s p – Page 835 – Dielli

NË SHTËPINË E KUJTESËS…ME PROFESOR ARSHI PIPËN NË WASHINGTON

July 29, 2024 by s p

– nga Visar Zhiti -/

XHONTURQIT E DEMOKRACISË:

Është dita e Arshi Pipës, madje është dhe koha e tij, kështu duhej të ishte, por s’e di sa u kujtuan mediat, institucionet, kujtesa kolektive? Është datëlindja e tij, kur të gjitha ditët duhej të kishin frymën e tij.

Nuk e di, e kujtuan njerëz të veçantë dhe mbase e ardhmja është ajo që sjellin të veçantët.

Trauma e shoqërisë postdiktatoriale shqiptare, përveç grafikut të përmirësive, ka dhe befasira e marrëzi, piskamat e së cilës gjallërohen dhe ia kalojnë britmave të hetuesve të vjetër.

Xhonturqit e demokracisë, – le t’i quajmë si pas Profesor Pipës. Ndonjë trushkulur kërkon prapë dënime, jo të atyre që dënonin, por të atyre që u dënuan, 10 vjet burg prapë, 20, përjetë, pushkatim…

Po ndieja dëshirën të shfletoja “Librin e Burgut” të Arshi Pipës si kundërvënie, vetë dita sikur e donte, ma kishte dhuruar dikur autori në Uashington si bashkëvuajtës, si aleat, si prijës shpirtëror…

…kumtin që na vjen nga ai, qëndrestari i rreptë, ish-i burgosuri politik, i arratisuri guximtar dhe emigranti antikomunist, eseisti, kritiku letrar, përkthyesi, filozofi, që shkruante jo vetëm në shqip, por dhe në anglisht e në frëngjisht, emblematiku sipëran Arshi Pipa, është urdhër.

Dhe po shfletoja shënimet e mia nga takimi i paharruar me Profesorin. Po i risjell.

RAFTET DHE HIRI:

…telefonoi se na priste në shtëpinë e tij atë paradite në Uashington, ora 10:00. Meqenëse kishim dhe ca kohë, vendosëm të futeshim në librarinë pranë dhe pastaj të vazhdonim një shëtitje të shkurtër. Uashingtoni, po mendoja, është qytet me fizionomi klasike europiane: s’ka qiellgërvishtëes, siç ishte përfytyrimi i shqiptarëve të padalë për Amerikën, por sheh blerim kudo, rrugë të pastra e qetësi të bardhë. Mbase këtë ndjesi ta japin Shtëpia e Bardhë, Kapitoli, Bibliotekat e famshme të Kongresit, të gjitha të bardha. Një kryeqytet që ka shumë e shumë më tepër pemë, se… policë. Dhe sa shumë ketra! Ketra qytetarë!…

Ndalnin, na shikonin në sy, s’kishin frikë nga njerëzit, madje prisnin t’u jepje diçka për të ngrënë; biskota, shiteshin enkas dyqaneve, afroheshin, tundnin bishtin e madh e të bukur si të argjendtë, dilnin dhe në rrugë, vraponin poshtë veturave të ndalura, endeshin, ktheheshin pas, u ngjiteshin me vrull pemëve, një zot e di se ç’kërkonin. Edhe ne tani po nxitonim. S’donim të bëheshim vonë për në shtëpinë e profesor Arshi Pipës, nën një diell që po më dukej i bardhë dhe ai. Mbas trokitjeve tona të buta, portën na e hapi motra e moshuar e profesorit, ndërsa në krye të shkallëve të drunjta lart, në katin e dytë, na priste vetë profesori, në këmbë, i gjatë dhe i hollë, i drejtë, me flokët e bardha, “të uashingtonta”, por dhe si borë e largët e atdheut, që nuk shkrin kurrë. Vetullat çuditërisht të zeza, siç dukej një shenjë e përzishme që nuk shkëputej për jetë nga fytyra fisnikërisht gjatoshe e tij. S’dita ta përcaktoj në e theksonin apo e neutralizonin pamjen disi skeptike të asaj fytyre, a i jepnin rini më shumë, bashkë me një pesimizëm të mençur, por gjithsesi me një përzemërsi të palodhur.

– E di emrin tënd, – më tha, kur u ulëm në kolltukët e thjeshtë, – je poet i ri dhe ke qenë në burg. Kësaj së dytës unë i jap rëndësi… për shkrimtarin, – shtoi. Menjëherë i tregova ç’dija për “Librin e burgut” të tij, të botuar në vitin 1959 në Romë, ç’kisha dëgjuar dhe si e kisha lexuar më në fund. Kur autori qe arratisur, pikërisht ato sonete skëterrore kishin bërë rrugë të kundërt me autorin, po aq të rrezikshme, në mos më shumë, qenë futur fshehurazi në atdhe, përmes telave me gjemba. Kisha bërë përpjekje për të botuar një cikël prej tyre në shtypin e ri opozitar tonin. Kujtova sonetin për një të shtrirë në vig, që vdekja e shndërroi në arkivol lecke…

– Më ka ndodhur… me tim atë, – shpjegoi profesori, – vdiq udhës në burg. – Edhe zëri i tij sikur zbardhte, i njëllojtë, me pak ngjirje që ai ia vinte fajin torturave, – prandaj më del i tillë. Me ftohje. Çimento qelish. Në fisin tonë, – po tregonte profesori – s’kemi kënd me zë të tillë. Pastaj ne e çuam në spital, – qesh me ironi, por zëri iu prish. Kë kishin çuar në spital, babain e vdekur apo zërin? S’ka zë të tillë në fis…

– Ne e njohim këtë zë, – ndërhyra, – që s’e prishi dot diktatura. As liria e mirëqenia e suksesi. Dhe tregova librat e tij mbi tryezë, te të cilët po hidhte autografe, po m’i dhuronte mua. Ime shoqe shkrepi befas aparatin fotografik mbi ne. Me siguri do t’i jetë fanitur gjyshi i saj, të cilin dhe atë e burgosën në kënetën e Maliqit, ja, atje, ku ishte dhe Profesori, me siguri do të jenë njohur… mbi baltë, ku shpesh, policia të rrëzuarit, ata që binin nga mundimi i madh dhe uria e madhe, i shkelte me këmbë. Hipnin me çizme mbi shpinën e njeriut të dënuar derisa e zhysnin thellë e më thellë, në llumin e pafund, në kënetën e vdekjes. Po gjyshi i saj mbeti gjallë, edhe atëherë kur i hodhën një bombë policët e një njeri tjetër kërceu, se e dinte copë buke e donte ta priste, por u bë copë-copë. Dhe prapë do ta arrestonin Dane Zdravën, gjithmonë, sepse kishte qenë biznesmeni i parë, ai kishte sjellë kinemanë e parë në qytetin e tij, në Berat, po ja, që ishte dhe me akademi në Itali, sillte centrale elektrike, autokombajna në tokat e tij dhe falte peliçe apo bënte pajën e të gjitha vajzave të miqve të tij dhe teksa e nxirrnin nga shtëpia të lidhur me pranga, përqafon për herë fundit mbesën e vogël, të sapokthyer nga shkolla… e ajo tani fotografon bashkëvuajtësin e gjyshit.

Me siguri do të jenë njohur bashkë, kanë folur, edhe pa e ditur se cilët janë, atje, në kënetën e vdekjes, kanë shpresuar. Autori i soneteve të baltës së burgut pati fat pastaj, e kërkoi fatin, e bëri vetë dhe ja, tani, bisedon me atë që është i shoqi i saj, edhe ai me plot poezi burgu gjithë errësirë ferri.

– Jam familje borgjeze, – vazhdonte të rrëfente profesor Pipa, – jo në kuptimin që e përdorin komunistët. Në familjen time janë marrë me gjyqësi të gjithë: gjykatës e avokatë ishin e mua m’u desh të bëja punë proletari, më të rëndë se proletarët. Po burgut i jap rëndësi, e quaj universitet…

– … të zi, – shtova unë. Pastaj Profesori nisi të flasë për Fransua Vinjonin, poetin rebel, vagabondin, të burgosurin, të dënuarin me varje, por që i shpëtoi litarit… (Ah, Avzi Nela yni, nuk i shpëtoi dot… diktatura komuniste ishte më keq se mesjeta.) E dua Vijonin, – m’u duk sikur u rrëmbye profesori, por gjithsesi i qetë, me qetësinë e mistershme që gjen në një tempull. Me Vijonin shihet se jeta është tjetër gjë dhe tjetër poezia. Edhe krijimtaria e Kadaresë është kështu…

Siç thuhej, Arshi Pipa ishte njeri i prerë, autoritar, “madhërisht i pamëshirshëm” me diktaturën, të cilën ai e sfidoi, jo vetëm si mërgimtar politik, por si poet dhe si mendimtar, mbi të gjitha. Profesori do të pohonte pa mëdyshje që Atdheu ynë është më mirë se dikur, me gjithë rezervat e mëdha që mund të kihen. Diktatura e bunkertë u ça nga brishtësia e demokracisë. Në fund të fundit, demokracia është edhe kritikë për të përmirësuar veten.

Dhe deshi të më tregojë përkthimet e tij nga klasikët e mëdhenj, Dante e Petrarka, Gëte… francezë, rusë e rumunë. – I kam përkthyer, – po thoshte profesor Pipa – ca me toskërisht e ca me gegërisht. Po t’i jap, por mos i boto. I përgëzoj botimet kosovare që arritën të shkruhen në gjuhën letrare, megjithëse ata ishin për përdorimin e dy dialekteve, edhe unë. Janë pasuri, – këmbënguli.

– Edhe gjuha e përbashkët letrare është! – iu përgjigja. – Erdhi shpejt, – tha sërish.

Ndërsa pinim kafetë, unë u ngrita të shoh raftet e çuditshme të librave. Të gjatë dhe bosh! Bo-o(h)-osh… Vetëm ca fjalorë, dorëshkrimet e fundit në një qoshe, ksomblat e librave të tjerë, vepra të mikut të tij të madh, arratiakut tjetër, poetit Martin Camaj. Kaq! Dhe dhembje si e drunjtë. Ç’kishte vdekur aty? Ja, ca fotokopje të zmadhuara të letrave të cigareve, ku kishte shkruar dikur poezitë e burgut. Me ato ishte arratisur… Se si dukeshin ashtu raftet, dramatikisht bosh, si arkivole. Sërë-sërë. Ku janë librat, desha të bërtas së brendshmi. Kërkova se mos shoh nga dritarja ngrehinën e mrekullueshme të Librarisë së Kongresit Amerikan, që të lehtësoja frymëmarrjen disi. Të gjithë bibliotekën e tij, librat e të gjithë jetës, profesori ia kishte dhuruar bibliotekës së qytetit të Shkodrës. Ndihej dhe qytetar shkodran, edhe pse ishte libohovit me origjinë. Një gjest i lartë ky i dhurimit të librave, i dha qysh në gjallje, pa ia lënë si detyrë testamentit. Pse? Mendoja rrugës së kthimit. Ku e gjeti fuqinë të ndahet me librat e vetë, qëllimin e jetës së tij?

– Po vazhdoj të merrem me filozofi, – më tha, kur e pyeta se ç’po shkruante. Pra, ai po guxonte të bashkëjetonte me vdekjen e vet, me ikjen e pashmangshme në jetë të tjera, qiejve. Mos ishte sfidë filozofike e të ngritur mbi të zakonshmen, mposhtje e vetë vdekjes, triumf i gjithëkohësisë? Dhe pikërisht, kur unë i tronditur kundroja atë boshësi të drunjtë, bibliotekën e librave të padukshëm, të mërguarën, dëgjoja zërin e tij që kritikonte një seminar ortodoks në Amerikë të lobit grek. Pastaj folëm për eposin ballkanik. Ka një trill dhe turp,- tha ai, për të vjedhur histori të të tjerëve. Zhvatim tokat dhe legjendat dhe trazojmë të vdekurit. Politizojmë miqësitë, por dhe sëmundjet. Eposi ynë, tha papritur. Jo se nuk është i bukur, përkundrazi, është i bukur, madhështor, por sepse karakteristikë për vargjet tona tradicionalisht është përdorimi i tetërrokëshit, kurse eposin e kemi njëmbëdhjetë rrokësh. Që e kanë sllavët e jugut. Atëherë ç’mund të themi? Shkrimtari jugosllav, Ivo Andriq, gjeta rast dhe po i thosha, thotë se Kënga e Gjergj Elez Alisë është shqiptare. Po, shqiptare është, pohoi me një kërshëri si të ftohtë Arshi Pipa. Ku do të dilja? Po a është njëmbëdhjetë rrokësh “Gjergj Elez Alia?”, gati bërtita miqësisht. Po, tha përsëri dhe heshti. Në sy po vezullonin rafte librash, kujtesa e tyre parake. Po shikoja dedikimet në veprat që më dhuroi: “… poetit të ri dhe shokut të burgut…”, “… këtë libër të shkruar dhe plotësuar në mërgim”, “për kujtim të takimit në Washington, më 23 gusht 1994, përzemërsisht…” dhe kishte firmosur poshtë emrit të shtypur në frontespic: “Arshi Pipa”, me shkronja të vogla. Seç m’u bë brenda në kraharor një si brengë dhe boshësi si ajo e rafteve. Desha të kujtoja patjetër ketrat dhe zgjata dorën në ajër, sikur po i ndillja. Arshi Pipën do ta takoja dhe një herë tjetër në Tiranë, mbajti një leksion të shkëlqyer për poezinë e Martin Camajt. Me poezinë e tij fillon paqja në poezinë shqipe, tha profesori. Më vonë erdhi lajmi mortor se Arshi Pipa kishte ndërruar jetë dhe kishte kërkuar që hiri i tij të shpërndahej… mbi atdhe. Në detin Adriatik. Hiri ka brenda ripërtëritjen, ai nuk është harrim, së pari është purifikues dhe ushqen tokën dhe kohën. Vepra e hirshme e Arshi Pipës është pasuri tashmë e jetës sonë, e qëndresës dhe e kulturës në tërësi, fosfor ndriçues në kujtesën kolektive, vlerë e pazëvendësueshme, veç me veten. Le ta hedhim mbi Tepelenë atë hi, mbi Spaç e Qafë Bari, Burrel e Lushnjë… mbi kujtesën tonë dhe ndërgjegjet tona!

BISEDË TË BURGOSURISH

PËR ARSHI PIPËN:

(Nga libri “Rrugët e ferrit”)

…po më tregonte Maks Velo me mllef e art se një ditë, kur qe ndodhur në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë, vjen një pako me një libër gri, me kapak të fortë. Arshi Pipa. Libri i Burgut. Poezi. Botuar në Romë. Shqip. Desha ta shfletoj, të lexoja vetëm një poezi. Vetëm një. Një varg. Aty më këmbë. S’ma lanë as ta hapja. S’lejohej. Kishte ardhur posaçërisht për kryetarin e Lidhjes së Shkrimtarëve, Dhimitër Shuteriqin, maskarai, shau, por do të futej në fondin e zi të Bibliotekës. Arshi Pipa është i arratisur. Ka qenë në burg, në kënetën e Vloçishtit. Mbeti gjallë. Doli nga burgu i Burrelit. Tani është profesor universiteti në Amerikë. Të burgosurit thonë se ai ka shkruar një skenar filmi “Qershiza”. Jo roman? Dhe është realizuar nga Hollivudi. Duket si e pabesueshme. Rrëfehen tmerret e burgjeve tona, sidomos atij të Burrelit. Se si i vrisnin të burgosurit në ditën e fundit, në atë të lirimit të tyre dhe i varrosnin tek ajo qershiza. Kishte nga ata që u binte të fikët, teksa shihnin filmin në Perëndim, vazhdonin të tregonin të burgosurit, ulërinin në kinema, vinte ndihma e shpejtë ambulanca, njëri kishte nxjerrë revolverin dhe kishte qëlluar mbi ekran për të prapsur një oficer shqiptar, që po copëtonte të burgosurin e vet. Nuk dimë gjë, thoshin ata që kishin ardhur nga jashtë si suedezët, Agron amerikani, francezët e Veriut, gjermani, grekërit… Sidoqoftë, thoshim, edhe po të mos jetë e vërtetë, ne, të burgosurit, e ndiejmë nevojën e një mbrojtjeje, të një apeli të madh kundër shtypjes që na bëhet, indiferencës së tmerrshme dhe harresës më të tmerrshme. Na duhet një vepër arti. Dikush po e bën a duhet ta bëjë. Ne kemi zgjedhur tani emrin e një bashkëvuajtësi, profesor Arshi Pipës, ai e mbart këtë nder, po ia besojmë. Të tjerët brenda, sa më shumë lavdi marrin, aq më shumë kanë mashtruar. Ka shumë mundësi që e tëra ajo të jetë krijim i yni, kolektiv. Qershiza është vërtet, por s’e dimë a është futur në letërsi? Ne ngushëllojmë vetveten. E ndihmojmë të qëndrojë. Dhe kështu ky art që s’është, ndërkohë është më magjepsësi dhe krijon artin tjetër anonim, tragjikun. Të cilit do t’i gjejmë një emër. Ndonjëherë gjërat me mungesën e tyre janë më të fuqishme.

“PANTEONI I NËNDHESHËM”

OSE REALIZËM I DËNUAR

Poeti, eseisti dhe filozofi Arshi Pipa do të ishte ai që do të realizonte ëndrrën e të gjithë të burgosurve politikë shqiptarë në diktaturë: ikjen. Të ikje dhe të tregoje nëpër botë burgjet e tmerrshme, vuajtjen e një populli pa liri. Se dilnin shkrimtarë jashtë shtetit, por ata s’e hapin gojën. Turp! 1000 herë turp! Fill pas burgut, Arshi Pipa do të arratisej, do të mbërrinte në Itali duke pasur me vete dhe poezitë e shkruara fshehurazi mbi letra të holla cigaresh. Gati sa një kuti shkrepësesh bëhej sasia e tyre dhe do t’i botonte në Romë në përmbledhjen gri të zymtë: “Libri i burgut”, një hata e vërtetë, ku Sonetet e Kanalit të asaj kënete të tmerrshme do të ishin, sipas meje, “Ferri” i poezisë shqipe. Pra, profesor Arshi Pipa kishte shkuar në SHBA, ku dha leksione në universitete të njohura, pa e shkëputur vëmendjen nga letërsia e dheut amë, madje dhe do të përkthente prej andej, siç do të sillte në shqip në të dyja dialektet poetë të mëdhenj klasikë nga bota. Profesori do të shkruante në anglisht dhe një studim “Montale dhe Dante”, me lejen e vetë Montales, që do të ishte në një farë mënyre, paraprijës i çmimit “Nobel”, që do t’i jepej poetit gjenovez. Korpusi i Veprës së Arshi Pipës po vazhdon të botohet pas vdekjes në atdhe në kujdesin e familjarëve, duke përfshirë dhe dorëshkrimet që i ruajtën përmes rreziqesh motra e tij Bukuria dhe i ndjeri kunati, shkrimtar tjetër i burgjeve, Uran Kalakulla.

Kartela

ARSHI PIPA:

U lind më 28 korrik 1920 në Shkodër. Ndoqi studimet në Kolegjin Severian në Shkodrën e tij të lindjes dhe më pas studioi filozofi në Universitetin e Firences, ku në 1942 mori titullin “dottore” në filozofi, me një punim për konceptin e moralit në filozofinë e Henri Bergson. Pas pushtimit fashist të Shqipërisë kthehet nga Italia bashkë me vëllanë e tij, Myzafer Pipën. Punoi si mësues në Tiranë dhe Shkodër dhe redaktor i revistës letrare “Kritika”. Mbas Luftës së Dytë Botërore, pas ekzekutimit të vëllait të tij Myzaferit, nga fitimtarët, Arshi Pipa, në prill 1946 u arrestua me akuzat për veprimtari kundër shtetit dhe u dënua me 10 vjet burg. Dënimin e vuajti në kampet e punës në Durrës, në kënetën e vdekjes në Vloçisht, në kalanë e Gjirokastrës dhe në ferrin e Burrelit. Me t’u liruar, arratiset në Jugosllavi dhe në 1958 në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Fillimisht punoi në Universitetin e Georgetown, Berkeley dhe pastaj në Universitetin e Minesotës në Mineapolis.

Në vitin ’90 viziton Shqipërinë. Pritet me kërshëri, moskuptim, largësi dhe adhurim.

Poezitë e para që shkroi në fund të viteve ’30 përfshihen në një ksombël që do të pasohej dhe nga të tjerë. Veçanërisht të vlefshme, lartësi e mendimit shqiptar janë veprat e tij në kritikën letrare, historinë e kulturës shqiptare dhe politikën e gjuhës në Shqipëri gjatë sundimit diktatorial të Enver Hoxhës.

Vitet e fundit të jetës së tij i kaloi në Uashington DC, ku dhe mbylli sytë më 20 korrik 1997

Po sot në ditën e lindjes së tij, në 104 vjetor, kujtojmë se vepra e Arshi Pipës është më e domosdoshme dhe më e fortë, një dritë e pashuar feneri në errësirën dhe ngricën e një dimri, ftohtësia e të cilit nuk ka ikur, që fërgëlloi dhe nga vendi i lirisë së madhe…

PËR SHQIPTARËT “DIELLI LIND NË PERËNDIM”!

July 29, 2024 by s p

Ambasador Flamur Gashi/

28 korrik 1922 – 28 korrik 2024

GËZUAR

102 vjetorin e marrëdhënieve diplomatike

Shqipëri – SHBA

……………………………………………………………..

Marrëdhëniet diplomatike Shqipëri – SHBA janë vendosur zyrtarishtë, më 28 korrik 1922, pak muaj pas përfundimit të Konferencës së Paqes në Paris, ku presidenti amerikan Woodrow Wilson doli në krah të shqiptarëve.

Këto marrëdhënie patën një ndërprerje prej 52 vitesh, duke filluar gjatë luftës së dytë botërore dhe pastaj gjatë gjithë kohës së regjimit komunist, për t’u rivendosur sërish më 15 mars 199, me përmbysjen e regjimit komunist dhe vendosjen e demokracisë në Shqipëri.

Ambasadori i parë amerikan, në Tiranë ishte Ulysses Grant Smith, i cili e nisi misionin diplomatik, më 4 dhjetor 1922. Ndërsa William Rajerson u bë ambasadori i parë amerikan pas rivendosjes së këtyre marrëdhënieve në vitin 1991.

Ambasadori i parë shqiptar, në Uashington DC ishte Faik Konica, i cili u emërua në këtë detyrë në vitin 1929 nga Mbreti i Shqiptarëve Ahmet Zogu.

Zyrtari i parë i lartë i SHBA-së, që vizitoi Shqipërinë ishte Sekretari Amerikan i Shtetit, James Bakeri cili erdhi në Tiranë më 21 qershor 1991, 3 muaj pas rivendosjes së marrëdhënieve diplomatike.

Presidenti i parë në detyrë i SHBA-së, që vizitoi Shqipërinë ishte Presidenti George W. Bush, icili erdhi në vendin tonë më 10 qershor 2007.

Para dy viteve, në kuadër të 100-vjetorit të marrëdhënieve diplomatike SHBA – Shqipëri dhe 15 vjetorit të vizitës së presidentit Bush në Tiranë, Këshilli i Ambasadorëve Shqiptarë (KASH), ka zhvilluar një konferencë me pjesëmarrje të personaliteteve diolomatike dhe politike, si dhe disa aktivitete të tjera ku është theksuar partneriteti i ngushtë mes dy vendeve dhe kombeve tona, si dhe është potencuar fuqishëm se SHBA-të mbeten një nga aleatët strategjik dhe kryesor të Shqipërisë, Kosovës dhe kombit shqiptar në përgjithësi!

#JamShqiptar…

See insights and ads

Create Ad

All reactions:

Zoti na i ruajt fëmijët, të rinjtë dhe moralin tonë!

July 29, 2024 by s p

Imam Gazmend Aga/

Brezi im ka kujtime të bukura me Lojerat Olimpike. Ndoshta për mungesë të shumëllojshmërisë së kanaleve televizive, lojërat olimpike ndoshta kanë qenë nga më të ndjekurat në Shqipëri. Televizori qëndronte hapur dhe ndiqeshin lloj lloj garash, pavarësisht se në kohe të tjera as që të interesonin.

Sot, diskutojmë gjëra të tjera për një mori garash të cilat synojnë një lloj tablloje uniteti të popujve të ndryshëm, te cilet jo rrallehere kane garuar edhe gjate lufterave me njeri tjetrin. ‘Perputhen’izimi i lojerave olimpike eshte vec vazhdimesi e asaj qe po perjeton shoqeria sot; humbje te orientimit te vlerave universale.

Tashme e mira mund te jete gjithcka, ose asgje. I moralshem mund te jete gjithkush, ose askush.

Ti mos u pezmato dhe perpiqu te besh me te miren e mundshme. Ne historine e cdo profeti gjen nje popull me histori tehuajizimi vlerash. Ka dicka qe bene profetet dhe qe mund ta besh edhe ti; te jesh shembull i mire pavaresisht gjithckaje qe te rrethon. Te bashkejtosh me masen pa u tehuajezuar.

Zoti na i ruajt femijet, te rinjte dhe moralin tone!

Bujar Alimani, regjisori i ndërgjegjes kombëtare

July 29, 2024 by s p

Arben Iliazi/

Me regjisorin dhe skenaristin e mirënjohur, Bujar Alimani, i cili solli një shije të patjetërsueshme në artin e kinemasë, u takova para një jave në Bronx, New York. Po më priste në një kafe me pronar shqiptar, duke dëgjuar këngën legjendare që shoqëron vallen e “Osman Takës”. U prezantua thjesht: Jam nga Mazreku i Çamerisë, fshat i lashtë që kish 600 shtëpi. Rrallë kam njohur njeri kaq modest, empatik dhe human. Besoj të gjithë e mbani mend se në janar të vitit 2020 filmi shqiptar “Delegacioni”, (realizim i vitit 2018) me regji të Bujar Alimanit, ishte përzgjedhur për çmimin “Oscar”. Deri atëhere filmi shqiptar nuk kish njohur ndonjëherë kaq shumë sukses në skenat ndërkombëtare. M’u duk e pabesueshme në atë kohë. Ishte një ngjarje e madhe për artin dhe kinematografinë shqiptare. Përzgjedhja në kompeticione ndërkombëtare të filmit siç dihet është e vështirë, pasi nuk konkuron dot me vepra të mbushura me klishe, por me vepra që mbartin background të thellë social e human. Çmimet që mori filmi “Delegacioni”, si “Çmimi i Madh” në edicionin e 34 të festivalit ndërkombëtar të filmit të kategorisë A në Varshavë, vërtetojnë vlerën e lartë artistike të tij. “Delegacioni”, i konsideruar si një ndër projektet filmike më prekëse në historinë kinematografike shqiptare, u shfaq edhe në shumicën e festivaleve ndërkombëatare. Madje u shpërblye edhe me çmimin “Ecumenical”, një çmim për marrëdhëniet njerëzore dhe humanizmin, që e jep në thelb Federata Katolike e Varshavës, e suportuar nga Vatikani.

Pas suksesit të filmit “Delegacioni”, në vitin 2021 regjisori Bujar Alimani u rikthye sërish në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Varshavë, në edicionin e tij të 37-të, me filmin “Virgjëresha shqiptare”, një produksion shqiptaro-gjerman, me një kohëzgjatje prej 120 minutash, ku bashkoheshin kanuni, komunizmi dhe femra shqiptare, përmes historisë tragjike të një “burrneshe”. Filmi na përball me figurën e femrës shqiptare në kohërat e vështira të jetës zakonore në vendin tonë. Një histori mjaft tronditëse, ku protagonistja braktis dashurinë e saj, për hir të Kanunit dhe ligjeve tradicionale që qeverisin shoqërinë shqiptare. Ky film, i financuar edhe nga Eurimage, ka fituar disa çmime ndërkombëtare, mes të cilëve në Festivalin e Filmit në Varshavë të Polonisë, ku u zhvillua një premierë Botërore në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit, dhe në Ostende në Film Festival, në Belgjikë.

Filmat “Virgjëresha”, “Fluturat”, “Amnistia”, “Vëthi i munguar”, etj. mund t’i konsiderojmë kryevepra të llojit të vet. Opusi kinematografik i Alimanit, me një mori veprash, ngërthen në vetëvete një mozaik vlerash humane, me skena fantastike dramash rrënqethëse, me një dinamikë portretesh autentikë, personazhe në zhvillim progresiv, që nuk janë gjë tjetër veçse lodra në duart e rrethanave. Filmat janë brujtur me një simbolikë të rrallë, imazhe turbulluese dhe sfida të madha konvencionale. Alimani na paraqet personazhe të tëhuajtur brenda shoqërisë, viktima të saj, fati i të cilëve vendoset nga rastësitë.(Kujtojmë filmat “Busulla”, “Zois”, “Brava”, “Krom” etj). Kryvlera që bartin veprat e tij është humanizmi, përqendrimi tek njerëzit e thjeshtë. Një virtyt i tillë kërkon shpirt human, një zemër të madhe, dashuri për njeriun, pa dallim. Filmat e tij na ofrojnë një pamje humane, edhe në rrethanat më tragjike, duke nxitur një provokim të thellë shoqëror e politik, duke i yshtur shqiptarët të shohin realisht historinë e tyre, pa doreza. Të pastrojnë memorien, llogarinë me të shkuarën.

Arti filmik i regjisorit Alimani mishëron ëndrrën e shumë njerëzve të realitetit shqiptar, duke krijuar aureolën e gjithë kompleksitetit human në një projeksion ku janë shpresat e dëshirat, komplekset nga të cilat kërkohet çlirimi, kënaqja e shpirtit, lundrimi në ditë e kaluara, nostalgjia…dhe absurdi padyshim. E theksojmë se gjithë krijimtaria e tij është në shërbim të humanizimit të shpirtit njerëzor dhe lartësimit të idealeve humaniste të paqes e vlerave të ndërgjegjes kombëtare shqiptare. Vokacioni kombëtar i regjisorit Alimani spikati edhe gjatë eventit “Noli Film Festival”, që u zhvillua nga data 31 maj deri në 2 qershor 2024 në katedralen Ortodokse Shqiptare të Shën Gjergjit dhe është festivali i parë i filmit shqiptar në Boston, SHBA. Në rolin e drejtorit artistik Alimani, së bashku me stafin e festivalit, bënë të gjitha përpjekjet që ky kompeticion dinjitoz të eksportonte te shoqëria amerikane vlerat tona kombëtare, duke zgjedhur 27 filma me autorë nga Shqipëria, Kosova e dhe Maqedonia e Veriut. Në festival u paraqiten filma artistikë, dokumentarë, filma të shkurtër si dhe të animuar.

Kjo ishte një festë artistike e filmit shqiptar, që u mbështet edhe nga “Vatra”. “Qëllimi ishte që t’i sjellim emigrantëve shqiptarë të Bostonit e më gjerë, krijime të artistëve tanë, të takojmë njëri-tjetrin, të shmallemi, të bisedojmë e të mendojmë edhe për festivale të tjerë në Boston, tha regjisori Alimani. Të merresh me ndërgjegjen kombëtare në radhë të parë tënden dhe më pas të bashkëatdhetarëve të tu, është një gjë jashtëzakonisht e madhe. Ne i jemi borxhli ndërgjegjes kombëtare në përgjithësi dhe, nëse do të flisja edhe si artist me origjinë çame, pjesë e diasporës shqiptare në Amerikë, padyshim që i detyrohemi deri sa të kemi frymë Çamërisë sonë të shenjtë”, u shpreh gjatë bisedës regjisori Alimani.

Në filmat e tij regjisori Alimani e ka shumë të fortë edhe elementin historik: jo si rrëfim kohor, por si një dëshmi e zhvillimeve social-politike të kohës, qoftë asaj të shkuar, ashtu edhe asaj të tashme. Në filmat si “Delegacioni”, “Virgjëresha shqiptare”, “Fluturat”, etj, vetëm një fill i hollë e ndan aspektin kohor me aktualitetin.

Një pjesë e mirë e filmave të Alimanit janë një aktakuzë për komunizmin dhe postkomunizmin, për vizionin kontrovers të tyre në shkatërrimin e moralit humanist kombëtar. Në filmin e tij “Fluturat”, që shënjon një arritje kulmore në fondin e filmit dokumentar, realizuar me historitë tronditëse të 21 grave që kanë lindur e janë rritur në kampet e internimit në Gradishtë të Lushjes, regjisori Alimani ndihmon në sensibilizimin e ndërgjegjes kombëtare mbi regjimin komunist, ndërkohë që produksioni shërben edhe për të huajt, për t’u njohur me këtë pjesë të hidhur të atij realiteti. 21 femrat e internuara te “Fluturat”, edhe kur gjenden në llumin e errësirën më të madhe, kokëfortësisht nuk i humbin shpresat, por vazhdojnë të ëndërrojnë për një dritë, një diell që do t’ua ngrohë ditët. Vepra të tilla autori kumton mesazhet më universale, duke u futur në margjinat e shoqërisë, m’u aty ku vlon e ngjizet humanizmi i vërtetë, njerëzillëku e thjeshtësia.

Kompozimet të tilla, pa poza aktrimi, janë fine e të madhërishme. Regjisori Bujar Alimani krijon filma kompleks e universalë, shpesh herë pa ndihmën e dialogut, kryesisht përmes gjesteve dhe lëvizjes. Kështu i ikën me mjeshtëri klishesë. Sot kemi nevojë për artistë dhe krijues të tillë, me një këndvështrimi të ri realist, përballë dilemave morale të shoqërisë dhe ndërgjegjes së bjerrur kombëtare.

PREJ TË PARVE PRITËM NJË SHQIPNI TË LIRË!

July 29, 2024 by s p

NIPAT PRESIN PREJ NESH NJË SHQIPNI TË LUMTUM.

AT PJETËR MËSHKALLA APOSTULLI I LIRISË, NË PËRVJETORIN E VDEKJES!

C:\Users\user\Desktop\AT pJETER mESHKALLA.jpg

Në një ditë korriku, të nxehtë,data 28 korrik, vjeti 1988 në Shkodrën e traumatizuar nga krimet e komunizmit, në Shkodrën kryeqytetin e krishtërimit shqiptar u hap lajmi si rrufeja se At Pjetër Mëshkalla, heroi i fjalës së lirë, gjikanti i fesë e i kulturës shqiptare, simboli i martirizimit të kishës katolike e të popullit të vuajtur shqiptar,Trimi, dëshmitari, mbrojtësi i të drejtave njerzore në diktaturë, i madhi dhe i pavdekshmi At Pjetër Mëshkalla jezuiti shqiptar ndrroi jetë në qytetin e lindjes dhe kulturës ku u edukua e i shërbej me vendosmëri deri në fund, ku fitoi besimin, guximin dhe ku i la një pasuri kulturore e kombëtare jo vetëm Shkodrës por të gjithë shqiptarëve! Sot ne të mbijetuarit e diktaturës e kujtojmë këtë figurë madhore jo vetëm të kishës, por të kombit shqiptar, me një krenari, që ky personalitet i vetëm, e luftoi revolucjonin ideologjik antifetar të viti 1967.

At Mëshkalla i përket brezit të intelektualëve shqiptar të shekullit njëzet, që me stojcizëm dhe trimëri përballuan diktaturën ma çnjerzore mbas luftës së dytë botërore duke u bërë udherrëfenjës i të vërtetës, i besimit në Zot Krisht, i demaskimit të propagandës të komunizmit.

Kur përfundoi 25 vite burg politik, ai ishte 76 vjet. Ai kishte një mendje të freskët, gojën shpatë ndaj padrejtësisë, kur e lypte rasa, fjala e tije ishte mjaltë, bisedat joshëse e tij, sa nuk bahej të shkëputeshe prej tije me orë të tana. Shkodra, por dhe mijëra shqiptar që e kishin njohur në kampet e burgjet politike, pa dallim besimi fetar u piklluen e u trishtuan në zemrat e tyre, për humbjen e atdhetarit të flakët dhe të të vendosurit idealist, dijetarin, mendje ndriturin, dhe intelektualin e palodhur për unitetin e shqiptarve. Ushtarin e zdathun të krishtit, luftëtarin e paepur të demokracisë. Mësuesin e pavdekshëm të rinisë, kundërshtarin e pathyeshëm të diktaturës.

Lavdi në jetë të jetve o Patër i madh që jetove e sakrifikove për atdheun tënd, për besimin tënd, për dashurinë njerzore që përçove me besimin tënd! Jemi krenar me kontributin tënd si në besimin në Zot, në krijimtarinë tuaj kombëtare, në kulturën e dijen tënde që jua përcolle brezave për vitet që jetove e punove për Shqipërinë.

Por profecit tuaja që i transmetove në kohën e errësirës kur mungonte drita dhe liria, janë dhe sot aktuale dhe të domosdoshme për ndërtimin e breznisë së re shqiptare.

Ato thënja nuk fshihen nga kujtesa kombëtare.

29 Prill1967 në ballafaqim me ideologjinë komuniste në Institutin pedagogjik të Shkodrës ai foli për breznitë që po formohen me edukimin komunist të rinisë shqiptare. Ai do të ju drejtohej ideollogve komunistë me argumentin e tij filozofik “ Po atë efekt kan ba fushatat e çfrenueme diskretiduese antifetare zhvillue me të gjitha mjetet e propagandës tuaj.

Si përgjigje populli ka mbushë kishat dhe xhamiat deri në çastin e mbylljes së tyne. Ç”ë vlerë ka atëherë qëndrimi i një pakice të pandërgjegjshme e të friksueme me lloj lloj presionesh?

Sidomos pjesa e friksueme me kërcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pëson torturën ma të madhën, sepse e lidhun nga kafshat e bukës, shtrëngohet me mohue me gojë atë që beson: dhe kështu fushata që po bahen me formue një brezni të “njeriut të ri” nuk është as më pak e as më shumë vetëm një brezni “Pa kurajo civile, pa burrni, opurtuniste, servile tu prish karakterin e shqiptarit në dam të atdheut.”A nuk kemi sot prezencë, profecinë e Tijë, një shoqëri të tulatur, servile pushteti dhe edukim nënshtrimin ndaj pushtetit politik partiak???”

Ata që i nënvlerësuan aso kohe thanjet e tije, sot mbas 68 vitesh po i shohim të gjitha parashikimet në realitetin e sotëm shqiptar:” Apo shkombëtarizohet Shqipnia siç e kishte parashikuar i madhi i të mëdhenjve At Pjetër Mëshkalla, politikanët postkomunistë nuk i patën këto profeci të tije në ndërtimin e shtetit të së drejtës, por ndoqën ideologjinë e forcës së pushtetit komunistë me sundu dhe jo me sjell demokraci. Shqipëria 34 vite që nuk ndërton demokracinë, por një diktaturë të korruptuar dhe një shoqëri të degraduar pa moral. Fatkeqësi kombëtare për humbjen e fisnikërisë e mos ndërtimin e shtetit të së drejtës, Shqipëria akoma është nën diktatin e ideologjisë enveriste!

Guximi i At Pjetër Mëshkallës që i drejtohehej Kryeministrit sadist Mehmet Shehu duhet të jetë sot “moto” e kundërshtive të padrejtësisë që ban pushteti dhe politika në Shqipëri gjatë këtyre 34 viteve. Ja si i shkruan Patër Mëshkalla kryeministrit sadist në kulmin e zhdukjes së besimit fetar!

Letër e At Pjetër Mëshkallës S.J.

Drejtua

Kryetarit të Këshillit të Ministrave

Mehmet Shehu Tiranë!

Shkëlqesë, Pardje, me 3-IV-1967, ora 19, pjesa ma e madhe e klerikëve katolikë që gjendët sot në Shkodër, kjemë thirrë në Sallën e Kandit të Kuq të Komitetit Ekzekutiv. Na u komunikue, ndër tjera, se do të denonconim gjithëshka kishim, me përjashtim të teshave personale të domosdoshme të veshjes dhe të fjetjes, pse të tjerat të gjitha ishin të popullit dhe popullit duhët t’i kthehen; dhe se nuk do t’ushtronim asnjë sherbim fetar, as edhe privatisht: Këte e ka vendosë populli.

Mendova të drejtohem me këte letër Shkëlqesës s’Uej, për me i çfaqë mendimin tim, jo ndryshej, por si njeriu njeriut. Sa për libra të mij, gjana kishtare etj., le të vinë e t’i marrin kur të duen: nuk asht e para herë që unë dal në rrugë të madhe.

Por unë dëshiroj të çfaq disa mendime në përgjithësi: Dorëshkrimet janë pronë e shenjtë dhe e paprekëshme e Autorit, në mos i dorëzoftë ai vetë e në mos kjofshin kundra Sigurimit të Shtetit.

Sa për pasuni të tjera, as bujarija e burrnija e popullit, as ligji natural ma elementar nuk e pranon që një gja që asht falun njëherë njaj përsoni o njaj enti të caktuem, të kërkohet rishtas prej dhuruesit si gja e tija. Spekullimet e shpërdorimet goditen.

Dhe, e vërteta asht se populli, pothuejse në çdo vend e ka përcjellë priftin e vet (të mirë o të dobtë) me vaj, si përfaqësuesin e fesë së vet. Një hije e zezë ka ra mbi popull kur ka pa tue u mbyllë Kishat, tue u rrëzue kumbonaret, e sidomos tue u lejue të viheshin në lojë përsonat dhe gjanat fetare, tue fye kështu thellë ndjenjat kaq të shenjta të besimit. Po atë efekt kanë ba fushatat e çfrenueme diskredituese antifetare zhvillue me të gjitha mjetet e propagandës. Si përgjegje populli ka mbushë Kishat deri në çastin e mbylljes së tyne. Çë vlerë ka atëherë qendrimi i një pakice të pandërgjegjëshme o të frikësueme me lloj lloj presionesh?

Sidomos pjesa e friksueme me kërcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pëson torturën ma të madhën, sepse e lidhun nga kafshata e bukës, shtërngohet me mohue me gojë atë që beson; dhe kështu fushata që po bahet synon me formue një brezni pa kurajo civile, pa burrëni, opurtuniste, servile, tue prishë karakterin e Shqiptarit në dam t’Atdheut. Njerëzit kane frikë m’u takue, m’u përshëndetë rrugës me miq që janë në sy o të “prekun”. E kush po di se cilët janë! –Flitet shumë për Inkuizicionin e sot 500 vjetëve, dhe jo fort objektivisht. Po për këte të Shek. XX-të? Vi tash tek unë. Unë vijën e tanë jetës sime nuk mund e ndryshoj, por do ta vazhdoj derisa të kemë frymë. Pengesa e jashtme e forcës madhore do të bajë në mue vetëm atë efekt që ban guri o dheu që pengon rrjedhën e ujit: Populli më njeh dhe e din mirë si kam shkri jetën për té.

Unë them se, me këte luftë kundra fesë neve, edhe po diskreditohemi faqe botës, së cilës i kemi dhanë premtime solemne për liritë dhe të drejtat njerëzore në Shqipni. Kur në vj. 1945, në Tiranë, me 8 mars, unë u takova me Juve, Shkëlqesë, se kishem ndigjue prej komunistëve fjalët: “Këte Kishë do ta bajmë kinema”; Ju m’u përgjigjët: “Kjo asht propagandë armiqësore!”.

Me të vërtetë, as anmiku ma i tërbuem i Pushtetit s’ka muejtë me u ba një propagandë ma anmiqësore në 22 vjet, sa i keni ba vetit.

Nuk më ka shty me Ju shkrue, Shkëlqesë, as urrejtja, as ambicioni, as interesi, por vetëm ndërgjegja, e vërteta dhe e mira.

Krytarit të Kësh. të Ministrave Me nderime

Mehmet Shehu Pjetër Mëshkalla

në Kryeministri – Tiranë meshtar katolik i Shoqënisë Jezuit 5 Prill 1967.

Po të lexojsh këtë dokument që i dërgohej një krimineli siç ishte Mehmet Shehu me pushtet apsolut, çpërgjigje do të na jepshin sot këta moderatorë, analistë, televiz , sahanlëpirsa të pushtetit politikë mbeturina të enverizmit, se Shqipëria nuk pati disidencë siç pati europa juglindore! Po cili disident europian, apo botëror mundej me ju drejtu një xhelati në mbrotje të besimit dhe Atdheut?. Kujtesa është formë e vetëdijes së një kombi a një populli. E kjo letër e Padër Mëshkallës është sot kujtesa që duhet ruajtur për breznitë, por duhet futur në kurikulumet arsimore për të mbrojtur të vertetën dhe historinë e kombit. Pushtetmbajtsit tanë mediokër gjatë këtyre 34 viteve e rrënua këtë kujtesë historike duke përdorur heshtjen një element kriminal për të luftuar sistemin e demokracisë.

Padër Mëshkalla do të takohej me kriminelin Mehmet Shehut në burgun famëkeq të Burrelit dhe do ti jepte këtë përgjigje :“Na jemi nën dhe, e ju mbi dhe, por na jemi ma të fortë se ju.”

E cili disident europian apo botëror mund të kishte guximin , trimërinë e At Mëshkallës përball xhelatëve!?

Me 19 korrik 1967 në sallën e gjygjit ai do të deklaronte “Ju më dënoni sa të doni, mua nuk keni ça më bani, unë prap se prap do të dal , sepse ju shpejt keni me mbaru , mbasi do të keni hangër shoshojnë e aty është fundi i juaj” Ju kishat rranoni, por toka nuk lot! Dhe Prof. Arshi Pipa do të i shprehte mirënjohjen mbas 5 vitesh që kishe ndrrua jetë dhe mbas 45 vitesh që u kthyen në Shkodrën e tije të dashtun.“Në kjoftë se kam shpëtue nga burgu i Burrelit e jam sot gjallë , i detyrohem lutjeve të njerzeve si Padër Mëshkalla e të tjerve të cilët kujtoi se kanë kontribue në determinizmin e fatit tem. Prandaj mijëra të burgosur politikë që kan jetuar me At Mëshkallën në birucat e dhomat e izolimit do ta quanin “Ëngjëll i birucave.”

Meriton shumë ky njeri i madh, që nuk vdiq në tortura, sepse nën mbrotjen e Zojës së bekueme siç shkruan ai vetë: Mes xhixhave që më lëshojshin sytë , mu duk se se pashë në vegim Zojën e Papërlyeme : O Zojë , më ndihmo me i bajtë torturat-iu luta- më forco mos të ligshtohem me ruj me dorën tande.. ndoshta askush nuk e beson , por asht fakt që gjatë hetuesisë hangra vetëm një shputë, Çprej asaj dite që iu pshteta Zojës, nuk më preku ma kush prej tyre me dorë.

Sa vetë ke shpëtua nga dëshprimi e vetvrasja ndër ata burgje e kampe të tmershme o At i shejtë!

Përvjetori i vdekjes tënde At Mëshkalla na sjell në vemendje fjalën e Papa Gjon Palit II në sheshin Skënderbej 1993 “ Drama juaj , shqiptar të dashtun , zgjon interesin e mbarë kontinentit europian, dhe është e domosdoshme që Europa të mos ju harroi.”

Besim Ndregjoni i dhuron Shenjterise se tij Papa Franceskut origjinalin e Letres se Pader Pjetër Meshkalles drejtuar Kryeministrit sadist Mehmet Shehu!

Padër Mëshkalla ndaj vepres tënde të ndritur unë me 25 tetor 2023 ja dorzova letrën tënde që ja dërgoje Kryeministrit xhelat Mehmet Shehut, Shenjtërisë së tijë Papa Françeskut, dhe sot që shkruaj për përvjetorin e kalimit në amshim tuajn ndjehem krenar që kreva një detyrë ndaj heroit të fjalës së lire! Ndaj jush si gjikanti i fesë, dhe kulturës. Dhe i tregova Atit të shejtë sakrificën heroike të klerit shqiptar në mbrotje të besimit fetar, Kleri katolik Shqiptar është krenari e heroizmit të të gjith krishterve të botës, por mbi të gjitha është simboli i krenarisë shqiptare.

E këtë simbol e lartësoi Patër Mëshkalla me vepren e tijë. Po e mbyll këtë kujtesë për përvjetorin tënd At me fjalët e studjuesit, biografit tuaj të nderuemit shkodranit të palodhur Fritz Radovani:

“Për të gjithë qytetarët e Shkodrës dhe mbar popullin shqiptar, jeta dhe vepra e Padër Mëshkallës mbetet simboli i atdhetarizmit,besës, burrnisë, fesë, trimnisë, bujarisë fisnikërisë shqiptare dhe nderës ndaj Flamurit tonë kombëtar.

Besim NDREGJONI