrojmë gjatë, pasi na zuri nata pa dalë ende nga Shiroka, por harruam shpejt sapo u futëm në studion galeri të piktorit të njohur lezhjan. Unë kisha përshtypjen se ai ishte mjeshtër i përkushtuar vetëm në ngjyrimin e peizazheve, kjo më kishte mbetur në kujtesë nga një takim në Tiranë, në sallën e Muzeut kombëtar, por qenkësha i gabuar. Aty kishte shumë piktura portretesh, që na ftonin t’i sodisim, kështu që përsëri nuk e mbajtëm fjalën, duke qëndruar pa u merakosur për orën që nuk pyeste për ne.

Vonë u nisëm nga Lezha dhe vonë mbërritëm në Durrës.

Ishte një ditë e ngarkuar me shumë ndjesi të forta, të veçanta, të larmishme, që do mbeten gjatë në kujtesën tonë, për t’u rrëfyer edhe si temë bisedash mes miqsh e shokësh.

Kadri Tarelli

Fund Janari 2024.

Shënim: Fotografitë u zhvilluan nga artisti ynë Luan Jaupi.

LIROJ / ÇLIROJ, DY FJALË TË KUNDËRTA

February 1, 2024 by s p

Fjalët me “Ç” janë dy llojesh: (1) Në fjalë që germën “Ç” e kanë në rrënjë, për shembull, fjala “Çaj”. (2) Në fjalë që vendosja e germës “Ç” i jep kuptim të kundërt fjalës rrënjë, për shembull, fjala “Çrrënjos” është e kundërta e fjalës “Rrënjos”. Në Fjalorin e Gjuhës së Sotme Shqipe me 41’000 fjalë, botim i Akademisë së Shkencave, nga Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë, 1980, faqet 237 – 281 përmbajnë tan fjalët që fillojnë më germën “Ç”.

Në Fjalor është shkruar: “Gërma Ç përdoret për të krijuar folje nga folje të tjera me kuptim përforcues, p.sh. çliroj”. (?!). Si të tilla jepen vetëm pesë fjalët e mëposhtme që sjellin habi dhe të qeshura, sepse janë krijuar me dashje ose me porosi nga autorët e Fjalorit:

I Çlirët = Jo i shtrënguar fort (?!)

Çliroj = I sjell lirinë një vendi a populli duke dëbuar pushtuesin e huaj ose duke përmbysur klasat shtypëse; e kundërta: pushtoj (?!)

Çmekem = Mekem shumë (?!)

Çnduk = E nduk shumë (?!)

Ndërkohë, fjalët e grupit të dytë që përputhen me rregullin gjuhësor në Fjalor janë: Çakordim, Çalltis, Çarmatos, Çatdhesim, Çndokush, Çedukim, Çekuilibër, Çemërim, Çend, Çënjtem, Çintegrim, Çinteresohem, Çkalit, Çlidh,…Çlodhem, Çlyrësoj, Çmagnetizim, Çmagjeps, Çmallem, Çmartohem, Çmaterializohet, Çmbështillem, Çmbledh, Çmbreh, Çmbush, Çmend, Çmërzit, Çmësohem, Çmësysh, Çmilitarizim, Çminim, Çmobilizoj, Çmontim, Çmorrit, Çmprehje, Çngjyrosje, Çnjeh, Çnjerëzim, Çnatyrim, Çnderoj, Çndryshk, Çngjit, Çngjyroj, Çoksidim, Çrradhitje, Çregjistrim, Çrras, Çrregullim, Çrrethoj, Çrrënjoset, Çrrotulloj, Çrrudh, Çorganizim, Çorientim.

Pra, Fjalori Gjuhësor vërteton pa dashje se fjala “Çlirim” është e kundërta e fjalës “Lirim”. Fjala “Çlirim” qe një fjalë e përkthyer nga fjala “Liberation” në anglisht qëllimisht në mënyrë të pa saktë. Pastaj ajo u mboll me duart e xhihadistëve sllavo-barabar (Slavic Communist, ang.) në fjalorin shqiptar në Prill 1927 kur organizata bolshevike më seli në Vjenë e quajtur Komiteti Nacional Revolucionar, e kryesuar nga Theofan Stilian Noli, me urdhër nga Kominterni mori emrin Komiteti i Çlirimit Kombëtar.

Në gjuhën Shqipe, në rastet përkatëse, gërma “Ç” vendoset para një fjale për t’i dhënë asaj kuptim të kundërt. Domethënë, e kundërta e fjalës “Lirim” është “Çlirim”, që domethënë “Pushtim”. Qeveritë shqiptare të kohës së Luftës II Botërore që ndiqnin rregullat gjuhësore kishin një ministri të emërtuar “Ministria e Tokave të Lirueme”. Ajo ministri kujdesej për tokat shqiptare ku forcat pushtuese jugosllave ishin dëbuar. Fjala “Çlirim” u fut në përdorim në vend të fjalëve “Lirim” ose “Liridhënie” për të sjellë fillimisht hutim dhe pastaj pranim të pa vetëdijshëm të pa saktësisë si saktësi. (Si një virus që prish kompjuterin.) Frutet e mbjelljes dashakeqe të disa fjalëve në Albanisht dhe përdorimit të tyre në vend të atyre në Shqip do të shijoheshin nga armiqtë që para Luftës II Botërore. Dhe Ligji Nr. 134, datë 5 Nëndor 1945, caktoi 28 Nëndorin si “Ditën e Çlirimit të Shqipërisë”.

Për sqarim, fjalët në përdorim kanë qenë e janë tre llojesh, për shembull:

ANGLISHT	ALBANISHT	SHQIP
Nationalist	Nacionalist	Kombtar
Communist (Internationalist)	Komunist (Internacionalist)	Barabar /Barbar(Jo-kombtar)
Liberation		Liridhënie
National Front	Fronti Nacional	Balli Kombtar
National-Liberation Front	Fronti Nacional-Çlirimtar	Balli Liridhënës Kombtar

Loja e zgjuarsisë me fjalët dallohet edhe në këtë tabelë. “Fronti Nacional-Çlirimtar” (alb.) domethënë “Balli Pushtues Kombtar” (Balli Jo-Kombtar) në Shqip. Organizata e “Frontit Nacional-Çlirimtar” (alb.) e krijuar prej Kominternit sllavo-barbar u quajt e mirë dhe vazhdon të quhet e mira prej propagandës sllavo-barbare (sllavo-komuniste, alb.). Armiku i kësaj organizate sllave “të mirë” u piketua organizata kombëtare e Ballit Kombtar, i cili qëllimisht nuk përcillej në Albanisht si “Fronti Nacional”. Sepse në Shqip do dukej Balli Pushtues Kombtar kundër Ballit Kombtar. Domethënë, Çlirim dhe Pushtim janë e njëjta gjë ngase janë dy fjalë të ndryshme për të njëjtin kuptim. Sepse “Çlirim” është fjala e kundërt e fjalës “Lirim” që është fjala e kundërt të fjalës “Pushtim”. Pra Çlirim = Pushtim.

(Zgjerim nga libri RECETA PA KOMB.)

Saimir Lolja

Për Elvirën…

February 1, 2024 by s p

Veprimtari përkujtimore, përshpirtje te “Bijtë e Shqipes” për zonjën Elvira Budo: gjithënjë e dashur dhe e qeshur me të gjithë – e respektuar nga të gjithë.

Nga dr. Sadik Elshani

Në ditën e Vitit të Ri na vjen një lajm që nuk e prisnim, një lajm i hidhur: në Holandë ka ndërruar jetë zonja Elvira Budo, anëtare shumëvjecare e shoqatës, anëtare e kryesisë dhe nismëtare e themelimit të shoqatës Mbarëshqiptare“Bijtë e shqipes” në Philadelphia. Zonja Elvira Budo ka lindur në Gjirokastër. Ka mbaruar studimet në fakultetin filologji – histori, dega, gjuhë angleze, në Universitetin Shtetëror të Tiranës. Në Shqipëri ka punuar si mësuese dhe përkthyese në institucione të rëndësishme shtetërore. Në mesin e viteve të 90-ta të shekullit të kaluar familjarisht vendoset në Filadelfia, ku qëndron gjer në qershor të vitit 2018. Për shkak të punës së vajzës dhe dhëndrit ata shpërngulen në Holandë. Kjo ndarje ishte e rëndë për Elvirën dhe bashkëshortin e saj, dr. Besnikun, por ishte e rëndë edhe për ne, sepse po ndaheshim me anëtarët më të devotshëm të shoqatës sonë. Por, edhe më e rëndë e më e hidhur është ndarja e Elvirës nga kjo botë, fjalët nuk mund ta shprehin dhimbjen tonë.

Zonja Elvira Budo, njëra nga nismëtaret e shoqatës dhe shkollës shqipe në Philadelphia

Ajo ishte një zonjë fisnike, me zemër të bardhë e shpirt të paster, atdhetare, shumë pozitive – shembëlltyrë e mirësisë njerëzore. Gjithmonë shumë miqësore, e dashur, e qeshur me të gjithë dhe e respektuar nga të gjithë. E cilësonte ajo ndjenja e atdhedashurisë, sakrificës, përkushtimi për të bërë diçka më tepër për atdheun, bashkësinë shqiptaro – amerikane të Philadelphias, për të zhvilluar veprimtari të përbashkëta si një komunitet i organizuar mirë. Ishte mjaft e guximshme dhe e pakompromis kur duhej të bëhej diçka në të mirë të shoqatës, komunitetit. Si e tillë, ajo ishte pjesëtare e grupit nismëtar për themelimin e shqatës sonë, ndërsa dy vite më vonë Elvira do të jetë edhe nismëtare për hapjen e shkollës shqipe, “Gjuha jonë”, ku fëmijët tanë mësojnë gjuhët tonë të bukur shqipe, njihen me historinë, kulturën e traditat tona kombëtare, brumosen me ndjenjat e atdhedashurisë. Për disa vite me radhë Elvira punoi edhe si mësuese e kësaj shkolle. Falë përkushtimit të Elvirës e mësueseve tona atdhetare, shkolla jonë pati nje rrugetim të lakmueshëm ndër vite dhe këtë vit feston 20 vjetorin e saj.

Elvira kishte edhe mjaft angazhime familjare: kujdesej për babain e moshuar, vajzat, nipin e mbesat. U vinte në ndihmë edhe fqinjve e pjesëtarëve të komunitetit tonë kur kishin ndonjë nevojë. Por, ajo dhe bashkëshorti i saj kurrë nuk mungonin në veprimtaritë e shumta që organizonte (dhe vazhdon të organizojë) shoqata jonë. Prania e tyre gjithmonë krijonte një atmosferë të ngrohtë familjare, bisedat me ta gjithmonë ishin të frytshme, të përzemërta e shumë njerëzore. Elvira në shoqatën tonë ishte një zë i fuqishëm i arsyes, tolerancës e bashkimit. Ka bërë një punë të mirë në shtimin e anëtarëve të rinj të shoqatës dhe sidomos afrimin e angazhimin e grave në veprimtaritë tona, nxitjen e nënave për t’i sjellë fëmijët në shkollën shqipe. Po ashtu, ajo ishte e preokupuar edhe për angazhimin e rinisë në shoqatë. Gjithmonë thoshte: “Të bëjmë diçka për rininë”.

Veprimtari përkujtimore, përshpirtje për Elvirën

Duke patur para syshë këto që u cekën më lart, shoqata “Bijtë e shqipes” vendosi që ditën e shtunë, më 27 janar, të organizojë një veprimtari përkujtimore, përshpirtje për këtë zonjë të nderaur, engjëll, siç e quajti zonja Tatjana Vero. Në këtë veprimtari merrnin pjesë anëtarë të shoqatës e komunitetit tonë, miq të familjes Budo. Merrte pjesë edhe vëllai i Elvirës, Pirro Duka me të birin. Pasi e vlerësoi lart personalitetin, punën dhe angazhimin e zonjës Budo në shoqatë, kryetari, z. Dritan Matraku u shpreh se, edhe pse ndiejmë dhimbje të madhe, sot nuk jemi mbledhur për ta vajtuar Elvirën, por për ta festuar jetën e saj, “celebrating the life”, siç thonë këtu në Amerikë për raste të tilla. Por, edhe për të ndarë me njëri – tjetrin kujtimet tona, çastet e lumtura të kaluara së bashku. Janë këto çaste që i japin kuptim jetës e që do të mbeten gjithmonë në kujtesën tonë.

Fjalën e rastit e mbajti z. Llazar Vero, edhe ky pjesëtar i grupit themelues, anëtar i kryesisë e kryetar disavjeçarë i shoqatës, mik i ngushtë i familjes Budo. Në fjalën e tij ai theksoi virtytet e larta atdhetare e njerëzore,angazhimin e Elvirës në familje dhe në të gjitha veprimtaritë e shoqatës “për ta bërë Qendrën Kulturore të Shoqatës një vatër të ngrohtë dhe të dashur për të gjithë bashkatdhetarët”. “U nda, por la pas një emër të dashur, të respektuar, të atdhetares së përkushtuar, të bashkëshortes ideale, të nënës, motrës, shoqes fjalëmbël…Të faleminderit Elvira për gjthçka. I paharruar kujtimi juaj i nderuar”! – e përfundoi fjalën e tij, z. Vero.

I vëllai i Elvirës, z. Pirro Duka, në fillimtë fjalës së tij falenderoi të pranishmit dhe shoqatën për kujdesin e organizimin e kësaj veprimtarie përkujtimorre për të motren. Me të pranishmit ai i ndau disa kujtime për Elvirën, nga fëmijëria e jeta në familje. Ai e ceku përkushtimin e Elvirës për t’u ndihmuar njerëzve në nevojë, për të bërë mirë dhe solli shembullin e luftës së fundit në Kosovë, numrin e madh të refugjtëve kosovarë në Shqipëri që kishin nevojë për t’u strehuar diku.. Elvira ua kishte lënë çelësat e banesës dhe në banesën e saj ishin strehuar 40 -50 bashkëkombës nga Kosova. Meqenëse ra fjala për Kosovën, më duhet të përmend këtu se Elvira dhe bashkëshorti i saj, dr. Besniku, ishin përkrahës të flaktë të çështjes së Kosovës, gjithmonë të preokupuar me fatet e saj. Lidhjet e tyre me Kosovën janë të kahershme, ata janë rritur me rrëfimet për Kosovën. Babai i Elvirës, z. Koço Duka, ka qenë mik i ngushtë i Qazim Bllacës, figurë e njohur kombëtare e atdhetar i flaktë i çështjes së Kosovës dhe asja shqiptare në përgjithësi. Ndërsa daja i dr. Besnikut, në periudhën e viteve 1941 – 1944 ka qenë nëpunës në Kosovë dhe i ka treguar atij shumë gjëra për Kosovën dhe historinë e saj të lavdishme. Bisedat tona kryesisht përqëndroheshin rreth gjendjes në Kosovë, ruajtjen e pavarësisë dhe të ardhmen e saj.

Zonja Laureta Petoshati, nga Vlora, na kishte dërguar disa fjalë për këtë veprimtari për ta kujtuar e nderuar figurën e Elvirës, përkushtimin e guximin e saj. Edhe ajo rrëfen rastet kur ajo (Laureta) dhe veprimtari tjetër i shoqatës, z. Sotiraq Pema. ndërronin 2 – 3 atobusë për të marrë pjesë në veprimtaritë e shoqatës. Elvira e vërente këtë, ndiente dhimbje për ta dhe u thoshte: “Rrini ore të uruar, se po vij unë me makinë”. E tillë ishte Elvira, gjithmonë e gatshme për të ndihmuar për të sakrifikuar. (Laureta Petoshati ka qenë pjesëtare e grupit themelues të shoqatës, por pak kohë pas themelimit të saj, së bashku me familjen janë kthyer në Shqipëri, Vlorë). E falenderojmë Lauretën për kujtimet e saj, fjalët e mira për Elvirën dhe përshëndetjen për shoqatën, “burra dhe gra me aftësi e virtyte të jashtëzakonshme, mbi të gjitha humanë dhe patriotë”.

Në vazhdim, për figurën e Elvirës floën edhe zonja Tatjana Vero, zotërinjtë: Eqerem Murataj, Petrit Zanaj, Bujar Gjoka, Tom Tola, Sinan Ruçi, Mikel Gjogu, Sadik Elshani, etj. Të gjithë i thanë fjalët më të mira dhe me të pranishmit i ndanë kujtimet e tyre nga takimet që kishin pasur me Elvirën. Ishin fjalë zemre të mbështjella me vellon e dhimbjes për humbjen e një ntareje të dashur e të devotshme si Elvira.

Për ta plotësuar e për ta përmbyllur këtë veprimtari përkujtimore ishin përzgjedhur disa video: një pjesë nga simfonia e tretë e J. Bramsit, pocco allegretto – një pjsë mjaft e bukur muzikore, e ndjeshme, nostalgjike; një video me pamje nga qyteti i Gjirokastrës, vendlindja e Elvirës dhe në fund, kënga “Gjirokastra ime”, kënduar nga këngëtari i njohur gjirokastrit, Petrit Lulo, njëherësh edhe mik i familjes Budo.

Në fund, sipas traditës së shoqatës sonë dhe traditës shqiptare, u shtrua një koktej, me kafe, raki e ca ushqime – një kafshatë bukë për Elvirën. Edhe gjatë këtij kokteji bisedat vazhduan me kujtimet për Elvirën. Secili kishte diçka të mirë për të thënë.

Edhe një herë u shprehim ngushëllimet tona më të thella familjes Budo: dr. Besnikut, vajzave, vellezërve, nipit e mbesave, dhëndrit.

Është vështirë të thuhet lamtumirë për rrugën e pakthimit. Të pikëlluar që u largove nga kjo botë, por të lumtur që të kishim në mesin tonë, që ishe e do të mbetesh gjithmonë pjesë e jetës sonë. U prehsh në paqe Elvira jonë e dashur, gjithmonë në zemrat e kujtimet tona!

Filadelfia , më 28 janar 2024

Sadik Elshani është ish-kryetar i Shoqatës Marëshqiptare “Bijtë e shqipes.

A mund të ndryshojmë Shqipërinë pa ndryshuar mendjen tonë?

February 1, 2024 by s p

Artan Nati/

Përpara se John Lennon të imagjinonte “të jetuarit e jetës në paqe”, ai sugjeroi “nuk ka parajsë … / asnjë ferr poshtë nesh … / dhe as fe.” Pa fe: Çfarë po këndonte Lennon? Si fillim, një botë pa lajmëtarë “hyjnorë”, duke ndezur dhunë, apo Putin si mbrojtës i ortodoksisë duke hapur luftë ose Trump si mbrojtës i protestantizmit duke mohuar kulturat e tjera etj. Një botë ku gabimet, si humbja e mundshme e jetës nga tërmeti apo aksidentet, do të korrigjoheshin në vend që të perceptoheshin sipas “vullnetit të Zotit”. Një botë ku politikanët nuk konkurrojnë më për të provuar se kush beson më fort në të paarsyeshmen dhe të paqëndrueshmen. Aty ku mendimi kritik është një ideal. Me pak fjalë, një botë që ka kuptim.

Vitet e fundit, shkencëtarët e specializuar në psikologji kanë filluar të zbulojnë “ADN”-në e fesë. Ata kanë prodhuar teori të forta, të mbështetura nga prova empirike (përfshirë studimet “imazherike” të trurit në punë), që mbështesin përfundimin se ishin njerëzit ata që krijuan Zotin dhe jo anasjelltas. Dhe sa më mirë ta kuptojmë shkencën, aq më afër mund t’i afrohemi paqes “pa parajsë … pa ferr … dhe pa fe gjithashtu.”

Individët ua atribuojnë krijesave fiktive cilësitë ose ndjenjat e tyre të papranueshme. Kur diskutohet për konceptin e Zotit, njerëzit mund të projektojnë frikën, shpresat dhe pritjet e tyre mbi entitetin hyjnor si një mënyrë për të përballuar pasigurinë ose për të kuptuar të panjohurën.

Skllavëria ndaj një perëndie mund të rrjedhë nga dëshira për kontroll dhe siguri. Duke ia atribuar fuqinë dhe lirinë e zgjedhjes një qenieje hyjnore, individët mund të kërkojnë siguri dhe mbrojtje nga pasiguritë e jetës. Kjo mund të çojë në dorëzimin e autonomisë personale dhe vendimmarrjes ndaj vullnetit të hyjnisë.

Ky është problemi ynë. Historikisht, gjërat më të tmerrshme si lufta, gjenocidi dhe skllavëria nuk kanë ardhur nga mosbindja, por nga bindja. Protesta përtej ligjit nuk është largim nga demokracia; është absolutisht thelbësore për të. Besimet dominante fetare në Shqipëi, myslimanizmi ortodoksia dhe katolicizmi, nën pushtimin turk nuk patën mundësi të reformoheshin siç ndodhi në Europë me rilindjen europiane dhe lëvizjen protestantiste të shekullit të 16-të. Në vendin tonë, si edhe vendet e tjera nën pushtimin otoman, fenomenet shpjegoheshin si vullnet i zotit ose magjisë dhe e vetmja mënyrë që njerëzit besonin dhe praktikonin ishte besimi total ndaj zotit dhe autoritetit hierarkik fetar. Kjo formë hierarkike u praktikua në familjen e zgjeruar patriarkale apo edhe në familjen bazë, ku figura e babait ishte e plotëfuqishme dhe e padiskutueshme. Kjo formë është praktikuar edhe sot në organizimin shtetëror apo partiak si edhe qelizat më të vogla të shoqërisë.

Ka vetëm një yll në galaksinë e shtetit shqiptar dhe ai është kryeministri i rradhës. Evolucioni i liderëve tanë në një figurë të ngjashme me Jezusin apo Muhamedin për socialistët, apo edhe për opozitarët fillon menjëherë pasi ata vendosen apo zgjidhen si kryeministër, kryetar partie, kryebashkiak apo edhe deputet. Sapo marrin pushtetin ata kurorëzohen si të shenjtë dhe të plotëfuqishëm ne pjesën më të madhe të vendit dhe si djall për pjesën tjetër.

Disa nga ndjekësit e krishterë apo myslimanë ose ateist të tyre duket se janë bindur për të parë ata si një lloj figure fetare. Ata janë shpëtimtarë në mendjen e tyre. Mendoj se fillon me ndjenjën se ata janë angazhuar në mënyrë unike për t’i shpëtuar ata nga armiqtë e tyre dhe për të shpëtuar Shqipërinë nga gjithçka që e kërcënon atë. Ata ndonjëherë shihen edhe si udhëheqës të bekuar e të dërguar nga Perëndia. “Të bekuar” këtu do të thotë të veçuar dhe të pajisur veçanërisht nga Perëndia për një detyrë të shenjtë. Akuzat e shumta kundër tyre shërbejnë për të forcuar besimin e shumë ungjillorëve për lidhjet e tyre me Zotin.

A i krijuam ne liderët tanë, apo ata krijuan partitë, qeverinë dhe shtetin tonë? Mendoj se kjo është një nga çështjet kryesore në thelb të diskutimit të funksionimit të demokracisë dhe funksionimit të shtetit tonë. “Fuqia e Mujit”, si pjesë themelore e mitologjisë shqiptare, jep përgjigjen më të saktë. Zanat, tek të cilat populli ynë projektonte frikën, shpresat dhe pritjet e tij si një mënyrë për të përballuar pasigurinë ose për të kuptuar të panjohurën, vendosin ti japin qumësht Mujit për ti dhënë fuqi në mënyrë që ai të mbrojë vendin e tij dhe të ndihmojë dhe mbrojë popullin e tij. Ato nuk i japin shumë fuqi sepse mendojnë se ai mund të bëhej shumë i fuqishëm dhe mund të shkatërronte gjithë botën dhe vetë zanat e malit. Përse ne bëjmë të kundërtën e Zanave dhe u japim më shumë pushtet (qumësht) pushtetarëve tanë, drejtuesëve të partive si edhe kryeministrit ? Përse ne ankohemi se ata tradhëtuan besimin tonë dhe janë të korruptuar, autokrat dhe burimi i fatkeqësive tona? Ndoshta duhet të hedhim vështrimin në kulturën tonë, në formën hierarkike të funksionimit të shoqërisë sonë, të familjeve tona dhe të bëhemi të ndërgjegshëm për defektet tona. Le të hedhim vështrimin në zgjuarsinë e popullit tonë dhe ashtu si edhe Zanat të mendojmë ti japim pushtet të kufizuar pushtetarëve, kryeministrit e drejtuesëve të partive dhe ti shikojmë ata si shërbëtorët tanë dhe jo si figura hyjnore.

See Insights and Ads

Create Ad

All reactions: