s p – Page 1218 – Dielli

PROF. DR. PETRO JANURA – ALFA DHE OMEGA I KULTURËS DHE ARSIMIT SHQIP NË MAQEDONI

January 8, 2024 by s p

AVZI MUSTAFA

Shqiptarët në R. Maqedonisë në sistemin e kaluar monist u përballën me shumë sfida gati në çdo sferë të jetës. Me ardhjen e demokracisë, pritëm aq kohë që edhe ne shqiptarët t’i realizojmë synimet shekullore. Mirëpo, praktika e viteve të kaluara, ndërkohë, dëshmoi për një “specifikë” tjetër – gati të gjitha vendet e sistemit të sistemit socialist, në emër të “pasurimit shumë të shpejtë”, nëpërmjet firmave piramidale, tregtisë gri, korrupsionit etj., mbetën një ëndërr për individin, si edhe për shoqërinë, që jo vetëm u vetëshkatërrua, por u shkatërrua edhe edhe ai zhvillim që ekzistonte.

Por, çka ndodh me njerëzit të cilët janë sakrifikuar për ta arsimuar popullin, duke punuar në kushte të një sistemi totalitar, për të arritur deri te një zhvillim, sado i madh apo i vogël, që për atë kohë kishte vlerë? Një nga emrat që u sakrifikua për ta zhvilluar arsimin dhe kulturën te shqiptarët e Maqedonisë është edhe Prof. Petro Janura. Është ky një intelektual i kalibrit të lartë, i cili sa herë që përmendet kultura dhe arsimi i shqiptarëve të Maqedonisë, emri i tij bëhet i patejkalueshëm. Për fat të keq, për këtë profesor shumë të nderuar dhe të respektuar nuk është shkruar gati asgjë. Emrin e tij vetëm e përmendin aty këtu gjatë ndonjë përvjetori, por nuk kemi thënë gati asgjë për punën që ka bërë.

Në kohën kur politikanët, analfabetët funksionalë ose ata me diploma të kontrabanduara mundohen që çdo gjë ta lidhin me punën e tyre, se asgjë nuk është bërë në kaluarën, andaj çdo ditë mbahen promovime librash e përvjetorë të ndryshëm, ata që meritojnë respektin dhe nderimin e vërtetë janë anatemuar e janë harruar, edhe pse emri i tyre lidhet me një datë të rëndësishme ose me një kontribut të veçantë

Megjithatë, kur përmendet emri i Prof. Petro Janurës, kontributi i tij nuk mund të anashkalohet as nga Normalja e Shkupit, as nga Fakultetit Pedagogjik në Shkup, as nga Katedra e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Shkup, as nga Teatri Kombëtar në Shkup, as nga Instituti Trashëgimisë Shpirtërore në Shkup, e as nga institucionet e mas-mediumeve.

Në mungesë të këtij vlerësimi institucional, mora guximin që ta bëj detyrimijn tim, si një ndër bashkëpunëtorët e parë qëkur u hap Katedra e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe në Shkup. Kontributi i tij është shumë i madh dhe polivalent. Duam apo s’duam, ai mbetet alfa dhe omega e kulturës së shqiptarëve të Maqedonisë dhe më gjerë.

* * *

Prof. dr. Petro Janura u lind në Fier të Shqipërisë më 10.02.1913 nga prindërit Jorgji dhe Vasilija. Shkollimin fillor dhe një pjesë të gjimnazit i kreu në vendlindje, në Fier. Meqenëse familja e tij do të shpërngulet në Rumani, në qytetin Jash, atje do ta mbarojë gjimnazin. Po në këtë qytet do t’i fillojë edhe studimet universitare për Drejtësi. Për specializim do të kalojë në Piza të Italisë, ku në viti 1940 do të doktorojë në temën “Prezenca e zakoneve popullore në kodin civil shqiptar”.

Në vitin 1941 do të kthehet në Shqipëri, por nuk do t’i japin punë shtetërore, për shkak se ishte antifashist dhe i përfaqësonte idetë përparimtare. Në vitin 1943 do të paraqitet si mbrojtës vullnetar i partizanëve maqedonas të zënë rob në Tiranë, në mesin e të cilëve ishte edhe Kërste Crvenkovski. Një pjesë e atyre, derisa gjendeshin në burg, e kishin hapur një tunel dhe një natë shumica e tyre kishin ikur. Meqenëse i mbronte partizanët, organet e sigurisë e kërkonin pikërisht Petro Janurën. Pasi e kupton rrezikun e arrestimit, ai do të arratiset nga Shqipëria dhe do të ikë në Maqedoni, në Gostivar. Megjithatë, në maj të 1944-tës, do ta burgosin në Tetovë dhe më vonë do ta dërgojnë në logorin fashist gjerman në Prishtinë. Në këtë logor do të qëndrojë deri në vitin 1945.

Më 8 mars të vitit 1945, nga ana Këshllit Antifashist për Çlirimin Kombëtar të Maqedonisë (KAÇKM ose në maqedonisht ASNOM) do të zgjidhet drejtor i parë i gazetës javore “Flaka e Vëllaznimit” në Shkup. Në këtë post do të qëndrojë deri më 1946. Meqenëse ishte paraqitur nevoja e madhe për mësues pranë shkollës se mesme të mësuesisë “Nikolla Karev” në Shkup, që në vitin shkollor 1947/48 aty do të hapet paralelja e parë në gjuhën shqipe me 17 nxënës. Organet arsimore të pushtetit të atëhershëm kishin vendosur që Dr. Petro Janura të angazhohet aty si mësimdhënës. Përveç lëndës së Gjuhës dhe të letërsisë shqipe, aty do t’i ligjërojë edhe disa lëndë nga shkencat e natyrës. Në mungesë së teksteve, profesori ka bërë përshtatjen e mësimeve nga përkthimet e ndryshme, sidomos nga italishtja e rumanishtja.

Në vitin 1949 do të kalojë në Akademinë Jugosllave të Shkencave dhe Arteve në Zagreb, ku do të jetë bashkëpunëtor i ballkanologut të njohur, Henrik Bariq, për përgatitjen e “Fjalorit kroatisht-serbisht” ose “Fjalorit serbokroatisht-shqip”.

Në vitin 1951, me ftesë të fakultetit Filolozofik në Shkup dhe me rekomandim të prof. Harallampie Polenakoviqit, do të zgjidhet lektor i gjuhës shqipe në Fakultetin Filozofik, që funksionte pranë Katedrës së Gjuhës Maqedonase. Perveç kësaj, në vitet shkollore 1952-1954 do të angazhohet si profesor honorar pranë Shkollës Normale “Liria” (më vonë “Zef Lush Marku”) në Shkup, ku do ta mbajë lëndën e Gjuhës dhe të letërsisë shqipe. Gjatë kësaj kohe do të jetë njeri nga ata që do ta hartojë edhe plan-programin e parë mësimor të lëndës së Gjuhës shqipe për shkollat tetëvjeçare në Maqedoni.

Në vitin 1953 do të zgjidhet profesor honorar në Shkollën e Lartë Pedagogjike “Kliment Ohridski” në Shkup – në grupin e Gjuhës dhe Letërsisë Shqipe, ku do ta ligjërojë lëndën e Letërsisë shqipe dhe Letërsisë botërore.

Në vitin 1965, me vendimin nr. 01-734 të datës 15-VI 1965 të Këshillit të Shkollës së Lartë Pedagogjike, do të zgjidhet profesor në SHLP për lëndën e Letërsisë shqipe. Ndërkohë, Lektorati i Gjuhës Shqipe pranë Fakultetit Filozofik në Shkup do kalojë në Seminar të Gjuhës Shqipe, ku studentët e grupeve të tjera do të mund ta zgjedhin gjuhën shqipe si lëndë të dytë.

Në SHLP do të qëndrojë deri në vitin 1971, kur edhe do ta hapë Katedrën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe pranë Fakultetit Filologjik në Shkup, ku do të punojë deri në pension. Ndërroi jetë më 1983, pa u çmallë me vendlindjen që aq shumë e donte. Ngushëllimi i vetëm për të ishte një gur nga lumi i Fierit, që qëndronte gjithnjë në vitrinën e librave të dhomës së tij të punës.

Gjatë kësaj periudhe, derisa e hapi Katedrën e Gjuhës Shqipe, katedrën e dytë më të vjetër në ish Jugosllavi, prof. dr. Petro Janura do të jetë njeriu më i angazhuar nga të gjithë intelektualët e kohës. Ai do të do të jetë profesori i cili do të bashkëpunojë me të gjitha gazetat dhe revistat që dilnin në Jugosllavi. Në shtëpinë e profesor Janurës, në vitin 1963, do të formohet redaksia e revistës “Jehona”, që është revista e parë për shkencë dhe art në Maqedoni.

Ai ka qenë anëtar i udhëheqjes së redaksisë së “Flakës së Vëllazërimit” në Shkup, anëtar i udhëheqjes në Teatrin e Pakicave në Shkup, anëtar i buletinit të Institutit Albanologjik në Prishtinë, anëtar i Shoqërisë së Këngëve dhe Valleve “Emin Duraku” në Shkup, anëtar i parë dhe nënkryetar të Shoqatës së Gazetarëve të Maqedonisë, anëtar i Shoqatës së Gazetarëve të Jugosllavisë, për katër vite radhazi ka qenë anëtar i Komisionit për Tekstet Shkollore pranë Sekretariatit të Arsimit, ka qenë anëtar pranë Shtëpisë Botuese të Teksteve Shkollore “Prosvetno dello” në Shkup, ka qenë kryetar për dhënienën e provimeve shtetërore për mësuesit e gjuhës shqipe, kryetar i të gjitha plan-programeve të Gjuhës dhe letërsisë shqipe për shkollat shqipe në Maqedoni, anëtar i Komisionit për Përgatitjen e Ortografisë së Gjuhës Shqipe në Jugosllavi, anëtar i komisionit redaktues të Drejtshkrimit në Prishtinë, anëtar i shumë komisioneve për marrjen e shpërblimeve në Maqedoni, si dhe pjesëmarrës në Kongresin e Drejtshkrimit në Tiranë më 1972.

* * *

Veprimtaria e prof. dr. Petro Janurës shtrihet në tre fusha: informative-publistike, shkencore-kërkimore dhe monografike. Një pjesë e punimeve të tij janë botuar, por një shumicë madhe e tyre janë ende dorëshkrim. Ato arrijnë diku mbi 3000 faqe. Një pjesë e shkrimeve të tij janë botuar me pseudonim Janicaj, që e mbante në asocim me emrin e lumit të Fierit.

Synimi i këtij vështrimi nuk është thjesht për të thënë se çka bëri profesori Janura, por më shumë për ta vlerësuar atë njeri, që kurrën e kurrës nuk diti ta përdorë fjalën “JO” kur bëhej fjalë për punë, edhe pse gjithçka në atë kohë fillonte nga e para. Gjatë bisedave me Profesorin, më tregonte se “shpeshherë edhe në rrugë më ndalnin që të më pyesin për ndonjë fjalë se si duhej të jetë në shqip, bile shpesh paraqiteshin edhe natën; nxënësit dhe studentët nuk kishin libra, andaj detyrohesha që t’ua jap shënimet e mia”. Meqenëse kishte bashkëpunuar në Fjalorin kroato-serb ose Fjalorin serbokroatisht-shqip me Henrik Bariqin, shpeshherë ma përsëriste thënien e tij “se për një popull arka e gjuhës është fjalori, andaj nëse një komb nuk ka fjalor, është vështirë që të përparojë gjuha e, bashkë me të, edhe populli.”. Për këtë arsye ai kishte filluar që vetë ta përgatiste një fjalor shpjegues, që do t’u vinte në ndihmë intelektualeve të ndryshëm, por puna i kishte ecur rëndë, sidomos për ta daktilografuar. Ishte vështirë që të gjesh daktilograf. Ata që dinin ta përdornin makinën e shkrimit, shumica punonin për institucionet shtetërore. Kështu ky fjalor mbeti në dorëshkrim, duke pritur ditë të bardha, dhe kurrë nuk u botua. Profesor Janura, në një bisedë më tha edhe një batutë, duke qeshur: “Sikur të më jepej rasti, do të martohesha me daktilografe”. Më vonë, gjatë tërmetit të Shkupit, dikush i kishte hedhur ato dorëshkrime, kështu që prej kësaj vepre kanë ngelur vetëm disa faqe të shpërndara, ndërsa një pjesë gjendet në bibliotekën time.

Puna e prof. Janurës ishte e orientuar në përgatitjen e librave për nxënësit dhe studentët. Këtu po i përmendim disa nga ato tekste: “Shembuj nga Letërsia Popullore me parathënie”, 1957; “Tregime popullore”, 1962; “Këngë fëmijësh”, që më vonë do ta botojë me titull “O lejlek haxhibeg”; “Historia e letërsisë shqipe për shkollat pedagogjike”; “Libër leximi për klasat V, VI, VII”, me të cilin nxënësit do të shërbehen gjatë viteve 1957-1963; “Ortografia e gjuhës shqipe”, Prishtinë 1964; “Teoria e letërsisë për shkollat shqipe”, Shkup, 1959 etj.

Përveç kësaj, për nevojat e studentëve të letërsisë botërore, në gazetën “Flaka” ka botuar edhe një numër të shkrimtarëve botërorë, si: Aligeri, Servantesi, Shekspiri, Molieri, Rable, Volteri, La Fonteni, Bokaçio, Lesingu, Rasini, Jonthan, Krilloin, Defe, Leopardi, Shilrin, Gëte etj.

Prof. Janura mund të llogaritet edhe si kritik i parë në Maqedoni, por edhe më gjerë. Që në vitin 1957 do ta shkruajë një vështrim kritik mbi veprën poetike “Tufa” të Latif Berishës, si dhe mbi poezinë e poetit të ri, Enver Gjergjeku, artikujt të botuar në revistën “Jeta e Re” në Prishtinë.

Për shtëpinë botuese “Detska Radost” dhe “Koço Racin” në Shkup i ka përgatitur lektyrat për fëmijë për shkollat shqipe. Disa i ka lektoruar e redaktuar e disa edhe i ka përkthyer dhe redaktuar, si: “Puhija e parë” nga Nuhi Vinca, “Luli i vocër në Republikë” nga Sefer Selimi, “Vjersha” nga Rifat Kukaj, “Mëngjesi në fshat” nga Abdylzaziz Islami, “Vjersha” nga Vasil Kunovski, “Zani i Zemrave” nga Ali Huruglica, “Vrrag dhe kunorë” nga Maksut Shehu, “Panair Prilli” etj.

Prof. Janura nuk u ndal vetëm në një gjini letrare, por i vështronte me sy kritik edhe romansierët që shkruani në Jugosllavi. Ai shkroi mbi romanin e parë shqip në Jugosllavi, botuar në vitin 1957 në “Flaka” në Shkup, “Poeta non lauroatus” (kritikë), që e botoi “Flaka” më 1954, pastaj “Mbi idetë psikologjike te romani “Besniku” te Rexhaj Surroj”, botuar në revistën “Përparimi” në Prishtinë (s.d.), “Mbi numrin e parë të revistës “Jehona” në Shkup”, botuar në vitin 1963 etj.

Prof. Janura ka shkruar dhe botuar për një numër të madh të shkrimtarëve të periudhës së Rilindjes Kombëtare, si: “Naim Frashëri ky poet lirik”, “Flaka”, 1956; “Zef Serembe”, “Flaka”, 1957; “Ndre Mjeda, poet dhe linguist”, “Flaka”, 1957; “Jani Vreto”, “Asdreni”, 1956; “Sami Frashëri”, 1954, “Birlik”; “Migjeni”, “Flaka” 1956; “Josif Bageri”, “Bigorski nauçni sredbi”, Gostivar (.s.d.) etj.

Profesor Janura na ka lënë edhe një numër të madh të punimeve nga lëmi i gjuhësisë. Meqë kjo listë është shumë e gjatë, këtu do të japim vetën disa nga ai numër: “Fjalor serbokroatisht-shqip” në koautorësi me H. Bariqin, botuar më 1951; “Fjalor rumanisht-shqip” (në dorëshkrim); “Vështrim historik dhe kritik të leksikologjisë shqiptare”, ”Flaka” 1951; “Disa vëzhgime gjuhësore te Arbëreshet e Zarës”, “Jeta e Re”, Prishtinë (s.d.); “Murga-mërga edhe në gjuhën shqipe”, “Përparimi”, Prishtinë, 1950; “Elaborat për gjuhën shqipe letrare në Jugosllavi” (punuar për Komitetin KQ LKM) 1950. (Ky dorëshkrim u gjet në Arkivin e Maqedonisë nga historiani Qerim Lita.); “Elementet e përbashkëta fonetike dhe morfologjike ndërmjet gjuhës shqipe dhe rumune” (dorëshkrim) 1959; “Edhe dy fjalë mbi gjuhën e përbashkët shqipe në Jugosllavi”, “Flaka”(s.d.); “Drejtshkrimi i gjuhës shqipe në rrugë të mbarë”, “Flaka (s.d)”; “Ortografia e gjuhës letrare shqipe” (me koautor), Prishtinë, 1964; “Disa mendime margjinale rreth ortografisë së shqipes” (referat lexuar në Kongresin e Drejtshkrimit më 1972); “Kontributi i kolonive shqiptare në Rumani para dhe pas Rilindjes Kombëtare”, Seminari mbi Kulturën Shqipe për të Huaj, Prishtinë, 1978.

Kur flitet për veprimtarinë kritike historike-letrare dhe atë historiko-krahasimtare, është një punë tjetër e prof. Petro Janurës, të cilën ai e kishte nisur që në periudhën para Luftës, duke botuar në shtypin shqiptar të kolonive, kryesisht në gazetën “Shqipëria e Re” të Kozencës së Rumanisë, ku doli me pseudonimin Mefistofeles, me vonë me pseudonim Janicaj. Aty e botoi punimin “Mbi frymën mediterane në Ballkan”

Prof. Janura kontribut të madh ka dhënë edhe në Teatrin e Pakicave në Maqedoni, që sot vepron si Teatri Shqiptar. Kontributi i tij ka qenë jo vetëm si anëtar i Këshillit Udhëheqës pranë këtij teatri, por edhe me shkrime. Ai ka shkruar mbi të parën komedi origjinale në Teatrin e Pakicave, “Flaka” 1954, ndërsa ka shkruar për dramën “Parajsa e humbur”, që gjendet në arkivin e Teatrit Shqiptar, e shkruar në vitin 1955.

Gjithashtu i ka ndjekur edhe zhvillimet kulturore te shqiptarët e Maqedonisë në mas-mediumet. Një artikull i tij është “’Flaka e Vëllaznimit’ në shërbim të zhvillimit të kulturës të Shqiptarëve në Maqedoni” botuar në vitin 1954, ndërsa i ka botuar edhe këta artikuj: “10 vjet të Teatrit të Pakicave”, “Flaka, 1960; “Dramat origjinale në skenën e Teatrit të Pakicave”, “Flaka”, 1960 etj. Për këtë qëllim ka folur në shumë emisione në Radio Shkup, në vitet 1946-1954, si dhe në emisione në Radio Beograd mbi “Zhvillimin kulturor dhe letrar të shqiptarëve në Maqedoni dhe në Jugosllavi”, të realizuar gjatë vitit 1958. Prej tij është edhe “Kontributi i Shqiptareve në Jugosllavi”, “Rilindja e Shqiptarëve në Jugosllavi”, mbajtur gjatë vitit, 1960.

Në bibliotekën e familjare të Profesorit, ai ka lënë edhe disa drama që janë në dorëshkrim. Sa ishte gjallë i biri, më kërkonte t’ia botojmë, por nuk ia dolëm.

Profesor Petro Janura ka shkruar edhe disa monografi, si: “Shembuj nga letërsia, popullore”, Shkup, 1957; “Naim Frashëri, vepra me parathënie”, botuar më 1962; “Për historinë e alfabetit shqip”, Shkup, 1969, si dhe veprën voluminoze “Migjeni”, Shkup, 1982. Për historinë e alfabetit përgjithësisht është ndër të parat studime monografike për diakroninë e alfabetit të shqipes.

Në Kongresin e Drejtshkrimit në Tiranë, më 1972, Prof. Petro Janura e lexoi referatin “Disa mendime margjinale rreth ortografisë së shqipes”.

Në paraqitjen e zërave të tij bibliografikë nuk janë paraqitur të gjitha njësitë. Unë kam bërë një përzgjedhje duke veçuar sipas meje më të rëndësishmet. Aty mungojnë punimet në gjuhën maqedonase, si dhe disa punime të botuara nëpër revista të ndryshme ku numri kalon mbi 200.

Gjatë viteve 1945-1946 Prof. Janura ka botuar, me emër, pa emër e me pseudonim, mbi 40 artikuj politikë, socialë e ekonomikë, që janë botuar në gazetën “Flaka”. Ai ka mbledhur mbi 400 këngë popullore dhe tregime (përralla) të shqiptarëve të Maqedonisë, që po ashtu janë në dorëshkrim.

* * *

Ky pynim ka për synim që të hidhet sadopak dritë mbi jetën dhe punën e këtij intelektuali të madh, që për shqiptarët e Maqedonisë është ikonë e arsimit dhe kulturës dhe që akoma mbetet i pakalueshëm. Prandaj jemi munduar qa ta studiojmë nëpërmjet episodeve njëra pas tjetrës në të gjitha fushat ku ai punoi dhe triumfoi.

Qëllimi ynë është që të ndërgjegjësohemi dhe të kërkojmë ndjesë që nuk arritëm të bëjmë as edhe një konferencë kushtuar këtij intelekti të çuditshëm, që ishte si një anije që lundronte nga të gjithë drejtimet. Shqiptarët e Maqedonisë nuk duhet të kënaqen vetëm duke e pagëzuar me emrin e tij një rrugë qorre në Komunën e Çairit në Shkup.

1927 / “ARSYET E NDRYSHIMIT TË QEVERISË, PRESIDENTI AHMET ZOGU, TRAKTATI ITALO-SHQIPTAR…” — DEKLARATAT E ALI ASLLANIT, I NGARKUARI ME PUNË I SHQIPËRISË NË SOFJE

January 8, 2024 by s p

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 7 Janar 2024

“Stamboul ” ka botuar, të martën e 5 prillit 1927, në ballinë, deklaratat e poetit, atdhetarit dhe diplomatit shqiptar Ali Asllani, bërë asokohe korrespondenti të veçantë të “Messager Polonais” në Ballkan, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Disa fjalë për Shqipërinë

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Korrespondenti i veçantë i “Messager Polonais” në Ballkan publikon deklaratat që i ka bërë i Ngarkuari me Punë i Shqipërisë në Sofje :

“Ndryshimi i qeverisë që ndodhi në Tiranë rreth një muaj më parë u shkaktua nga mosmarrëveshjet që lindën brenda kabinetit për çështjet buxhetore. Kursimet ishin rekomanduar nga anëtarë të caktuar të këshillit të ministrave dhe, pasi marrëveshja nuk u arrit, qeveria dha dorëheqjen. U formua një ministri e re nën presidencën (drejtimin) e Ahmet Zogut, i cili është edhe President i Republikës. Portofoli i Ministrisë së Brendshme iu besua Abdurrahman Dibrës (mysliman), i ndihmuar nga disa këshilltarë anglezë dhe Iliaz Vrioni (mysliman), që mori drejtimin e Ministrisë së Jashtme. Ai shërbeu tre herë si president i këshillit dhe aktualisht shërben si Ministër Fuqiplotë i Republikës së Shqipërisë në Paris.

Ministria e financave iu besua z. Alizoti (mysliman) dhe ajo e drejtësisë z. Sifkéri (ortodoks). Nga ministria e vjetër mbetet në detyrë vetëm z. Musa Juka, i cili njëkohësisht drejton ministritë e tregtisë, bujqësisë dhe punëve publike, i ndihmuar nga një këshilltar me kombësi hungareze. Ministria e Luftës është nën urdhrat e kolonel Xhemal Aranitasit (mysliman), i lidhur drejtpërdrejt me zyrën presidenciale të republikës. Ushtria shqiptare ka rreth 9000 burra dhe disa instruktorë italianë janë përgjegjës për stërvitjen ushtarake të tyre (burrave). Oficerët anglezë kujdesen për organizimin e xhandarmërisë. Inspektori i përgjithshëm i trupave shqiptare është Koloneli i Shtabit Mirdashi (Gustav von Myrdacz – Gustav Mirdashi), një ish-kolonel i ushtrisë austriake që pranoi nënshtrimin shqiptar. Për sa i përket shërbimeve postare, telegrafike dhe arsimit publik, ato janë të organizuara në dy drejtori të pavarura dhe nuk formojnë ministri të veçanta. Arsimi publik po zhvillohet gjithnjë e më shumë në Shqipëri, ka 600 shkolla, dy shkolla të mesme franceze në Korçë dhe Gjirokastër, një shkollë italiane në Vlorë, një shkollë normale në Elbasan dhe një shkollë biznesi (tregtie) në Vlorë. Studimet e larta kryhen gjithashtu në Romë, Vjenë dhe Paris.

Në lidhje me marrëdhëniet me Italinë, i Ngarkuari me Punë i Shqipërisë në Sofje, zoti Ali Asllani, deklaroi në mënyrën më kategorike se të flitej për një protektorat italian mbi Shqipërinë do të ishte një ofendim vdekjeprurës për nderin kombëtar shqiptar.

Shqipëria e kupton shumë mirë formulën Ballkani i Ballkanasve, dëshiron sinqerisht një Lokarno ballkanike, por gjithashtu e kupton shumë mirë se, pa mbështetjen e Fuqive të Mëdha, shtetet ballkanike, dhe veçanërisht Shqipëria, do ta gjenin veten tërësisht të paralizuar në zhvillimin e tyre ekonomik. Shqipëria ka një besim të verbër në Lidhjen e Kombeve dhe nuk dëshiron ta zëvendësojë ndikimin e institucionit të Gjenevës me asnjë faktor tjetër. Nuk mund të bëhet fjalë për një pushtim italian në Shqipëri dhe Ahmet Zogu deklaroi personalisht në Dhomën e Përfaqësuesve dhe nëpërmjet shtypit se qeveria shqiptare ishte e gatshme të lidhë konventa të ngjashme me atë të Tiranës me çdo shtet tjetër. Marrëdhëniet e Shqipërisë me Bullgarinë janë perfekte.”

NË KËRKIM TË NJË DESTINATARI …

January 8, 2024 by s p

Dom Gjergj Meta/

Çdo shkrim, ligjërim a vepër letrare, pikturë, skulpturë apo muzikë e do të thoja çdolloj veprimi që ne bëjmë ka një destinatar.

Ne shkruajmë që të na lexojë dikush; flasim që të na dëgjojë dikush; shkruajmë romane apo poezi, dramë, novelë për dikë që zakonisht gjendet brenda personazheve a figurave letrare që përdorim; pikturojmë për të tërhequr sodisjen e dikujt; gdhendim në dru, gur apo mermer format e dikujt tjetër. Kompozojmë apo luajmë një instrument që dikush të kthejë veshët e të mahnitet nga vallëzimi i notave tona.

Tjetri është destinatari ynë i gjithmonshëm. Ai na nxjerr nga izolimi e kthehet për ne në muzë, motiv, cantus firmus, model, fjalë shpërthyese. Së paku kështu është në origjinë. Ne nisim të bëjmë disa gjëra sepse duam të pëlqehemi nga dikush që gjendet jashtë nesh. Edhe kur ai/ajo gjenden brenda nesh, dyzimi është gjithmonë një qëndrim përballë atij modeli të gdhendur brenda nesh. Kështu fjala bie e mendoj “Letër babait” të Kafkës apo “Apologjinë e Sokratit” të Platonit. Kushedi që Dante nuk e shkroi gjithë atë Komedi për Beatricen? Babai, mësuesi, e bukura e dashuruar, që edhe kur nuk janë më, por jetojnë brenda nesh, janë thjesht tjetri, banor i brendisë tonë.

Ne duam të konsiderohemi. Duam që dikush të jetë aty për ne. Mosprania nuk e asgjeson tjetrin, përkundrazi e zmadhon në shpërpjestim e atëherë ne e thërrasim, duke shkruar, kompozuar, thurur, gdhendur apo pikturuar. Janë të gjitha klithje të një nevoje për tjetrin. Është nevoja jonë obsesionuese e do të thoja më e natyrshmja nevojë, sepse na çon në origjinën e vetë jetës që është marrëdhënia.

E ndërsa shkruaj më ngatërrohen destinatarët ose shikoj si në mjegull diçka si silueta që herë afrohen e herë largohen. Një herë që shkruhen, fjalët nisin udhën e tyre dhe e gjejnë vetiu destinatarin e siluetat marrin një fytyrë, një emër duke u kthyer në përqafim, sepse destinin final të jetës e shoh si një përqafim të madh. Ashtu qoftë!

“Farsa e Zgjedhjeve për Shtëpinë e Bardhë” -një komedi amerikane me seri

January 8, 2024 by s p

Satirë nga Rafael Floqi- një amerikan i natyralizuar/

Në një periudhë kur politika amerikane, duket më shumë si një shfaqe televizive me ngjarje të paimagjinueshme, sesa një proces serioz vendimmarrjeje, presidenti aktual Joe Biden dhe ish-Presidenti Donald Trump, po shkojnë drejt një përballjeje që mund të trondisë politikën e vendit gjatë 2024. Ata po përgatiten për një përballje që do ta bëjë edhe “Game of Thrones” të duket si një serial komik i zakonshëm. Ndërsa 2024 do të jetë një e ardhme, që as ‘Baba Vanga’ se parashikon dot.

Zgjedhjet presidenciale amerikane janë bërë kështu një përzierje e çmendur e katastrofave ekonomike, gafave skandaloze, videove sekrete, gjyqeve, ‘mug-shoteve’ dhe pandemisë – një ngjarje që mund të quhet me të drejtë “Farsa për Shtëpinë e Bardhë.” Por kësaj here, skenari po shkon edhe më larg se sa një sitcom, duke na sjellë parasysh një drame gjyqësore, që duket sikur është e shkruar nga skenaristët e një telenovele tejet të pasigurt.

Në një tjetër epokë të politikës ekonomike amerikane, Presidenti Joe Biden ka vendosur të ndjekë një rruge të re, e cila ka shpikur një nofkë të re për vete: “Bidenconomic.” Ky term thjeshtë është një fushatë, marka e së cilës, duket se ka synimin për ta bërë ekonominë amerikane të duket si një telenovelë e përgatitur për humorin e keq, por të cilën të gjithë po e përqeshin.

Nisur nga një fond i pasur me humor të pashmangshëm dhe një dozë të madhe optimizmi, Bidenomic ka për qëllim të krijojë një histori që do të përfshijë të gjithë, nga punonjësit e fabrikave deri te investitorët, pa harruar ngrohjen globale dhe mullinjtë e erës të Don Kishotit. Kjo është një përpjekje për ta bërë ekonominë të jetë e lexueshme edhe për ata që janë më shumë të interesuar në zhvillimet romantike, por edhe janë edhe ata që vënë re ndryshimet në xhepat e tyre.

Në këtë dramë ekonomike, Presidenti Biden është protagonisti që është duke u përpjekur të qetësojë tensionet midis inflacionit të lartë dhe sfidave të tjera ekonomike, si çmimet e naftës dhe ushqimeve. Megjithatë, ky karakter duket të jetë në një situatë të vështirë, duke u përballur me kritika për shpenzimet e tepërta dhe me vendime ekonomike të paparashikueshme, shoqëruar nga një rënie pikiatë në sondazhe, së cilave, ai nuk iu përgjigjet dot, pa lexuar nga teleprompteri.

Gjyqësori është në lëvizje, duke u përpjekur të vendosë, nëse emri i Trump duhet të hiqet nga fletëvotimet. Duke përdorur akuza që nga Lufta Civile, Artikullin e 14-të të Kushtetutës, e cila konvertohet sipas partishmërisë, duke barazuar Luftën Civile me 6 Janarin, e kështu demokratët s’bëjnë gjë tjetër, veçse i shtojnë votat në sondazhe dhe paratë fushatës së Trumpit.

Duket sikur demokratët po e penalizojnë atë, duke fuqizuar e zgjedhur pikërisht atë- nemesin e tyre. Kjo është një teledramë tipike apasurde, Trump mund të përballej me kundërshtim në një gjykatë para zgjedhjeve paraprake, dhe po qe se bëhet kjo, do të jetë një situatë e re, ku një kandidat për president del para gjyqit, duke shpresuar të sigurojë votat, edhe duke pasur një torbë me akuza, dhe nëse fiton mund të falë pastaj veten.

Në një krahasim si pa lidhje, e ndërsa Berisha pa akuzë shkon në burg, Trumpi me 91 akuza mund të zgjidhet, duke shkaktuar oversees, xhelozinë e Fred Bejlerit. Duke treguar se drejtësia amerikane punon me dy kute apo “ tëo-tiered justice system” siç përsëritet shpesh nga politikanët dhe ekspertët republikanë, që përdorin dallimet e perceptuara, midis përvojave ligjore të ish-presidentit Donald Trump dhe djalit të presidentit aktual Joe Biden si dëshmi të kësaj drejtësie të dyfishtë.

Në një nisje të vitit të tij të dytë në zyrë, Presidenti Joe Biden ka vendosur të nisë fushatën e tij në vende me rëndësi historike, duke përqafuar ngjarje të rënda që kanë ndikuar në identitetin dhe demokracinë amerikane. Ndërsa po përgatitet për zgjedhjet presidenciale të vitit 2024, ai ka përcaktuar disa destinacione simbolike për të bërë thirrje për bashkim dhe paralajmëruar për rrezikun nga rivali i tij, ish-Presidenti Donald Trump.

Nga anën tjetër, Biden po përballët me shqetësime për moshën e tij. Demenca fatkeqësisht nuk fshihet dot për më shumë. Ndërsa duket se ai nuk po mban mend se kur ka lindur dhe kërkon të jetë president deri më 2028, duke mos e kuptuar vetë inflacionin e lartë, flet për sukses po përpiqet të bëhet “Presidenti me të rinjtë, brezin e Tik- Tokut duke u përpjekur t’ju ulë pagesat shkollore.” Edhe pse elektorati po reagon sipas ‘proverbës mos i dëgjo pordhët e plakut”.

Nga ana tjetër guvernatori i Kalifornisë Gavin Newsom, po pret që Biden të rrëzohet edhe një herë nga biçikleta, për të marrë stafetën, meqë Kamala Harris punën e emigracionit “e kënaqi” dhe në sondazhe drejt fundit, sfidon dhe Bidenin edhe përpiqet ta mbulojë me një çorbë sintaksore fjalimesh “minaren e paaftësisë së saj në thes”.

Ndërkohë, tre kandidatë të pavarur po tentojnë të përfitojnë nga pasiguria në politikë dhe po peshkojnë në ujëra të turbullta për të marrë mbështetje nga votuesit e pavarur, që duket se janë të vetmit që nuk kanë humbur toruan në këtë lojë të çmendur.

Jim Messina, një ish-drejtor fushate për Barack Obama, thotë se rezultati i këtyre zgjedhjeve mund të jetë një surprizë. “Thjesht nuk e dimë,” thotë ai, duke shpjeguar se ky mund të jetë një episod ku “Politika Amerikane” shkon më përtej asaj që kemi parë më parë.

Në një eksploziv të vërtetë kundër- retorik, demokratët kanë filluar një ceremoni të re e cila përfshin leximin e deklaratave të ish-Presidentit Trump. Ky spektakël i ri quhet “Shkëlqimi i Tiran-misus,” një pjesë muzikore dhe tragji-komike e interpretuar nga aktorë të njohur të Holyëoodit kryesuar nga Robert Deniro, që ndoshta edhe në film mund të flasë kundër Trumpit.

Po ashtu, pjesëmarrësit janë të ftuar të përdorin aplikacione të ndryshme në telefonat e tyre për të votuar, se cilin emoji do të paraqesë më saktësisht emocionin e tyre, ndaj secilit citat të Trump-it. Një emoji i surprizuar dhe njëri me sy të hapur të përdorur me kujdes për të mos shprehur mbështetje janë përdorur shpesh me gojëshqyer dhe ka të bëjë me garën e ulurimave (screeming rage), nëse Trump do të fitonte. Më në fund, eventi përfundon me një “Moment Muzikor Anti-Trump” ku një kor i madh artistësh interpretojnë një këngë të shpikur posaçërisht për këtë rast. Teksti i këngës përfshin refrenin: “Ju duhet të kujtoni, sepse ai tha duke qeshur se ai ” do të jetë diktator për një ditë, por kush i beson atij !”

Ndeshja e mundshme mes Biden dhe Trump ka pasoja afatgjata për çështje të tilla, si: aborti, emigracioni dhe roli i SHBA-së në botë – gjëra që duket sikur po i kalojnë kufijtë e komedisë dhe po shkojnë drejt një drame të thellë. Nëse Trump fiton, politika e jashtme mund të bëhet si një sezon i ri i një seriali ku ngjarjet ndryshojnë çdo episod.

Ndërkaq republikanët në Kongres po nisin telenovelën “Saga e Hunter Biden” ku lajmet rrethohen plot me mistere, laptopi Humbert Biden shpallet i vlefshëm edhe nga 50 ish drejtues të FBI e CIA-s të cilët e patën shpallur diversion rus. Duke përfshirë në të edhe marrjen tashmë si reale edhe ngjarje dramatike dhe erotike, dashuri të ndaluara, prostituta me dollarë, drogë dhe taksa dhe një dozë të lartë absurditeti. Telenovela e Hunterit sjell një vështrim intrigues në botën e politikës së pasionuar pas çeqeve faturave dhe taksave. Dokumentet zbulohen dhe humbasin, FBI e DOJ ‘bëjnë punën e vet, personazhet bëhen pjesë e një rrethi të pazakontë të ndjenjave dhe konspiracioneve. Në çdo kthesë, një personazh i ri shfaqet, duke hedhur më shumë shpifje apo fakte dhe, duke e ndryshuar lojën politike, duke e bërë situatën më të komplikuar se kurrë. Në fund, të çdo episodi, shikuesit dalin me pyetje: Kush është Hunter Biden? Në skenën politike aktuale, republikanët në Kongres po tregohen të zënë me një lojë shumë të vështirë: gjetjen e një lidhjeje direkte mes Hunter Biden dhe presidentit, gjë që duket, se është më e vështirë se rendja pas “folloë the money” dhe për demokratët s’është gjë tjetër veçse ‘dashuria e babait”. Ata janë kaq të përqendruar në këtë lojë nga Ukraina gjer në Kinë, saqë ka pasuar momente, kur kanë ngelur të hutuar si ajo kafsha që po kërkon rrugën e daljes nga labirinti.

Ndërkohë anketat tregojnë se shumica e amerikanëve janë të pakënaqur me Bidenin dhe Trumpin, duke shprehur mangësi ndaj këtyre dy kandidatëve që janë si protagonistët e një telenovele, ku publiku ndjehet gjithmonë në konfuzion, sidomos tek elektorati gri, dhe ka një ndjenjë se skenaristët po vazhdojnë të humbasin madje theksin e ngjarjeve.

Pavarësisht nga prirja politike, shumica e amerikanëve shprehin shqetësim për të ardhmen e demokracisë. Fushata e Presidentit Biden do të mobilizohet gjerësisht për të shënuar përvjetorin e një vendimi historik të Gjykatës së Lartë dhe do të përqëndrohet në mbrojtjen e të drejtave të abortit, duke e lidhur këtë temë me sfidat aktuale për demokracinë.

Sidoqoftë politika amerikane, po përballet me një sfidë të pazakontë dhe të vështirë, se rezultati i këtyre zgjedhjeve do të ketë pasoja të mëdha për të ardhmen e demokracisë dhe imazhin e vendit në arenën ndërkombëtare.

Demokracia është si një darkë e madhe – të gjithë sjellin diçka në tryezë, dhe ndonjëherë përfundoni me një festë, dhe herë të tjera, mirë, është thjesht një tufë ushqimesh të rastësishme. Çelësi është të shijoni shumëllojshmërinë dhe të mos i merrni shumë seriozisht kubet e djathit.

Kështu në një kohë, kur satira dhe realiteti ngatërrohen gjithnjë e më shumë, një gjë është e sigurt: politika amerikane nuk ka nevojë për skenaristë të huaj për të krijuar dramën e vet. Ajo po shkon drejt një rrugë të paparashikuar më 2024, një gjë është e sigurt: kjo nuk është një komedi tipike, por një farë satire absurde, ku realiteti dhe absurditeti bashkohen në një “Real TV” të pamundur për t’u marrë seriozisht.

Sidoqoftë “The show must go on” !

FESTA SHQIP E KRISHTLINDJES ORTODOKSE, NGA VITI I ARDHSHËM EDHE NË MANASTIR

January 8, 2024 by s p

Manastir, 7 janar 2024 – Në nderim të festës së Krishtlindjes Ortodokse, sot në Manastir qëndroi një grup studiuesish nga Shkupi e Tetova, i udhëhequr nga drejtori i ITSHKSH, Prof. dr. Skender Asani. Stacioni i parë i kësaj vizite ishte kisha e Shën Dhimtrit, e ndërtuar në vitin 1834, aty ku ishin pagëzuar disa gjenerata të familjes së madhe Qiriazi dhe familjeve të tjera ortodokse shqiptare nga Manastiri dhe rrethina. Oborri i kësaj kishe, ende ruan gjurmët e prezencës së ortodoksisë shqiptare, përmes varreve ku me dekada prehen eshtrat e familjes së gjerë të Qiriazëve dhe të familjeve të tjera ortodokse shqiptare nga ky rajon.

Për të nderuar mysafirët, familja e Oliveri Qiriazit, bashkë me vajzën e vogël Kirijana, kishte shtruar edhe drekën e Krishtlindjes.

Në kalendarin e ngjarjeve të rëndësishme kulturore e shpirtërore të ITSHKSH, nga viti i ardhshëm, pikërisht më 7 janar, do të kremtohet festa shqip e Krishtlindjeve Ortodokse në Manastir, ngjashëm si festa shqip i Krishtlindjes katolike që mbahen për çdo 23 dhjetor.

Ky aktivitet do të përkojë edhe me fillimin e punëve të Departamentit të trashëgimisë kulturore për rajonin e Pellagonisë – “Qiriazët”, bartës i të cilit do të jetë Oliver Qiriazi.

ITSHKSH në kuadër të këtij Departamenti dhe të veprimtarisë së vet hulumtuese-shkencore, do të fokusohet në ndriçimin dhe afirmimin e vlerave të harruara të trashëgimisë kulturore-shpirtërore të ortodoksëve shqiptarë nga rajoni i Pellagonisë dhe jo vetëm.

Studiuesit nga Shkupi dhe Tetova, Dr. Besnik Rameti, udhëheqës i Departmanetit të historisë në ITSHKSH dhe Mr. Ismet Krosi, pedagog në UT, të udhëhequr nga drejtori Prof.dr. Skender Asani, me këtë vizitë në Manastir, në nderim të festës së Krishtlindjes Ortodokse, hapën një shteg të ri në ribërjen e një realiteti të ri kulturor-shpirtëror, duke i dhënë vendin e merituar ortodoksisë shqiptare në Maqoninë e Veriut.