s p – Page 261 – Dielli

Argjentina një ëndërr e jetuar

July 4, 2025 by s p

_{MIHAL CIKO}

_Gazetar/

_{Kushtuar jetës së diasporës shqiptare në Argjentinë që nga fillimi i shekullit XX}

_{Mbas leximit të librit “Argjentina një vend i largët”, i ish ambasadorit të Shqipërisë në Argjentinë, Piro Andoni, me nxiti të interesohesha për jeten e diasporës shqiptare sot në Argjentine. Kjo, në fillim nëpërmjet google dhe me vone munda të kontaktoj shqiptarë në Argjentinë nëpërmjet mesazheve në fb dhe më pas në whatsApp. Por, mjerisht ata nuk dinë shqip. Nuk kanë patur mundësi nga qeveritë shqiptare as dje (përpara ’90) dhe sot më keq i larguan dhe seline e ambasadës nga Buenos Aires në Brazil. Sipas tyre, ajo ishte një Shqiperi e vogel, ku mblidheshin për festa, diskutonin dhe merrnin informacione për atdheun, duke komunikuar në gjuhën shqipe.}

_{Te parin njeri qe me priti ne aeroport ishte presidenti i shoqates “Skenderbeu” ne Buenos Aires, Emilio Rahman, me orgjine nga krahina e Korces.}

_{Nuk po zgjatem ne fillim me rrugetimin dhe bisedat deri ne oret e vona te nates, per mallin qe kishin per vendlindjen e prinderve te tyre. Ai me prezantoj me Atilio Bleta, gazetarin, me orgjine nga Vermiku i Vlores. Me Atilion pata biseduar disa here ne telefon perpara se te nisesha per Argjentine.}

_{Atilio, i cili ka edhe dy motra, Even dhe Terezen, jane femijt e nje nga patriotet dhe pjesemaresit ne luften e Vlores me 1920-s. Nga kushtet ekonomike, la gruan ne Vermik dhe u nise ne endren e larget per te fituar para. Sic thoshin ata, “per te bere Amerikn”. Pra, te fitonin ca para dhe te ktheheshin ne vendin e tyre per te regulluar ekonomine e tyre. Por, sic thone ne intervistat e tyre, Atilio dhe Eva, nuk u kthyen kurre ne atdhe per arsye ekonomike.}

_{Pra, edhe une do ta nise historine e diaspores shqiptare me intervisten e Atilio Bleta, si brezi i dyte e trashgimtareve, per te na treguar odisen e emigrandeve shqiptar, duke nisur nga babai tyre, Sadik Bleta.}

_{Do vazhdoj ciklin e intervistave me brezat ne keto 100 vjet emigración, duke ardhur tek brezat e sotem (brezi trete, i kater dhe i peste) per te na treguar se si endren e stergjysherve dhe gjysherve te tyre e kane mbajtur te gjalle dhe e kane bere realitet. Ku cdo vit dhe disa here ne vit, krahas festimit te dites se pavarsise dhe clirimit te atdheut, nentor 1944, kujtojne dhe demostrojne traditat kulturore te familjeve te tyre (veshjet, guzhinen tradicionale dhe zakonet e miresiedhjes).}

_{Te gjithe “arkiven” qe mblodha nga takimet dhe aktivitetet e komunitetit shqiptar ne qytetin Berisso, ku jeton numri me i madhe i familjeve shqiptare (Berisso eshte dhe kryeqyteti i emigracionit ne Argjentine), realizova nje dokumentar, me te njejtin titull: “Argjentina nje Ender e Jetuar).}

_{Tradita shqiptare na dha mundesine te takohemi ne shtepine e te gjithe shqiptareve, ne seline e Shoqates “Skenderbeu” ne Buenos Aires. Te mbledhur rreth tavolines te salles se madhe, ku me krenari pas saj qendron busti i Skenderbeut, filluan bisedat emocionale te te pranishmeve duke kujtuar kohen e veshtiresive ekonomike te emigrandeve, si u organizuar dhe pas shume perpjekjeve ndertuan seline e tyre, vatren e shqiptareve “Skenderbeu”.}

_{Sic shkruajta me siper, intervisten e fillova me Atilio Bleta.}

_{Pyetja e pare}_{: Zoti Atilio, si trashgimtar i grades se dyte i prindeve te tu, qe erdhen ne emigración ne Argjentine ne fillim te shekullit XX, keni nderin juve te na tregoni historine e fillimit te emigracionit shqipar ne Argjentine.}

_{Unë jam Atilio Bleta, djali i një babai dhe një nëne shqiptare.}

_{Prindërit e mi erdhën në Argjentinë në mënyrë të ndërprerë. Babai im, Sadik Bleta, mbërriti në Argjentinë në vitin 1927. Si shumë emigrantë të tjerë, jo vetëm nga Shqipëria, por nga e gjithë Evropa, ata erdhën për të përmirësuar situatën e tyre.}

_{Në atë kohë thuhej se vinin për të “bërë Amerikën.” Shumica e atyre që erdhën nuk ia dolën të “bëjnë Amerikën”, por rritën fëmijët e tyre, patën nipër e mbesa, krijuan familje dhe arritën gjithashtu të krijojnë atë që e quajmë}_{animus societatis.}_{Do të thotë, shqiptarët e asaj kohe, pa mjete ekonomike dhe teknike si tani, gjetën mënyrën për të pasur një jetë në shoqëri.}

_Pyetje:_{Duke emigruar ne nje vend te larget si Argjentina, pa ditur gjuhen, kulturen dhe jeten sociale te ketij vendi, si i perballonin veshtiresite e jetes emigrandet?}

_{Ata ndihmonin njëri-tjetrin, kur dikush nuk kishte punë; njëri ndihmonte tjetrin sipas mundesive dhe nevojave jetike. Sigurisht, gjithmonë është një që vjen i pari dhe bashkohen. Babai im erdhi dhe punoi çfarëdo lloj pune, çdo gjë. Gjate kesaj kohe ndihmonte edhe te tjeret.}

_Pyetje:_{Mund te na tregoni se si babai juaj mundi te ingranohet me jeten ne Argjentine dhe te ndihmonte bashkpatriotet?}

_{Gjithçka që mund të imagjinohet. Nuk dinte të lexonte dhe të shkruante. Këtu mësoi të lexonte dhe të shkruante, në një shkollë nate për të rritur. Qëndroi pak në shkollë, sa për të arritur të kuptohej me të tjerët.}

_{Arriti të bëhej një tregtar i vogël me një kioskë. Dhe, ka gjithashtu një histori për shqiptarët në Argjentinë, nga viti 1907 deri në vitin 1968, e shkruar nga babai im. Ka një histori romantike, sepse babai im erdhi këtu, pasi ishte martuar me nënën time në Shqipëri.}

_{Dhe, siç mund të pritet, atje familja nuk kishte para. Dhe babai im nuk mund të mblidhte paratë e nevojshme për të paguar biletën për të sjellë nënën time.}

_Pyetje_{: A ju krijua mundesia babait tuaj te merrte familjen nga Shqipëria?}

_{Nëna ime mbërriti 13 vite më pas. Kanë kaluar rreth 86 ose 87 vite nga ajo kohë, sepse kam një motër, që tani është afër 85 vjeç. Kështu, që kjo tregon se është një dëshmi e qartë e pranisë së nënës sime, e cila sigurisht erdhi për të bërë jetë në çift. Martesë, fëmijë, jetë me burrin që kishte zgjedhur, që ishte babai im.}

_{Ka një diferencë të madhe në vite, por ajo që ka rëndësi është, që gjithmonë më ka bërë përshtypje, ndoshta jo vetëm babai im, por shumë shqiptarë, ndoshta të gjithë emigrantët, ëndërronin të ktheheshin, Vinin këtu për të bërë “Amerikën”. Për të mbledhur para dhe për t’u kthyer në Shqipëri. Por kjo nuk ndodhi.}

_Pyetje:_{Argjentina nje vend i larget. Veshtiresit e udhetim te pleksuara me deshperimin qe lane familjet, te afermit, atdheun, Sa e ndjenin shqiptaret mungesen e atdheut dhe si e shprehnin ata?}

_{Megjithatë, ata kishin një ndërgjegje politike patriotike për mbrojtjen e Shqipërisë. Madje edhe kur Shqipëria nuk ekzistonte si shtet, ishte një koloni, një zotërim i Perandorisë Osmane ose Turke.}

_{Me kete ndjenje, nga vitet 1907-1908, shqiptarët manifestuan për pavarësinë e Shqipërisë, që të gjithë e dimë se u arrit në vitin 1912.}

_{Gjithmonë, shqiptarët në Argjentinë ishin të shqetësuar për të pasur një lidhje me Shqipërinë, me familjet e tyre. Po, gjithashtu përjetonin vështirësitë e qeverive të kohës. Sepse vitet nuk ishin të lehta në Shqipëri. Më pas, Shqipëria pati një jetë të pavarur dhe shqiptarët këtu u bashkuan si mundën.}

_Pyetje:_{Ne keto momente jemi ne “shtepin e sh}_q_{iptareve, ku ne krye te vendit eshte busti i heroit kombetar Skenderbeu. Nje murale nga luftrat legjendare te popullit sh}_q_{iptar kunder okupatorit dhe shume mjete te tjera te tradites sh}_q_iptare.

_{Ka pasur disa shoqata: “Shpresa,” “Bijtë e Shqipërisë” dhe e fundit, që tashmë ka shumë vite, është shtëpia ku jemi tani, Shoqata Patriotike Shqiptare Skënderbeu.}

_{Kjo shoqatë bashkoi gjithashtu dy DEGA, siç thuhet në shqip. Ishin dy shoqata që u bashkuan në një të vetme, në Shoqatën Shqiptare. Qëllimi i kesaj shoqate ishte, që shqiptarët të mos humbnin lidhjen me vendin e tyre. Që të mund të ekzistonte një lidhje miqësie dhe bashkpunimi. Gjithashtu, ka një histori për shqiptarët, që është aty në dispozicion për këdo që dëshiron të dijë, të shkruar nga babai im, “Historia e Shqiptareve te Argjentines 1907 – 1968”, që tregon më mirë se unë per kete.}

_{Por ajo që më duket se është me rëndësi, sepse është e certifikuar edhe në gazetat e Argjentinës, manifestimet shqiptare,}_{fillimisht atje larg, duke kërkuar pavarësinë e Shqipërisë dhe më pas, në vitet 1939-40, kur Italia fashiste, pushtoi Shqipërinë.}

_{Dhe atëherë ka një manifestim të rëndësishëm për të mbrojtur përsëri pavarësinë e Shqipërisë.}

_{Shoqata patriotike shqiptare, e përsëris, arsyeja e saj e ekzistencës ishte mbajtja e një lidhjeje me vendin e origjinës.}

_Pyetje:_{Argjentina eshte nje shtet i madh. Emigrandet kane qene te shperndare sipas mundesive per te punuar dhe jetuar. Si behej njoftimi dhe organizimi i aktiviteteve, takimeve dhe, akoma me me rendesi, i manifestimeve ne mbrojtje te interesave tyre kombetare?}

_{Në jetën e Shoqatës Patriotike Shqiptare Skënderbeu, gjithmonë ka pasur një arsye, ka pasur të paktën tre ose katër momente ku shqiptarët, që jetonin në Buenos Aires, Berisso dhe në rrethinat e Buenos Aires-it bashkoheshin. Dy herë gjithmonë. Në fillim të majit, jo, më falni, më 25 maj. Festa kombëtare më e rëndësishme e Argjentinës, dhe më 28-29 nëntor, që është dita e pavarësisë dhe çlirimi nga nazistët i Shqipërisë.}

_{Këto ishin dy momente që gjithmonë kujtoheshin. Gjithmonë, këtu bëhej një mbledhje, darkë, asado, dolli, dhe valle. Tani, praktikisht shqiptarët e brezit tonë, të asaj gjenerate të prindërve tanë, të gjithë kanë ndërruar jetë prej kohësh.}

_Pyetje:_Ne_{vitet 1990 pati nje shembje te sistemit te centarlizuar socialist ne vendet e lindjes. Kjo perfshiu edhe Shqiperine. Ky eksod emigrimi ndryshonte nga emigracióni i viteve 1900. Ajo ishte thjesht ekonomike dhe ne disa raste te vecanta edhe gjakmarrje dhe mosmarrveshje fisnore. Ka patur ne keto vite emigración nga Shqiperia ne Argjentine?}

_{Ka disa shqiptarë nga një brez tjetër që erdhën në një valë të dytë dhe të tretë, kryesisht pas viteve nëntëdhjetë. Por kjo tashmë ka qenë mjaft e vështirë për t’u organizuar këtu, në këtë vend për të pasur mbledhje të zakonshme.}

_{Kjo shoqatë, në thelb, lidhet me kujtesën. Kujtesa e shqiptarëve që ishin këtu, që bënë çfarë mundën për të jetuar me dinjitet në Argjentinë dhe për të mbajtur lidhje me të afërmit në Shqipëri dhe gjithashtu me qeveritë e kohës. Gjithmonë, duke patur parasysh idenë, pavarësisht nga regjimi politik, ne jemi një shoqatë patriotike. Kjo ka qenë, në pergjithesi jeta që ka ndjekur Shoqata Patriotike Shqiptare Skënderbeu.}

_Pyetje:_{Meqenese babai juaj ka emigruar ne Argjentin ne vitin 1927. Pra, eshte brezi i pare, juve jeni brezi i dyte i emigracionit shqiptar. Cili ka qëne dhe eshte roli juaj ne kete shoqate ne vite? E keni ndjekur traditen e babait per ta mbajtur aktive kete shoqate?}

_{Unë jam një nga , që jemi këtu, një nga tre presidentët që ka pasur Shoqata Patriotike Shqiptare. Shihni ju, asnjëri nuk është shqiptar dhe as djem të shqiptarëve. Në rastin tim, unë, Atilio Bleta, isha president për dhjetë vjet.}

_{Pas meje motra ime, Eva Bleta, dhjetë vjet të tjera. Dhe tani është Emilio Ramán, që e kemi këtu afër. Kjo është, një përmbledhje, ajo që mund të them për këtë jetë.}

_Pyetje:_{Ne fillim te}_{bisedes juve thate se babi Juaj Sadik Bleta, kur mbriti ne Argjentine, nuk dinte te shkruante dhe lexonte. Per te perballuar jeten filloj te frekuentonte kurse per mesimin e gjuhese. Kjo i dha mundesi atij te gjente pune me me lehtesi, pasi dinte te komunikonte.}

_{Juve, si djali i Sadikut, emigranti i viteve 1927, që sakrifikoje jeten per mireqenien e familjes, keni vazhduar studimet per te patur nje jete me te mire per vete dhe familjen?}

_{Siç ju thashë, unë jam Atilio Bleta, kam bërë gjithë shkollimin në jug të Gran Buenos Aires. Shkollën fillore e përfundova në Remedios de Escalada, shkollën e mesme në Adrogué, dhe më pas vazhdova në Fakultetin e Drejtësisë. Ishte një profesion i dështuar, sepse në të vërtetë nuk doja kurrë të bëhesha avokat por përfundova aty. Disi, sepse motrat më thoshin se duke qenë mësues historie do të vdisja nga uria. Dhe përfundova në vendin, që nuk më pëlqente, në Drejtësi.}

_{Më pas studiova Histori, u diplomova si mësues dhe morra edhe një diplomë tjetër në Histori dhe isha pedagog universitar në Universitetin e Buenos Aires për 30 vite. Edhe pak më shumë, në Historinë e Përgjithshme Sociale, që përfshin Historinë Evropiane nga Revolucioni Industrial dhe Revolucioni Francez deri në vitet e fundit. Paralelisht me punën si mësues fillova jetesën si gazetar. Fillimisht punova si gazetar në gazetën “La Razón” në Buenos Aires, e më pas në gazetën më të rëndësishme të Argjentinës, “Clarín,” derisa dola në pension.}

_{Tani, në këto momente, kam dy programe radiofonike, njëri është një program historie që quhet “Soltando Pájaros” dhe bëj një program të dytë, që quhet “Voces de América,” ku luajmë muzikë nga Amerika Latine. Gjithashtu, kam qenë korrespondent për disa radio, duke transmetuar informacione politike, analiza politike nga Buenos Aires për vende të ndryshme. Kam qenë për shumë vite, për shembull, në një radio të Entre Ríos, në një tjetër në Leucinco, në Neuquén.}

_{Kjo ka qenë, një përmbledhje, veprimtaria ime profesionale, e cila ka qenë si një pasion me dy fronte, le të themi. Nga njëra anë puna si mësues, dhe po e përmbledh sepse nuk kam dhënë vetëm mësim në Universitetin e Buenos Aires, por edhe në atë të Lomas-it, në Pampa, në një shkollë gazetarie.}

_{Jam i martuar dhe jam 76 vjeç. Bashkëshortja ime është me mua që kur ishim të vegjël, quhet María Elena Beltrán, kam dy fëmijë, Federico Bleta, Soledad Bleta dhe tre nipër e mbesa.}

_{Kjo është, në përmbledhje, jeta e familjes time si emigrant ne Argjentinen e larget. Ketu u lindem, u ritem dhe formuam familjet tona. Pra, endren e prinderve tane per te punuar dhe jetuar ne kushte normale e beme realitet. Endre e tyre, per ne dhe brezat qe ardhem, do jete nje ender e jetuar. Si neve, si brezi i dyte, edhe brezat e trete dhe te katert, që jane sot ketu, mundohen ti bejne realitet endrat e rrenjeve te tyre, stergjysherve dhe gjysherve te tyre, duke ruajtur zakonet, traditat e familjes ne veshje dhe guzhinen e tyre tradicionale.}

_Faleminderit

_{I gjithe materiali eshte me te drejtat e autorit te shkrimit dhe nuk lejohet te shfrytezohet ne materiale te tjera shkrimore ose video.}

_{Adresa: Mihal Ciko}

_ViaQuasimodo, 14

Civitanova Marche (MC) Italia

Tel: +39 327 631 4691

Mail: cikomihal2002@hotmail.com

“Kisha mesjetare e Shën Aleksandrit në Bokion (Pruell-Spiten): Historia dhe arkitektura”

July 4, 2025 by s p

Paulin Zefi/

Kisha Katolike e Shën Aleksandrit, e njohur edhe si “Kisha e Sh’Lledrit” ose “Kisha e Shën Llezhdrit”, e cila ka qenë një vend i rëndësishëm pelegrinazhi deri në shek. XIX [1], përmendet në burimet historike që nga viti 1402 me emrin “San Alexandro in Collematia [2].” Ajo është ndërtuar në shek. XIII dhe ndodhet në majën e kodrës shkëmbore të Bokionit (441 m) në Pruell, mbi fshatrat Spiten, Markatomaj e Zejmen (Bregu i Matës), prej nga dominon vizualisht të gjithë fushën bregdetare nga grykëderdhja e lumit Ishëm dhe deri në Shëngjin. Prej saj mund të shihet i gjithë Gjiri i Drinit nga Kepi i Rodonit dhe deri në Ulqin. Nga ky pozicion strategjik hapet një pamje mbresëlënëse, prej nga mund të soditen me sy të lirë disa prej kishave të zonës, si dhe kështjellat e Lezhës, të Rodonit, Ishmit dhe të Prezës. Ndërsa në ditët me mot të kthjellët, në horizontin verior shfaqet edhe silueta e hijshme e kështjellës Rozafa në Shkodër. Kjo pozitë e privilegjuar ka ndikuar në funksionin historik të saj, pasi manastiri i lidhur me këtë kishë besohet të ketë shërbyer si rezidencë dimërore për pushtuesit serbë dhe më vonë për fisnikët vendas, si familja feudale e Balshajve [3]. Kisha e Shën Aleksandrit në Bokian (Sancti Alexandri in Bochiano) përmendet nga vetë Papa Gregori XII në letrën e tij drejtuar Arqipeshkvit të Tivarit (Archiepiscopo Antibarensi) më 23 maj 1407, të cilit i kërkon të marrë masa për lirimin e 12 kishave të zaptuara nga Ipeshkvia e Lezhës në kurriz të Ipeshkvisë së Arbnit [4].

Ndërsa në vitin 1441, abati i këtij manastiri të njohur arriti të zërë katedrën ipeshkvnore të Lezhës [5], çka dëshmon për statusin dhe ndikimin që kishte institucioni në fjalë në jetën kishtare të rajonit. Në vitin 1629, ipeshkvi Benedikt Orsini e përmend kishën me emrin “S.Alessio de Caproli [6]”, formë që lidhet me evoluimin toponimik të emrit nga “Kaprol” në “Kapruell” dhe në fund “Pruell.” Kisha famullitare e Shën Aleksandrit të Bokianit (Santo Alessandro di Bochiana) përmendet më 29 maj 1637 në një letër të ipeshkvit të Arbërisë, Mark Skurës, drejtuar Kongregacionit të Shenjtë të Propagandës Fide në lidhje me mbledhjen e Blinishtit dhe mbi arbitrimin e keq të komisarit, Gjergj Uskoviçit [7]. Më 24 prill dhe 20 dhjetor të vitit 1638, Kisha e Shën Aleksandrit të Bokianit (Sanctus Alexander de Bochiano), përmendet në dy letra të Kongregacionit të Shenjtë të Propagandës Fide, ku bëhet fjalë për përcaktimin e kufijve të Dioqezës së Lezhës [8]. Më 20 dhjetor 1641, ipeshkvi Mark Skura e përmend këtë kishë me emrin “Santo Alexandro di Bochiana” dhe pas vitit 1644 si “Santo Alessandro di Bochiana [9].” Në vitin 1663, ipeshkvi i Lezhës, Gjergj Vladanji e përmend me emrin “Sant’Alessandro di Bochiana” dhe në vitet 1671-1672, vizitatori apostolik, Stefano Gaspari, kur flet mbi gjendjen e kësaj kishe në “fshatin Bogian (villa di Bogiani)” e përmend me emrin “Chiesa sotto il titolo di S.Alessio Confessore [10]”, pra si “Kisha nën titullin e Shën Aleksit Rrëfyes.”

Në një letër dërguar Kongregacionit të Shenjtë të Propagandës Fide më 10 gusht 1672, ipeshkvi i Lezhës, Gjergj Vladanji, e përmend kishën me emrin e “S.Alexander de Bochiano” dhe nga një relacion kishtar i mëvonshëm (1753 – Anton Kryeziu) mësojmë se Kisha e Shën Aleksandrit është djegur nga turqit (Fu abbrugiata da Turchi), por u rindërtua në vitin 1682 nga Don Andrea Reçi [11]. Në vitin 1694, ipeshkvi i Dioqezës së Lezhës. Nikollë Vladanji, mban shënim se Kisha e Bokianit është nën titullin e “S.Alessandro Martire [12]”, pra e Shën Aleksandrit Martir. Në relacionet e tij të viteve 1702-1703, arqipeshkvi i Tivarit, imzot Vinçenc Zmajeviç, shkruan se në Bokian (Bocchiani): “Është kisha e Shën Aleksandrit martir, në vendin më të lartë, që zotëron fushën dhe detin, në gjendje të mirë e të përsosur, qoftë përsa i përket materialit të ndërtimit, qoftë orendive të shugurueshme, sepse ka tri pianeta, por vetëm njëra është e re (që ia ka dhënë) Kongregacioni i Shenjtë, dy janë të përdorura; ka dy kelshejta, një të ri e tjetrin të vjetër, që shërben në vende të pisides. Ka altarin të mbajtur mirë e të stolisur me figurën (ikonën) e shenjtorit dhe me disa të tjera të praruara sipas mënyrës greke (ortodokse), relike të kishës së Cetinjës.

Kisha ka hajatin me madhësi mesatare. Ka pesë ditë-arë tokë të lërueshme në një vend gurishtë dhe 30 shata vresht [13].” Gjatë viteve në vijim, Kisha e Shën Aleksandrit përmendet në mënyrë të dendur në relacionet kishtare dërguar Selisë së Shenjtë në Romë, nga ipeshkvijtë e Lezhës, për gjendjen në Dioqezën e tyre. Në vitin 1710 përmendet nga Nikollë Vladanji si “S.Alessandro Martire” në “Bochijano”; më 1730, 1735, 1737 dhe 1738 nga Gjon Gallata si “S.Alessandro Martire della villa Ghesegni”, “S.Alessandro di Bochiani” dhe “S.Alessandro della villa di Ghesci”; më 1743 dhe 1747 nga Simon Negri si Kisha famullitare “S.Alesandro M.” e fshatrave “Ghesci, e Spitagni in Bochiea” dhe si kisha famullitare “S.Alessandro M.” në fshatitn “Ghezegni”; më 1753 nga Anton Kryeziu si “S.Alessandro” në “Bocchiana”; më 1785 nga Giorgio Junchi si “S.Alessandro Martire” në “Bocchiani”; më 1789 nga Mikel Kryeziu si “Chiesa Parocchiale di S.Alessandro Martire di Bocchiana e Gaibi” dhe më 1792 si “Chiesa di S.Alessandro Soldato o Martire di Bocchiana”; më 1801, 1807, 1817 dhe 1821 nga Nikollë Malçi si “S.Alessandro Martire”; më 1844, 1846 dhe 1853 nga Ivan Topich si “S.Alessandro M.” në “Bocchiani e Spidani [14]”, pra: “Shën Aleksandri Martir në Bokion dhe Spiten.” Ndërsa nga banorët vendas, siç e kam përmendur në hyrje të këtij studimi, ajo njihet si “Kisha e Sh’Lledrit” ose “Shën Llezhdrit [15]. Nga ana tjetër, duhet të theksoj se plaçkitja dhe dëmtimi më i madh që ka pësuar kjo kishë gjatë periudhës së pushtimit osman lidhet me vitin famëkeq 1787, gjatë fushatës ushtarake të udhëhequr nga rivali i Bushatllinjve, Mehmet Pashë Çausholli. Pasi plaçkitën kishën së bashku me manastirin dhe keqtrajtuan besimtarët e strehuar aty, ushtarët osmanë shkatërruan imazhet e shenjtorëve (statuja, ikona dhe afreske), altarin dhe çdo objekt që ndodhej në kishë, duke mos lënën asgjë të paprekur përveç mureve [16]. Dëmet e shkaktuara nga ky shkatërrim ishin të tilla që kërkuan një kohë të gjatë për t’u riparuar, ndërsa kisha nuk arriti më të rikthehej në gjendjen dhe shkëlqimin e saj të mëparshëm! Megjithatë, goditjen më të rëndë Kisha e Shën Aleksandrit e pësoi gjatë Revolucionit Kulturor Ateist të vitit 1967 dhe më pas në vitin 1968, kur disa pjesë të mureve u shkatërruan me eksploziv. Në ditët e sotme, rrënojat e manastirit të vjetër françeskan, i cili në fillim të shek. XIX u braktis nga mungesa e murgjëve [17], përbëhen nga muri rrethues me hyrjet për në manastir në anën lindore, nga konakët e rrënuar në një shesh pranë tyre, ndërsa në pjesën më të lartë, brenda një rrethimi të veçantë që komunikon me këtë të fundit, deri vonë ndodhej kisha e rrënuar [18].

Porta e manastirit është me qemer, me dy pilastra prej guri të punuar me mjeshtëri dhe të lidhur me llaç të një cilësie mjaft të mirë [19]. Kisha ka ruajtur pjesërisht deri në fillim të shek. XXI absidën me murin lindor, murin verior, atë perëndimor dhe tre pilastra me prerje katrore. Këto të fundit i përkisnin një hajati të ndërtuar në një fazë më të vonë buzë shkëmbinjve të thepisur, çatia e të cilit, me strukturë druri, mbulohej me rrasa guri [20].Mbi portën kryesore, që ndodhet në anën perëndimore, është ruajtur pjesërisht një nike, për rindërtimin e së cilës janë përdorur materiale të vjetra të një kornize të profiluar pak, e cila, mesa duket i takonte kishës më të vjetër [21]. Në pjesën e poshtme të mureve janë përdorur gurë të mëdhenj të lidhur me llaç gëlqereje me rërë të imët të përzier me të trashë, nëpër fugat e të cilëve ka rrasa të vogla dhe gurë të vegjël. Ndërsa, në pjesën e sipërme janë përdorur gurë më të vegjël, të vendosur me nxitim, ku lidhja e tyre është mjaft e dobët [22]. Gjatë dekadave të fundit të shek. XX dhe deri në fillim të shek. XXI, kisha ka qenë kthyer në gjendje rrënojë. Mirëpo, gjatë viteve 2011-2020, jo vetëm kisha, por edhe muri i saj rrethues së bashku me të gjithë hapësirën muzeale pranë saj, i janë nënshtruar një restaurimi dhe rehabilitimi të plotë, falë Famullisë Katolike dhe banorëve vendas, duke i rikthyer hijeshinë e saj të dikurshme. Është shpallur Monument Kulture i Kateg. I, nga Ministria e Arsimit dhe e Kulturës (D.K) me vendim nr.786/1, më dt.05.11.1984. Kisha e Shën Aleksandrit është ndërtuar me gurë gëlqerorë të latuar, të lidhur me llaç të fortë gëlqereje, duke garantuar njëkohësisht uniformitet estetik dhe qëndrueshmëri strukturore.

Planimetria e saj ndjek skemën klasike drejtkëndore, me hyrjen kryesore të vendosur në perëndim dhe absidën në lindje, në përputhje me kanonin liturgjik të kishave katolike. Çatia dyujëse, e mbuluar me tjegulla tradicionale të kuqe, karakterizohet nga një kornizim i pastër dhe simetrik, duke theksuar linjat e rregullta të ndërtesës dhe duke krijuar një harmoni vizuale me ambientin përreth. Fasada ballore dallohet për një portik monumental, të mbështetur mbi shtatë kolona kuadratike: dy prej tyre janë të ngjitura në murin perëndimor të kishës, dy të tjera janë të vendosura në pjesët veriore dhe jugore të aksit qendror të kolonadës, ndërsa tri kolonat më të mëdha gjenden në pjesën e jashtme perëndimore, duke i dhënë strukturës një karakter solemn dhe përfaqësues. Kisha është e pajisur me dy hyrje me arkada të bukura prej guri të gdhendur. Hyrja kryesore ndodhet në fasadën perëndimore, ndërsa hyrja dytësore gjendet në pjesën lindore të fasadës veriore. Kjo e fundit është shoqëruar me një portik të vogël me çati të veçantë njëujëse (ose çati me një pjerrësi), të mbështetur mbi dy kolona kuadratike, që ndjek motivin arkitektonik të hyrjes kryesore, por në një përmasë shumë më të reduktuar. Në brendësi, menjëherë pas hyrjes kryesore, ndodhen shkallët lëvizëse që të çojnë në një kat të dytë, të ndërtuar tërësisht prej druri, i cili përdoret nga besimtarët në raste të frekuentimit të lartë.

Zona e presbiterit është punuar me një elegancë të veçantë, falë mozaikëve të realizuar gjatë viteve të fundit. Brenda absidës, në sfond, paraqitet një kryq i stilizuar, mbi të qëndron figura e Jezu Krishtit e shoqëruar nga dy engjëj, ndërsa në anët poshtë paraqiten figurat e Shën Mëhillit Kryeëngjëll (në anën veriore) dhe të pajtorit të kishës, Shën Aleksandrit (në anën jugore). Poshtë këmbëve të tyre janë ekspozuar elementë arkitektonikë mesjetarë, të ruajtur nga faza më e hershme e ndërtimit të objektit dhe të periudhave më të vona, duke dëshmuar për një vertikale të thellë historike dhe një vazhdimësi të pandërprerë të funksionit sakral të këtij monumenti. Hapësira e brendshme ndriçohet nga katër dritare me përmasa mesatare dhe me xhama të ngjyrosur, të cilat kontribuojnë në krijimin e një atmosfere solemniteti dhe përqendrimi shpirtëror. Dy dritare janë të pozicionuara në fasadën jugore, një në fasadën veriore dhe një në fasadën perëndimore. Kjo e fundit, e vendosur mbi hyrjen kryesore, ka formë rrethore (oculus), ndërsa tri të tjerat janë të larta dhe të ngushta, me qemer të harkuar, tipar i njohur i stilit romanik dhe një element i përhapur gjerësisht në arkitekturën kishtare mesjetare të Arbërisë Veriore. Kisha e Shën Aleksandrit në Pruell-Spiten përbën një nga monumentet më të spikatura të Trashëgimisë Kulturore Kombëtare, duke përfaqësuar një gamë të gjerë vlerash historike, arkitektonike, kishtare, strategjike dhe kulturore. Ajo është një ndër kishat më të dokumentuara në Shqipërinë Veriore, e përmendur vazhdimisht në burimet historike, duke nisur nga fillimi i shek. XV.

Dokumentet papnore, letrat e ipeshkvijve, arqipeshkvijve dhe relacionet e vizitave apostolike dëshmojnë rëndësinë e saj në hierarkinë kishtare dhe rivalitetet mes dioqezave të kohës. E lidhur me personalitete të larta të Kishës Katolike, kisha ka luajtur një rol kyç si qendër famullitare dhe manastirale, duke ndikuar drejtpërdrejt në administrimin e Dioqezës së Lezhës. Pozicioni i saj strategjik në majën dominuese të kodrës së Bokionit i ka siguruar funksione thelbësore politike, ushtarake dhe territoriale, ndërsa elementët arkitektonikë të saj dëshmojnë nivel të lartë mjeshtërie ndërtimore dhe përkushtimi shpirtëror. Gjithashtu, kisha pasqyron transformimin historik të toponimisë kishtare në rajon dhe ruan një vend të rëndësishëm në kujtesën dhe devotshmërinë kolektive të komunitetit lokal. Procesi i fundit i restaurimit ka konsoliduar rolin e saj të veçantë si një element thelbësor i identitetit kulturor dhe shpirtëror të zonës, duke forcuar statusin e saj si Monument Kulture i kategorisë së parë.

BIBLIOGRAFIA:

1)- Th.Ippen, Shqipëria e vjetër, f. 160.

2)- A.Meksi, Kishat mesjetare të Shqipërisë së Mesme e të Veriut, në: Monumentet, 2, Tiranë: 1983, f. 92.

3)- G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 80.

4)- A.Meksi, Peshkopata Arbanense, Gjon Kastrioti dhe grindja për kufijtë me peshkopatën e Lezhës, në: ResPublica, 27 shtator 2018.

5)- G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 80.

6)- P.Bartl, Albania Sacra: Geistliche Visitationsberichte aus Albanien, 1: Diözese Alessio, f. 86.

7)- I.Zamputi, Relacione dhe dokumente për historinë e Shqipërisë (1610-1650) / Relazioni e documenti per la storia dell’Albania (1610-1650), (Transkriptuar e perkthyer nga – Trascritti e tradotti da Injac Zamputti), (Ribotim i perpunuar nga – riedizione elaborata da Jozef Zamputti), St. Gallen: Alarische Institut; Prishtinë: Faik Konica, 2018, f. 481.

8)- D.Farlatus & J.Coletus, Illyricum Sacrum, Tomus septimus, Ecclesia Diocletana, Antibarensis, Dyrrachiensis, et Sirmiensis, cum earum suffraganeis, Venetiis: Apud Sebastianum Coleti, Superiorum permissu ac privilegio, MDCCCXVII (1817), f. 204, 286.

9)- I.Zamputi, Relacione dhe dokumente për historinë e Shqipërisë (1610-1650) / Relazioni e documenti per la storia dell’Albania (1610-1650), (Transkriptuar e perkthyer nga – Trascritti e tradotti da Injac Zamputti), (Ribotim i perpunuar nga – riedizione elaborata da Jozef Zamputti), St. Gallen: Alarische Institut; Prishtinë: Faik Konica, 2018, f. 612, 672.

10)- P.Bartl, Albania Sacra: Geistliche Visitationsberichte aus Albanien, 1: Diözese Alessio, f. 93, 118.

11)- Ibidem, f. 125, 214.

12)- Ibidem, f. 151.

13)- V.Zmajevich: P.Bartl / I.Zamputi, Relacion i gjendjes së Shqipërisë e Serbisë / Relazione dello stato d’Albania e Serbia (1702-1703), (Përgjegjës të këtij botimi: Albert Ramaj, Zef (Ahmeti) Noka), Prishtinë: Faik Konica, 2022, f. 108, 262.

14)- P.Bartl, Albania Sacra: Geistliche Visitationsberichte aus Albanien, 1: Diözese Alessio, f. 179, 184, 188, 190, 192, 195, 214, 235, 250, 265, 293, 304, 313, 322, 332, 355, 365.

15)- G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 80.

16)- P.Bartl, Albania Sacra: Geistliche Visitationsberichte aus Albanien, 1: Diözese Alessio, f. 244-245.

17)- Th.Ippen, Shqipëria e vjetër, f. 160.

18)- A.Meksi, Kishat mesjetare të Shqipërisë së Mesme e të Veriut, në: Monumentet, 2, Tiranë: 1983, f. 92.

19)- G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 81.

20)- A.Meksi, Kishat mesjetare të Shqipërisë së Mesme e të Veriut, në: Monumentet, 2, Tiranë: 1983, f. 92.

21)- Ibidem, f. 92.

22)- G.Hoxha-L.Përzhita-F.Cavallini, Monumente Historike të Kultit të Krishterë në Dioqezën e Lezhës / Monumeti Storici di Culto Cristiano della Diocesi di Lezha, Lezhë: Botimet Françeskane, 2007, f. 81.

4 Korriku – Meteor i Demokracisë Botërore dhe Dritë Udhërrëfyese për Lirinë e Popujve

July 4, 2025 by s p

Prof. Dr. Fejzulla Berisha

(Rrëfimi i një kombi që jeton falë Amerikës)/

Ka data që nuk janë vetëm të një kombi – janë të gjithë njerëzimit. Ka vlera që nuk janë vetëm kombëtare – janë universale. Dhe ka aleanca që nuk ndërtohen mbi interesa të përkohshme – por mbi besë, gjak dhe drejtësi.

Një prej këtyre datave është 4 Korriku – dita kur lindi jo vetëm një shtet, por një vizion për botën e lirë.

Në vitin 1776, kur 13 kolonitë shpallën pavarësinë nga perandoria britanike, ata bënë shumë më tepër se një akt politik – ata shpalosën moralin e një bote të re. Ata shpallën që të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë. Ata vendosën që liria nuk është privilegj i pakicës, por e drejtë e çdo njeriu, e çdo populli.

Amerika – meteor i vlerave që nuk shuhet

Kjo dritë që shpërtheu atë 4 Korrik nuk u shua kurrë. Ajo udhëtoi nëpër kontinente, nëpër luftëra, nëpër epoka. Herë si zë i ndërgjegjes, herë si forcë çliruese, herë si mburojë e atyre që ishin të pambrojtur.

Në fund të shekullit XX, kjo dritë erdhi edhe në Kosovë.

E erdhi si shpëtim për një popull që po fshihej nga faqja e dheut, nga një regjim që s’njihte as mëshirë, as drejtësi, as njerëzi.

SHBA – garanci e ekzistencës sonë

Në vitet 1998–1999, kur shqiptarët e Kosovës po përjetonin spastrim etnik, masakra dhe dëbime masive, Shtetet e Bashkuara nuk heshtën.

Ato nuk e relativizuan dhimbjen tonë. Nuk e maskuan të keqen me fraza diplomatike.

Amerika foli. Amerika veproi. Amerika na shpëtoi.

Presidenti Bill Clinton, Sekretarja Albright, komandanti Wesley Clark – këta emra nuk janë thjesht figura politike për ne. Ata janë pjesë e historisë sonë, janë gurët e themelit të lirisë sonë.

E prej atëherë, në çdo hap që Kosova ka bërë drejt pavarësisë, drejt ndërtimit të shtetit, drejt forcimit të demokracisë – Amerika ka qenë aty.

Ne nuk jemi vetëm një komb që falënderon – jemi një komb që kujton

Ne nuk e kujtojmë Amerikën vetëm më 4 Korrik.

Ne e kemi në zemër në çdo ditë të lirisë sonë.

Kur fëmijët tanë shkojnë në shkollë në gjuhën e tyre.

Kur ngrijmë flamurin në arenat ndërkombëtare.

Kur i themi botës me krenari: “Po, ne jemi Kosova!” – ne e dimë se pa Amerikën, kjo nuk do të ishte e mundur.

Një lidhje që s’njef kohë e nuk matet me interes

Kjo lidhje nuk është politike. Është shumë më shumë se kaq.

Është një lidhje gjaku – e larë me lot, me vuajtje, me besë dhe me shpresë.

Është një miqësi që nuk kërkon ndere, sepse është vetë nderi.

Është një lidhje që lindi në errësirë dhe u bë dritë përjetësisht.

Amerika në shpirtin tonë

Në këtë 4 Korrik, kur Amerika feston ditëlindjen e saj, Kosova feston bashkë me të.

Jo vetëm nga mirënjohja, por nga ndjenja e thellë se çdo hap i Kosovës në rrugën e lirisë është një hap që fillon në zemrën amerikane.

Kosova është bijë e sakrificës së saj dhe dëshmi e drejtësisë së saj.

Gëzuar 4 Korrikun, Amerikë!

Na dhe shpresë kur nuk kishim,

Na dhe zë kur na e kishin ndalur,

Na dhe jetë kur po na vdiste drita.

Ti je meteor i demokracisë në këtë botë,

e Kosova është një yll i ndezur prej teje –

përgjithmonë në qiellin e lirisë

July 4th – A Meteor of Global Democracy and a Guiding Light for the Freedom of Nations

(The Testimony of a Nation That Lives Because of America)

By: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

There are dates that do not belong to just one nation – they belong to all humanity. There are values that are not merely national – they are universal. And there are alliances that are not built on temporary interests – but on trust, sacrifice, and justice.

One of these dates is July 4th – the day when not just a state was born, but a vision for a free world.

In 1776, when the 13 colonies declared independence from the British Crown, they did far more than a political act – they unleashed the moral foundation of a new world. They proclaimed that all men are created equal. They declared that freedom is not a privilege of the few, but a right of every human being, of every nation.

America – a meteor of unwavering values

That light which burst forth on July 4th has never faded. It traveled across continents, across wars, across centuries. At times as a voice of conscience, at times as a liberating force, and always as a shield for those without protection.

At the end of the 20th century, this light reached Kosovo.

And it came as a lifeline for a people facing erasure, from a regime that knew no mercy, no justice, no humanity.

The USA – the guarantor of our very existence

In 1998–1999, when the people of Kosovo were suffering ethnic cleansing, mass killings, and forced expulsions, the United States did not remain silent.

America did not relativize our pain. It did not hide evil behind diplomatic phrases.

America spoke. America acted. America saved us.

President Bill Clinton, Secretary Madeleine Albright, General Wesley Clark – these names are not merely political figures for us. They are part of our national story, the very cornerstones of our freedom.

And ever since, at every step that Kosovo has taken toward independence, toward building a state, toward strengthening democracy – America has stood by our side.

We are not just a grateful nation – we are a nation that remembers

We do not remember America only on July 4th.

We carry it in our hearts every day we breathe free.

When our children go to school in their own language.

When we raise our flag in international arenas.

When we tell the world with pride: “Yes, we are Kosovo!” – we know that without America, this would not have been possible.

A bond beyond interest, rooted in honor and sacrifice

This connection is not merely political. It is far more than that.

It is a bond forged in blood – cleansed by tears, strengthened by struggle, sealed in hope.

It is a friendship that does not ask for favors – because it is a favor itself.

It is a bond born in darkness – and became a light that shall never fade.

In conclusion – America lives within our soul

On this 4th of July, as America celebrates its Independence Day, Kosovo celebrates with it.

Not only out of gratitude, but out of a profound belief that every step Kosovo takes toward liberty begins in the American heart.

Kosovo is the daughter of its sacrifice, and a living testimony of its justice.

Happy 4th of July, America!

You gave us hope when we had none,

You gave us voice when it had been silenced,

You gave us life when our light was fading.

You are the meteor of democracy in this world,

and Kosovo is a star lit by you –

forever shining in the sky of freedom!

FEDERATA VATRA: AMERIKË, GËZUAR 4 KORRIKUN, 249 VJETORIN E PAVARËSISË

July 4, 2025 by s p

New York, 4 Korrik 2025- Federata Pan-Shqiptare e Amerikës Vatra me rastin e 249 vjetorit të Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës uron të gjithë popullin amerikan, shqiptaro-amerikanët e vatranët: Gëzuar 4 Korrikun.

Në këtë ditë të shenjtë e madhështore për mbarë popullin e shtetin Amerikan, Federata Vatra shpreh mirënjohje, respekt e falenderim dhe nderon e kujton heronjtë e lirisë së shtetit e kombit amerikan dhe të gjithë ata që kanë kontribuar në historinë, lirinë, zhvillimin e demokracinë e Shteteve të Bashkuara Amerikës.

Si shqiptaro-amerikanë ndihemi me fat dhe të privilegjuar që jemi pjesë e këtij shteti e kombi të lavdishëm, të lirë, të fortë, të begatë, të dashur e të vlerësuar nga e gjithë bota.

Kombi shqiptar i detyrohet përjetë shtetit amerikan, popullit e kësaj toke të bekuar për gjithçka që Amerika ka bërë për Shqipërinë, Kosovën e kombin tonë në ditët tona më të vështira.

Shqiptarët në çdo cep të globit janë krenarë dhe falenderues për miqësinë e sinqertë, aleancën e pandarë dhe partneritetin jetëgjatë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Miqësia me Amerikën është vlerë e shenjtë për kombin shqiptarë.

Zoti e bekoftë Amerikën.

Zoti i bekoftë shqiptarët e Amerikës.

Gëzuar 4 Korrikun.

Gëzuar Amerikë.

Mirënjohës përjetë

Me gëzim të veçantë

Kryetari i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës VATRA

Dr. Elmi Berisha

10 arsye përse ne shqiptarët duhet të duam SHBA-në pa kushte

July 4, 2025 by s p

Nga ROLAND QAFOKU/

Sot është 4 korriku, dita e Pavarësisë së SHBA-ve. Nuk besojmë se ka një komb tjetër në rruzull që festa e pavarësisë të një kombi tjetër të ketë kaq shumë rëndësi sa festa kombëtare e SHBA-ve për Shqipërinë. Jemi populli më proamerikan në Botë. Jemi populli që miqësinë ndaj Amerikës e kemi të shfaqur masivisht por jemi edhe populli më mirënjohës për atë që SHBA ka bërë për Shqipërinë. Por duket se vitet e fundit ka një tendencë herë për snobizëm, herë për politikë të mirëfillitë të ngushtë dhe herë të inspruar nga qarte antishqiptare që gazetarë, politikanë e deri te zyrtarë të shtetit të hedhin vickla dhe thumba ndaj Amerikës. Kemi parë të bëjnë deri gafa të rënda si ajo e kryeministrit Rama që jo vetëm shprehu preferencë për kandidatin për president të SHBA por me “një mos o Zot zgjidhet Trump” bëri që vëmendja e shtetit më të fuqishëm të Botës ndaj Shqipërisë të kthehej negativisht. Por kemi parë edhe Luzim Bashën që herë në një formë e herë në një tjetër atakon ambasadorin amerikan në Tiranë sepse nuk është në linjën e partisë së tij a thua se politika e tij është personale dhe jo e Departamentit të Shtetit. Por ne kemi parë edhe gazetarë dhe analistë që nën frymën e idhullit të tyre politik dhe të linjës çuditëse editoriale të etiketojnë një ambasador dhe të akuzojë diplomatët amerikanë si persona që i bëjnë dëm Shqipërisë. Kjo nuk është thjesht naivitet por është një dashakeqësi, arsyet e të cilave vetëm ata i dinë. Në këtë ditë të madhe për Amerikën, ne kombi më proamerikanë në rruzull, kemi shumë arsye jo thjesht ti urojmë Amerikës për festën e tyre. Janë të paktën 10 arsye të forta në historinë e Shqipërisë që kjo dashuri dhe mirënjohje është shprehur në dekada dhe kështu dop të vazhdojë edhe në të ardhmen. Sa herë që Shqipëria kalonte një situatë të vështirë me fqinjët dhe Amerika ishte shpëtimi I vetëm, korifeu Fan Noli shkrunte: Nëno mos ki frikë/ Se ke djemtë në Amerikë!

1. PAVARËSIA MË 28 NËNTOR 1912.

Kombi shqiptar duhet ti jetë mirënjohës Amerikës prej një burri të quajur Charles Telford Ericson që erdhi në Shqipëri në 1908 dhe pasi njohu mirë Shqipërinë dhe shqiptarët duke i quajtur “zambaku i Ballkanit” u bë i huaji i parë flamurtar që punoi për pavarësinë e Shqipërisë nga Turqia. Në shumë shkrime në gazetat amerikane dhe angleze që nga mbërritja në Shqipëri deri në 1913, Ericson i bëri jehonë e asaj që po bëntë Evropa ndaj Shqipërisë por dhe masakrat e Serbisë dhe Greqisë ndaj popullisë shqiptare.

2. KONFERENCA E PAQES NË PARIS 1919.

Kombi shqiptar duhet ti jetë përjetë mirënjohës presidentit të 28-të të SHBA-ve Thomas Woodrow Wilson, i cili në Konferencën e Paqes në Paris 1919 mbështetur në doktrinën e vetëvendosjes së popujve mbështeti fuqimisht rinkonfirmimin e pavarësisë së Shqipërisë që në realitet në ato momente ishte një pavarësi e humbur. Ishte vetoja e Wilson ndaj Shqipërisë që shkatërroi planet e Evropës dhe sidmos të Serbisë, Greqisë dhe Italië për të eleminuar dhe fshirë nga harta shtetin shqiptar. Sa sinjifikative është të lezosh sot pas 99 vjetrësh atë që Ëilson e tha ato ditë në Paris: Amerika e ka për detyrë të pranojë thirrjet e shqiptarëve, të cilët kërkojnë ndihmë, njëlloj sikurse kapiteni i anijes e ka për detyrë ti përgjigjet sinjalit SOS dhe ti afrojë ndihmë anijes që po mbytet.

3. DIPLOMACIA AMERIKANE PRO SHQIPËRISË NË VITET 20-TË

Kombi shqiptar duhet ti jetë mirënjohës diplomacisë amerikane që më 22 korrik 1922 arriti të vendosë marrëdhënie zyrtare diplomatike me Shqipërinë duke i dhënë prioritet këtyre marrëdhënieve nëpërmjet një sërë vendimesh. Jo vetëm statusi i kombit të favorizuar më 28 dhjetor 1925, jo vetëm heqja e vizave me Shqipërinë, por ndërtimi i godinës së ambasdës amerikane në Tiranë më me vedimin e 21 gushtit 1926 për 60 mijë dollarë, e para godinë që Departamenti i Shtetit ndërtoi jashtë SHBA-ve, tregoi për vizionin e qartë të marrëdhënieve të SHBA-së me Shqipëinë. Si vitrinë e këtyre marrdhënieve qendron marrëveshja unikale e ekstradimit mes presidentit Franklin Delano Rosevelt me mbretin Ahmet Zogu në vitin 1937 që tregon shkallën e nivelit të këtyre marrëdhënieve.

4. QENDRIMI I SHBA GJATË LUFTËS SË II-TË BOTËRORE.

Kombi shqiptar duhet ti jetë mirënjohës Shteteve të Bashkuara të Amerikës i vetmi shtet në botë që denoncoi pushtimin e Shqipërisë nga Italia më 7 prill 1939. Ndërsa Evropa nuk e quajti as lajm këtë pushtim, SHBA ende asnjanëse në atë kohë ndaj luftës, bëri çmos që ta ekspozonte dhe dënonte aktin e pushetett. Vlen të përmendet se mbasadori amerikan në Tiranë në atë kohë Hugh Grant, më 6 prill I afroi mbretit Zog tre pasaporta, për të, për mbretëreshën Geraldinë dhe për Lekën 1 ditësh për tu strehua rnë ambasadën amerikane në Tiranë duke i marrë në mbrojtje. Zogu nuk pranoi por nëse do ta bënte këtë, historia do shkruhej ndryshe.

5. RRËZIMI I KOMUNIZMIT

Ndonëse pati një indiferencë nga shtetet e Evropës Perëndimore ndaj Shqipërisë pas konferencës së Jaltës, SHBA kanë qenë të vëmendshme që vendi ynë të ishte jashtë orbitës komuniste. Në fund të viteve 80-të angazhimi dhe impenjimi i SHBA ndaj Shqipërisë ka qenë në atë shkallë që asnj shtet amerikan nuk e ka patur. Vetëm radioja shtetëror e Departamentit të Shtetit, “Zeri I Amerikës” ka luajtur nj rol të jashtëzakonshëm në rrëzimin e komunizmit.

6. KONSOLIDIMI I DEMOKRACISË

Angazhimi i SHBA-së për vendosjen e demokracisë në Shqipëri është i jashtëzakonshëm. Nuk ka ansjë sitautë, rrethanë apo ngjarje e madhe politike që SHBA të mos mbështesë dhe inkurajojë politikën shqiptare për të zhvilluar demokracinë. Vizita e Sekretarit Amerikan të Shtetit James Becker më 6 qershor 1991 dhe vizita historike më 10 qershor 2007 e presidentit George Ë. Bush por më vonë edhe të sekretarëve Hillary Clinton dhe Madaleine Allbright janë shembuj të kësaj mbështetejeje. Nuk ka proces të rëndësishëm në Shqipëri për konsolidimin e isntitucioneve që të mos ketë mbështetjen e SHBA-së. Së fundi refroma në drejtësi është një sipërmarrje dhe mbëhsteteje eksklzuyive e SHBA-së.

7. PAVARËSIA E KOSOVËS.

Shpallja e pavarësisë së shtetit të Kosovës më 17 shkurt 2008 është eksklzivisht vepër e SHBA-së. Kjo është ngjarja më e madhe dhe më e rëndësishme në historinë e shtetit shqiptar pas 28 nëntorit 1912 të shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë. Pas afro 100 vjet që Serbia e kishte bërë pjesë të saj Kosovën, SHBA arriti ta shkëpusë prej saj dhe ti japë pavarësinë e humbur prej një shekulli. Sot kombi shqiptar ka dy shtete shqiptare dhe kjo kryevepër është produkt ekskluziv i SHBA-së.

8. ANËTARËSIMI NË NATO

Anëtarësimi i Shqipërisë në NATO –s më 1 prill 2009 është një tjetër kryevepër ekskluzive e SHBA-së. Mbështetja që diplomacia dhe shteti amerikan i ka dhënë Shqipërisë për këtë anëtarësim ishte dhe mbetet një punë e përhershme dhe ekskluzive e shtetit amerikan. Që nga ai moment Shqipëria jo vetëm është një vend më i sigurtë, por është pjesë e aleancës më të madhe që ka njohur njerëzimi.

9. MBËSHTETJA E SHTETEVE PERËNDIMORE

Nëse pas rrëzimit të komunizmit Evropa Perëndimore ka treguar mbështetje ndaj Shqipërisë, kjo ka qenë e inspiruar dhe nxitur padyshim nga SHBA. Është vepra e diplomacisë dhe shtetit amerikan që Evropa ta tërhiqte në gjirin e vet Shqipërinë që gjeografikisht ishte në kontinent por tashmë është në një proces pa kthim për tu bërë një ditë pjesë e Bashkimit Evropian. Kordinimi I dip,omacisë amerikane me atë evropiane, ka qenë i pandërprerë dhe vazhdon me të njëjtin temp edhe sot.

10. PËRKRAHJA E SHQIPËRISË KUNDËR ARMIQVE TË SAJ

Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë një kontribut të jashtëzakonshëm për përkrahjen që i kanë dhënë Shqipërisë në shumë momente decisive kur fqinjët tanë kanë synuar ose ti marrin toka dhe terrirore ose ta dobësojnë si shtet. Janë një sërë situatash në këto 107 vjet shtet shqiptar që Serbia, Greqia, Mali i Zi, Maqedonia kanë treguar deri agresione ushtarake ndaj Shqipërisë por SHBA në çdo rast u ka thënë ndal.

(Facebook memory 4 korrik 2020)

Via Quasimodo, 14

Civitanova Marche (MC) Italia

Tel: +39 327 631 4691

Mail: cikomihal2002@hotmail.com

_ViaQuasimodo, 14