s p – Page 1590 – Dielli

Personaliteti me dy biografi

June 30, 2023 by s p

Bajram Mjeku/

Si e njihte shqiptaro-amerikani Gani Perolli, ish-kryetarin e Lidhjes së Dytë të Prizrenit, Xhafer Deva, i cili ishte edhe ministër i Punëve të Brendshme në Qeverinë Mitrovica në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Shqiptaro-amerikani, Gani Perolli është i lindur në vitit 1939 në Perollaj të Hasit të Shqipërisë së Veriut dhe që nga viti 1956 jeton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Fati e deshi që ai për një kohë të jetonte në Boston të Shteteve të Bashkuara dhe të punonte e ta njihte për së afërmi ish-ministrin e Brendshëm, Xhafer Deva.

Këtë shkrim, gjithmonë sipas kujtimeve të mikut tim Gani Perolli e publikoj për një fakt; shumë nga kundërshtarët politikë të Xhafer Devës e prezentojnë atë si fashist, derisa kampi tjetër e prezenton herë si poliglot e herë si politikan i zoti, derisa e vërteta e madhe sipas Perollit ekziston midis dy ekstremeve. Jo vetëm Xhafer Deva midis shqiptarëve është personaliteti me dy biografi, gjithmonë i prezentuar sipas dëshirave, bindjeve ideologjike e veseve të njerëzve, pa e patur asnjëherë përgjegjësinë ndaj fjalës publike dhe të vërtetës historike, e cila na mungon aq shumë.

Ishin regjimet komuniste, të cilët në Kosovë e Shqipëri, Xhafer Devën e trajtonin si fashist dhe njeri që ka bërë krime. Ishin pikërisht këto dy regjime, të cilat në fakt kanë kryer krimet më të rënda kundër bashkëkombësve të vet që nga Lufta e Dytë Botërore, madje edhe mbasi ra Muri i Berlinit në nëntor të vitit 1989.

Gani Perolli, i cili tash është në moshën 84 vjeçare, së bashku me familjen e tij jeton në New Jersey të Shteteve të Bashkuara, thotë se ka patur fatin të punojë së bashku me të dhe ta pres disa herë mysafir në familjen e tij ish-ministrin Deva sa ishin duke jetuar në Boston dhe ai kujton: “Për herë të parë me ministrin Xhafer Deva jam takuar më 6 nëntor të vitit 1956 në Aeroportin e Romës. Ishim nisur të shkonim si emigrant politikë drejt Shteteve të Bashkuara dhe fati e deshi që të mos ktheheshim kurrë më në atdhe. Bashkë me familjen tonë, për në Shtetet e Bashkuara udhëtonte edhe Xhafer Deva me bashkëshorten e tij me origjinë austriake Oswalda dhe fëmijët e saj. Së bashku me ne dhe për koincidencë për në Shtetet e Bashkuara udhëtonin me familjet e tyre edhe disa personalitete tjera shqiptare dhe me ndikim gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ishte profesor Gaqo Goga nga Korça, përfaqësues i Lëvizjes së Legalitetit, pastaj prof. Miftar Spahia së bashku me familjen e tij, i cili po ashtu ishte përfaqësues i Legalitetit, pastaj Mark Shala nga Shkodra, i cili i takonte Bllokut Independent, një inxhinier shqiptar nga Maqedonia, të cilit asnjëherë nuk ia mësova emrin, si dhe Ramazan Qosja me familjen e tij. Së bashku me ne udhëtonin me familjet e tyre edhe Ismail Vërlaci e Ndue Gjomarkaj, po ashtu personalitete me ndikim. Derisa ishim duke pritur në ambientet e Aeroportit të Romës, Said Kryeziu, i cili më vonë u zgjodh nënkryetar i Komitetit “Shqipnija e Lirë”, na prezentoi me ministrin Deva dhe Saidi tha: ‘Ky është Hamit Perolli nga Hasi, biografinë e pastër të të cilit zor ta ketë ndonjë shqiptar tjetër dhe ky është djali i tij Ganiu’, derisa unë isha vetëm 17 vjeç.

Xhafer Deva kishte një shtat mesatar dhe ishte zeshkan nga pamja. Në fytyrën e tij ravijëzoheshin shumë rrudha që i ishin krijuar nga hallet e kohës dhe mbante syza. Pamja e tij të jepte ndesinë e një burri të moshuar, megjithëse atëbotë ai ishte vetëm pesëdhjetedy vjeç.

Në fakt, itinerari ynë i udhëtimit nuk ishte drejtpërdrejt në Shtetet e Bashkuara. Nga Aeroporti i Romës në fillim shkuam në Islandë, pastaj në Kanada dhe nga Kanadaja mbërrijtëm në New York. Nga New Yorku, familja ime dhe ajo e Xhafer Devës përfunduam në Boston dhe i gjithë grupi që udhëtuam nga Aeroporti i Romës u pajisëm me Kartën e Gjelbërt, i cili na e jipte statusin e banorit të përhershëm me të gjitha të drejtat përveç të drejtës për të votuar. Kartoni i Gjelbërt, nuk na e siguronte nënshtetësinë amerikane, pasi duhet të qëndrosh së paku pesë vite, derisa atë na e siguroi presidenti i Shteteve të Bashkuara, David Eisenhower. Kjo Kartë vlente edhe për të gjithë emigrantët e Evropës Lindore.

Sapo u vendosëm në Boston, të nesërmen së bashku me Xhafer Devën kërkuam punë, pasi ekzistenca jonë materiale ishte në pikën zero. Shkuam në Hotel ‘Statler’ ndër më të njohurit e Bostonit dhe gjetëm punë. Në këtë hotel ishte menaxher shqiptaro-amerikani Vasil Carolli, i cili na punësoi dhe ishte veteran i Luftës së Dytë Botërore. Ai kishte miqësi të jashtëzakonshme me gjeneralin me nam David Eisenhower, i cili në këtë kohë ishte President i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Vasil Carolli kishte punuar në Shtabin e Luftës së gjeneralit Eisenhower gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Xhafer Deva ishte i heshtur për nga natyra dhe fliste rrallë. Pasion e kishte kuzhinën dhe për një kohë ka punuar si kuzhinier në Hotel Statler. Xhafer Deva fliste rrallë, dhe asnjëherë për të kaluarën e tij. Edhe kur fliste ndonjëherë, ankohej në Shqipërinë e kohës sa ishte ministër i Brendshëm, prandaj edhe e kamxhikoste…

Për Xhafer Devën është folur e shkruar shumë se kinse ka punuar për agjensi të ndryshme të inteligjencës, e në veçanti për CIA. Xhafer Deva nuk ka punuar asnjëherë për asnjë agjensi të inteligjencës dhe kur e ka themeluar organizatën e tij politike Lidhja e Prizrenit, si vazhdimësi e asaj që e kishte themeluar në vitin 1943, atë e trajtonte si klub politik. Këtë organizatë, më shumë e trajtonte si një vendtakim me emigrantët shqiptarë, pasi administrata amerikane ishte e kujdesshme në raste të këtilla, megjithëse edhe vet Deva ishte i kujdesshëm.

Është folur e shkruar se Xhafer Deva ishte poliglot i madh. Në fakt, Xhafer Deva i fliste dhe i shkruante bukur katër gjuhë të huaja si; gjermanishten, anglishten, turqishten dhe serbokroatishten, të cilat për mendimin tim mjaftonin për një personalitet. Është folur e shkruar po ashtu se Xhafer Deva ishte politikan i shquar, por për mendimin tim më shumë se politikan, Deva ishte praktik. Kur çdo fundjavë vinte në apartamentin tonë në Boston, pasi gruaja e tij dhe fëmijët gjatë kësaj kohe nuk jetonin së bashku me të në Boston dhe kur nana ime e gostiste me kafe, Xhafer Deva gjithmonë i drejtohej:

– Jo zonjë, shërbeju në fillim grave, pastaj mua, sepse nuk e meritojmë të shërbehemi të parët, sepse ne e humbëm luftën!

Me Xhafer Devën gjatë kohës sa ka qëndruar në Boston, jam takuar edhe në apartamentin e Destan Berishës nga Bilusha e Prizrenit në ‘126 Allen Street’ ku ishte edhe qendra e shqiptarëve në Amerikë, të cilët kishin ardhur mbas Luftës së Dytë Botërore. Destan Berisha ishte një burrë dinjitoz, i cili ka qenë pjesë e grupeve diversante që kanë zbarkuar në Shqipëri mbas Luftës së Dytë Botërore për të rrëzuar regjimin komunist, por as Destani nuk ishte bashkëpunëtor i ndonjë agjensie të inteligjencës. Gjatë fundjavës kur takoheshim në apartamentin e Destan Berishës, Xhafer Deva i pasionuar pas kuzhinës na e përgatiste drekën. Gjatë kësaj kohe, Xhaferit sikur i shtohej oreksi për të folur për të kaluarën. Ai na tregonte ngjarje të ndryshme nga jeta e tij si ministër i Brendshëm, më saktë na rrëfente ndodhi të ndryshme në rajonin e Drenicës, Llapit, Shalës së Bajgorës dhe rajoneve tjera të Kosovës. Xhafer Deva nuk ishte mendjemadh. Ishte njeri i thjeshtë dhe shumë i durueshëm.

Megjithëse në Shqipëri nuk kishin patur raporte të mira në planin politik, Xhafer Deva e çmonte fort Said Kryeziun, i cili ishte edhe nënkryetar i Komitetit ‘Shqipnia e Lirë’, shef i të cilit ishte intelektuali i madh, Mit’hat Frashëri. Sa herë fliste për Said Kryeziun, Xhafer Deva thoshte se një personalitet të këtillë të dytë nuk i gjendej në Kosovë, derisa në Shqipëri mund të ketë ndonjë të këtillë, por që nuk theksonte ndonjë emër. Kur u themelua Komiteti ‘Shqipnia e Lirë’ në gusht të vitit 1949 në Paris, Xhafer Deva e kujtonte kështu takimin e tij me Said Kryeziun, derisa ishte mysafir në familjen tonë: ‘Pas themelimit të Komitetit ‘Shqipnia e Lirë’, shkova te Said Kryeziu dhe i thashë që aleatët e mi e kishin humbur luftën dhe aleatët e tij e kishin fituar. Nga sot e tutje, unë dhe ata që vijnë mbas meje jemi ushtarët tu. Derisa jemi në mërgim, jemi më shumë vëllezër se sa ushtarë e gjeneralë, por kurdo që kthehemi në atdhe, atëherë secili nga ne do të veprojmë sipas bindjeve dhe pikëpamjeve tona…”.

Foto: Ministri i Brendshëm, Xhafer Deva duke folur para Asamblesë Kombëtare, pas shpalljes së neutralitetit të Shqipërisë Etnike në vitin 1944.

Naum Prifti- Simbol i triumfit të shpirtit njerëzor

June 30, 2023 by s p

Requiem në kujtim të shkrimtarit me vlera të papërsëritëshme…

Raimonda MOISIU

Mëhill VELAJ

Para disa ditëve u nda nga jeta një prej emrave më të shquar të letërsisë bashkëkohore shqiptare, një pionier i letrave shqipe, një burrë plot virtyte, mik, koleg, baba dhe bashkëshort i devotshëm, një artdashës i çmuar dhe mjeshtër i tregimit të shkurtër, shkrimtari kolonjar Naum Prifti.

Shkrimtari Naum Prifti konsiderohet sot një prej shkrimtarëve më të rëndësishëm, që i përket epokës së historisë moderne, që më shumë se çdo akt në jetën e tij të gjatë, ky njeri i madh dominoi intelektualisht dhe artistikisht, i dha aq shumë letërsisë shqipe, dhe letërsisë së Diasporës shqiptaro-amerikane, letërsisë bashkëkohore dhe kinematografisë shqiptare.

Ai u bë zëri shqiptar me vrullin intelektual dhe shkëlqimin e tij rrëfyes stilistik, që janë të dukëshme në veprat e tij letrare, si; vëllime me tregime, novela, letërsi për fëmijë, humor, skenarë filmash, drama, komedi, pjesë për teatrin e kukullave, skenarë për filma vizatimorë, biografi, artikuj kritikë, publicistikë, etj. Shkrimtari Naum Prifti zotëronte një ndjeshmëri mahnitëse në transformimin e një subjekti të vështirë në një subjekt të dritës e shpresës, mjeshtër i rrëfimit dhe fjalës së përkorë, duke çuar më lart traditën e M.Kutelit, me evolimin dhe bashkëkohësinë e krijimtarisë së tij.

Të gjitha veprat e Naum Priftit, përveç prirjes së tij natyrale,

ideve të artit si frymëzim shpirtëror, dimensionit estetik të natyrës, metaforës së rritjes, formimit fizik e intelektual, ëndrrat, dhe përvojat e jetës, u bënë shkak frymëzimi për të shkruar dhe shprehin më së miri të vërtetën universale të artit ekspresiv për individin e shoqërinë. Një vecanti sensuale dhe eksperimentale kjo, qëshkrimtari ndërthuri mendimin dhe ndjenjën në forma të rëndësishme filozofike dhe artistike. Kjo veçanti e të menduarit dhe të shprehurit të Priftit, rrjedh nga përkushtimi i tij, nga guximi, mëncuria, krenaria, modestia, unik, dhe i pabujë, që e bënë atë një simbol të triumfit të shpirtit njerëzor.Personazhet e veprave të tij letrare janë njerës të thjeshtë, dhe Prifti diagnostifikoi dhe mëkoi me dlirësi botën shpirtërore dhe sociale të tyre, ndërsa ata ndikuan me një fuqi të magjishme plot jetë dhe vuajtje njerëzore, dhe ai nuk ngurroi, por na i rrëfeu me lirinë e një shpirti të lirë, që e shëndrruan atë në Mjeshtër të Rrëfimit dhe Dialogut. Pena e Naum Priftit, këtij shkrimtari të shquar dhe i lënë padrejtësisht në hije,na ka frymëzuar dhe rritur me dashurinë për letërsinë, vepra që mbartin në vetvete dëshmi të njerëzores e shpirtërores, emocionuese dhe edukative. Vetë natyra, koha dhe liria i dhanë mundësinë, Naum Priftit, këtij njeriu të madh me vlera të papërsëritshme qytetarie e krijuese të letrave shqipe, të ngrejëë dhe ringrejë qindra herë strukturën e memorialit të krenarisë, gjuhës, të idealeve e virtyteve të kombit, edhe si pjesë e kulturës amerikane.

Në veprat e shkrimtarit Naum Prifti, që në pamje të parë bie në sy gjalëria e integritetit individual e kontributit dimensional krijues, kontribut që të bën të përfytyrosh si kanë qenë ëndrrat e tij, plot sfida e dhimbje, sakrifica e arritje, përkushtimin pakompromis jo vetëm për të pasqyruar dhe rrëfyer jetën, por edhe për t’i dhënë frymë dhe formësuar shoqërinë dhe marrëdhëniet njerëzore, situatave social-historike të shprehura përmes artit të të shkruarit. Teksa shkruajmë këtë requiem ndjejmë një emocion të vecantë për këtë tregimtar terrifik, personalitet i letrave shqipe dhe kulturës shqiptaro-amerikane, për këtë kolonjar të shquar, bashkëqytetar i drejtpërdrejtë i kolonjarit tjetër, Noli të Madh, jo vetëm sepse me tregimet, skenarët e filmave, dhe rrëfimet e tij i kemi lexuar që në fëmijërinë tonë, në librat e shkollës, si një shkrimtar i letërsisë për fëmijë, por edhe më pas, eruducioni i tij si shkrimtar dhe intelektual, kur u njohëm më nga afër me shkrimtarin e shquar në eventet kulturore, letraro-artistike që zhvillonte Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, në metropolin e Neë Yorku-ttë Amerikës së largët, ai me statutin e Kryetarit dhe ne kolegë dhe anëtarë të saj, një miqësi dhe bashkëpunim që vazhdoi deri në fund të jetës së tij. Unë më pas u bëra një vëzhguese e krijimtarisë së tij letrare, deri edhe në intervistimin e këtij njeriu të shquar të letrave shqipe.

Origjina, shkollimi dhe fillesa në udhëtimin e gjatë krijues

Naum Prifti lindi më 7mars 1932, në fshatin Rehovë të Kolonjës, një fshat që dëshmon arsimdashës dhe kulturë të herëshme, qytetërim të vecantë, dhe konsiderohet si një perlë tradicionale dhe historike me atë arkitekturën e veçantë, natyrën emrekullueshme, me lëndina dhe lule të egra, ku secila prej tyre mbart ngjyra dhe aromë të veçantë.Fshati Rehovë njihet ndjeshëm për bibliotekat e para modeste të ngritura nga njerëzit e thjeshtë, intelektualët arsimdashës, dhe adhuruesit e dashamirës të librit.Nga Rehova kanë dalë personalitete të spikatura të artit, kulturës, shkencësdhe historisë. Një ndër personalitet më të shquara të gjysmës së dytë të shekullit të 20-të, është eruditi Prof. Peter R. Prifti (vëllai i N.P), i cili çmohet nga bota shqiptare si një patriot, dijetar i shquar, historian, politolog, gjuhëtar, përkthyes dhe letrar.

Pikëtakimet e para me librin i ka pasur në rininë e tij të herëshme, kur i bie në dorë libri “Shkrimtarët Shqiptarë”(pjesa I), një antologji e mrekullueshme hartuar nga Ernest Koliqi, Namik Resuli, Filip Fishta me jetëshkrime shkrimtarësh dhe copa të zgjedhura. Më pas, gjimnazisti i apasionuar pas librave nga Rehova e Kolonjës, u mahnit kur i ra në dorë romani i M. Zevacco-s , “Ura e Psherëtimave,” dhe pastaj me radhë “Bija e Mallkuar,” “Zonja me Kamelie,”e A. Dumas, etj., dhe sa herë vinte në Korçë pas lufte gjithmonë blinte libra, kryesisht romane të përkthyera. Krijimi i parë artistik i Priftit, Mjeshtrit të tregimit të shkurtër, ka qenë një vjershë humoristike e ngjashme me bejtet popullore, të ciën e ka shkruar kur ishte vecse 12 vjec. Atë ua recitoi shokëve të tij dhe më pas dhe disa partizanëve, midis të ciëve ndodhej edhe kushëriri i tij Pali Prifti, njeri me shkollë, që më vonë ra dëshmor në Luftën Nac.Cli. Shokët dhe ai e përgëzuan, madje shprehënedhe habinë që Naumi 12 vjecar e kishte krijuar vetë atë.Ndërkohë ky gjimnazist pasionant vazhdoi të shkruante vjersha humoristike në frymën e KAPA- Kristaq Cepës, dhe t’i i botonte ato, në gazetën e murit të shkolës unike Ersekë në vitet 1946-48. Krahas vjershave humoristike Naum Prifti nisi të shkruante tregime dhe tregimin e parë “Lapidari” bazuar te një ngjarje e vërtetë ndodhur në fshatin e tij, Rehovë, u botua te gazeta “Letrari i Ri” më 15 maj 1950.

Pasionin për të shkruar dhe hedhur në letër, përvojat jetësore, dhe ngjarje reale, filloi t’i perfeksiononte duke botuar tregime në organet periodike, revista “Nëndori,” gazeta “Rinia” të cilat më vonë i përmblodhi te vëllimi

Libri i tij iparë i rëndësishme është “Tregime të Fshatit, i cili u botua më 1956-ë nga Sh. Botuese “Naim Frashëri”, libër që nuk kaloi pa ënë gjurmë, por u prit shumë mirë nga kritika e kohës dhe do të printe një sukses të pandërprerë, libër pas libri të shkrimtarit Naum Prifti. Libri i parë me tregime mori vlerësime nga shokë e shkrimtarë që i përkasin gjeneratës së artë të shkrimtarëve, sikundër kritiku Mark Gurakuqi dhe Razi Brahimi.

Por vëllimi që pati me tepër sukses dhe do ta bënte të njohur ndër rrethet letrare, qe “Çezma e Floririt,” (1960). Ky vëllim ra në sy për frymën lirike dhe vërtetësinë e ngjarjeve, ndryshe nga letërsia descriptive dhe skematike e viteve të para të pasluftës.

Në adoleshencë, Prifti ishte kurreshtar të lexonte cdo gjë të shkruar edhe një copë letër të gjente në tokë, do ta merrtë në dorë dhe ta lexonte. Ndaj edhe u mrekullua kur lexoi me kërshëri një tregim të Sterjo Spases te vëllimi “Nusja pa duvak”. Mbeti i cuditur se aty mësoi që mund të bëhej letërsi edhe me jetën e njerëzve të thjeshtë, me zjarrishtën, postiqet, pagurin me raki, andajiu krijua ideja se vetëm për të tilla gjëra ia vlente të shkruhej. Mjeshtëri i tregimit, Naum Prifti kishte një mënyrë tepër ndjesore të këndvështrimit personal e origjinal të botës e njerëzve që e rrethonin, dhe kjo e bëri që ka pasur arritje dhe suksese në udhëtimin e gjatë krijues të tij deri në fund të jetës. I vëmendshëm ndaj kritikës letrare e kërkesave gjithnjë në rritje, mund të thuhet se Prifti ka qenë një tregimtar i lindur. Edhe pse ka shkruar në gjini të tjera, tregimi do të ishte gjinia e tij e preferuar. Shpesh dashamirët dhe adhuruesit e tregimit të tij, e quanin Çehovi shqiptar dhe kjo natyrisht i përkëdhelte sedrën dhe inkurajonte të shkruante vazhdimisht. Naum Prifti krijonte karaktere realiste bazuar në përvojën e tij personale, por edhe në eksperiencat jetësore, në vazhdën frymëzuese e krijuese të elitës së shquar të paraardhësve dhe bashkëkohasve të tij, të letrave shqipe, sikundër; Ernest Koliqi, Martin Camaj, Arshi Pipa, Safete Juka, Peter R.Prifti, Jakov Xoxe, Kico Blushi, Qamil Buxheli, Dhimitër Xhuvani, Sotir Andoni, Ismail Kadare, Vath Koreshin, Gazmend Kongoli, Nasho Jorgaqi, Petraq Kolevica, Vangjush Ziko, Petraq Zoto, Albana Lifschin, Fatos Kongoli, etj., të cilët ngritën nivelin e tregimit shqiptar, dhe ndihmuan që gjinia të çmohej si e meritonte duke kultivuar shije të lakmueshme estetike. E vërteta jetësore rralë qëllon të përkojë plotësisht me të vërtetën artistike. Një kritik rus pohon se të gjesh në jetë një subjekt të gatshëm, kjo është njëlloj si të gjesh në natyrë flori të pastër, të papërzierë me skorie. Megjithatë jeta disa herë tregohet bujare, dhe rastis të gjesh subjekte të plotë, personazhe që s’ke nevojë t’u bësh makijazh, pra t’u shtosh a t’u heqësh diçka. Një personazh të tilë Naum Prifti e gjeti në Divjakë kur u njohme Vasil Shoren, protagonistin e tregimit “Njeriu që ndiqte kuajt,” Vlash Zakën.

Naum Prifti ishte një punëtor i palodhur i penës. Për këtë flet e gjithë krijimtaria e tij cilësore, me numrin më të madh të botimeve, si asnjë krijues tjetër në Shqipëri, një trashëgimi e pasur për brezat e ardhshëm.

Familja humbi njeriun e saj të dashur, letërsia shqipe humbi një figurë të shquar të saj, gjuha shqipe humbi një mjeshtër të dashuruar marrëzisht pas saj.

Prehu në PAQE, miku dhe kolegu ynë!

Të qoftë dheu i lehtë, mik i shtrenjtë!!

I përjetshëm kujtimi dhe drita e e veprave që la pas, Naum Prifti shkrimtari simboli i triumfit të shpirtit njerëzor.

Biografia dhe veprat e shkrimtarit të shquar, Naum Prifti

Naum Prifti u lind në Rehovë të Kolonjës, në 7 Mars 1932 ku ka kryer shkolën fillore. Më pas, në Ersekë, atë 8-të vjeçare.Në 1953, mbaron Politeknikumin Mjekësor në Tiranë.Punon një vit si ndihmës mjek në Sanatoriumin e Korçës.I pasionuar pas letërsisë, vazhdon studimet për Gjuhë e Letërsi Shqipe në Universitetin Shtetëror të Tiranës.Gjatë viteve 1954-1960 ka shërbyer si redaktor në revistën Hosteni.Ndërsa nga 1960-67 si redaktor në revistën “Ylli”. Më pas ka punuar si arsimtar nga 1967-70 në Divjakë të Lushnjes.Në 1970-72 ka pasur përgjegjësinë si redaktor përgjegjës për buletinin “Skena e fëmijëve”, pranë Shtëpisë Qendrore të Krijimtarisë Popullore, Tiranë dhe si inspektor teatri në Ministrinë e Arsimit dhe të Kulturës gjatë 1974-76. Në këto vite ka shërbyer edhe si pedagog i jashtëm për Letërsinë Shqipe në Universitetin e Tiranës.Në vitin 1991, emigron në Amerikë (Neë York), ku vazhdon të japë ndihmesën e tij për komunitetin shqiptar këtu dhe për Letërsinë Shqipe.Në vitin 1995, zgjidhet sekretar i Federatës Panshqiptare Vatra, detyrë që e ka edhe sot.Me krijimin e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë e zgjedhin kryetar të saj. Ka fituar shumë çmime për veprat letrare si vëllime me tregime, novela, letërsi për fëmijë, humor dhe skenarë filmash.Në vitin 2001 nderohet nga Ministria e Kulturës dhe Lidhja e Shkrimtarëve me çmimin: “Penda e Argjendë”, për vëllimin me legjenda “Nëna e Diellit”. Çmimin “Penda e Artë” për vëllimin me tregime dhe skica humoristike “As Miço, As Muço” nga Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptare-Amerikane, Neë York, 2003. Për punën e tij të gjatë, të vazhdueshme letrare dhe me nivel artistik, është Dekoruar nga Kuvendi Popullor me Medaljen e Punës dhe “Urdhrin Naim Frashëri klasi ll-të”. Krijimtaria e tij letrare është e larmishme dhe shtrihet në disa gjini : tregime, drama, komedi, novela, skenarë filmash, pjesë për teatrin e kukullave, skenarë për filma vizatimorë, biografi, artikuj kritikë, publicistikë, etj. Janë thuajse 100 vepra letrare, më shumë se vite jete dhe dyfishi i një gjysmëshekulli krijimtarie. Mijëra e mijëra faqe të shkruara me dorë, të shtypura me makinë të thjeshtë shkrimi, dhe të hedhura në kompjuterin e ditëve tona, qindra e qindra analiza, diskutime, letërkëmbime, biseda, që mund t’i quash pa frikë-publicistikë, për nga idea dhe mesazhi që mbartin dhe përcjellin.Tregimi, “Dimri i Urisë” ka fituar çmim Nderi (Honour Prize), në Konkursin Letrar Ndërkombëtar të Maison Naaman pour la Culture, 2004-2005. Autori pranohet anëtar Nderi i Shoqatës Kulturore Naji Naaman.

Shkruar nga

Raimonda MOISIU

Author Freelancer,

Ish/Kryetare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë

Mëhill Velaj

Poet/Shkrimtar

Kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë

Qershor 2023, USA

Bisedë me zonjushen Ema Hila, garuese për Miss Shqipëria 2023

June 30, 2023 by s p

Bisedoi Keze Kozeta Zylo/

Ema Hila është një shqiptaro amerikane me banim në Florida. Ajo është 17-vjeçe dhe po merr pjesë në Konkursin “Miss Shqipëria” 2023.

Si një anëtare aktive e Diasporës natyrshëm ndihem krenare që këto bija shqiptarësh dhe pse rriten në Amerikë shkojnë në rrënjët e tyre dhe nuk i harrojnë kurrë.

Le të ndjekim bisedën:

Zonjushe Hila sa vjeçe keni ardhur në Amerikë dhe cila ka qenë fëmijëria juaj?

Përshëndetje, unë kam ardhur në Amerikë kur isha vetëm 10 vjeçe dhe që në atë moment fëmijëria ime ndryshoi krejtësisht. Nga një fëmijëri “argëtuese” dhe tradicionale, u kthye në një fëmijëri më të “shtrirë” dhe të qetë. Sigurisht, si çdo njeri kur vjen në Amerikë e ndjen ndryshimin thellësisht, por falë familjes time dhe përkushtimit të tyre, kjo fazë e jetës nuk kaloi si një “traumë” tek unë. Pavarësisht këtij ndryshimi në dy kontinente të ndryshme, fëmijëria ime ka qenë e njëjtë me një fëmijë të moshës sime.

Ju jeni vetem 17 vjeçe, por keni një portofol të pasur në fushën e modës në Shtetet e Bashkuara, na flisni ju lutem për këtë karrierë artistike?

Fillimet e mia në fushën e modelimit kanë filluar kur kam qenë 15 vjeçe, konkretisht në Barbizon. Më pas, nga pjesëmarrja ime në “Passport To Discovery,” fitova shumë kontrata me agjenci të ndryshme në botë, gjithashtu shumë vetëbesim dhe një dashuri akoma më të madhe për kompeticionet dhe sfidat. Rruga ime vazhdoi duke marrë pjesë në “Scene To Be Seen,” dhe më pas duke u bërë pjesë e kompanisë Turk&Turk në Miami, FL. Pasioni, qejfi dhe përkushtimi im ndaj botës së modelimit më kanë ndihmuar të ec përpara.

Sa kohë ju kushton të merreni me këtë fushë dhe si ja dilni për të qenë dhe një nxënëse e shkëlqyer në shkollë të mesme në Florida?

Asnjëherë më parë më nuk më është dashur të balancoj angazhimin ndaj modelimit, skuadrës së cheerleading dhe shkollës në të njëjtën kohë. Por fatmirësisht, ja kam dalë me sukses. Mendoj se disiplina dhe korrektësia në menaxhimin e kohës është çfarë bën të mundur të kesh sukses në çdo gjë që bën. Ka pasur raste kur duhej të mbaroja mësimet në shkollë, sepse pas shkolle kam pasur ndeshje deri në orën 10:30 pm, dhe të nesërmen modelim në orën 7 am. Sigurisht, që kam prioritizuar shkollën, por jam munduar t’i jap po aq rëndësi modelimit edhe skuadrës.

Kur ju ka nisur kjo ëndërr e bukur dhe a mendoni se njëditë do të pushtoni mediet si një top modele?

Kjo ëndërr e bukur ka nisur bashkë me mua. Gjithashtu, gjatë gjithë fëmijërisë sime, suporti dhe dëshira e familjes sime më kanë frymëzuar ta bëj këtë ëndërr realitet. Në të ardhmen e afërt, pres nga vetja që të jem një influencer dhe top modele në media sociale, duke shpresuar që mund të kem sado pak fuqi për t’i inkurajuar vajzat të kenë vetëbesim në vetveten dhe në atë që bëjnë. Por si profesion, kam dëshirë të madhe të vazhdoj për mjekësi, pasi mendoj se nuk ka forcë më të madhe se të ndihmosh dikë në nevojë.

Cilat janë disa nga përshtypjet tuaja në natën e parë të siparit të edicionit të 25-të, ku ishin të pranishëm emra të njohur nga showbizi shqiptar, artistë, politikane etj?

Sigurisht, që në natën e parë kur takova të gjithë stafin dhe konkurrentët, kisha jashtëzakonisht shumë emocione. Ndoshta nga kamerat, vajzat apo edhe vetë nga lumturia që kisha brenda vetes! Por kur i pashë se të gjithë ishin të qeshur dhe të ëmbël, u ndjeva më e qetë. Të pranishëm ishin Petri Bozo, Drita Ziri, Hygerta Sako, Olta Ahmetaj, Ertemiona Mejdani. Të cilët jo vetëm na mikëpritën në mënyrë shumë të shkëlqyeshme, por edhe kishin një humor që të bënte për vete.

Cilat janë ëndrrat e tua për të ardhmen?

Në të ardhmen, unë endëroj që t’i kem plotësuar vetes dëshirën dhe pasionin për botën e modelimit. Por përveç kësaj, sigurisht kam dëshirë të kem profesionin e ëndrrave të mia, i cili është “gjenetologe,” dhe të ndihmoj sa më shumë vajzat. Gjithashtu, dua të eci kudo nëpër botë me kokën lart.

Cili është mesazhi juaj për bashkatdhetarët në Amerikë dhe kudo në Diasporë?

Ajo që unë ka dëshirë t’i them çdo shqiptari nëpër botë është: “Kudo që jeni, mos harroni nga cili vend vini dhe çfarë gjaku kemi brenda venave tona, gjithmonë rikthehuni Shqipërisë për ta zbukuruar akoma më shumë këtë vend që na bën kaq krenar.”

Faleminderit për bisedën dhe shumë urime nga unë dhe TV “Alba Life” USA

Zonja Kozeta keni falënderimet e mia për punën dhe mundësinë që ofruat. Ju falënderoj nga zemra dhe suksese juve dhe TV “Alba Life” USA.

29 Qershor, 2023

New York

PROFESOR SHEFKI SEJDIU – PORTRETI I NJË EUROPIANI

June 30, 2023 by s p

Shkruan: Begzad Baliu/

Profesor Shefki Sejdiu, është linguist, romanist, ballkanolog dhe njëri prej personaliteteve më emblematike në Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina”.

U lind më 8.6.1936 në Albonë (ish-Pakashticë), komuna e Besianës (ish-Podujevës), në Republikën e Kosovës. Shkollën fillore e mbaroi në vendlindje, Progjimnazin në Besianë, Shkollën Normale në Prishtinë (1956), Filologjinë romane në Shkup (1962) dhe studimet pasuniversitare –Linguistikën e përgjithshme me përqendrim të veçantë në linguistikën romane, në Zagreb (1975), ku edhe u doktorua me temën “Formalna i semantička podudaranja u denominacionim postupcima u fitonimiji romanskih jezika s albanskom i hervatsko-serpskom fitonimijom” (Përkimet formale dhe semantike në proceset emërtuese në fitoniminë e gjuhëve romane me fitoniminë shqipe dhe kroato-serbe) (1985).

Profesor Shefki Sejdiu vjen nga një familje atdhetare dhe me ndikim. Pas Luftës së Dytë Botërore familja tij u përndjek dhe ju morën të drejtat kushtetuese e ligjore, duke përfshirë këtu edhe të drejtën për të punuar. Kjo është arsyeja pse në vitet ’50, bashkë me vëllezërit e tij, gjithashtu të arsimuar, punuan në gjysmëilegalitet në fshatrat e rrethit të Kumanovës (1956-1957). Më tej vazhdoi punën mësimdhënës i frëngjishtes dhe i latinishtes në Gjimnazin e Podujevës (1961- 1967) dhe në Gjimnazin e Prishtinës (1967-1972). Prej vitit 1972 është ligjërues, docent (1985) dhe profesor ordinar (1991) i Historisë së gjuhës frënge me frëngjishte të vjetër dhe i latinishtes pranë Degës së Gjuhës dhe Letërsisë Frënge të Fakultetit (Filozofik) Filologjik të Universitetit të Prishtinës.

Profesor Shefki Sejdiu ka mbajtur ligjërata si profesor i ftuar në disa institucione shkencore: në Universitetin e Sofjes (1987) dhe në atë të Veliko Tërnovo-s të Bullgarisë (1987), në Universitetin e Zagrebit (1990), në Qerthullin linguistik të Zagrebit (1990) dhe në Universitetin e Elbasanit (2000). Me qëllim hulumtimi dhe thellimi të njohurive teorike qëndroi disa herë për specializim në shumë institucione shkencore të Ballkanit dhe të Evropës: në Universitetin e Grenoble-it (1985); në Universitetin e Parisit (École des Hautes Etudes, Sorbonne III, IV) ku gjatë dy viteve universitare (1971/72 dhe 1974/75), ka përcjellë ligjëratat dhe ka ndjekur mësimet nga Gjuhësia e përgjithshme (dhe aksiologjia) te André Martinet, nga indoevropistika (hetitishtja dhe italikishtja) te M. Bader dhe Michel Lejeune, nga linguistika romane (frëngjishtja e vjetër) te L. Wagner dhe nga semantika dhe linguistika logjike te Bernard Pottier; në Institutin e Linguistikës dhe në Universitetin e Lisbonës (Portugali) hulumtoi dhe studioi çështje të gjuhësisë iberoromane (1978/1979). Njohuri nga ballkanistika mori në Universitetin e Zagrebit, në institucionet e Bukureshtit (1970, 1973, 1978, 1979, 1982) në atë të Sofjes (1987) dhe në Londër (1995) ku bëri hulumtime në fushë të antropolinguistikës dhe të etimologjisë.

Në vend të shkollës filologjike tradicionale, të cilën e kanë ndje¬kur pjesa më e madhe e albanologëve të Kosovës, Profesor Shefki Sej¬diu në Zagreb do të ndjek drejtimin e linguistikës, e cila ishte në kulmin e zhvillimit, në pjesën më të madhe të qendrave të Ev¬ro¬pës. Profesor Shefki Sejdiu në Zagreb studionte gjuhësinë e përgjithshme me përqendrim të veçantë në gjuhësinë ro¬ma¬ne, ndër¬sa brenda saj, që nga fundi i shekullit XIX kishte zënë zhvi¬lli¬mi i degëve të reja të semantikës: onomasiologjia dhe se¬ma¬sio¬lo-gjia, majën e të cilave do ta kurorëzojë etimologu i madh e ko¬hës sonë Wartburg.

Është e kuptueshme prandaj pse në studimet e tij, kur të ka¬ra¬k¬terit monografik e kur të nxitjeve të reja hulumtuese, ai do t’i plo¬tësojë ato fusha të rëndësishme të shkollave dhe dijeve të ko¬hës, pjesë e të cilës do të bëhet si me hulumtimet ashtu edhe me re¬zultatet shkencore.

Vështirë të gjendet një studiues në fushë të gjuhësisë shqiptare, i cili në studimet e tij të ketë sjellë me kompetencë dhe me ngulmë metodat, modelet dhe arritjet më të reja në fushë të gjuhësisë europiane, që nga vitet ’70 e këndej.

Me veprën e tij ka plotësuar atë pjesë të përfaqësimit të leksikut të shqipes në zonën ballkanike të leksikut roman, pra ai ka thelluar njo¬hu¬ritë për dimensionin e lidhjeve gjuhësore romane-shqiptare dhe vendin e leksikut të shqipes në rrethin ballkanik të kësaj fu¬she, themelet e të cilës i kishte vënë profesori zagrebas Petar Skok

Profesor Shefki Sejdiu, në komunikimin shkencor përdor (me gojë dhe me shkrim) përveç gjuhës amtare edhe kroatishten dhe frengjishten, kurse literaturën profesionale dhe shkencore e shfrytëzon edhe në latinishte, italishte, portugeze, spanjolle, romane (dhe katalone, sardie, retoromanie), por edhe në anglishte, rusishte, bullgarishte, sllovenishte dhe polonishte.

Profesor Shefki Sejdiu përktheu dhe përshtati tekste të gjuhës frenge për shkollat fillore dhe të mesme dhe recensoi tekste të latinishtes për shkolla të mesme dhe fakultete; është autor edhe i pesë veprave të domenit të onomasiologjisë. Fitonimia shqipe e Kosovës –lënda, ndarja, etimologjia, Instituti Albanologjik i Prishtinës, Prishtinë, 1972; Fjalorth etnobotanik i shqipes, Prishtinë 1984; Çështje të onomasiologjisë fitonimike romane dhe ballkanike, Prishtinë, 1989; Sisteme, struktura, raporte (etnolinguistikë), Prishtinë, 2002; Sprova etimologjike, Prishtinë, 2002; (Iliro-arbroro)shqiptarët dhe gjuha e tyre në Universin globalist, “Era”, Prishtinë, 2016; Sprova dhe diskutime, “Era”, Prishtinë, 2019 Mori pjesë me kumtesa dhe ligjërata në dhjetëra tubime shkencore të mbajtura në Kosovë dhe jashtë saj (Prishtinë, Tiranë, Zagreb, Sofje, Zarë, Elbasan, V. Tërnovë, Donji Milanovac).

Profesor Sejdiu ka shkruar një varg veprash e studimesh nga fusha e linguistikës dhe si profil shkencor do të ndërtohet si onomasiolog dhe se¬ma¬sio¬log. Përveç linguistikës, për probleme të ndërlikuara, Profesor Shefki Sejdiu do të vë në shërbim edhe elemente të antropologjisë dhe të logjikës, ndërsa nga aspekti metodologjik do t’i mbetet bes¬nik metodës deduktive.

Ai është studiues i diakronisë romane, ku shqipja zë vendin e me¬rituar dhe komparativist në fushë të linguistikës, i cili i ka mu¬nguar shkollës shqiptare. Tashmë dihet se gjuhësia shqiptare stu¬dimet komparative i ka njohur kryesisht nga shkolla e fi¬lo¬lo¬gji¬së.

Sikur mund të shihet, në veprën e tij shkencore reflektohet de¬ndur linja shkollore dhe studimore e tij, për të mos thënë se ai ishte dhe mbeti përfaqësuesi tipik i këtyre zhvillimeve evro-ame¬rikane në fushë të linguistikës, në qarqet arsimore dhe shke¬n¬core të gjuhësisë shqiptare.

Në esencë, gjatë gjithë punës së tij shkencore, Profesor Shefki Sejdiu do t’i takojë shkollës së post-warburgistëve (Corominas, Guiraud, Baldinger, Vinja etj.) Nga fundi i viteve ’60 ai përcolli mendimin shkencor europian përmes Qarkut të linguistëve të Zagrebit (themeluar në vitin 1961) dhe si asnjë studiues tjetër i specializuar në qendrat perëndimore të ish-Jugosllavisë

Dijen e shkollës së Zagrebit me kohë do ta plotësojë me hu¬lu¬mtime dhe studime në disa nga qendrat shkencore evropiane, pran¬daj studimet e tij do të jenë edhe pasqyrë e koncepteve dhe pro¬jekteve të filluara nga studiues të këtyre profileve, sikur ja¬në: trekëndëshi semiotik i Ogden-Richards-it, formula për pro¬ce¬dimin e komunikimit të Bernard Pottier-it, të menduarit jo-aristotelian të shkollës së Alfred Korzybsk-it, terminologjia e Helmsljevit etj. Në studimet e tij ai do t’i vë në sprovë formulat dhe konceptet e tyre, duke i plo¬të¬suar edhe me vlera të reja jo vetëm materiale, por edhe teorike e metodologjike.

Nuk ka dyshim se pjesë e përpjekjeve të tij për të shpjeguar re¬zultatet e tij, jo gjithnjë të kuptuara janë edhe skemat e shu¬m¬ta, si forma më abstrakte të paraqitjes së të menduarit gjeometrik, me të cilat ai bën përpjekje për të paraqitur edhe në mënyrë vi¬zuele, sa më qartë kërkimet e tij, evidencat, përmbajtjen e kor¬pu¬seve, sintezat gjuhësore dhe më në fund rezultatet për¬gji¬thë¬sisht relevante dhe elastike, një veçori kjo e studimeve të tij në rre¬thet tona shkencore.

Ishte anëtar i Asociacionit të Profesorë Universitarë për të Drejtat e Njeriut me seli në Cap Tawn (1988) dhe i Asociacionit të Ballkanistikës dhe të Sllavistikës të Rumanisë (1991).

Për ta ndërtuar veprën e tij autori ka hulumtuar dhe studiuar shumë gjatë marrëdhëniet dhe huazimet leksikore romano-ballkanike në fushë të fitonimisë dhe marrëdhëniet e huazimet leksikore romano-sllave e shqiptare në truall të shqipes në veçanti. Ai ka sjellë një sintezë të re të huazimeve fitonomike te shqipes.

Ka botuar në revistat Gjurmime albanologjike (IAP), Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare (Prishtinë), Studime (ASHAK), Folia Onomastica Croatica (Zagreb), Onomastika jugoslavica (Zagreb), Filologjia (Prishtinë) etj.

Për kontributin shkencor dhe arsimor të Shefki Sejdiut kanë shkruar profesorët dhe studiuesit: Idriz Ajeti, Radosllav Katiçiq, Voijimir Vinja, Rexhep Ismajli, Besim Bokshi, Shefkije Islamaj, Mehmet Halimi, Augustin Kovačec, Mensur Raifi, Begzad Baliu etj.

Ka gati dorëshkrimet Qarku etimologjik, Fjalë dhe thënie latine, Ligjëratat e letërsisë së vjetër frënge, Skica konceptesh e diskutimesh, Memoaret etj., me porosinë që ato të botohen pas vdekjes me një shënim hyrës nga autori i këtij teksti.

Prishtinë, 27 qershor 2023

#SiSot, më 29 qershor 1444, Skënderbeu fiton Betejën e Torviollit

June 30, 2023 by s p

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Pasi Skënderbeu u kthye në vendlindje dhe nisi një kryengritje shqiptare, Murati II dërgoi një prej komandantëve më me përvojë, Ali Pashën, me një ushtri të madhe për të shtypur shqiptarët. Skënderbeu e priste këtë reagim kështu që u zhvendos me trupat e tij. Dy komandantët e lartë u takuan në Torvioll ku ngritën kampet.

Më 29 qershor, Ali Pasha doli nga kampi i tij dhe urdhëroi forcat e tij të sulmonin ushtrinë e Skënderbeut. Pasi forcat kundërshtare po afroheshin në pozicionin e duhur, Skënderbeu urdhëroi forcat e fshehura në pyjet prapa ushtrisë turke për të sulmuar ushtrinë turke nga pas. Rezultati ishte shkatërrues për osmanët dhe e gjithë ushtria sulmuese u mposht.

Në dorëshkrimet e Fan Nolit të ruajtura në fondin e tij gjendet ky fragment, i cili përmend Betejën e Torviollit:

“I fundit por jo më pak i rëndësishëm, Antivarini është biografi i vetëm i Skënderbeut i cili na jep neve emrat dhe datat e dy prej betejave më të rëndësishme të Skënderbeut, atë të Torviollit të 29 qershorit 1444 dhe Betejën e Albulenës të 2 shtatorit 1457.”