Prof. Dr. Fejzulla BERISHA/
Në diskursin ndërkombëtar, e sidomos në narrativën politike të Beogradit, shpesh përsëritet pretendimi se “Serbia e ka humbur Kosovën”. Ky është një manipulim i qëllimshëm, një gënjeshtër historike dhe politike që synon ta paraqesë Kosovën si pronë të ligjshme serbe – gjoja të grabitur padrejtësisht. Në të vërtetë, Kosova nuk ka qenë kurrë pjesë e Serbisë në kuptimin juridik, por një territor i pushtuar përmes dhunës dhe i mbajtur me represion për më shumë se një shekull.
I. Pushtimi i Kosovës më 1912: fundi i sundimit osman, jo fillimi i të drejtës serbe
Në tetor të vitit 1912, ushtria e Mbretërisë së Serbisë pushtoi Kosovën – atëherë ende pjesë e Perandorisë Osmane – pa asnjë bazë ligjore ndërkombëtare që do t’i garantonte asaj sovranitet mbi këtë territor. Raportet ndërkombëtare të kohës, si ai i Komisionit të Carnegie-s (1913), dëshmojnë krime masive ndaj popullsisë shqiptare: masakra, dëbime, djegie dhe grabitje.
Ky pushtim ushtarak, si çdo formë tjetër kolonializmi, nuk krijon të drejtë sovrane. Serbia nuk fitoi asnjëherë legjitimitet mbi Kosovën, por vetëm kontroll të imponuar me forcë.
II. Politika e kolonizimit dhe serbizimit (1912–1941)
Pas pushtimit, Serbia dhe më pas Mbretëria e Jugosllavisë zhvilluan një politikë të planifikuar të kolonizimit me serbë e malazezë, në përpjekje për të ndryshuar strukturën demografike të Kosovës. Ligjet për kolonizim (1920–1939) shpërndanë prona shqiptare te kolonët sllavë, duke ndjekur një strategji të qartë etnospastrimi. Shkollat shqipe u mbyllën, gjuha dhe kultura shqiptare u shtypën, ndërsa mijëra shqiptarë u dëbuan drejt Turqisë.
Kjo ishte një dhunë sistematike dhe e qëllimshme – një përpjekje për ta bërë Kosovën “tokë serbe” përmes zhdukjes së shqiptarëve si element përbërës.
III. Kosova në Jugosllavi: autonomi kushtetuese, jo pjesë “natyrore” e Serbisë
Pas Luftës së Dytë Botërore, Kosova u përfshi në Federatën Jugosllave si krahinë autonome formalisht brenda Serbisë, por me status të veçantë kushtetues, që kulmoi me Kushtetutën e vitit 1974. Ajo kishte institucione vetëqeverisëse, përfaqësim federal dhe kompetenca të barasvlershme me republikat tjera.
Vetëm në vitin 1989, me ardhjen e Sllobodan Millosheviqit, Serbia suprimoi këtë autonomi përmes dhunës – një grusht kushtetues i shoqëruar me dërgimin e ushtrisë në Kuvendin e Kosovës dhe shuarjen e institucioneve shqiptare. Ky akt ishte i pavlefshëm juridikisht dhe u kundërshtua nga shqiptarët me krijimin e institucioneve paralele, duke dëshmuar se Kosova as atëherë nuk ishte pjesë e Serbisë, por një entitet që rezistonte ndaj kolonizimit të brendshëm.
IV. Lufta 1998–1999 dhe ndërhyrja e NATO-s: fundi i sundimit kolonial serb
Në fund të viteve ’90, Serbia intensifikoi represionin ndaj shqiptarëve. Mbi 13 mijë civilë u vranë, qindra mijëra u dëbuan dhe u kryen dhjetëra masakra – nga Prekazi e deri në Krushë, Mejë e Reçak. Këto krime tregojnë se Serbia nuk ushtronte autoritet sovran, por sundim me anë të terrorit.
Ndërhyrja e NATO-s në mars 1999, e bazuar në parimet e së drejtës ndërkombëtare humanitare, dëshmoi refuzimin ndërkombëtar të sundimit serb mbi Kosovën dhe hapi rrugën për çlirimin dhe ndërtimin e institucioneve të reja.
V. Pavarësia e vitit 2008 dhe opinioni i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë
Më 17 shkurt 2008, Kosova shpalli pavarësinë përmes një procesi të mbikëqyrur ndërkombëtarisht. Në vitin 2010, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë konstatoi se kjo shpallje nuk shkelte asnjë normë të së drejtës ndërkombëtare. Pra, bota u bind: Kosova nuk është “ndarë” nga Serbia, por është çliruar nga një pushtues.
VI. Narrativa serbe: manipulim për qëllime diplomatike
Serbia ka ndërtuar një narrativë të qëllimshme, ku paraqitet si viktimë që “e humbi Kosovën” për shkak të ndërhyrjes së jashtme. Ky narrativ përdoret në të gjitha frontet – në dialogun me BE-në, në raportet me Rusinë e Kinën dhe në përpjekjet për të penguar anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare.
Por kjo gjuhë nuk bazohet në fakte juridike, as në realitetin historik. Ajo synon të mbulojë krimet dhe të legjitimojë pretendime që kurrë nuk kanë ekzistuar.
VII. Rreziku i pranimtarisë së kësaj narrative
Përdorimi i shprehjes “Serbia e ka humbur Kosovën” është i dëmshëm dhe i rrezikshëm, sepse:
-e shndërron çlirimin e Kosovës në një kontestim territorial;-
relativizon luftën për liri dhe sakrificën e popullit shqiptar;-
inkurajon Serbinë të vazhdojë politikën mohimit dhe pengimit diplomatik.
Ky është një fyerje për viktimat, për UÇK-në, për ndihmën ndërkombëtare dhe për vetë parimet mbi të cilat është ndërtuar shtetësia e Kosovës.
VIII. Çfarë duhet të bëjë Kosova?
Kosova duhet të ndërtojë dhe artikulojë me vendosmëri një kundër-narrativë mbi tre shtylla:
- E vërteta historike – duke risjellë raportet dhe faktet mbi pushtimin dhe represionin (1912–1999);
- E drejta ndërkombëtare – me theks në parimin e vetëvendosjes dhe legjitimitetin e shpalljes së pavarësisë;
- Gjuha e çlirimit, jo e ndarjes – Kosova nuk është ndarë nga Serbia, por është çliruar nga një sundim kolonial.
Mbyllje: E vërteta si bazë e mbrojtjes së shtetësisë
Shtetësia e Kosovës nuk është një “favor” i dhuruar, por një realitet i fituar me gjak, qëndresë dhe vizion kombëtar. Kosova nuk është “humbje” e Serbisë – sepse Serbia nuk e ka pasur kurrë. Prandaj, çdo përfaqësim ndërkombëtar, çdo deklaratë diplomatike dhe çdo tekst akademik duhet të mbështetet mbi këtë të vërtetë thelbësore.
Të thuash se Serbia “e humbi” Kosovën është njësoj si të thuash se një hajdut ka humbur shtëpinë që kishte zaptuar me dhunë. Jo – shtëpia iu kthye pronarit të saj të ligjshëm.