s p – Page 73 – Dielli

“DOKTORI QË I DHA JETË LIRISË”

November 6, 2025 by s p

Konsullata e Kosovës New York/

Mbrëmë, në Konsullatën e Përgjithshme të Republikës së Kosovës në Nju Jork, në praninë e shumë bashkatdhetarëve tanë, u promovua libri i autorit Besnik Hoti: “DOKTORI QË I DHA JETË LIRISË”, i dedikuar Dr. Fahredin Sh. Hotit, dëshmorit të kombit dhe mjekut të UÇK-së.

Promovimin e hapi Ambasadori Blerim Reka, i cili, duke folur për familjen atdhetare Hoti nga Krusha e Madhe, prej nga vinte edhe i madhi Ukshin Hoti, u ndal në veçanti te humanizmi dhe sakrifica e Dr. Fahredin Hotit, gjinekologut që i dha jetë lirisë.

Pas shfaqjes së dokumentarit për jetën dhe veprën e Dr. Fahredin Hotit, për librin foli autori dhe njëkohësisht djali i tij, Besnik Hoti, i cili shkoqiti shumë detaje të panjohura që lidhen me veprimtarinë atdhetare të Dr. Hotit, në shtëpinë-spital të të cilit, gjatë luftës, kishin lindur 800 fëmijë.

Autori evokoi edhe shumë kujtime, por prezantoi edhe gjësende të ruajtura të kësaj familjeje patriotike, e cila humbi gjatë luftës tre anëtarë: Shemsedinin, Fahredinin dhe Kreshnikun, të vrarë nga pushtuesi serb. Në përfundim, autori Hoti tha se ky është libri i parë dhe se do të vazhdojë me botimin e vëllimeve tjera për dëshmorin Dr. Fahredin Hoti.

Të pranishmit dhe autorin, me një fjalë rasti, i përshëndeti edhe bashkatdhetari ynë nga Bronksi, Diamant Hysenaj, kandidat për kongresist në Kongresin e SHBA-së në zgjedhjet e vitit të ardhshëm.

EMËRTIMET GJEOGRAFIKE ME EMRIN ARBËR NË RAJONIN E BAVARISË, GJËRMANI

November 5, 2025 by s p

DR. ALBERT KURTI

Mali Großer Arber ( Arber grober – Search Images)/

Mali Großer Arber ose Mali i Arberit të Madh shtrihet në rajonin e Bavarisë të Gjërmanisë, pranë kufirit me Çekinë. Ai ka lartësi 1456 m mbi nivelin e detit. Großer Arber ndodhet në Pyllin Bavarez ndodhet ndërmjet Parkut Natyror të Pyllit të Sipërm Bavarez në Veri dhe Parkut Parkut Natyror të Pyllit Bavarez në jug.

Großer Arber është pjesë e grupit të njësive kryesore rajonale natyrore të Palatinës së Sipërme dhe Pyllit Bavarez, në njësinë kryesore të Pyllit të Prapëm Bavarez, nën-njësisë së kreshtës Arber-Kaitersberg dhe rajonit natyror të Masivit Arber. Në krahun juglindor të Großer Arber shtrihet liqeni i Großer Arbersee dhe në veriperëndim e veri-verilindje të Kleiner Arber është Kleiner Arbersee, të cilat të dyja shtrihen brenda një rezervati natyror.

Liqeni Arber (Arbersee) me origjinë akullnajore ndodhet në pyllin e Bavarisë me sipërfaqe 7.7 ha dhe shtrihet 950 mbi nivelin e detit. Liqeni ka thellësi mesatare 5.8 m dhe thellësi maksimale 16 m. Kapaciteti ujëmbajtës është 450 mijë metër kub.

Ndër lumenjtë dhe përrenjtë që burojnë në nga ky mal janë: dy Arberbach-it (një në lindje dhe një në jug), etj. Në krahun veriperëndimor të White Regen buron Kleiner Arbersee, i cili ushqehet nga Weidenbach.

Në një sipërfaqe të kufizuar të këtij rajoni të Gjërmanisë gjenden shumë emërtime gjeografike (mal, lumej, liqene) me emrin Arbër. Kjo lidhet me historinë Arbërorëve që ka patur kjo zonë.

4 varjante që lidhen për emërtimet me emrin Arbër në këtë rajon të Gjërmanisë:

1. Shpërngulja e Arbërorëve: Emri i malit mund të lidhet me shpërnguljen e grup shqiptarësh nga Ballkani në periudha të ndyshme, sidomos pas ardhjes së osmanëve në Ballkan. Pas vendosjes, ata filluan emërtiminet e maleve, liqeneve e lumenjve me emrin historik të Arbërisë.

2. Nderim i Trashëgimisë: Mund të ketë ndodhur që ky mal të ketë marrë emrin për të nderuar historinë dhe trashëgiminë Arbërore që kanë jetuar në këto zona.

3. Përputhja me emra të tjerë: emri Arbër mund të jetë përdorur në këtë rast për të ruajtur lidhjen me popullsinë shqiptare të atij rajoni, pa marrë parasysh se ka mundësi që malet dhe emrat të kenë pasur variacione dhe ndryshime në kalimin e kohës.

4. Nuk përjashtohet mundësia që para disa shekuj këto territore kanë qenë banuar nga arbërit (shqiptarët). Për shkak të lëvizjeve të popullsive, arbërit janë asimiluar, duke humbur gjuhën, por ngelën emërtimet e maleve, lumenjve dhe liqeneve me emrin Arbër.

Çfarë treguan zgjedhjet e vitit 2025 për politikën amerikane

November 5, 2025 by s p

Opinion nga Rafael Floqi/

Zgjedhjet e para pas rikthimit të Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë dhanë një mesazh të qartë, por jo të thjeshtë: demokratët fituan bindshëm në disa gara kyçe, ndërsa republikanët u përballën me zhgënjime të parakohshme për një parti që vetëm një vit më parë kishte rimarrë pushtetin federal. Megjithatë, nën sipërfaqe, rezultati i 4 nëntorit 2025 nuk është thjesht një fitore e njëanshme, por një pasqyrë e polarizimit të ri që po merr formë në politikën amerikane.

1. Një sinjal paralajmërues për republikanët

Humbja e republikanëve në Virgininë dhe Nju Xhersi – dy shtete që shpesh shërbejnë si termometër politik – tregon se fitorja e Trump-it në 2024 nuk është përkthyer automatikisht në besim të gjerë për partinë e tij. Edhe pse presidenti qëndroi në prapaskenë gjatë fushatës, kandidatë si Winsome Earle-Sears dhe Jack Ciattarelli e identifikuan fort fushatën e tyre me axhendën e Shtëpisë së Bardhë. Kjo lidhje, që vitin e kaluar shihej si forcë, këtë herë u shndërrua në barrë pengese.

Shumë votues, sipas sondazheve, shprehën pakënaqësi me gjendjen ekonomike. Pavarësisht rritjes së bursave apo premtimeve për rilindje industriale, kostoja e jetesës dhe çmimet e larta të ushqimeve e energjisë mbeten shqetësimi kryesor. Në këtë kuptim, Trump dhe republikanët po përballen me të njëjtin paradoks që dëmtoi demokratët në vitin 2020: treguesit makroekonomikë mund të duken pozitivë, por perceptimi i qytetarëve për gjendjen personale ekonomike mbetet i zymtë.

2. Demokracia pragmatike dhe kthimi drejt qendrës

Fitorja e Abigail Spanberger në Virginia dhe e Mikie Sherrill në Nju Xhersi nuk është rastësi. Të dyja u distancuan nga retorika e krahut të majtë të Partisë Demokratike dhe u fokusuan në mesazhe të moderuara, duke theksuar sigurinë publike, kujdesin shëndetësor dhe koston e jetesës. Në fjalimin e saj të fitores, Spanberger foli për “pragmatizëm mbi partishmërinë” – një frazë që mund të përshkruajë më saktë strategjinë e re të demokratëve.

Ky rikthim drejt qendrës, që kujton fushatat e suksesit të Bill Clintonit në vitet 1990, mund të shërbejë si recetë për rigjallërimin e partisë në nivel kombëtar. Në një kohë kur shumë votues ndihen të lodhur nga ekstremet ideologjike, mesazhi i moderuar i këtyre grave-lidere u duk se gjeti jehonë. Të dyja kanë biografi që flasin vetë – një ish-agjente e CIA-s dhe një pilote e marinës amerikane – figura që u japin demokratëve besueshmëri në fushat tradicionale ku republikanët dominojnë: siguria dhe shërbimi ndaj vendit.

3. Ekonomia, akoma “çështja e madhe ”

Slogani i vjetër “It’s the economy, stupid” mbetet aktual. Të dhënat e sondazheve të Associated Press tregojnë se më shumë se gjysma e votuesve në Virginië dhe Nju Xhersi e shohin ekonominë si çështjen më të rëndësishme. Kjo shpjegon pse demokratët që u përqendruan te inflacioni dhe pagat reale arritën rezultate më të mira.

Trump, nga ana e tij, e ka vënë theksin te emigracioni dhe çështjet kulturore, por votuesit e këtij viti kërkuan diçka më konkrete: stabilitet ekonomik. Nëse kjo prirje vazhdon, republikanët do ta kenë të vështirë të ruajnë shumicën në Kongres në zgjedhjet afatmesme të 2026-ës.

4. Një referendum i heshtur mbi Trump-in

Edhe pse presidenti nuk mori pjesë drejtpërdrejt në fushata, zgjedhjet u lexuan si një provë e hershme mbi udhëheqjen e tij. Sondazhet tregojnë se rreth 60% e votuesve janë “të zemëruar” ose “të pakënaqur” me drejtimin që ka marrë vendi. Ky është një paralajmërim për një president që sapo ka hyrë në vitin e dytë të mandatit të tij.

Për ironi, strategjia e republikanëve për ta distancuar Trump-in vetëm pjesërisht dështoi: ai mbetet figura që përcakton perceptimin e partisë, qoftë për mirë, qoftë për keq. Në disa zona konservatore, ai mbetet jashtëzakonisht popullor, por në zonat urbane dhe periferike – që përcaktojnë zgjedhjet shtetërore – prania e tij simbolike i largon votuesit e pavarur.

5. Dy fytyrat e Partisë Demokratike: nga qendra te e majta e re

Ndërsa Spanberger dhe Sherrill përfaqësojnë krahun moderat, fitorja e Zohran Mamdani-t në zgjedhjet për kryetar bashkie në Nju Jork shënon një tjetër realitet brenda Partisë Demokratike. Mamdani, një socialist demokrat 34-vjeçar, fitoi bindshëm mbi ish-guvernatorin Andrew Cuomo, duke ofruar një platformë radikale për barazi ekonomike dhe reforma të thella sociale.

Ky kontrast brenda të njëjtës parti tregon se demokratët janë ende në kërkim të identitetit të tyre: a do të mbeten një forcë qendrore që flet për të gjithë amerikanët apo do të përqafojnë një model më të majtë, evropian në frymë?

Nga njëra anë, suksesi i Mamdani-t tregon se vizioni progresist tërheq brezat e rinj dhe votuesit urbanë. Nga ana tjetër, ai i ofron republikanëve një shënjestër të re për sulme politike. Nuk është rastësi që menjëherë pas fitores së tij, komitetet republikane nisën reklama që lidhin demokratët moderatë me “radikalizmin e Nju Jorkut”.

6. Çfarë vjen më pas

Në planin afatshkurtër, këto zgjedhje janë fitore e rëndësishme morale për demokratët dhe sinjal alarmi për republikanët. Por në planin afatgjatë, tabloja është më komplekse.

Trump mbetet një figurë polarizuese që kontrollon bazën republikane, ndërsa demokratët janë të ndarë mes dy qasjeve: pragmatizmit të qendrës dhe idealizmit të majtë. Nëse arrijnë të ruajnë balancën midis këtyre poleve, mund të ndërtojnë një platformë të qëndrueshme për vitet e ardhshme. Por nëse përçarjet thellohen, rrezikojnë të përsërisin gabimet që i çuan në humbje në 2024.

Ndërkohë, ekonomia do të mbetet faktori përcaktues. Nëse amerikanët ndiejnë përmirësim real në xhepat e tyre, republikanët mund të rikuperohen. Nëse jo, ky nëntor mund të shihet në retrospektivë si fillimi i një kthese politike që rikthen demokratët në qendër të skenës kombëtare.

Përfundim

Zgjedhjet e vitit 2025 treguan se elektorati amerikan mbetet i ndjeshëm ndaj çështjeve ekonomike, i lodhur nga polarizimi dhe gjithnjë e më i prirur të kërkojë lidership që ofron stabilitet e pragmatizëm. Demokratët përfituan nga ky moment, por sfida e tyre është ta ruajnë unitetin dhe t’i japin përmbajtje fitores së tyre simbolike. Republikanët, nga ana tjetër, do të duhet të vendosin nëse do të vazhdojnë të mbështeten plotësisht te Trump apo do të kërkojnë një kurs më të gjerë që i flet gjithë vendit.

Në fund, ky ishte më pak një triumf i plotë për demokratët dhe më shumë një mësim për të dyja palët: zgjedhjet fitohen jo me retorikë, por me besimin e qytetarëve se jeta e tyre do të përmirësohet realisht.

Kongresi i Berlinit 1878 – Copëtimi i trojeve shqiptare dhe borxhi historik që Gjermania duhet ta kthejë (1878–2025, me shembuj konkretë)

November 5, 2025 by s p

Nga Washington DC: Prof. Dr. Fejzulla Berisha/

1. Një padrejtësi historike e institucionalizuar

Kongresi i Berlinit i vitit 1878, i konceptuar nga fuqitë evropiane si instrument stabiliteti pas Luftës Ruso-Turke, për shqiptarët përfaqësoi fillimin e një padrejtësie të thellë dhe të institucionalizuar. Në mënyrë paradoksale, shqiptarët nuk morën pjesë, nuk u konsultuan dhe nuk u përfshinë në diskutimet mbi fatin e trojeve të tyre shekullore.

Rezultati ishte një shpërndarje e padrejtë e Shqipërisë etnike, duke e shndërruar popullin shqiptar në subjekt të shpërblimeve territoriale për fqinjët sllavë dhe grekë. Kjo transformoi shqiptarët nga një komunitet i unifikuar në një popull të shpërndarë politikisht, pa mbrojtje institucionale.

2. Shembuj konkretë të shpërndarjes dhe dëbimeve

-Sanxhaku i Nishit dhe fluksi i muhaxhirëve (1878–1881): Serbia u shpërblye me territore shqiptare, përfshirë Nishin, Toplicën, Kurshumlian dhe Pirotin. Rreth 60,000–80,000 shqiptarë u dëbuan me dhunë, shpërngulur kryesisht drejt Kosovës dhe viseve të tjera shqiptare, duke lënë pas trauma sociale, humbje pasurie dhe destabilizim demografik.

-Mal i Zi – Plavë, Guci, Hoti dhe Gruda: Administrata malazeze imponoi presion për asimilim dhe riadministrim të jashtëligjshëm, duke krijuar tensione etnike që vazhduan gjatë shekullit XX.

-Çamëria dhe Janina (Greqia): Përfitimi i territoreve shqiptare nga Greqia solli migrime të dhunshme dhe presion për asimilim, duke krijuar precedent për trajtimin e pakicave shqiptare në rajon.

Këto shembuj tregojnë se Kongresi i Berlinit nuk ishte thjesht një veprim diplomatik, por fillimi i një spastrimi etnik dhe i dëmtimit të të drejtave historike të shqiptarëve.

3. Pasojat politike, sociale dhe kulturore

-Copëtimi politik: Shqipëria etnike u nda midis Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë, duke e privuar popullin shqiptar nga shtetësia e pavarur për mbi një shekull.

-Shpërnguljet masive dhe humbja e pasurive: Dhjetëra mijëra shqiptarë humbën toka dhe pronat, duke u bërë refugjatë në pjesë të tjera të trojeve shqiptare.

-Kriza kulturore dhe demografike: Shpërndarja dhe asimilimi i detyruar ndikuan në ruajtjen e identitetit kombëtar, gjuhës dhe traditave.

Këto pasojë u shtuan gjatë shekullit XX me luftërat ballkanike, shpërnguljet gjatë Luftës së Parë dhe të Dytë Botërore, si dhe tensionet nën Jugosllavi.

4. Shembuj diplomatikë dhe ndërkombëtarë të padrejtësive të vazhdueshme

Rishikimi i kufijve pas Luftës Ballkanike (1912–1913): Serbia dhe Mali i Zi vazhduan zgjerimin e territoreve mbi kurrizin e shqiptarëve, pavarësisht krijimit të shtetit shqiptar.

-Traktati i Londrës (1913): Kufij të rinj lajnë shqiptarët të copëtuar në disa shtete, duke ripërsëritur gabimet e Berlinit.

-Periudha e Jugosllavisë (1918–1991): Shqiptarët e Kosovës dhe të Luginës së Preshevës përballeshin me diskriminim sistematik, spastrime dhe asimilim.

-Lufta e Kosovës (1998–1999): Masakrat dhe dëbimet e shqiptarëve nga forcat serbe pasqyruan shpërnguljet e hershme të Kongresit të Berlinit.

-Statusi i Kosovës pas 2008: Pavarësia e Kosovës është një hap drejt korrigjimit, por sfidat ndërkombëtare, përfshirë refuzimin e disa shteteve për ta njohur, tregojnë se “borgji moral” ndaj shqiptarëve ende nuk është shlyer.

5. Përgjegjësia morale dhe borgji historik i Gjermanisë

Gjermania e sotme ka mundësinë dhe detyrimin të veprojë si korrigjuesi moral i gabimeve historike. Borgji historik nënkupton:

-Njohjen publike të padrejtësive të shkaktuara nga Kongresi i Berlinit;

-Mbështetje për integritetin territorial dhe të drejtën për vetëvendosje të shqiptarëve;

-Promovim të bashkëpunimit kulturor, ekonomik dhe shkencor ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës.

Ky është jo vetëm një detyrim historik, por një çështje diplomatike dhe ndërkombëtare që lidhet drejtpërdrejt me stabilitetin e Ballkanit dhe standardet e drejtësisë evropiane.

6. Berlini i padrejtësisë dhe Berlini i drejtësisë

Nëse Berlini i vitit 1878 ishte simbol i copëtimit dhe padrejtësisë, Berlini i shekullit XXI duhet të simbolizojë drejtësinë historike dhe morale.

Gjermania, duke mbështetur shqiptarët në rrugën euroatlantike dhe duke afirmuar të drejtën e tyre për vetëvendosje dhe integritet kulturor, mund të shlyejë borgjin historik dhe të tregojë se Evropa nuk ndërtohet mbi padrejtësi, por mbi drejtësi, solidaritet dhe respekt për të vërtetën historike.

Vetëm kështu mund të mbyllet një plagë e hapur prej 145 vitesh dhe të krijohet një model stabiliteti dhe bashkëpunimi për Ballkanin dhe Evropën.

“Festivali Ndërkombëtar i Teatror të Fëmijëve në Gjuhën Shqipe”

November 5, 2025 by s p

Arjeta Halluni Perdja/

Shoqata Teatrore Shqiptare ”Mërgimtari” së bashku me Këshillin e Mësuesve Shqiptare në Kroaci zhvilluan në Zagreb “Festivalin Ndërkombëtar Teatror të Fëmijëve në Gjuhën Shqipe” prej 31. 10 – 2. 11. 2025. Në këtë festival nga Italia mori pjesë grupi i dytë i shkollës “Migjeni” me: përshtatjen e skenarit nga mësuese Valbona Marku, me veshjet popullore të financuar nga shoqata “Ilirianët”, me bashkëpunimin e prindërve të nxënësve për këtë projekt dhe me rregji të mësuese Arjeta Halluni Perdja paraqitën përpara 150 pjesëmarrësve të këtij festivali “Legjendën e Kalasë së Rozafës”.

Nxënësit e kësaj shkolle morën jo vetëm duartrokitjet e bashkëmoshatarëve të tyre, por edhe nga juria të cilët i vlerësuan madje edhe me certifikatën e “Mirënjohjes” .

Vlerësim për këto fëmijë të lindur e të rritur jashtë ku në zemër kanë Atdheun dhe Gjuhën Shqipe. Nga ky takim kulturor që bashkoi Kosovën, Diasporën dhe Shqipërinë ku çdo gjë mbante vulën në gjuhën shqipe u formuan shoqëri të reja, shkëmbime eksperiencash, idesh, bashkëpunimesh mes mëueseve dhe vetë nxënësve. Kjo eksperiencë e re për nx. e kësaj shkolle krijoi dhe nxiti dëshirën për të marrë pjesë sërisht në gara të këtij lloji. Suksese nxënësve të kësaj shkolle!Suksese mësuesve dhe nxënësve të diasporës që me aq dashuri dhe përkushtim e mësojnë Gjuhën Shqipe.