s p – Page 736 – Dielli

109 VJETORI I VRASJES SË DEDË GJON LULIT, “FLAMURIT” UDHËHEQËS TË KRYENGRITJEVE DHE LUFTRAVE PËR PAVARESINË E SHQIPËRISË

September 24, 2024 by s p

NGA NDUE BACAJ/

Me 24 shtator të vitit 1915 në Orosh të Mirdites vritet pabesisht nga falangat serbo-malazeze dhe esadiste , Dedë Gjon Luli, “flamuri” udhëheqës i kryengrtijeve dhe luftrave për pavarësinë e Shqipërisë. Vritet nga komandanti serb me emrin Gjura , që gjindej (jo rastesisht) në Mirditë me një kompani ushtaresh serb në vendin e quajtur Sheshaz..Vritet kur baca Dedë kishte shkuar atje per të realizuar një beslidhje të Madhe me parinë e Mirdites e më gjerë, per të kordinuar luftën çlirimtare e mbrojtëse të trojeve shqiptare nga grykesia shekullore e shkjeve të Ballkanit e më gjerë.. Lufta e parë Boterore kishte filluar dhe kishte rrezik që të realizonte vendimet famkeqia të traktatit të fshehtë të Londres të 26 prillit 1915 , duke coptuar edhe atë Shqiperi që kishte “tepruar” nga konferenca e Londres 1913.. Ndaj Trimi i urtë Dedë Gjon Luli duke qënë zemra, mendja dhe pushka e parë e Malesisë Madhe dhe shqiptarisë, për më shumë se një gjysem shekulli , kishte perbuzur moshen e thyer dhe rrezikun per jeten, duke u bërë keshtu faqja e bardhë në perjetsi e Hotit, Malësisë e Shqiptarisë… Pas vrasjes së Dedë Gjon Lulit, falangat serbo-malazeze dhe esadiste trupin e tij të pajetë e kishin mbuluar me landë drusore e gjethe në Malin Shejtë ,ku e zbuluan disa barinjë rastesisht pas disa diteve…Me 8 tetor (1915), famulltari i Oroshit të Mirdites e varrosi te kisha e “tij”. Ndersa me 29 maj 1924 eshtrat e Dedë Gjon Lulit u rivarrosen me një cermoni madhështore të organizuar nga Etnit Franceskan në Shkoder, ku muaren pjesë mbi tremijë veta , si dhe delegati Apostolik imzot Ernesto Kozi. Në ketë cermoni perveç tjerave një ligjeratë brilante mbajti At Anton Harapi, ligjeratë nga e cila citoj: ”Sikurse Athina e Roma mbi gjak e eshtna të fatosave ngrehen ndertesen e Lirisë ,ashtu per të mëkamunit e Shqipnisë u lyp që gjaku i kreshnikeve të sterpikë krepat e Maleve tona…Mbas 400 vjetësh Dedë Gjon Luli me çeten e vet lufton per të paren herë nën Flamurin e Shqipnisë ,per Lirinë kombetare. Ai kje tre here Fatos se i fali Atdheut dy djemtë dhe veten ,tuj u ba shenjë i salvimit të xhonturqëve ,të sllavëve dhe esadisteve….Ai së dyti provoi se bashkë me Atdhetarinë në gjoksin e tij ,vloi edhe zelli per Fe…Në të vertetohet fjala e popullit se ndihma e Zotit dhe pushka e Hotit e shpejtoi Lirinë Kombetare..” 21. (Fritz Radovani “Dedë Gjon Luli”, fq.38).

NJË KUJTESË VOGËL NGA JETSHKRIMI I MADH ATDHETAR I DEDË GJON LULIT

Dedë Gjon Luli do të ishte pushkë e parë në Luftën e Kernices(1862) , në Luftën te Mulliri i Vrakes (1871), në tre Luftrat e Shpuzes (1870-1877) , në Luftrat per mbrojtjen e Hotit , Grudes , Plaves , Gucisë , Ulqinit e tjer të cilet zhvillohen nën udhëheqjen e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit (1878 -1881). (Hamdi Bushati ,Shkodra dhe Motet ,v.I , fq.413-431 ,Shkodër 1998). Dedë Gjon Luli ishte komandant i ushtrisë (vullnetare) të Lidhjes shqiptare të Prizrenit per Malesinë e Madhe dhe Zevendëskomandant i ushtrisë të Deges së Lidhjes Prizrenit Shkoder. (Hysni Myzyri , Ded Gjon Luli –patriot dhe luftëtar i shquar i Rilindjes sonë , gaz. “ZP” dt. 23.9.1975). Por lufta më e madhe e Malësorëve me në krye Dedë Gjon Lulin është ajo e vitit 1911 që njihet si kryengritja antiosmane që çoi në ngritjen e flamurit kombëtar të Gjergj Kastriotit me 6 prill në Bratilë të Deçiqit , pas 432 viteve “mungesë” nën pushtimin turko-osman… Dedë Gjon Luli ishte udhëheqesi i kesaj kryengritje që shpesh identifikohet edhe me emrin tij. (Romeo Gurakuqi, Kryengritja e Malësisë së Mbishkodrës 1911, fq.86-88, Phoenix;Shkodër 2002). Por trimi i urtë baca Dedë ishte pushkë e parë dhe udhëheqës i parë edhe në luftrat per mbrojtjen e trojeve shqiptare nga lakmit e shoveneve serbo-malazez të viteve 1912 -1913-1915.. Dedë Gjon Luli ishte jo vetem pushkë e parë e mbrojtjes të trojeve shqiptare ,por edhe “firmë” e parë në memorandumet , kerkesat dhe protestat e 8 majit 1878 , 13 qershorit 1878 , 15 qershorit 1878 , 16 qershorit , 2 korrikut, 7 korrikut, 7 tetorit, 22 tetorit e 8 nëntorit të vitit 1878, si dhe ato të 21 shtatorit 1879, të 1 marsit 1880 , 12 marsit, 4 prillit , 2 majit , 18 majit , 16 korrikut , 7 gushtit , 15 shtatorit, 19 shtatorit 1880 , 26 prillit 1883 , 9 qershorit dhe 26 qershorit 1883 , të majit 1903… Dedë Gjon Luli shquhet si organizator dhe protagonist i Kuvendit të Greçes të 23 qershorit 1911 që formuloi e miratoi memorandumin (e Greçes) me trajtat e një një programi politik per pavaresinë e trojeve shqiptare ,per të vijuar me kerkesat e 9 shkurtit 1912…(Akte të Rilindjes Kombetare Shqiptare… Tiranë 1978) etj… Vlen të cilësohet se Dedë Gjon Luli njihet edhe si një ndër perkrahesit e zjarrtë dhe nënshkruesit e vendimit prej 7 pikave të dates 5 mars 1899 (të zhvilluar në Shkoder) , në të cilen në emer të të gjithë vilajetit të Shkodres , u shpall besa dhe bashkimi i popullsisë së ketij vilajeti me Kuvendin apo Lidhjen Shqiptare të Pejes (të 26-30 janarit 1899) dhe komitetin e saj të kryesuar nga udhëheqësi trim e patriot Haxhi Zeka etj… (Kristaq Prifti , Lidhja Shqiptare e Pejës , fq.221, Tiranë 2002).

EPILOG:

Familja e Dedë Gjon Lulit është shuar në luftërat për liri , por fatkeqësisht bashkë me Dedë Gjon Lulin u shua edhe një pjesë e atdhetarizmit të trojeve tona, që prej më shumë se një shekulli kanë nevojë per një Dedë Gjon Lul të “ri”… Për këtë ketë heroizem dhe atdhetari të kulluar Dedë Gjon Luli “gezon” titullin e lartë “HERO I POPULLIT” dhe që nga nentori i vitit 2015 është dekoruar nga presidenti i asaj kohe (B.Nishani) me “Urdhërin e Flamurit Kombëtar”. Megjithë këtë Dedë Gjon Luli nuk ka vorr ku pushojnë eshtrat e tij. (Dedë Gjon Luli ishte varrosë në vorret sëbashku me Franceskanët, vorri me eshtrat e Dedë Gjon Lulit do të tretëshin diku rreth vitit 1967, nga komunistet ateist të Shkodres gjatë luftë kundër besimeve dhe klerikëve të gjallë e të vdekur). Dedë Gjon Luli ka vetem një vorr “bosh” te vorri i djalit tij deshmor Gjergjit , në vendlindje në Traboin . Ndërsa deri me 27 nentor 2015 nuk ka pasur asnjë bust , shtatore apo monument të ndertuar në Republiken e Shqiperisë. Me data 27 nentor (2015) me financimin e diaspores malësore-shqiptare në Amerikë, në qendër të Tiranës (në lulishten e muzeut historik kombëtar ), u vendos shtatorja impozante e heroit të popullit Dedë Gjon Lulit, shtatore që do të zënë në perjetsi vendin që i takon në memorien e historisë të luftrave mbrojtese dhe çlirimtare , që me 28 nentor 1912 u kurorzuan me shpalljen e pavaresisë së Shqipërisë nga Vlora…

Klubi i Golfit, “Ipswich Country Club” ishte mikpritës i shqiptarëve!

September 24, 2024 by s p

Flamur VEZAJ/

Për të dytin vit radhazi, tre patriotët shqiptarë Aldi Myteberi, Nikolin Gaçe dhe Ardit Dervishi organizuan kampionatin e golfit në veri të Bostonit! Këtë vit, nismës së tyre iu bashkuan edhe organizata të rëndësishme në Boston, si Vatra, MaasBesa dhe Albanians Fighting Cancer! Ky kampionat, me rreth 90 lojtarë golfi, kishte një qëllim të përbashkët: mbledhjen e fondeve për tre organizatat shqiptare, të cilat punojnë prej vitesh për të ndihmuar komunitetin shqiptar në Boston në fusha të ndryshme.

Për të zhvilluar këtë aktivitet të rëndësishëm, një kontribut të madh dhanë 23 kompani biznesi me pronarë shqiptarë dhe amerikanë, të cilët iu bashkuan nismës për mbledhjen e fondeve, që shkuan të gjitha për tre organizatat shqiptare: Vatra, MaasBesa dhe Albanians Fighting Cancer! Gjithashtu, në këtë event kontribuan edhe klube sociale shqiptare dhe individë, të cilët janë pjesë e organizatave përkatëse këtu në Boston.

Gjithçka filloi mesditën e të hënës, kur rreth 23 kompani të ndryshme biznesi, shqiptare dhe jo vetëm, sollën lojtarët e tyre për të marrë pjesë në këtë kampionat golfi. Në hyrje të Ipswich Golf Country Club, organizatorët pritën lojtarët për t’u regjistruar, ndërkohë që ofruan dhurata simbolike për çdo lojtar. Pas regjistrimit, lojtarëve iu shtrua një drekë, pas së cilës ata u ndanë në grupe në gjithë sipërfaqen e klubit të golfit, ku ishin vendosur edhe reklamat e kompanive që kishin bërë donacione për këtë event.

Loja vazhdoi për më shumë se 4 orë, dhe darka i mblodhi të gjithë bashkë për të festuar dhe ndarë çmimet e fituesve. Për ndarjen e çmimeve folën tre iniciatorët e këtij organizimi: Myteberi, Dervishi dhe Gaçe, të cilët falënderuan të gjithë pjesëmarrësit në lojë dhe në darkën e shtruar për këtë event, duke shpallur edhe fituesit e kampionatit.

Sipas renditjes, vendin e parë e fituan lojtarët që përfaqësonin kompaninë “RMD Insurance”: z. Anthony DeGregorio, z. Cable Morey dhe z. Joseph Caprini, për të cilët menaxheri shqiptar i restorantit “Abe & Louie’s” dhuroi një çmim simbolik, një darkë falas për 6 persona! Çmimi i dytë shkoi për ekipin “Team Sunshine”: z. Reed Bourgeois, z. Ben Carrol, z. Ahmad Hodroj dhe z. Adam Bahou, të cilëve klubi i golfit “Ipswich Country Club” u dhuroi një ditë leje kalimi për të luajtur brenda këtij klubi falas. Ndërsa vendi i tretë i takoi ekipit të kryesuar nga z.Klaus Trasha, z.Justin Nee, z.Ray dhe z.Klajdi Cenolli që u shpërblye me nga një kuti cigare puro nga kompania shqiptare “Nobel,” të prodhuara në Republikën Domenikane.

Pas ndarjes së çmimeve, Myteberi ftoi drejtuesit e organizatave shqiptare të përshëndesin të pranishmit. Në emër të organizatës MaasBesa foli zëvendëskryetarja znj. Jorida Qirollari, e cila përveç falënderimit të dhuruesve, tregoi për aktivitetet kulturore dhe edukative të organizatës. Znj. Qirkollari theksoi punën që MaasBesa ka bërë prej vitesh, përfshirë hapjen e shkollave shqipe në tre qytete, si dhe organizimin e festivalit shqiptar.

Në emër të VATRËS në Boston foli kryetari z. Mentor Maksutaj, i cili, përveç falënderimeve ndaj tre nismëtarëve, vuri theksin në punën 112-vjeçare të VATRËS në të mirë të komunitetit shqiptar, për ruajtjen dhe promovimin e kulturës dhe traditës shqiptare. Ai kujtoi punën e madhe që ka bërë një nga themeluesit e VATRËS, Fan S. Noli, për ndihmën ndaj komunitetit shqiptar dhe krijimin e kishës së parë autoqefale shqiptare në SHBA.

Në emër të organizatës Albanians Fighting Cancer foli Dr. Ivi Kisamati, i cili theksoi punën disa vjeçare të organizatës për të ndërgjegjësuar komunitetin shqiptar për sëmundjen e kancerit dhe ndihmën e dhënë për personat e prekur nga kjo sëmundje. Dr. Kisamati falënderoi organizatorët dhe shprehu vlerësim për kompanitë që dhuruan donacione për këtë event.

Në mbyllje të darkës, Aldi Myteberi deklaroi se kjo traditë e organizimit të kampionatit të golfit do të vazhdojë, ndërsa Nikolin Gaçe dhe Ardit Dervishi falënderuan një për një të gjithë dhuruesit e donacioneve, kompanitë, bizneset dhe individët që mundësuan këtë event!

Foto: F.Vezaj & E. Lazri

Rrëfimi i Nolit përmes Penës së Ilir Ikonomit

September 24, 2024 by s p

Dr. Afrim Shabani/

Fan Noli nuk është thjesht një figurë historike e rëndësishme për Shqipërinë; ai është një ikonë kulturore që mishëron ndërlikimet e një kombi në kërkim të identitetit të tij politik dhe shpirtëror. Në veprën e tij më të fundit, Fan Noli Apostulli: Vëllimi i Parë, Ilir Ikonomi na prezanton një portret të një njeriu që lëvizte me mjeshtëri midis roleve të priftit, politikanit, diplomatit, përkthyesit, historianit, etj. Por ndërsa Ikonomi ofron një rrëfim të thellë të shumë aspekteve të jetës dhe veprës së Nolit, ky vëllim i parë ngre pyetjen: A arrin Ikonomi, me stilin e tij të shkruarit dhe organizimin e kujdesshëm të faktografisë, të krijojë një pasqyrim të plotë dhe realist të Fan Nolit si figurë historike dhe njerëzore, duke e çuar përtej thjesht lavdërimit?

Sapo përfundova leximin e parë të librit Fan Noli, Apostulli nga Ilir Ikonomi dhe jam thellësisht i mahnitur. Stili i shkruarit të Ilirit më ka bërë të ndjehem sikur kam udhëtuar në kohë, duke jetuar përkrah Fan Nolit në koloninë shqiptare të hershme në Amerikë. Ndjesia është sikur jam pranë Nolit—jo vetëm duke e dëgjuar, por edhe duke diskutuar me të, madje duke i dhënë këshilla për sfidat e kohës.

Titulli i librit është jashtëzakonisht i përzgjedhur. Nuk ka fjalë më të përshtatshme për të përshkruar rolin e Nolit për shqiptarët në Amerikën e asaj kohe se sa Apostulli. Në fakt, më lejoni t’i jap Ilirit titullin apostull i shkrimit në një periudhë kur jemi të përmbytur nga opinione dhe informacione të çrregullta. Libri i tij dallon për stilin e përkryer, organizimin e kujdesshëm dhe dokumentimin e hollësishëm. Ajo që më impresionon më shumë është se si Iliri ka sjellë natyrën njerëzore të Nolit, përtej thjesht lavdërimit të tij.

Kjo ndjesi më kujton përvojën kur lexova për herë të parë librin e Nolit “Beethoven dhe Revolucioni Francez.” Ashtu si Noli solli rregull në biografinë e Beethovenit, Iliri ka sjellë qartësi dhe rregull mbi gjithçka që është thënë dhe shkruar për Nolin. Për këtë, i jam thellësisht mirënjohës dhe e rekomandoj fuqimisht këtë libër për këdo që dëshiron të mësojë më shumë për këtë figurë të jashtëzakonshme.

Shkolla shqipe e Frechenit edhe Brühlit, aktivitet për ruajtjen e trashëgimisë kulturore në Gjermani

September 24, 2024 by s p

Si magji kur fillon muzika dhe dalin vajzat të kërcejnë vallet polt temperament. Janë keto momente që të bëjnë të harrosh të gjithë lodhjen dhe stresin! Inisiativat fillojnë te vogla dhe ndër vite shikon se si rriten dhe zhvillohen e marrin komplet një formë tjetër. Të tilla janë zanafillat si në qytetin e Frechenit ashtu edhe të Brühlit. Me hapjen e shkollave shqipe në këto dy qytete, lindi edhe dëshirën e nxënësve për të hapur edhe grupin e valleve. Pas mësimit këto vajza dhe djem takohen në qëndrën e të rinjve të qytetit ku mësojnë vallet e reja për programet dhe manifestimet me rastin e festave që organizon shkolla shqipe.

Tashmë është bërë traditë në disa qytete në Gjermani që fillimi i vitit shkollor ose kur emigrantët kthehen nga pushimet nga vendlidjet apo vendet prejardhëse të orgnizohen edhe me ditët internacionale në të cilat marrin pjesë pothuaj të gjitha nacionet që jetojnë në këto qytete. Kështu që edhe komuniteti shqiptar me këshillat e prindërve është bërë pjesë e këtyre aktiviteteve. Sa bukur dhe sa krenari kur vendasit vinin në tavolinën tonë dhe tregonin historitë e tyre, pushimet mbresëlënësë dhe plot ekperienca pozitive, apo edhe nga ata që kishin pyetje dhe interes për turizmin.

Këtë vit pas një sulmi terrorist që ndodhi në Solingen, jo shumë larg nga ne u vu në dyshim organizimi i kësaj feste, kjo jo vetëm nga pala gjermane por edhe nga komunite të ndryshme që banojnë në këto qytete. Por në fund triumfoi pozitivja dhe ajo cfarë u përcoll ishte se ne të gjithë duhet të jetojmë në një botë ku toleranca dhe mirëkuptimi ndërkulturor duhet të triumfojë.

Ishin aktivitete pa kufij dhe pa paragjykime, të shumëngjyrshme dhe të larmishme si nga programi artistik, por edhe nga ushqimet tradicionale dhe kultorën që përcjellin të gjitha komunitetete në një bashkëjetesë harminike.

Familja Rafuna, Kosumi si dhe të gjithë prinderit që morën pjesë në veçanti vajzat me kërcimet e tyre na nderuan si në qytetin e Brühlit edhe të Frechenit.

Disa foto nga këto manifestime si dhe artikulli i gazetës lokale.

FESTARI NGJALLË FESTË NË THERANDË

September 24, 2024 by s p

Nga Fafredin Shala/

Përgatiti e dërgoi për botim: dr Sadik Elshani/

Për festarin si ide për të festuar, është fjala! Nuk e di mirë se si ka rrjedhur ideja që të festohet diçka. Të festohet diçka pas të lashtave,që do të kuptohet se çdo mbarimi të sezonit,vjen si e korrur e të lashtave bujqësore, pason me të mbledhurit e të lashtave!Dikur kjo është thënë më ndryshe : “ e kemi futur grurin në hambar” Theranda si regjion që ka fusha pjellore për kultivimin e të lashtave në bujqësi. Theranda ka fusha të përshtatshme edhe për kultivimin e hardhisë së rrushit, gjë që njihet rrushi dhe llojet e rrushërve në këtë regjion.

Kuptohet se vegjetacioni i rrushit fillon që nga pranvera e deri në fillim të vjeshtës. Tani neve na mbetet të mendojmë se të gjitha të lashtat fillojnë në pranverë dhe mblidhen,në vjeshtë. Rrushi fillon të piqet nga fundi i verës dhe mblidhet në vjeshtën e hershme.

Nese festari është pagëzuar si emertim i përgjithshëm,nuk ka gjë të keqe, sepse rrënja dhe kuptimi festar ka qëllim të festohet,si të mbledhurat bujqësore, ashtu dhe vlerat kulturore. Dhe idea e emërtimit festuar vlen për të u përkrahur dhe të jetë tradicionalisht si festë dhe përkrahet nga të gjithë,pa dallim moshe,gjinie e intelekti. Në një formë tjetër për mbledhjën e të lashtave është edhe darka e lamës. Lama, kuptohet të korrat dhe fshirjet,më emërtim si lama.Darka e lamës është incizuar nga LDK. Këte festim, si darka e lamës, ish presidenti i Republikes së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova,e ka iniciuar më një epitet të madh, sepse rrënjët e lames shtrihen thellë e gjërë në traditën e popullit tone nga lashtësia e deri sot. Unë mendojë që këto të dyja ide,edhe ,”DARKA E LAMËS” edhe FESTARI kanë një qellim të mire për të festuar mbledhjën e të lashtave dhe pasqyrimin e vlerave kulturore.

Idetë e mira nuk përqajnë, por afrojnë masën dhe nuk caktojnë ideologji partiake, fetare e sociale, por thjesht të mbledhurat e të lashtave (në popull njihet si bereqet). Pra, mbledhja e të lashtave,në bujqësi dhe si shkallë suksesi emërtohen më emra si ,”DARKA E LAMËS”, ose FESTAR.

Do të ishte e dëmshme,sikur këto dy nominime,të merren si çështje e subjekteve politike,se kush e dha idenë për të mbledhurat e të lashtave dhe kush është në pushtet, le t’i festojë secili sipas dëshirës së vet, duke mos krijuar ndasi dhe përçarje.

Festari tani është bërë festë tradicionale e Komunës së Therandës. Me festar kuptohet zhvillimi i jetës për të mbledhur të lashtat e bujqësisë,por edhe që ka vlera humane e kulturore në komunën tone.

Festari në Therandë organizohet nën mbikëqyrjen e të parit të komunës dhe zhvillohet në shumë fusha: krijimtari letrare dhe sportive, muzikë, pikturë e arte të tjera. Të gjitha këto aktivitete kanë një rëndësi të madhe për argëtimin e qytetarëve dhe pasqyrimin e begative materiale e vlerave shpirtërore të Komunës së Therandës. Festari le të mbetet si festë,ku do të festojnë të gjithë!

Më 20 shtator 2024,

Therandë!