Hysen S.Dizdari/

Gjergj Kastrioti Skenderbeu ishte jo vetëm udhehëqes i popullit shqiptar në luftërat e tij për liri e pamvarsi kombëtar në shekullin e XV, por ishte Gjeneral e Strategi më i madhi ushtarak i kohës tij sepse ai e kishte studjuar artin ushtarak të kohës, gjatë viteve të marrjes peng në prendorinë otomane, ku arriti të përfundoi, shkollat më mira ushtarake të Prendorisë Osmane.

Një nga aftësitë e tij të rralla ishte mësimi dhe zotërimi i 6 gjuhëve të hueja përveç, gjuhës shqipe.

Ja  sa bukur e pershkrua libri: “Jetëshkrim i Njerzve të Ҫquar” – “Les Hommes Celebres” përkthyer nga Perto Qirias, botuar në Konstancë ,1921, në faqen 108:

 “Skënderbeu u strëvit bukur në hipjen e kuajve dhe më mirë në përdorimin e shpatës,mësimët ë gjeografisë, të matematikës dhe të historisë u bënë për të ushqimi mendorë i përditshëm dhe me ndihmen e këtyre ariu në shkallën aq të naltë në shkencën e luftës, që kudo gjendeshe as që nuk u mundet që të mejtonte (mendonte) kurrë humbjen. Vetë përsoni i tij ishte fitimi i luftës.midis mësimeve të tjera dhe ai i gjuhës merrte një shkallë tepër të naltë. 

HEROJI SHQIPTARË FLISTE BUKUR VEÇ GJUHËS AMTARE, ( GJASHTË GJUHË TË HUEJA)  TURQISHTEN,  ARABISHTEN, GREQISHTEN, SLLAVISHTEËN, ITALISHTEN DHE LATINISHTEN.

Oratoria (bukur-folja) ishte mjeti më i fortë për të zbutur dhe për të ndezur zemren e gjithë kujt. Nuk ishte vetem oratoria(bukur-folja) me të cilën Skënderbeu ndizte zemren e gjithëkujt, vertyte të nalta të tij, nderi, zemra e butë e gjerë, urësia, mëshira, shpirt madhësia, dashuria si dhe goja e embël, altruizmi hidhnin cilindo në dashurinë e tij…”

Një nga aftësit e tij si Gjeneral e strateg ushtarak është krijimi i Ushtrisë Kombëtare Shqiptare, në Kuvendin e Lezhës me 2 Mars 1444.

Tiparet kryesore të artit ushtarak të Skënderbeut ishin ndërtimi i një taktike dhe strategjie të re të  pa parë, në luftrat e principatave feudale Europiane të shekullit X-XIV.

Skënderbeu ishte i pari strateg ushtarak që e studjoi, përpunoi dhe përshtati ,artin ushtarak të kohës tij, për kushtet e konkrete të Shqpërisë. Gjenialiteti i tij qëndronë se Gjergj Kastrioti Skënderbeu krijojë, Artin e tij ushtarak për ushtirinë  shqiptare.

Arti ushtarak i Skënderbeut solli risi të reja në kalorsinë shqiptare. Ai hoqi dorë nga kalorsia feudale Evropiane e karrocuar e ngadalët dhe e pa monevrushme e kohës tij dhe krijoje një kalorsi të re, të ushtrisë shqiptare, të armatosur lehtë, e shpejtë dhe të manovrushme duke vepruar si në mbrojtje dhe në sulem.

Komandantët dhe drejtuesit e ushtrisë Skënderbeut,rridhnin nga familjet  e mëdha feudale shqiptare si më poshtë : Familja e Aranitve,Familja Muzakajve, Familja e Dukagjinve, Familja e Topiajve, Familja e Balshajve,Familja e Spanve e tjerë.

Skënderbeu duke njohur mirë artin ushtarak të kohës, taktikën dhe strategjinë e ushrisë otomane ndërtoi një Art ushtarak të ri, dhe krijojë një ushtri të përbër nga bijët e populli shqiptare, të cilët luftonin për një çeshtje të drejtë, për të mbrojtur Trojet Arbnore dhe shtëpite veta nga pushtuesit e huaj.

PËRBËRJA DHE STRUKTURA E USHTRISË SKENDËRBEUT:

1-Ushtria e Skendërbeut përbehej nga kembësoria e cila kishte në përberjë  rreth 6500-7500 ushtar të cilët i kishte stervitur dhe i komandonte Ajdin Muzaka djali i motres Skenderbeut,komandant i zoti dhe me provoje të gjatë në luftarake, ai ishte trim, guximtar, i pamposhtur dhe besnik i Skenderbeut.

2-Kalorsia e lehtë e cila përbehej nga 8000 kalorës,të cilët ishin stërvitur dhe komandohej nga djali i vellait të Skendërbeut Hamza Kastrioti ,i cili kishte provojë të madhe luftarake ,gjatë qendrimit në ushtrine Osmane,ai kishte drejtuar dhe marre pjesë në shume beteja luftarake.

3.Gjenerali Vrana Konti ishte një nga komandantët më të zotët në organizimin dhe drejtimin e ushtrisë Skënderbeut.

Ai kishte provojë të madhe  luftarake në  zbulimin e forcave të armikut, në organizimin e pritave dhe goditjet e befasishme të armikut.

Ai organizoj dhe stërviti kalorsin e shpejtë të ushtisë Skënderbeut, sepse kishte provoje të gjatë luftakrake se kishte sherbyer disa kohe si komandat në ushtrinë e aleatit të Skënderbeut, me Mbretin e Napolit Alfonsit V.

Skënderbeu në krijimin e kalorsis lehtë,kujdes të posaçëm i kushtonte zgjedhjes së kuaje të  racave më të mira të kohës të  cilët i kishte stërvitur, për të  përballuar ngarkesa fizike dhe për të kryer monovra dhe levizje të  shpejta duke shfrytëzuar me mjeshtëri terrenin. Kalorsia e Ushtrisë Skënderbeut, ishte e stervitur mirë në perdorim me mjeshtëri të monovren të goditjet befasishme dhe terhëqjes kur  raporti I farcave ishte i madh sipas situatës konkrete të betejës.

4.Skenderbeu nuk ishte vetëm Gjenerali, por edhe Komandant i Përgjithëshëm i Ushtrisë Shqiptare, por ai drejtonte ushtrinë dhe merrte pjesë vete në beteja luftarake.

Skënderbeu komandonte vetë një pjesë të ushtrisë tij  e cila përbehej nga një pjesë e zgjedhur e kalorsisë dhe këmbësorise të cilit ishin të  përgatitur dhe stërvitur mirë për beteja sulmi të befasishme në pikat më të dobta të armikut.

Kjo pjesë ushtrise qëndronte jashtë kështjellave në vende të mbrojtura dhe të  sigurta ,duke shfrytëzuar mirë terrenin, këto forca futeshin në luftim në moment vendimtare të betejës, duke përdorur, befasinë, monovrën , guximin, trimërinë dhe shpirtin luftarak  të ushtrisë shqiptare.

Tek Arti Ushtarak i Skënderbeut, tek  taktika dhe strategji e re në organizimin e betejave qëndronë pikërisht sekreti  i fitoreve të një ushtrie shqiptare me 10.000 mijë deri 12 mijë ushtarë  mbi ushtrinë e një Prendorisë Osmane me një ushtri 100.000 deri 150.000 ushtarë ,më raport 10-15 herë më të madhe në numer .

Por të  arritur këto fitore Skenderbeu e stërviti dhe  pajisi ushtrinë me armët më  të  mira të kohës,si shpata e mburojat e lehta, heshta, harqet, topuza, shigjetat, flakadanë dhe me artilerinë e kohës tij.

Armët përsonale të Skënderbeut janë shumë të  famshme dhe sot ato gjenden në  një nga muzete e Vjenës. 

Poeti Kombetar i Shqipërisë, Naim Frashëri, kur vizitoj këtë  muze shkroi disa vargje kushtuar armëve të  Skënderbeut.

Mësuesja dhe atëdhetarja e pa lodhur e shkollës  të  parë të  vashave shqiptare Sevasti Qirjazi në  një  shkrim,në  vitin 1925 thekson:

“Vjershat e Naimit e zgjuan Kombin Shqiptare nga gjumi i rendë  që  e kishte pushtuar dhe i dhanë  fuqi e guxim të  fillojë  luftën kundër tiranisë.”

PËRSHENDES TË GJITHË SHQIPTARËT ME NJË PJESË NGA POEMA :

HISTORIA E SKËNDERBEUT, NAIM FRASHËRI : 

Zjente bota, tundej dheu, 

u ngrit gjithë Shqipërija, 

duke thën’ erth Skender-beu, 

erdhi vetë Perëndia. …

Mbret i gjithë Shqipërisë 

sot të jetë Skender-beu, 

Erdhi ng’ an’ e Perëndisë, 

të shpëtonjë mëmëdheu;….

Këndo, këndo Skënder-benë, 

që s’ka pasur shok në jetë, 

që lartësoj Mëmëdhenë, 

kordhëtari trim me fletë! ….

Lum oj Shqipëri o lule! 

që pate trim të vërtetë, 

kurrë në turp nuk ungule, 

të la nder të madh për jetë. 

Nga Historia e Skënderbeut, Naim Frashëri, kreu VI, 1898.

Shqiptarët në Shqipëri, Kosovë dhe rajon duhet të synojnë krijimin e një politike të jashtme më të koordinuar, e cila reflekton një strategji të qartë kombëtare. Ashtu si Skënderbeu që manovroi mes fuqive të kohës për të siguruar mbështetje pa u varur plotësisht nga asnjëra, edhe sot shqiptarët duhet të ndjekin një diplomaci të mençur, duke ruajtur ekuilibrin mes SHBA-së dhe BE-së.

Nga Prof.dr. Skender ASANI

Kuvendi i Lezhës i vitit 1444 është një ngjarje historike që edhe sot prodhon mesazhe rëndësishme për kombin shqiptar. Ky akt politik dhe diplomatik, i cili bashkoi princërit arbërorë përballë kërcënimit osman, dëshmoi se uniteti është arma më e fuqishme për mbrojtjen e sovranitetit kombëtar. Në kontekstin e sotëm, ku bota përballet me një konfigurim të ri gjeopolitik të formuar nga divergjencat mes Shteteve të Bashkuara dhe Evropës, shqiptarët duhet të mbajnë një qëndrim të matur dhe strategjik për të ruajtur dhe avancuar interesat e tyre.

Historia ka treguar se përçarja e brendshme ka qenë gjithmonë një faktor që ka dobësuar shqiptarët në arenën ndërkombëtare. Ashtu si në shekullin XV, kur princërit shqiptarë lanë mënjanë rivalitetet për të krijuar një front të përbashkët kundër një rreziku ekzistencial, edhe sot është e nevojshme që shqiptarët të ndjekin të njëjtën logjikë për të përballuar sfidat globale. Fragmentimi politik brenda Shqipërisë, Kosovës dhe trevave të tjera shqiptare në rajon mund të pengojë aftësinë për të pasur një strategji të qartë kombëtare. Në një botë ku fuqitë e mëdha si SHBA dhe BE shpesh ndajnë qëndrime të ndryshme për çështje kyçe, shqiptarët duhet të ruajnë balancën e duhur në diplomaci, duke mos u bërë viktima të përçarjeve të mëdha globale, por duke përfituar nga secila palë në përputhje me interesat e tyre strategjike.

Divergjencat mes SHBA-së dhe BE-së janë evidente në disa fusha kryesore, duke përfshirë politikën e jashtme, sigurinë dhe qasjen ndaj krizave ndërkombëtare. Për shqiptarët, të cilët historikisht kanë pasur një mbështetje të fortë nga SHBA, por që janë të integruar dhe të varur ekonomikisht nga BE-ja, pozicioni i tyre duhet të jetë i ekuilibruar dhe i mençur.

Tradicionalisht SHBA ka qenë një mbështetëse kyçe e shqiptarëve në momente vendimtare, duke filluar nga Konferenca e Versjajës ku Presidenti Wilson pati rol vendimtar në ruajtjen e qenies shqiptare nga coptimi dhe dezientegrimi, pastaj ndërhyrja e NATO-s në Kosovë më 1999, me një rol vendimtar të administrates amerikane, apo mbështetja për pavarësinë e Kosovës në vitin 2008. Kjo aleancë është e pazëvendësueshme dhe duhet të forcohet në fushat e sigurisë dhe diplomacisë.

Në anën tjetër, integrimi evropian mbetet një objektiv strategjik për të gjithë shqiptarët. Bashkimi Evropian është partneri kryesor ekonomik dhe garantues i stabilitetit institucional për Shqipërinë dhe Kosovën. Shqiptarët duhet të ndjekin një diplomaci të zgjuar, duke mos u pozicionuar ashpër kundër asnjë pale, por duke ruajtur një qasje pragmatike që siguron përfitime afatgjata. Shqiptarët në Shqipëri, Kosovë dhe rajon duhet të synojnë krijimin e një politike të jashtme më të koordinuar, e cila reflekton një strategji të qartë kombëtare. Kuvendi i Lezhës tregoi se uniteti politik është jetik për mbijetesën kombëtare, dhe kjo vlen edhe sot, kur një qasje e koordinuar në diplomaci do të forconte pozitat e shqiptarëve në arenën ndërkombëtare.

Një faktor kyç për të siguruar një pozicion të fortë të shqiptarëve në arenën globale është mobilizimi i diasporës. Ashtu si kombet e tjera të vogla kanë arritur të përdorin diasporën për të ndikuar në politikën ndërkombëtare, edhe shqiptarët duhet të ndërtojnë mekanizma më efikasë për lobim në SHBA, BE dhe vende të tjera me ndikim. Diaspora shqiptare, e cila nga viti në vit po etablohet në vendet euro-atlantike përms intelektualëve dhe profesionistëve të shquar, sidomos në Shtetet e Bashkuara, ka një potencial të jashtëzakonshëm për të ndikuar në vendimmarrjet strategjike që prekin çështjen shqiptare. Në këtë drejtim, është e domosdoshme krijimi i një platforme të organizuar lobimi, e cila mund të veprojë në mënyrë të koordinuar për të mbrojtur interesat kombëtare në arenën ndërkombëtare.

Kuvendi i Lezhës na mëson se uniteti është faktori kyç për të mbijetuar dhe avancuar në kohëra të trazuara. Shqiptarët sot përballen me një botë në transformim të shpejtë, ku divergjencat mes SHBA-së dhe BE-së kërkojnë një diplomaci të kujdesshme dhe strategji afatgjata. Në vend që të bëhen viktima të këtyre përplasjeve, shqiptarët duhet të mbajnë një ekuilibër të mençur, duke ruajtur aleancën me SHBA-në, duke përshpejtuar integrimin në BE dhe duke ndërtuar një politikë të jashtme të koordinuar. Nëse dikur princërit shqiptarë lanë mënjanë përçarjet për t’u përballur me një sfidë ekzistenciale, sot është koha që shqiptarët, kudo ku ndodhen, të ndjekin të njëjtin parim, duke u bashkuar rreth një vizioni të përbashkët për të siguruar një të ardhme më të sigurt dhe më të begatë për kombin shqiptar.

Nëse i referohemi dokumenteve arkivore do të shohim se diplomacia e Skënderbeut është edhe sot një model i vlefshëm për politikën e jashtme shqiptare. Ai arriti të krijojë dhe të ruajë aleanca me fuqitë kryesore të kohës, si Vatikani, Napoli dhe Venediku, duke e pozicionuar çështjen shqiptare në qendër të ekuilibrave evropianë. Ashtu si Skënderbeu që manovroi mes fuqive të kohës për të siguruar mbështetje pa u varur plotësisht nga asnjëra, edhe sot shqiptarët duhet të ndjekin një diplomaci të mençur, duke ruajtur ekuilibrin mes SHBA-së dhe BE-së, si dhe duke ndërtuar politika të jashtme të koordinuara që mbrojnë interesat kombëtare në një botë gjithnjë e më të fragmentuar dhe më të trazuar.

Shkup, 02 mars 2025