s p – Page 578 – Dielli

“PERA PALAS” I STAMBOLLIT NGA NISI RRUGËTIMI I PAVARËSISË SË SHTETIT SHQIPTAR

December 21, 2024 by s p

Prof. Asoc. Dr. Zaho GOLEMI/

Stambolli 2692 vjeçar, i shquar në historinë e botës

Stambolli (Istanbul) është qytet i gjurmëve të thella historike, muzeve, kulturës, civilizimit, arsimimit, pasurisë, turizmit, tregëtisë, transportit tokësor, detar e ajror, qytet i zhurmshëm me jetë e gjallëri plot ngjyra, një qytet përherë i zgjuar. Në Stamboll gjenden rrënjët aristokratike të tre perandorive: Romake (Roma e Lindjes/Roma e re), Bizantine dhe Osmane. Stambolli është në fakt qendra kryesore kulturore, ekonomike dhe industrial, është i vetmi qytet në botë që gjendet në dy kontinente dhe i ndarë në tre zona kryesore Stambolli i vjetër (Emininy dhe Fatih, Bejollu pranë Gallatës që të dyja në pjesën e Stambollit europian si dhe Yskidari dhe kadikoji në pjesën e Stambollit anadollian). Në Stamboll gjenden qindra objekte luksi dhe turizmi, si dhe objekte kulti të besimit veçanërisht të ngritura nga viti 1453 deri me rënien e kalifatit më 1923, por edhe në këtë shekullin e fundit, ku vetëm lagjia “Fatih” ka 340 xhami, ndërkohë që gjithë Stambolli ka rreth 3400 xhami. Stambolli është ndër qytetet më të populluar të planetit, që daton si kohë themelimi më 667 para erës sonë, në të dy anët e Bririt të Artë, një vend i mahnitshëm i ngrohtë dhe me hotele luksozë, një oaz që i gjen të gjitha në zemër të metropolit, qytet i imazheve dhe befasive për vizitorët e botës.

Hoteli evropian “Pera palace” tek “mesi i botës” edhe “pronë” e shqiptarëve!

“Pera palace” në Stamboll është 130 vjeçar dhe mjaft i njohur në qytetin e dy kontinenteve dhe tre perandorive, në qytetin e kontrasteve, vlerave tradicionale, në qytetin e histories. Hoteli është përmbushja e dëshirave të botës, me portat drejt bukurive të çmuara, që vizitorët e botës e kanë pagëzuar si “kryeqytet i botës”, ura që lidh Evropën me Azinë, qytet i skutave të historisë, me metro që nga viti 1875, qytet i djegur disa herë, por sërish i ngritur gjithmonë dhe më i bukur. “Pera palace” është vendosur 7.4 km larg nga “kërthiza” e qytetit, 32 km nga Aeroporti “Mustafa Atatürk”. Hoteli ndodhet në zonën “Tepebashë” të lagjes “Beyoglu”, që tradicionalisht është quajtur si “Evropa e vogël”, ku zhvillohen aktivitete kulturore e sociale gjithëvjetore. Hoteli historik ‘Pera Palas’ i Stambollit u ndërtua për të famshmin “Orient Ekspres”, për pritjen e pasagjerëve që vinin në Stamboll me trenin luksoz Ekspres të Orientit, i cili në vitin 1888 nisej nga Parisi dhe mbërrinte në Stamboll pas një udhëtimi 80 orësh, në rreth 3000 kilometra nga stacioni Gare de l’Est i Parisit deri në Stamboll. Hoteli priste burokratë, artista, aristokratë të nivelit të lartë, pasagjerët elitarë europianë që kërkonin cilësi europiane në zemër të Stambollit. Ndërtimi i hotelit Pera (Pera Palas) filloi në 1892 dhe përfundoi më 1895, duke qenë mjaft komod për kohën sikurse edhe hotelet cilësore perëndimore. Pera është një fjalë me kuptime të ndryshme në disa gjuhë të botës si para, monedhë, përtej, dardhë, vlerë e çmuar etj. Në këtë hotel muze kanë qëndruar figura të politikës e sidomos të diplomacisë së Fuqive të Mëdha, bankierë, pronarë restorantesh, eksportues, hotelierë, ushtarakë të niveleve të larta, shkrimtarë si Agatha Christie, Alfred Hitchcock, Ernest Hemingëay e dhjetra qindra të tjerë të shquar në fushën e letrave. Hotel “Pera Palas” është një nga ndërtesat madhështore të Stambollit dhe hoteli i parë i Stambollit europian me standarde evropiane, me energji elektrike, i pari me ashensor elektrik dhe ujë të ngrohtë, që u inagurua më 1895 me një ballo speciale në hollín e tij. Duke qenë dëshmitare e shumë ngjarjeve të rëndësishme në Stamboll që nga Lufta e Parë Botërore, “Pera Palas” u bë pikë referimi në Turqi, dhe në platformat ndërkombëtare, ndërkohë që ka qenë dhe ka ngelur “kripa e gjellës në supën” e ekonomisë dhe kulturës popullore turke, fryma europianiste e hotelerisë europiane në Stamboll. Një shekull më parë Stambolli kishte rreth 1200 restorante, por dhe një mundësi të konsiderueshme akomodimi, ku edhe shqiptarët kanë pasur dhe kanë pjesën e tyre të kontributit në zhvillimin e këtij qyteti modern, edhe pse duhet thënë se një shekull më parë qyteti me më së shumti shqiptarë në botë.

Çfarë ishte “Pera Palas” për shqiptarët dhe pavarësinë e shtetit shqiptar?

Në hotelin “Pera Palace” në Stamboll, më 1912 mblidhej gjithashtu ajka e mençurisë intelektualiste e mbarë shqiptarisë, atyre që trashëgonin vetitë më të mira të platformës së Shqipërisë të së nesërmes. Natyrisht nuk mungonin edhe çështjet komplekse si dhe nga ndonjëri edhe çështja e interesave. Ishte vendi ku “ndeshej” mendimi progresiv dhe mendimi konservator. Në këtë vend historik në “Pera Palas” në këtë ndërtesë e stilit klasik evropian të Stambollit, dikur kanë bujtur me dhjetëra njerëz të famshëm të botës. Pikërisht këtu u takuan Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Syrja Vlora, Aziz Vrioni, Myfit Libohova dhe Esat Toptani për të diskutuar për Pavarësinë e Shqipërisë. Në dokumentat fotografike gjejmë edhe një fotografim të realizar nga patrioti i shquar shqiptar Hasan Prishtina i cili e ka realizuar në vitin e pavarësisë më 1912. Për shqiptarët është fakt historik se nga hoteli historik “Pera Palas” i Stambollit, nisi rrugëtimi i Pavarësisë së shtetit shqiptar, të Ismail Qemal bej Vlorës. Ndër njerëzit e famshëm të Stambollit është dhe vlonjati (Avlonyali) Ismail Kemal beu. Në azhendën historike të kombeve “Pera Palas” është edhe “pronë” e shqiptarëve, një pikë e rëndësishme historike në formën e një peligrinazhi për arsye se, prej këtij hoteli filloi rrugëtimi i Ismail Qemal Vlorës 68-vjeçar, që çoi në shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912. Pera Palas ngeli përjetësisht në kujtesën e shqiptarëve si pikënisja e Pavarësisë, si vend peligrinazhi, si stacioni ndër më të vizitueshmit të Arnavutëve në qytetin e trëndafiltë, kaq të njohur dhe të dashur. Ndërkohë që në këtë qytet Sami Frashëri ose sikurse e thërrasin “birin e tyre” turqit e vjetër dhe të rinj “Shemsedin Sami” personalitetin e shquar të letrave turke dhe shqipe, pasi ai shkroi aq shumë për Shqipërinë e tij imagjinare dhe për Perandorinë Osmane reale, në këtë qytet, ku i biri i tij Ali Sami Jen, u bë president i një ekipi të njohur futbolli deri në ditët e sotme.

Ismail Qemali, Lauzanne, “Le Matin” dhe misioni i gazetarit

Misioni i gazetarit është i njohur në mbarë botën, sikjurse edhe misioni i diplomatit, i atdhetarit por veçanërisht i shtetarit dhe shtetformuesit mendimtar dhe vizionar, që dinte të lexonte aktualen dhe perspektivën. Por në kohë historike kur definohen shtetet dhe vendoset e ardhmja e kombeve vlejnë edhe më shumë dëshmitë e të gjitha llojeve, edhe ato gazetareske kur shkruhen me vërtetësi dhe që garantojnë besueshmëri. Gazetat dhe revistat evropiane dhe jo vetëm në kohën dhe vendin e duhur shkruan për shqipërinë dhe shqiptarët. Në një pjesë të rëndësishme flitet e shkruhet edhe për fatin e kombit shqiptar. Edhe ideja dhe nisma për themelimin e shtetit të fundit në Ballkan ishte pjekur pikërisht në Stamboll. Prandaj edhe shgrimtarë, gazetarë, historian, kanë hedhur dritë e sigurisht do të vijojnë të ndriçojnë një nga periudhat më shpresëdhënëse të kombit, përfshi këtu veçanërisht ataqë janë thelluar në zbulimet që vijnë bazuar në dokumentacion autentikë dhe që për ne janë dokumenta RHK (dokumenta me rëndësi historike kombëtare). Kështu sipas Ilir Ikonomit gazetarit dhe shkrimtarit historik “Në kujtim të Ismail Qemalit”, shkruan: “Në “Pera Palace” shihje shpesh ato ditë të vitit 1912 një francez të shëndoshë, me flokë të zinj, të ndarë në mes dhe me mustaqe të trasha.

Ai ishte kryeredaktor i së përditshmes “Le Matin”, një prej gazetave më të njohura të botës dhe kishte ardhur nga Parisi për të mbuluar ngjarjet në Stamboll. Lauzanne njihej personalisht me Ismail bej Vlorën. Ndonjëherë mbrëmjeve, Ismaili i afrohej gazetarit dhe e pyeste fare shkurt: “Ndonjë të re?” Lauzanne i tregonte për humbjet dhe fitoret. Herë-herë, Ismail Qemali shprehte kënaqësi dhe thoshte vetëm kaq: “Sa mirë!” Në fytyrë nuk i shfaqej ndonjë emocion kushedi çfarë, pavarësisht se kush kishte humbur dhe kush kishte fituar. “Sa mirë!” përsëriste. Një ditë gazetari e pyeti: “Si ka mundësi që për ju është njëlloj mirë, si atëherë kur turqit fitojnë ashtu edhe kur ata munden?”. Ismaili vuri buzën në gaz si rrallë ndonjëherë dhe me fjalë të qarta e të matura, tha: “Eshtë mirë, sepse cilido qoftë fitimtari ose i munduri, ka ardhur ora që unë kam pritur gjithë jetën dhe që populli im ka pritur me shekuj: ora kur Shqipëria më në fund do të heqë zgjedhën dhe do të bëhet shtet i pavarur.” Stephane Lauzanne, fatmirësisht ka fiksuar në një shkrim të tij skenën e largimit të Ismailit nga Stambolli për të shkuar në Shqipëri. Një mëngjes, tregon ai, takova Ismail Qemalin, i cili po nisej me një torbë në dorë. Ishte e shtunë, 2 nëntor 1912. “Ku po shkoni kështu? – e pyeta. “Do të marr vaporin. Do të shkoj në Shqipëri,” – tha. Ismaili dhe njerëzit e tij do të niseshin me anijen rumune “Regele Carol”, që bënte rregullisht rrugën Stamboll-Konstancë. Anija mbante emrin e mbretit të Rumanisë, me të cilin Ismaili ishte njohur dekada më parë. Me të njëjtën anije do të niseshin edhe Nabi beu, ambasadori i Turqisë në Itali dhe Hilmi pasha, ambasadori në Austri. I pari shkonte për të vulosur paqen përfundimtare me Romën, pas humbjes së perandorisë në luftën për Tripolin. Tjetri do të bisedonte me Vjenën dhe do të kërkonte ndërhyrjen e fuqive për t’i dhënë fund përparimit të ushtrive ballkanike. Të dy negociatorët kishin me vete valixhe të mëdha, kujton Lauzanne. Por bagazhi më i rëndë për nga shpresat dhe nga vendosmëria ishte ai brenda torbës së vogël të Ismail Qemalit”. (sipas librit të Ilir Ikonomi “Pavarësia, udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit”. Për “Pera Palas” është folur dhe do të flitet, pasi nga ky hotel është pelegrinazhi patriotik për shqiptarët. Këtu nisi rrugëtimi real drejt Pavarësisë së Shqipërisë, pasi në këtë hotel shkuan dhe qëndruan njerëz të famshëm por mbi të gjitha kaluan netë e ditë njerëz me vlera për kombet sikurse ishte Ismail Qemali që kishte marrë mbi supe një ndër barrët më të rënda dhe më të vështira të historisë, atë të shpalljes së shtetit të pavarur shqiptar. Edhe plani i shpalljes së Pavarësisë shqiptare e ka zanafillën pikërisht në këtë hotel të famshëm europianist në Stamboll. Plani u thur dhe u programua nga Ismail Qemali dhe Hasan Prishtina më 12 janar 1912 pasi ky i fundit një ditë më herët, kishte mbajtur një fjalim të fuqishëm në emër të grupit të deputetëve shqiptarë në seancën plenare që u mbajt në Parlamentin Osman.

Prej këtu, vendosën tē përfshinin në planin e tyre edhe deputetët e tjerë shqiptarë duke u mbledhur një ditë mē vonë më 13 janar 1912 në shtëpinë e Syrja bej Vlorës, i cili ishte deputet i mexhlisit (kuvendit) osman e kushëri i dytë i Ismail Qemalit, që gjendej afër sheshit “Taksim” jo larg prej Pera Palace. Nē takimin e Taksimit bashkë me deputetin e Beratit Aziz Pashë Vrioni, të Gjirokastrës Myfid bej Libohova dhe tē Durrësit Esad pashë Toptani, të gjithë lidhën besën duke u betuar mbi Kuran se do të ngrinin në revoltë popullsinë e zonës ku kishin ndikim. Kjo mbledhje e ky betim njihet në histori si pikë kthese me emrin “Komploti/ Mbledhja e Taksimit”, që në fakt është një pakicë deputetësh edhe pse në Parlamentin Osman të asaj periudhe (1912) ishin 26 deputetë për nga gjaku shqiptar. Ismail Qemali e dinte mirë se “Pera Palace” shërbente edhe si qendër takimesh patriotike, por dhe qendër e spiunëve, si hotel i gjeneralëve britanikë, shkrimtarëve, tregtarëve të armëve, udhëtarëve të ndryshëm të Orientit në një ndër lagjet më të frekuentuara dhe të pëlyera të Stambollit. “Pera Palace” ishte përshëndetja e fundit e Perëndimit përgjatë rrugës drejt Orientit, hoteli më i shkëlqyeshëm i llojit perëndimor në kryeqytetin e perandorisë osmane, që në fakt shtrihej në 8 milionë kilometra katrorë. Me këtë hotel Stambolli linte pas të kaluarën osmane dhe po katapultohej në kohëra modern. Stambolli dhe veçanërisht ky hotel kishte parë edhe refugjatë, oficerë të larguar nga shërbimi, përjetoi fundosjen e Kalifatit, dëshmonte se jeta matej me orën e Parisit, Londrës dhe Neu Yorkut. Në tranzicionin e pushtetit Mustafa Kemal Atatürk, adhurues i kulturës perëndimore solli një imazh të ri të shekullarizmit, me identitetit të ri perëndimor, kun ë fakt ky hotel ishte pranvera e parë perëndimore në Stambollin e “ndryshkur” nga çallma osmane e shekujve. Pesha e udhëtimit të babait të kombit ishte pasha e halleve të një kombi të tërë, pesha e pavarësisë shqiptare. Ismail Qemali që dikur para 112 vitesh qëndronte ulur në hollin e vogël të hotelit, nuk është më një “plak”, 68-vjeçar, që rrethet intelektuale të Stambollit dhe jo vetëm e thërrisnin “Avlonyali Ismail Kemal bej”, por një figurë përfaqësuese e mençurisë shqiptare që jetonte dhe pulsi i rrihte për ardhmërinë e kombit por dhe zemra ja donte një gjë të tillë. Përtej rehatisë së “Pera Palas”–it qëndronte një komb i tërë, prandaj dhe misma e tij që nisi në këtë hotel ndonji një rrugëtim prej 4122.5 kilometra të gjatë në rrugëtimin me karrocë, me anije, me tren, sërish me anije dhe që përfundoi në Vlorë sërish me karrocë nëpër rrugët e përbaltura të Myzeqesë edhe duke fjetur dy netë një në Çermë të Lushnjës dhe një tjetër në Libofsh të Fierit përpara se të mbrinte në Vlorën e tij dhe përpara se të trupëzohej dhe të hynte në histori si vigani i flamurit kombëtar dhe themelues i shtetit të parë shqiptar.

Roli i medias në mbrojtjen e demokracisë

December 20, 2024 by s p

Bajram Begaj/

Në këtë fundvit të 2024-ës kam privilegjin dhe kënaqësinë e veçantë të jem me ju, kërkuesit dhe mbrojtësit të lajmit të vërtetë, kujdestarë të informacionit tonë të përbashkët dhe kontributorë thelbësorë në fuqizimin e vlerave të demokracisë. Me përkushtimin dhe profesionalizmin tuaj, çdo fjalë që përcillni, çdo ngjarje që raportoni, çdo histori që i jepni jetë, ndikon në ndërgjegjësimin e shoqërisë sonë dhe në formësimin e debatit publik. Ju jeni urë e rëndësishme lidhëse mes ngjarjeve dhe shoqërisë, duke bërë të njohur të vërtetën dhe duke sjellë informacione të rëndësishme në jetën tonë të përditshme. Puna juaj është më shumë se përgatitja dhe përcjellja e lajmit.

Ajo është një akt kurajoje në shërbim të publikut, shpesh i kryer në rrethana sfiduese, me burime të kufizuara. Ju mbani mbi supe përgjegjësinë e transmetimit te publiku të lajmit profesional në një kohë që ju duhet të menaxhoni e filtroni qindra realitete të transmetuara në dhjetëra forma, për të sjellë te ne informacionin e vërtetë. Roli i medias në mbrojtjen e demokracisë, në debatin dhe lirinë e mendimit, është i pazëvendësueshëm. Qytetarët e kërkojnë dhe duan informacionin.

Atyre u pëlqen të lexojnë, dëgjojnë, kuptojnë, sfidojnë, mbështesin e debatojnë. Sa më e respektuar dhe profesionale të jetë media shqiptare, aq më shumë do të jetë e informuar dhe e përfshirë shoqëria dhe shumë më e fortë do të jetë demokracia. Media është përballur me një sërë sfidash të rëndësishme, të evidentuara edhe në progres-raportin e fundit të Komisionit Evropian. Integriteti dhe funksionimi i medias në vendin tonë janë tema të rëndësishme për të sotmen dhe të ardhmen e shoqërisë sonë. Në kohën e rrjeteve sociale dhe teknologjisë së komunikimit që zhvillohet me shpejtësi marramendëse, mbi supet tuaja bie edhe një pjesë e madhe e peshës së edukimit të publikut me cilësinë e lajmit dhe të të rinjve me pasionin për profesionin e informacionit cilësor. Zëri juaj, pena juaj, imazhi që ju transmetoni, sjellin sa qartësi, aq edhe orientim. Ju ndikoni në mënyrën se si shoqëria jonë e shikon veten dhe reflekton. Në këtë aspekt, kemi nevojë të bashkëpunojmë për të luftuar stereotipat, stigmatizimin dhe llojet e ndryshme të diskriminimit në shërbim të kohezionit social, kulturor e atij ndërmjet brezave.

Mediat sociale e kanë diversifikuar informacionin, i kanë dhënë zë gjithsecilit, kanë hapur mundësi të mëdha, por gjithashtu, edhe sfida të reja. Ky diversifikim i lajmit ka ardhur me një kosto të lartë për cilësinë e tij për shkak të keqinformimit dhe të “fake news”-ve, ndaj roli juaj si profesionistë të informimit është më i rëndësishëm se kurrë. Ju jeni ata që hidhni dritë mbi të vërtetën, duke verifikuar informacionin në një oqean përmbajtjeje të pafiltruar. Këtij oqeani të trazuar lajmesh e komentesh i është shtuar tashmë dhe Inteligjenca Artificiale, e cila ashtu si mediat sociale, ka një potencial të pakufishëm, aq sa paraqet edhe rreziqe.

Inteligjenca Artificiale mund ta përforcojë punën tuaj duke hapur horizonte të reja për transmetimin e informacionit dhe për analizimin e të dhënave, por teknologjia duhet t’i shërbejë shoqërisë, jo e kundërta. Ju nxis ta përdorni atë me kujdes, etikë, humanizëm, profesionalizëm dhe gjithmonë në shërbim të së vërtetës. Përballja me këto sfida kërkon bashkëpunim ndërmjet institucioneve, organizatave të medias dhe shoqërisë civile për të mbrojtur lirinë e shtypit, për të siguruar informim të saktë dhe për të mbështetur zhvillimin e një mjedisi mediatik të qëndrueshëm, të besueshëm dhe të paanshëm. Jetojmë në një botë të polarizuar me botëkuptime të ndryshme mes brezash, grupeve sociale e kulturore. Komunikimi në ambiente të ndryshme, veçanërisht në shkolla, është ashpërsuar.

Ju ftoj të bashkojmë forcat në të përditshmen e në nisma inovative për të dhënë shembujt pozitivë dhe praktikat e komunikimit paqësor e cilësor. Në intensitetin e imazheve dhe zërave në shumë rrjete, le të nxisim e paraqesim zërin dhe imazhin e qytetarisë, vetëpërmbajtjes, dijes dhe mirëkuptimit, të gjitha këto të domosdoshme për një shoqëri të zhvilluar dhe një të ardhme të mirëqenë e të begatë në vendin tonë. Kjo është veçanërisht e nevojshme në kohë si tonat, shumë sfiduese. Konfliktet e luftërat vijojnë në Evropë dhe Lindjen e Mesme. Në këto kohë tensionesh, lajmi i vërtetë gjendet vetëm te mediat profesioniste, të cilat padyshim janë të sfiduara si nga lajmet e rreme e “deep fake”, ashtu dhe nga vështirësitë financiare.

Gjithsesi, zëri i profesionistëve të medias së guximshme nuk ka munguar dhe media profesionale mbetet një busull që na udhëheq në vlerësimin e drejtë të kompleksitetit të realiteteve. Ju siguroj se Presidenti ka vëmendjen e vullnetin për t’ju dëgjuar e mbështetur. Përpjekja dhe integriteti juaj janë të shenjta. Ju jeni profesionistë të nderuar dhe frymëzim për të rinjtë e të rejat që do të ndjekin rrugën tuaj, për t’ju përkushtuar të vërtetës dhe një profesioni sfidues në shërbim të së drejtës themelore për informim. Profesioni juaj përbën një mision jetik për shoqërinë. Ai është garanci për një shoqëri më të drejtë. Padyshim, jo çdo gjë varet nga ju, por ju keni pushtetin e katërt, ndoshta atë më të fuqishmin në botën e sotme. Unë uroj ta përdorni këtë pushtet me përgjegjësi.

Jam dhe do të mbetem bashkëpunëtori e mbështetësi juaj për një shoqëri të mirinformuar, për qeverisje transparente dhe për dialog politik e social, kuptimplotë e paqësor. Ju uroj që këtë vit të ri të mund ta ushtroni profesionin tuaj të bukur si gazetarë në pavarësi e liri të plotë, të kërkoni të vërtetën, të mund ta transmetoni atë te publiku pa u shqetësuar e pa u vënë në rrezik. Informacioni juaj i drejtë, në kohë dhe i paanshëm i jep frymë debatit dhe ushqen demokracinë tonë. Në këtë moment reflektimi, në një vit të mbushur me ngjarje të rëndësishme për vendin, kombin dhe qytetarët, dëshiroj t’ju falënderoj për punën tuaj të palodhur dhe të guximshme.

Gëzuar Vitin e Ri!

Ju sjelltë 2025-a risi të këndshme, audiencë e lexueshmëri të lartë dhe shumë suksese!

Le të jetë viti i ri 2025, një vit i mbushur me gëzim, suksese dhe frymëzim për të vazhduar misionin tuaj të rëndësishëm./Gazeta Panorama

Adresimi i Kryeministrit Kurti në seancën e përbashkët plenare mes Kuvendit të Republikës së Kosovës dhe Kuvendit të Republikës së Shqipërisë

December 20, 2024 by s p

Prishtinë, 20 dhjetor 2024/

Sot në Prishtinë u mbajt mbledhja e dytë e përbashkët mes Kuvendit të Republikës së Kosovës dhe Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, në të cilën Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti mbajti një fjalë rasti.

Fjala e plotë e kryeministrit Kurti:

E nderuar Presidente e Republikës së Kosovës, znj.Vjosa Osmani – Sadriu

E nderuar Kryetare e Kuvendit të Republikës së Shqipërisë, znj.Elisa Spiropali,

I nderuar Kryeministër i Republikës së Shqipërisë, z.Edi Rama

I nderuar Kryetar i Kuvendit të Republikës së Kosovës, z.Glauk Konjufca,

Të nderuar deputetë të dy republikave tona demokratike e parlamentare,

Të nderuar drejtues e përfaqësues të institucioneve qendrore e vendore,

Shkëlqesi ambasadorë dhe ju diplomatë të tjerë,

Të dashura familje të dëshmorëve, invalidë e veteranë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës,

Të dashur qytetarë,

Sot në Prishtinë moti është i ftohtë, siç i takon në këto javë të mbylljes së vitit, por besoj se ai nuk ndikon aspak në atmosferën e ngrohtë në këtë sallë, ku janë bërë bashkë dy kuvende, ai i Shqipërisë dhe ai i Kosovës. Dhe nuk ka si të ndodhë ndryshe. Dy republikat tona janë parlamentare dhe ju, të dashur deputetë, përfaqësoni qytetarët e dy shteteve dhe pjesëtarët e të njëjtit komb. Dy shtetet tona, edhe pse të themeluara me një distancë kohore nga njëri-tjetri, janë shprehje politike e së njëjtës aspiratë shekullore të shqiptarëve për ruajtjen e identitetit dhe bashkimin kombëtar. Legjislatura e parë e Kuvendit të Shqipërisë e dalë nga zgjedhje pluraliste e njohu shpalljen Republikës së Kosovës me rezolutën e datës 21 tetor 1991. Ndjenja e vëllazërisë, vetëdija historike dhe përgjegjësia para qytetarëve që na kanë zgjedhur për t’i përfaqësuar, motivojnë mbledhje si këto.

Si kryesues i Qeverisë së Kosovës, shpreh kënaqësi që sot Kuvendet e dy shteteve bëjnë bilancin dhe vlerësimin e marrëveshjeve të nënshkruara në mbledhjet e përbashkëta qeveritare dhe që besoj se mbulojnë të gjitha fushat e veprimit shtetëror: që nga mbrojtja; infrastruktura; bujqësia; shkëmbimet tregtare; tregu i përbashkët energjetik; turizmi; lëvizja ndërkufitare pa kontrolle; njohja e kontributeve shoqërore për efekt të pensioneve; njësimi i teksteve shkollore; organizimi i veprimtarive të përbashkëta artistike e sportive; reduktimi i procedurave administrative për banim, studim, punësim e sipërmarrje e të tjera, e të tjera. Rezultatet e deritanishme të këtyre marrëveshjeve janë të prekshme për qytetarët dhe nxitëse për të vijuar më tej në këtë rrugë. Më lejoni të përmend vetëm disa nga arritjet e përbashkëta:

– Shqipëria është ndër pesë vendet e para me të cilët Kosova ka vëllimet më të mëdha të shkëmbimeve tregtare dhe partneri kryesor tregtar i Kosovës për vitin 2023 me vlerën 440 milionë euro;

– Tregu i përbashkët energjetik ALPEX “Albanian Power Exchange” është funksional;

– Lëvizja pa asnjë kontroll e qytetarëve në kufi për një periudhë 9 mujore dhe gjatë fundjavave e festave shtetërore edhe për tre muajt e mbetur, ndërkohë që po punohet për heqjen e kontrollit përgjatë tërë vitit;

– Lehtësimi i procedurave të kontrollit të produkteve me origjinë joshtazore në pikat e inspektimit kufitar;

– Hapja e 26 vendkalimeve të reja për mbi 200 mijë banorët e zonave kufitare dhe rehabilitimi i disa segmenteve rrugore të fshatrave kufitare Shqipëri-Kosovë;

– Hapja e dy zyrave doganore të Kosovës në Durrës e Porto Romano dhe reduktimi i skanimit të dyfishtë nga 100% në 10%;

– Hapja e korridoreve të reja ajrore për fluturime komerciale që kanë shkurtuar fluturimet për dhe nga Kosova;

– Ofrimin e shërbimeve mjekësore nga spitalet e zonave kufitare Kukës, Gjakovë, Prizren për banorët e tyre;

– Bashkëpunimi në aplikimin e suksesshëm të Kosovës për organizimin e Lojërave Mesdhetare në vitin 2030 dhe bashkëorganizimi i Kampionatit Evropian të Volejbollit për vajza të grupmoshave U16;

– Fondi i përbashkët për projektet teatrore dhe organizimi i festivalit mbarëkombëtar i teatrit shqiptar “Moisiu”;

– Veprimtari të shumta të përbashkëta në kinematografi, trashëgimi kulturore e muze;

– Abetarja e njëjtë mësohet në shkollat tona tash e tre vjet dhe vijon bashkëpunimi për hartimin e “Enciklopedisë shqiptare”;

– Njësimi i procedurave për regjistrimin e studentëve dhe dhënia e bursave;

– Lehtësimi i procedurave të transitit të mallrave ushtarake dhe teknologjisë me përdorim të dyfishtë;

– Bashkëpunimi për operacionet në fushën e kërkim-shpëtimit në të dy vendet;

– Platforma e përbashkët digjitale e informacionit dhe promovimit turistik e të tjera.

Të dashur deputetë të Kuvendeve tona,

Jemi të vetëdijshëm se nuk na lejohet mburrja dhe vetëkënaqësia për arritjet. Kemi shumë punë për të bërë, si Qeveri, si Kuvende dhe si administrata publike për të lehtësuar bashkëpunimet e natyrshme midis qytetarëve të dy republikave tona. Sepse, siç e ka thënë poeti dhe prozatori ynë i mirënjohur Primo Shllaku: “Kufiri ndërmjet Kosovës e Shqipërisë është si kufiri ndërmjet dy barkusheve të zemrës.” E Kuvendet kanë rol të rëndësishëm për miratimin e marrëveshjeve dypalëshe dhe po ashtu edhe për monitorimin e zbatimit të tyre.

Komisionet e përbashkëta parlamentare të ngritura enkas për marrëdhëniet dhe marrëveshjet midis dy shteteve besoj se do të ndihmonin në këtë drejtim. Kemi punë përpara, jo vetëm ndaj qytetarëve tanë, por dhe për ndihmuar për sigurinë e jetesën e dinjitetshme te shqiptarët në shtetet fqinje, në Maqedoni të Veriut, në Mal të Zi, por sidomos në Luginën e Preshevës në Serbi. Shqiptarët nën Serbi janë komuniteti etnik më i diskriminuar në Evropë, prandaj ata meritojnë vëmendje më të madhe në bashkërendimin e politikave rajonale të Republikës së Shqipërisë dhe të Republikës së Kosovës. Shqiptarët nuk janë fajtorë që janë autoktonë.

Në buxhetin e vitit të ardhshëm kemi ndarë si Qeveri e Kosovës katër milionë euro për Luginën e Preshevës. Uroj të shërbej kjo si një shembull edhe për Shqipërinë!

Shqipëria dhe Kosova aspirojnë të jetë anëtare të denja të familjes euro-atlantike dhe po marrin përgjegjësinë që u takon në lidhje me anëtarësimin në Bashkimin Evropian dhe në NATO. Pakicat kombëtare në Kosovë dhe te shqiptarët në përgjithësi janë bashkë me ne sepse ne jemi respektues dhe të përgjegjshëm ndaj tyre. Kosova dhe Shqipëria besojnë në të drejtat e njeriut, janë kontribuese të paqes dhe të sigurisë në rajonin e Ballkanit Perëndimor, prandaj dhe janë mbështetës të fuqishëm të proceseve integruese euro-atlantike. Sot më shumë se kurrë shtetet demokratike në kontinentin tonë po ndërgjegjësohen se kanë nevojë si për Bashkimin Evropian, si për NATO-n. Jo më kot, dy vendet anëtare të Bashkimit Evropian, Finlanda dhe Suedia, kohët e fundit vendosën që t’i bashkohen Aleancës së Atlantikut Verior. Neve në Kosovë na gëzon fakti që Shqipëria është anëtare e NATO-s dhe vend kandidat i Bashkimit Evropian. Kosova ka dorëzuar aplikimin për t’u bërë anëtare e Bashkimit Evropian dhe po avancon në këtë drejtim, për aq sa lejon situata ku ajo ndodhet, kryesisht për shkak të refuzimit agresiv të Serbisë për të na njohur si shtet, por edhe për shkak të mosnjohjes nga pesë vendet anëtare të BE-së. Ndërkaq NATO-ja është në Kosovë, Kosova nuk është ende në NATO.

Mirëpo, Kosova po bën hapa gjigantë drejt NATO-s. NATO nuk ka armatim të vetin, NATO e ka vetëm armatimin e shteteve anëtare dhe për dallim nga viti 2018-2020 kur kishin më pak se katër milionë euro investim në armatim, në vitet 2021-2023 kemi mbi 239 milionë euro investim në armatim dhe municion. Pra ne nuk mund të anëtarësohemi në NATO se nuk jemi mjaftueshëm të fortë por do të anëtarësohemi sepse do të bëhemi gjithnjë e më të fortë dhe nga NATO të përfitojmë sepse edhe do të kontribuojmë.

Agresioni i Rusisë në Ukrainë, rindezja e konflikteve në Lindjen e Mesme, sulmet terroriste ndaj Kosovës, ai në Banjskë dhe ky i fundit në kanalin Ibër-Lepenc, që vijnë nga e njëjta adresë, Serbia e nëse nuk është Serbia është edhe Serbia dhe Rusia bashkë, e kanë bërë këtë çështje urgjente, pra anëtarësimin e Kosovës në NATO. Forcat e Sigurisë së Kosovës është në lartësinë e detyrës që kërkojnë standardet e Aleancës dhe ne besojmë se Shqipërinë e kemi në krah të përpjekjeve tona për të tejkaluar pengesat politike ndaj anëtarësimit të Republikës së Kosovës në këtë organizatë.

Qysh në vitin e kaluar edhe në këtë vit, edhe vitin e ardhshëm ne tejkalojmë kriterin prej 2 për qind të bruto produktit vendor që është i vendosur në samitin e Wales-it para 10 vjetëve të NATO-s kur u përcaktua si kriter.

Edhe në Kosovë edhe në Shqipëri të nderuar deputetë, të dashur kolegë nga ekzekutivi, besoj që duhet t’i kushtojmë rëndësi të posaçme katër kategorive shoqërore: aktivizimit dhe të drejtave të grave që na e dyfishojnë kombin, rinisë që është energjike dhe shumëgjuhëshe si asnjë tjetër në Ballkan, diasporës që është më e madhe dhe patriotike, sërish, si asnjë tjetër nga Ballkani, dhe zhvillimit të fshatit e të malësive tona.

Në Kosovë, rritja ekonomike mesatare në këtë katër vjeçar ishte më e larta prej se kemi shpallë pavarësinë e po ashtu edhe avancimi demokratik, luftimi i korrupsionit e progresi shoqëror. Gjithashtu si asnjëherë më parë kemi shtrirë sovranitetin në veri të Kosovës, kemi integritet territorial dhe sot që po flasim në Kosovë mund të ketë akte sporadike terroriste, por nuk ka më burime të brendshme që mund të na cenojnë sigurinë apo stabilitetin.

Terrorizimi i paramilitarëve të orkestruar e të financuar nga Serbia është shprehje e pafuqisë së tyre. Dikur nuk kanë bërë akte terroriste sepse e kishin krejt në kontroll, tash që e kanë humbur kontrollin bëjnë akte terroriste por ky është fundi i tyre. Aktet e tyre terroriste janë dëshpërimi i tyre, janë fundi i sundimit të tyre.

Të nderuar të pranishëm,

Vitin tjetër, Kuvendet e Republikës së Kosovës dhe të Republikës së Shqipërisë do të riformohen, sipas vullnetit që qytetarët do të shprehin në kutitë e votimit. Cilëtdo qofshin deputetët që do t’i përfaqësojnë, unë jam i sigurt se mbledhjet e përbashkëta të dy Kuvendeve do të vijojnë me të njëjtën frymë dhe dobi publike, sikurse kjo mbledhje e sotme.

Falënderoj dy kryetarët e Kuvendeve, znj. Spiropali dhe z. Konjufca, për organizimin e saj, falënderoj Kryeministrin e Shqipërisë, z. Edi Rama, për pjesëmarrjen e tij, kryetarët e grupeve parlamentare, deputetët e pranishëm dhe të gjithëve bashkë ju uroj ditë të mbarë!

At Marko Moçka bekues i flamurit kombëtar

December 20, 2024 by s p

Kristo Çipa/

Ishte gjysëm e dytë e shekullit të 19 kur në qiellin shqiptar filluan të vezullojnë yjet e Rilindjes kombëtare të ardhur nga të katër anët e horizonzit dhe gjithë kontinentet e botës për të qëruar qiellin e kombit më të vjetër. Një ndër këta yje vezullues ishte dhe Marko Moçka i lindur në vitin 1857 në pjesën e ultësirës së Vlorës dhe mbaron shkollën fillore në qytetin e Vlorës. Vatra familjare dhe flaka e dheut të Mëmëdheut e përgatitën Marko Moçkën për të kapur armën më të fuqishme të kohës që ishte dija. Mbaron shkollën e mesme dhe të lartë në Janinë dhe kalon oqeanin ku vazhdon arsimin në teologji ku merr edhe titullin fetar “ Dhespot”

Era e Atdheut dhe e flamurit e rikthejnë At Marko Moçkën në Shqipër më 25.4.1912 ku krijon edhe shoqatën e parë të fesë ortodokse..

Fillon të krijojë marrëdhënje me personalitetet shqiptare në Shqipëri dhe Amerikë dhe krijon mundësinë e takimit të parë me Presidentit Amerika Uillson ku edhe i ngarkohet detyra e bekimit të flamurit kombëtar në ditën e shpalljes së pavarsisë. Dhe Ati menjëherë pas shpalljes së pavarsisë i shkruan Presidentit Uillson:

“Mesazhin tuaj plr moscoptimin e tokave shqiptare e lexova në ditën e flamurit më 28 Nëntor 1912 dhe u prit me duartrokitje e brohoritje të fuqishmr. Shqipëria dhe shqiptarët do ju jenë përherë mirënjohës SHBA dhe juve Zoti Presidend”! Në takimin e dytë pas shpalljes së pavarsisë, Presidenti i drejtohet At Marko Moçkës

“-Gëzohem shumë që ju takob personalisht zoti Marko dhe u informova se gjithshka shkoi mirl! Ta gëzoni pavarsinë!

Këtë takim tonin mund ta quajml edhe fillimi e marrdhënieve miqësore shqiptari-amerikane, apo jo zoti Marko?” Të dy burrat rrokën duart mbi flamuj, dhanë besim e miqësi. At Markua edhe gjatë luftës sl dytë botërore mbajti një qëndrim pro aleatëve perëndimorë duke bekuar misionin angli-amerikanë në vitin 1943. Në kishën e shën Kollit u strehuan 50 hebrej. Kjo kishë që ishte ndër më të mëdhat në Ballkan u rrafshua nga regjimi komunist vite më vonë.

Burrat e bekuar të Shqipërisë çuditërisht kanë patur një fund tragjik ashtu si edhe At Marko Moçka i cili u masakrua nga regjimi komunist në vitin 1947. Për figurën e At Marko Moçkës kanë folur e shkruar shumë personalitete si Pjetër Arbnori, Osman Kazazi, Haki Koltraki, Bardhosh Gaçe, Vath Gruda e të tjerë. Në plejadln e burrave me bekim hyjnor At Marko Moçka do të ngelet ndër më të diamantët se ai kurrë su përlye me baltën e pushtetit. Në nderim të tij unë kam shkruar një poezi të cilën me shumë dëshirë po e rreshtoj në këtë shkrim homazh për Atin.

Ç’DOMETHËNË ECJE PËRPARA?

December 20, 2024 by s p

Saimir Lolja/

Ç’domethënë të keshë, të dishë, të ngjitesh, të zbresësh, të përparosh, nga e deri ku? Deri ku ësht kufini për këto dhe a mbeten të njëjtë qëllimet për to? Sepse njeriu vjen lakuriq në këtë jetë dhe ikën po lakuriq nga kjo botë. Rrjedha në kohë e shoqërive njerëzore ka ngjitjet (zhvillimet), kthesat, zbritjet (rrënimet). Ajo ësht e pa ndërprerë dhe gjithmonë ndryshe edhe në gjatësi kohe nga copëza e shkuar e ngjashme. Çdo copëz e historisë njerëzore ësht pasojë edhe e copëzës së ngjashme të shkuar edhe e ndikimeve të reja. Katër periudhat e përsëritshme të historisë njerëzore janë: 1) Kohët e vështira krijojnë njerëz të fuqishëm. 2) Njerëzit e fuqishëm krijojnë kohë të mira. 3) Kohët e mira krijojnë njerëz të dobët. 4) Njerëzit e dobët krijojnë kohë të vështira. Pra, përparim ose ecje përpara do të thotë ose ngjitje ose zbritje.
Njeriu përparon për nga jasht vetvetes por jo për nga brenda sepse instinktet, emocionet dhe organet trupore nuk i ndryshojnë. Për nga jasht, atij i ndryshon veshja, vendi dhe kushtet e jetesës, pamja, ushqimi, gatimi, kimikatet, veglat dhe makinat që përdor, tingujt që dëgjon, çfar sheh dhe prek, dhe rrjedhimisht qëllimet, botënjohja dhe botëkuptimi.

DIJA – A i nevojitet njeriut dije dhe të kuptojë që të ecë përpara? Sa dhe deri ku? Sepse me një rreth të vogël e një të madh vërtetohet matematikisht se sa më shumë të dihet aq më shumë dallohet se nuk dihet. Nëse njeriu di shumë por s’i kanë vlerë kohore apo përdorimi ose s’ia kërkojnë ose s’i janë të frytshme ose janë të rrezikshme apo të tepruara, atëhere për të ësht sikur nuk di. Shumë nga ajo sasi s’ka për t’u përdorur ndonjëherë, ndonëse i shërben vetëm mendjes për një kuptim më të gjërë e më të thellë. Shekulli XXI tregon se njohuria dhe zgjuarsia e shoqërisë janë rritur shumë, me shpejtësi të madhe dhe frikshëm, veçanërisht pas vitit 2000.

USHQIMI – A i nevojitet ushqim i mirë njeriut të mendojë dhe të ecë përpara? Nëse ushqimi nuk ësht natyral, njeriu bëhet shëndetlig dhe trupi i tij kalbet nga brenda dhe sëmundje të padëgjuara lindin. Kur ushqimi ësht natyral edhe shoqëria dhe raca shoqërore përcillet e fortë në brezat e rinj. Përndryshe trupi i njeriut fillon të kundërveprojë jo natyralisht për të tretur ushqimet jo natyrore. Shembull i shtrembërimit të natyrës ësht rasti i sëmundjes të quajtur i lopës se çmendur, e cila ndodh ngase lopës i jepet ushqim proteinik për ta rritur shpejt në peshë ndërkohë që lopa ësht barngrënëse prej natyre. Mendja e lopës çmendet sepse nga barngrënëse që e ka krijuar natyra duhet të kthehet në mishngrënëse.

SHTETI – A i nevojitet njeriut një makinë të ecë përpara? Përgjatë historisë, qytetërimet e përparuara janë bërë dhe quhen të tillë sepse kanë patur ose e kanë me cilësi të lartë organizimin e shoqërisë, makinën shtetrore, sigurimin e shtetit, domethënë shtetin. Një shtet i organizuar dhe siguruar mirë punon si një makinë e vetëdijshme dhe mbarëvajtja e tij ka në themel parimin një vend për çdo gjë apo njeri dhe çdo gjë apo njeri në vendin e vet. Një qytetërim nuk ka nevojë të jetë doemos një komb i organizuar në shtet, sepse qytetërimi ka nevojë të punojë makina e tij (shtetrore, gjuhësore, artistike, ndërtuese, prodhuese, tregtare, shtypëse, vjelëse, ushtarake) pavarësisht se kush ia bën punën.
MORALI – A i nevojitet shoqërisë njerëzore një moral që të jetë e qëndrueshme dhe të ecë përpara? Ka shumë fjalë për të përshkruar veglat, makinat, teknologjitë dhe ka pak fjalë për të përshkruar ndjenjat. Moral domethënë mbarëvajtje e një grupi shoqëror nëpërmjet peshores çfar ësht e mirë dhe çfar ësht e keqe. Morali ai ësht i brishtë sepse lidhet drejtpërsëdrejti me ndjenjat njerëzore. Prandaj keqdashësit godasin moralin e trashëguar dhe fetë i kryejnë krahmarrje mendjes pikërisht nëpërmjet linjës ndjenja-moral-ndjenja.

Morali ësht përgjegjësi ndaj shoqërisë dhe prandaj i ve kufi dëshirave apo marrive vetjake. Ai ësht natyror dhe edukues sepse njerëzit kanë lindur prej natyrës dhe duhet të ndjekin ligjet e saja për njerëzit dhe jo për kafshët apo robotët. Tani ka më shumë elektronikë e teknologji dhe njëkohësisht më shumë mendje të lehta, të rinuara apo të shuara, gjë që ka shkaktuar marramendje të madhe dhe dëmtim në moralin natyror të turmave njerëzore. Tani kryhen klonime organike dhe prodhohen robotë, të cilët janë pa moral, pa ndjenja e qëllim njerëzor, përdoren për të zëvendësuar njerëzit dhe nuk shprehin ngjitje (zhvillim) por zbritje (rrënim) të shoqërisë njerëzore.

Pra, një QYTETËRIM që të ngjitet, ta mbajë veten lart dhe të zgjerohet duhet të ketë themele të qëndrueshëm. I tillë domethënë të jetë i fuqishëm, i pasur, i gatuar dhe pjekur mirë, zotërues i sipërfaqes toksore ku shtrihet, diplomatik me vendet e tjera. Kështu ai mbron pasuritë dhe jetët e qytetarëve, pronat e njerëzve dhe shtetrore, pasuritë natyrore dhe të fshehtat e vendit. Me këto ai i jep paqe, siguri e qetësi qytetarëve të tij. Si rrjedhim, amigdala trunore, e cila kujdeset për kujtesën, vendim-marrjen dhe përgjigjen emocionale, nuk ësht e acaruar dhe nuk e fut njeriun në gjendje paniku “thik apo ik”. Ashtu të pa friksuar, qytetarët bëjnë paracaktime afatgjata të jetëve familjare e punëve të tyre dhe i shërbejnë sinqerisht vendit. Themelet e një qytetërimi të qëndrueshëm janë:

1) Një ide moralizuese e hartuar mbi një gjuhë të veçantë. Për shembull, perandoria romake lindi kur u fut në përdorim gjuha latine në vitin 27 p.e.s. Në raste të tjera, bie fjala, u krijuan kisha të cilat filluan spërkatjen e gjuhëve kishtare mbi popullatat që kishin apo futnin në vathat e tyre. Ideja moralizuese i jep udhë ndjekësve dhe bindje popullatës, dhe bën të mundur parashikimin e sjelljes shoqërore të turmave. Fetë meslindore, indiane apo kineze janë shembuj të qëllimit nënshtrues dhe bindës ndaj perandorive dhe jo pëlqimit paqësor të perëndive. Arbër-Shqiptarët e kanë gjuhën natyrore Shqipe dhe idenë e Besës, e cila të jep shpëtim, ësht një besim mbi një virtyt me kuptim të saktë, dhe i ndihmon të tjerët ta mbartin Besën e të udhëhiqen prej virtytit.
2) Një ndërtesë familjare e vidhosur mirë dhe me trashëgimi, i cila i jep qëllim lindjes së fëmijëve dhe punëve jasht familjes. Njërës pa qytetërim të dukshëm ka, por qytetërim pa njërës nuk ka.
3) Një makinë zyrtarësh me sasinë dhe cilësinë e duhur për të mbrojtur shtetin dhe zbatuar detyrat nga lart-poshtë.
4) Një rrjet shkollimi dhe edukimi cilësor që të përballojë të tashmen dhe të aftësojë brezat e rij.
5)] Një shoqëri e ndarë në shtresa të ndërvarura ku ngjitja nuk dhurohet por arrihet me punë sipas meritës, vlerës që shton dhe ndershmërisë.
6) Aftësia për të zgjidhur nyjet, veçanërisht ato të mëdha si, bie fjala, furnizimi me ujë pa ndërprerje të çdo familjeje, vendbanimi dhe toke bujqësore.
7) Mbrojtja ushtarake e vendit, e cila edhe edukon brezat e rij me rregullat në jetë.
8) Kanunet ligjore të cilët vendosin çdo njeri dhe gjë në vendin e vet, dhe kujdesen me pa anshmëri për rendin dhe sigurinë shoqërore.

Si përfundim, zhvillimi kërkon të kuptohet si ndryshim përmirësues dhe jo përmbysje (revolution, ang.) dhe të kihet vullnet për ta kryer e udhëhequr atë ndryshim. Në fund të fundit, lind pyetja: A duhet përparimi të sjellë paqe, bashkim, begati, harmoni e jetë të përbashkët më të mirë? Ngjitja (zhvillimi) ësht e mirë kur këmbët prekin tokën, kur qytetërimi ësht i qëndrueshëm, kur njerëzit e jetojnë gëzueshëm ngjitjen, punojnë për të, shpërblehen mirë. Ata duan të binden se e ardhmja e tyre do jetë më e mirë, e qetë, e sigurtë, me kushte jetese të mira, me rrugë të qarta të ecjes përpara, dhe se mbrojtja e pronës dhe punës së tyre nuk do ndërpritet.

Prandaj zhvillimi ësht e duhet të jetë i përkufizuar si liri mendimi e veprimi midis të drejtës për të ecur para dhe përgjegjësisë për me e ruajtur jetën e mirë të të gjithëve. Klonimi, robotët, bombat ideologjike, kimike, biologjike e atomike ndonëse shprehin aftësitë e mendjes njerëzore shkaktojnë rrënimin e qytetërimit dhe njerëzimit. Prandaj disa pyetje do mbeten të përjetshme: Ku shkohet duke ecur përpara? Çfar ësht ma mirë? Deri ku ësht ma e mira dhe pasja më shumë? Ç’domethënë të jetosh mirë dhe më mirë? Si kafshë apo si njeri?