Prof. Dr. Sylë Ukshini/

“Prezenca e gjerë e elementëve kriminalë në Kosovë të lidhur me grupe terroriste të Lindjes së Mesme, kryesisht të Sirisë, si dhe bandave kriminale në Ballkan dhe pjesë tjera të Europës, do të thotë se rajoni me historinë e janë të pasur dhe trashëgiminë kulturore është duke u bërë një strehë e hajnave dhe kriminelëve të të gjitha llojeve. A duhet të jetë kjo ndonjë befasi kur ish-udhëheqës të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës janë strukur si elita sunduese e Prishtinës? Për të hetuar mizoritë, përfshirë vrasjet dhe rrëmbimet me qëllim të trafikimit të paligjshëm të organeve të kryera nga disa prej tyre, u krijua një gjykatë e posaçme me nismën e BE-së pas një raporti të anëtarit të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës, Dick Marty. Ne ende jemi duke pritur që ky organ gjyqësor të fillojë punën dhe të ngrejë akuza kundër kriminelëve.”

Ky citat është pjesë e një artikulli të përbashkët e Sergey Lavrov, Ministër i Punëve të Jashtme të Rusisë, dhe Ivica Daciq, Ministër i Punëve të Jashtme të Serbisë, i botuar më 18 qershor 2020 në Rossiyskaya Gazeta dhe Kurir, dhe i i publikuar edhe në portalin e Ministrisë së Jashtme të Federatës Ruse në gjuhën ruse, gjermane, franeceze, spanjolle dhe portugale

Daciq dhe Lavrov në këtë artikull anti Kosovë paraqet vizionin e përbashkët rus dhe serb për të Kosovën. Daciqi dhe Lavrov theksojnë se ndërhyrja e NATO-s në vitin 1999 ishte një shkelje flagrante të së drejtës ndërkombëtare dhe të Rezolutës 1244 të KS të OKB-së. Ministri i Punëve të Jashtme të Rusisë, Sergey Lavrov, dhe homologu i tij, Ivica Daciq, bëjnë propagandë agresive ndaj shtetit të Kosovës, duke theksuar se shteti i Kosovës është në buzë të greminës ekonomikisht dhe se krimi është në rritje të vazhdueshme. Po ashtu, ata asokohe kërkonin që Gjykata Speciale të marrte vendime sa më shpejt ndaj “kriminelëve” të UÇK-së si dhe kërkonin që të respektohet Rezoluta 1244 si një zgjidhje përfundimtare.

Një pjesë qendrore e tekstit të Daciqit dhe Lavrovit është kritika ndaj Perëndimit – SHBA-së dhe BE-së – të cilat akuzohen se imponojnë zgjidhje të njëanshme, injorojnë interesat e Serbisë dhe nxisin destabilitet përmes mbështetjes së “separatizmit kosovar”. Artikulli denoncon gjendjen e brendshme në Kosovë, të cilës i atribuohet korrupsion, krim i organizuar dhe ndikim i ish-udhëheqësve të UÇK-së, duke u ndalur sidomos te akuzat për krime lufte dhe trafikim organesh. Po ashtu, theksohet se Gjykata Speciale për krimet e supozuara të UÇK-së, themeluar me nismë të BE-së, ende nuk ka dhënë rezultate.

Nga Merlin Tushe – New York, Shtator 2025

Me artisten Parashqevi Simaku kishim kohë që nuk ishim parë. U ritakuam ditë më parë në Manhattan. Së bashku jemi njohur kur isha ende fëmijë ku u përzgjodha që të këndoj me Parashqevinë. Në Amerikë u takuam sërish. Ndërsa sot më ftoi të merrja pjesë në një sfilatë mode në New York, ku do të performonte edhe miku i saj, modeli Elton Ilirjani. 

Lashe një impenjim tjetër e vendosa të ndjek show-n në fjalë. Zura vend pranë saj. Skena ndriçohej nga dritat dhe projektorët e shumtë. Vajzat e djemtë në pasarelën e modës, tepër elegantë e të bukur, shkëlqenin mbi tapetin e kuq. Larmia e veshjeve më tërhoqi në labirintin e një lëndine të gjelber me lule plot ngjyra. 

U ndjeva mirë që u takuam e po ndiqnim nga afër një spektakël të tillë.

Erdhi rradha e Eltonit. Ecte me trupin drejtë, hapin e shtrirë, pedant e tepër të sigurt. Kjo vinte edhe nga eksperienca disa-vjeçare në industrinë e modës. Ai sapo ishte kthyer nga një turne në Islandë. Spektakli u ndoq edhe nga disa vajza e gra shqiptare, mes tyre edhe arkitektja e re Jorgesta Lito, e cila ka ambicje të hapë kompaninë e saj të modës.

Parashqevisë i dhurova një buqetë me lule të freskëta, pasi ditë më parë kishte festuar 59-vjetorin e saj të lindjes. Faleminderit – më tha – që nuk e paske harruar! Spektakli më pëlqeu. U përshëndetëm me Parashqevinë për tu takuar përsëri.   

Analizë nga Rafael Floqi /

A është e garantuar mbështetja amerikane? 

Javët e fundit, marrëdhëniet mes Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës kanë hyrë në një fazë tensioni që nuk ishte parë për dekada. Vendimi i SHBA për të pezulluar Dialogun Strategjik me Kosovën pason një seri shqetësimesh për veprimet e qeverisë në detyrë, të udhëhequr nga Kryeministri Albin Kurti. Shtetet e Bashkuara kanë argumentuar se veprimet e qeverisë kanë rritur tensionet dhe kanë kufizuar aftësinë e SHBA-së për të bashkëpunuar në prioritetet strategjike. Ky vendim nuk është thjesht një çështje protokollare, por një paralajmërim i qartë se mbështetja e fuqive të mëdha ndaj shteteve të vogla është e kushtëzuar dhe e ndjeshme ndaj veprimeve të qeverive vendore.

Kurti dhe Grenell: një përplasje strategjike

Roli i Richard Grenell, Dërguarit të Posaçëm të SHBA për Ballkanin, ka qenë vendimtar në këtë përplasje diplomatike. Grenell ka qenë kritik i ashpër ndaj Kurtit, duke e quajtur atë një partner të pasigurt për Shtetet e Bashkuara. Ai ka theksuar se veprimet e qeverisë kosovare, veçanërisht operacionet policore në veri dhe përpjekjet për të hapur urën e Mitrovicës, kanë penguar stabilitetin dhe proceset e normalizimit me Serbinë. Në një postim publik, Grenell deklaroi se marrëdhëniet midis SHBA dhe Kosovës nuk kanë qenë kurrë më të ulëta, duke theksuar përgjegjësinë e Kurtit për tensionet rajonale.

Nga ana tjetër, Kurti ka mbrojtur politikat e tij, duke argumentuar se veprimet janë kushtetuese dhe ligjore dhe synojnë ruajtjen e sovranitetit dhe integritetit territorial të Kosovës. Kundërshtimi i krijimit të Asociacionit të Komunave Serbe dhe refuzimi për të pranuar kandidatin e Listës Serbe për zëvendës-kryetar të Kuvendit pasqyrojnë një qasje, ku prioritet është mbrojtja e interesave kombëtare, edhe përballë presionit ndërkombëtar. Kurti ka theksuar se Kosova nuk mund të bëhet peng i një shteti të vetëm dhe se politika e jashtme duhet të mbrojë interesat kombëtare.

Pezullimi i Dialogut Strategjik: mesazh i qartë diplomatik

Vendimi i SHBA për pezullimin e Dialogut Strategjik ka qenë një paralajmërim i qartë për qeverinë e Kosovës. Ambasada amerikane ka shprehur se dialogu i pezulluar reflekton shqetësimet për veprimet që rrisin tensionet dhe destabilizojnë rajonin. Megjithatë, SHBA thekson se do të vazhdojë të jetë mik i ngushtë i popullit të Kosovës dhe mbështet partneritetin strategjik, duke nënvizuar nevojën për një partner që kupton rëndësinë e shmangies së veprimeve destabilizuese dhe ruajtjes së stabilitetit rajonal.

Reagimet politike brenda Kosovës kanë qenë të ndara. Opozita, veçanërisht PDK, ka cilësuar pezullimin “si dëmin më të madh politik, diplomatik dhe strategjik në historinë e shtetit të ri, duke theksuar se qeverisja e Kurtit ka cenuar besimin dhe partneritetin me aleatin më të madh strategjik.” Qeveria në detyrë, përmes zëdhënësit Përparim Kryeziu, ka mbrojtur veprimet e saj si të ligjshme dhe kushtetuese, duke argumentuar se “stabiliteti aktual është rezultat i sundimit të ligjit dhe largimit të vatrave të destabilitetit, përfshirë sulmet paramilitare në Banjskë dhe aktivitetet kriminale në veri”.

Shtetet e vegjël dhe presioni i fuqive të mëdha

Kosova, si një shtet i vogël dhe i ri, përballet me realitetin e presionit ndërkombëtar që është pjesë e natyrshme e politikës globale. Shtetet e vogla shpesh varen nga fuqitë e mëdha për mbështetje diplomatike, ekonomike dhe ushtarake. Kjo varësi sjell edhe një presion të vazhdueshëm për të përshtatur politikat e brendshme dhe të jashtme sipas pritshmërive të partnerëve strategjikë. Pezullimi i Dialogut Strategjik është një shembull i qartë se edhe marrëdhëniet historike dhe strategjike mund të rrezikohen nga veprime që perceptohen si destabilizuese.

Historikisht, Shtetet e Bashkuara kanë përdorur kombinime të presionit diplomatik, ekonomik dhe reputacional për të ndikuar vendimet e shteteve të vegjël. Rasti i Kosovës nuk është unik: Guatemala në 1954, Venezuela në 2019 dhe vendet e Ballkanit gjatë viteve ’90 tregojnë se SHBA shpesh vepron kur ka shqetësime për stabilitetin dhe interesat strategjike.

Kryeneçësia si mjet politik dhe diplomatik

Në këtë kontekst, koncepti i kryeneçësie bëhet vendimtar. Kryeneçësia nuk nënkupton arrogancë, por vendosmëri për të mbrojtur interesat kombëtare dhe sovranitetin. Veprimet e Kurtit, të cilat shpesh janë kritikuar nga Grenell dhe SHBA, reflektojnë një qasje ku shteti vendos integritetin dhe stabilitetin e brendshëm mbi presionin e jashtëm, duke ruajtur pavarësinë në vendimet e tij.

Shtetet e vogla, si Kosova, duhet të praktikojnë kryeneçësi të mençur, duke balancuar pavarësinë kombëtare me nevojën për partneritet strategjik. Vetëm kështu mund të shmangen tensionet e panevojshme dhe të ruhet besueshmëria ndërkombëtare.

Diplomacia si instrument stabilizues

Diplomacia mbetet mjeti kryesor për të menaxhuar marrëdhëniet me fuqitë e mëdha. Për Kosovën, kjo nënkupton komunikim të qartë dhe të hapur me SHBA, BE dhe fqinjët, duke negociuar prioritetet strategjike dhe duke shmangur keqkuptimet. Një diplomaci efektive gjithashtu kërkon fleksibilitet dhe aftësi për të negociuar kompromis pa sakrifikuar interesat kryesore kombëtare.

Mënyra se si Kosova menaxhon krizën politike të brendshme dërgon një mesazh të dyanshëm. Nga njëra anë, vendosmëria për sundim të ligjit dhe moslejimi i strukturave ilegale në veri, dërgojnë një mesazh të forcës se ligjit dhe sovranitetit, dhe është e duhura. Por nga ana tjetër, moskoordinimi i duhur nganjëherë me partnerët ndërkombëtarë dhe mungesa e fleksibilitetit diplomatik në situata të ndjeshme, mund të japë përshtypjen e një qeverisjeje që nuk gjithmonë vepron në harmoni me aleatët.

Kombinimi i kryeneçësisë dhe diplomacisë strategjike i mundëson Kosovës të shndërrojë presionin ndërkombëtar në dialog konstruktiv. Veprimet e SHBA duhet të interpretohen si paralajmërime për menaxhim më të kujdesshëm të politikave, jo si kërcënime për sovranitetin.

Dialogu Kosovë–Serbi dhe roli amerikan në stabilitetin rajonal

Marrëdhëniet Kosovë–Serbi mbeten një nga çështjet më të ndjeshme dhe vendimtare për stabilitetin në Ballkanin Perëndimor. Dialogu i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, i nisur pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës në 2008, ka pasur për qëllim normalizimin e marrëdhënieve dhe zgjidhjen e çështjeve të hapura si: integriteti territorial, pakicat etnike, dhe rrjetet infrastrukturore. Megjithatë, ky dialog shpesh ka hasur në pengesa politike, duke reflektuar jo vetëm tensionet historike, por edhe interesat gjeopolitike të aktorëve të jashtëm.

Një nga perceptimet e gabuara që duhet eliminuar është ideja se Perëndimi, përfshirë SHBA dhe BE-në, po favorizon Serbinë në këtë proces. Ky narrative shpesh përdoret në diskursin publik dhe politik për të minuar legjitimitetin e dialogut dhe për të krijuar tension mes Kosovës dhe partnerëve strategjikë. Në realitet, SHBA dhe BE synojnë të ruajnë stabilitetin rajonal dhe integritetin e shteteve të reja, duke u përpjekur që Serbia të tërhiqet nga ndikimi destabilizues i Rusisë dhe të integrohet në mekanizmat euro-atlantikë.

Kosova përgjatë shumë viteve nga pavarësia e saj, ka bërë hapa pozitiv drejt konsolidimit të subjektivitetit të saj ndërkombëtar. Megjithatë, mungesa e njohjes nga disa vende të rëndësishme (si pesë shtete të BE-së) dhe po ashtu disa pengesa dhe vonesa në proceset integruese dhe antarësime në organizata ndërkombëtare vazhdojnë të kufizojnë fuqinë dhe pozicionin e Kosovës në arenën globale.

Përveç marrëdhënieve me SHBA, Kosova përballet me sfida të tjera strategjike: integrimi në BE dhe marrëdhëniet me Serbinë. Çdo veprim i papërshtatshëm ose konfrontues mund të rrezikojë procesin e integrimit dhe stabilitetin rajonal. Qeveria kosovare duhet të balancojë përparësitë evropiane, sigurinë rajonale dhe sovranitetin kombëtar, duke përdorur diplomacinë për të komunikuar qëllimet dhe për të shmangur keqkuptimet ndërkombëtare.

Roli gjeopolitik i SHBA-së: tërheqja e Serbisë nga Rusia

Që nga fillimi i krizës ukrainase dhe përshkallëzimi i tensioneve SHBA–Rusi, Ballkani Perëndimor ka fituar rëndësi strategjike. SHBA ka ndjekur një politikë të dyfishtë: 

Mbështetje e fortë për Kosovën, duke garantuar sovranitetin e saj dhe integritetin territorial.

Dialog konstruktiv me Serbinë, për të ulur ndikimin rus në rajon dhe për të integruar vendin në mekanizmat euro-atlantikë.

Në këtë kuadër, çdo përpjekje për të interpretuar ndihmën perëndimore si favorizim për Serbinë është jo vetëm e pasaktë, por edhe e rrezikshme. Ajo mund të dobësojë besueshmërinë ndërkombëtare të Kosovës dhe të pengojë avancimin e dialogut. SHBA ka qartësuar se marrëdhëniet e Kosovës me aleatët strategjikë nuk janë kompromis për ndonjë ndikim të jashtëm, por pjesë e një strategjie për stabilitet rajonal.

Kurti dhe opozita 

Nëse dikush thotë se Kurti është pro-rus dhe pro-serb vetëm pse refuzon kompromiset e serviruara të disa aleatëve me Serbinë, atëherë ai duhet të pranojë një të vërtetë të pakundërshtueshme: Thaçi është pro-perëndimor, anti-serb dhe “atdhetar”, sepse pranoi ndarjen e Kosovës midis Serbisë dhe Shqipërisë. Kjo hedh dritë edhe mbi akuza të kota si ajo e Vlora Citakut se “Kurti ka acaruar marrëdhëniet me Shqipërinë”! Vlora e di shumë mirë se arsyeja e vërtetë është politika grabitqare e aleatit të saj, Edi Rama: përpjekja për ndarjen e Kosovës, mbështetja e hapur ndaj pretendimeve serbe mbi tokat tona, arroganca në Open Balkan dhe qëndrimet e tij kundër sovranitetit të Kosovës. Ajo duhet të kujtojë nëntorin e vitit 2018, kur Rama i tha Haradinajt “Gomar”, ndërsa Haradinaj i quanin Thaçin dhe Ramën “Trathtar”! Opozita duhet ta vendosë qartë: ose Kurti është “tradhtar”, ose eksponentët e saj janë “tregtarë” të trojeve të Kosovës. Të dyja nuk mund të bashkëjetojnë.

Strategjitë për eliminimin e perceptimeve të gabuara

Për të forcuar dialogun Kosovë–Serbi dhe për të parandaluar dezinformimin, qeveria kosovare mund të ndërmarrë disa hapa strategjikë:

Transparenca publike – Informimi i qytetarëve mbi qëllimet e dialogut dhe rolin e SHBA-së, duke theksuar mbështetjen për sovranitetin e Kosovës.

Diplomacia proaktive – Përdorimi i kanaleve diplomatike për të komunikuar rëndësinë e integrimit euro-atlantik të Serbisë dhe për të minimizuar ndikimin rus.

Bashkëpunimi rajonal – Përforcimi i projekteve ekonomike dhe infrastrukturore me fqinjët, duke krijuar ndërvarësi pozitive që i pengon Serbisë të largohet nga rruga euro-atlantike.

Mediat dhe edukimi publik – Luftimi i narrativave populiste që e paraqesin Perëndimin si mbështetës të Serbisë, duke përçuar mesazhin se SHBA dhe BE mbrojnë interesat e të gjithë rajonit.

Dialogu si instrument politik dhe diplomatik

Dialogu Kosovë–Serbi nuk është thjesht një bisedë për çështje teknike; ai është një instrument strategjik për stabilitet dhe paqe. Roli amerikan është thelbësor për të garantuar që Serbia të mos krijojë aleanca destabilizuese me Rusinë, ndërkohë që Kosova ruan sovranitetin e saj. Një dialog i mirëmenaxhuar mund të shërbejë si model për shtetet e vogla që përballen me presionin e fuqive të mëdha: të balancojnë pavarësinë kombëtare me nevojën për mbështetje strategjike.

Në këtë kuadër, kritikat që akuzojnë Perëndimin për favorizim të Serbisë janë jo vetëm të pasakta, por edhe të dëmshme. Ato minojnë besueshmërinë ndërkombëtare të Kosovës dhe dobësojnë potencialin e saj për të negociuar marrëveshje të qëndrueshme dhe afatgjata.

Mësime për shtetet e vegjël

Situata e Kosovës tregon disa mësime të rëndësishme për shtetet e vegjël:

Mbështetja e fuqive të mëdha nuk është absolute – ajo është e kushtëzuar nga veprimet dhe sjellja e qeverive lokale.

Kryeneçësia është thelbësore, por duhet të kombinohet me diplomaci të mençur.

Diversifikimi i partnerëve është strategjik: mbështetja ekskluzive nga një aleat mund të bëhet e rrezikshme nëse marrëdhëniet tensionohen ndaj forcimi i lidhjeve me Shqipërinë( me gjithë qëndrimin paternalist të Ramës dhe teoritë sorosiane të Ballkanit të hapur), me Turqinë, Kroacinë, tashmë disi të harruara pas Presidencës Trump) dhe natyrisht me BE-në ka rëndësi pas SHBA-së.

Transparenca dhe dialogu publik janë mjete efektive për të ruajtur besueshmërinë ndërkombëtare. Institucionet e forta dhe sundimi i ligjit rrisin besueshmërinë dhe reduktojnë ndikimin destabilizues të aktorëve të jashtëm.

Përfundim

Roli i SHBA-së në Ballkan, veçanërisht në dialogun Kosovë–Serbi, është një kombinim i mbështetjes së sovranitetit të Kosovës dhe politikës gjeopolitike për të tërhequr Serbinë nga Rusia. Për Kosovën, sfida qëndron në menaxhimin e dialogut me diplomaci dhe kryeneçësi, duke shmangur perceptimet e gabuara që mund të dobësojnë pozicionin e saj ndërkombëtar.

Për të arritur stabilitet të qëndrueshëm, Kosova duhet të përdorë transparencën, diplomacinë proaktive dhe bashkëpunimin rajonal si mjet strategjik për të ruajtur sovranitetin dhe për të garantuar që dialogu me Serbinë shërben si instrument për paqe, jo si mjet për destabilizim. Në këtë mënyrë, perceptimet e gabuara mbi favorizimin e Serbisë nga Perëndimi mund të zëvendësohen me një narrativë të bazuar në fakte dhe strategji të qëndrueshme rajonale.

Vendimi i SHBA për të pezulluar Dialogun Strategjik me Kosovën, përplasja midis Kurtit dhe Grenell, dhe reagimet e opozitës dhe qeverisë, tregojnë qartë delikatesën e politikës së jashtme për shtetet e vogla. Kosova duhet të praktikojë një balancim të kujdesshëm midis kryeneçësisë dhe diplomacisë, duke mbrojtur interesat kombëtare dhe sovranitetin, por duke ruajtur besueshmërinë dhe partneritetin me fuqitë strategjike.

Në këtë sfond, Kosova mund të kthejë presionin ndërkombëtar në një mundësi për dialog konstruktiv dhe avancim të stabilitetit rajonal, duke treguar se një shtet i vogël mund të jetë i fuqishëm dhe i pavarur në mënyrë strategjike.

Refleksion /

 DR.  EDUARD  A.  SKUFI – ATHINE 

Si  pa  e kuptuar  vjen  një  moment  në  finale,  kur çdo njeri bënë bilancin përballë pasqyrës së vetvetes. Ku udhëtimit brënda vetes, i jep sensin e  jashtëm të manifestimit, mes një  dallgë emocionesh, si formë konfesioni  që i nënshtrohet  një  apologjie, duke e parë jetën  analitikisht. Eshtë  ajo  që  R.W.Emerson  në vizionin  filozofik modern, e quan ”Celebrim i individualitetit  dhe  urtësisë,  duke  ofruar  një  imazh  me nuanca  në   aktin  e  apologjimit,  duke  e  jetuar  jetën  analitikisht “… Pasi ndërgjegja nuk mund të mbetet gjatë në heshtje. Por kjo apologji ka  një vecanti  humilitare, sepse është  një apologji e “heshtur”,  në meditim, që  ja drejtoj vetes dhe  që  flet  në  përulje  dedikimi (kur  një “më fal “ nuk e dëgjuam kurrë  nga  askush, për  ata  heronj të harruar)… Eshtë në këtë konsensus, një përulje njerëzore para kujtimit të tyre, por dhe një përulje intelektuale. Një reagim empatik, i sinqertë për të kalmuar shpirtrat e tyre. Nuk e di nëse është dhe “apology & defence” për të ardhmen! Le të  kërkoj unë  falje si intelektual dhe “fajtor pa faj”, për ata të shquar që aq shumë na  mungojnë, për ata që u ndëshkuan  për të vetmin  gabim, që  nuk u pajtuan me antivlerat dhe falsitetin  konformist. Për  ata  intelektualë  të  nderuar,  ekselenca  të  dijes universale,  që  dikush  i  ktheu  në  anonimë… Ata  që në vendet perëndimore që studjuan, i konsideronin  figura intelektuale  të  ndritëshme në historikun e  atyre universiteteve, ndërsa në vendin  e  tyre  jo vetëm  mbetën  pjesë  e munguar  enciklopedike, duke i mbuluar me padukshmërinë, por ju nënshtruan  një genocidi  mbase  unikal. Ato ikona vendosën dijet dhe kulturën e tyre  si  urë  lidhëse mes kombit dhe civilizimit të  shquar. Erdhën  me  aspirata  dhe  ëndrra  dhe  atje  mbetën…

Ata kishin kapacitetin racional dhe potencialin, për një vizion  të  ri  përparimtar me  influencë  të plotë  në  ndërgjegjen  sociale. Si një “bypass”  midis  dijes  dhe shoqërisë, duke  kultivuar  humanizmin. Veç nuk  ideatuan  duke  mallkuar  errësirën, por ndezën  qirinjtë e  dijes  për  ta  luftuar  atë me insistim , gjë  që i  irritoi  mediokrët. Sepse drita e dijes me forcën konceptuale që ata emetonin, përbënte “kërcënim” për rendin. Kështu i hodhën pluhurin e  harresës asaj pasurie kulturore, duke injoruar faktin se  ato  figura  kishin përmasa të  tilla  intelektuale, që historia me këmbëngulje do  ti nxirrte si diamantet në dritë, për ti vendosur  në  pavdekësi. Mes represionit, u vranë  ëndërrat  rinore, i  ndanë  në mënyrë  të  pamëshirshme   nga   familjet   dhe   fëmijët   e   tyre,  por  nuk  mundën   tju  a  shuanin   shkëlqimin  e  vlerave…  

Ai diskriminim mbeti i fiksuar, si imazhi i shëmtuar, i vëllavrasjes të  Kainit në syrin e  Abelit  biblik, por dhe të  hyjnisë, që kurrë nuk e harroi…

Duke mos mundur të privojnë ekzistencën e identitetit të tyre, në  kujtesën  historike dhe njerëzore. Pikërisht për të rifreskuar atë kujtesë, me aq impresione po endem në këto rreshta, duke u “vetakuzuar”si intelektual në këtë  apologji, ndaj atij genocidi me autorë të njohur. Të cilin në ndjenjë mirënjohjejeje dhe nostalgjije e shoqërojnë shpirtërisht, tingujtë e melodisë   së dhimbshme dhe sharmi i “Requiem Lacrimosa” të  Moxartit, ku drama dhe humanizmi përballet me misterin e vdekjes, në lotin e dhimbjes… Jehona  rrënqethëse e  asaj tragjedie  akoma dhe  sot nuk  është shuar, por rezonon  me  shpirtin  e  hirin  e  eshtrave  të  tyre   dhe  me  zemrat  tona !

…Nuk e di a ishte “sindroma e Stendalit”, apo psikoza e mosnënshtrimit  ndaj ”dhunës Mefistofelike”!..Askush nuk mund të harroj plejadën me figurat e shquara intelektuale që sollën kulturën dhe  frymën oksidentale, por edhe fundin dramatik të tyre…Kujtoj poetin më të madh dhe më të fuqishëm  të letërsisë shqiptare të gjysmës së parë të shekullit të njëzet, At’ Gjergj Fishtën me vargun “Veç ty (atdhe) të shoh andërr, veç se ty të kam             në  mendim“. Franceskanin gjeni, erudit Pater Anton Arapin me profecinë, ”Gjithmonë tue  rrënue nuk  mund  të  ndërtohet”… Sabiha Kasimatin libohovitja fisnike, shkencëtare, ikthiologe  e parë shqiptare lauruar në universitetin e Torinos, ku mbrojti dhe doktoratën. Por hijeshia dhe intelekti  u dënuan  në një vdekje makabër. Duke lënë thënien e saj të fundit  si  dëshmi  historike: “Ideologjia  ime   nuk  pajtohet  me  tuajën “!

Musine Kokalari intelektualja disidente, poetesha  me  ide demokratike , me fjalët e zemrës “E dua atdheun dhe pse mendoj ndryshe nga ju ”, Ramize Gjebrea (Ramona), bjondja simpatike me intelekt të vecantë, pre e një “inskenimi moralist”, me epilogun e saj “Mos më qëlloni nga mbrapa”…Mirash Ivanaj publicist dhe personalitet i shquar, reformator    në fushën e arsimit me aksiomën: ”Qoftë fatlum dhe me fillim të mbarë indipendenca në fushën arsimore”. Ethem Haxhiademi doktor i shkencave politike që la Berlinin, për tu konvertuar me penën e tij, në “Eskilin  shqiptar”, ku mbeti  në mes të tragjedive, (duke mos e  parashikuar  fundin  e  tij tragjik  e  fatal) . Zemra poetike e Havzi Nelës në  dënime “domino”, përfundoi e varur në litar, duke lënë pas bashkë me ikonën dhe shprehjen  e dhimbshme “Lamtumirë atdhe i dashur, po të le me zemër plasur”. Dr.Tahsin Jonuzi, ai “Gjeniu i fshehur “ i universitetit  të  Insbrugut, i cili doktoraturën e tij në filozofi  ja kushtoi studimit të parë albanologjik dhe arkeologjik shqiptar. Një punim shkencor, i mirëfilltë, sintezë e dijeve më të mira të kohës, në një këndvështrim historik dhe filozofik, me referenca prej kulturës antike deri në citimin e opinioneve   më  me vlerë  dhe  rezistente në kohë. Që çuditërisht  “u rrëmbye”, duke  u  sakrifikuar dhe  martirizuar  egërsisht   në  kampet  naziste, por  ai la  pas  definimin  unikal  se  “Atdheu  duhet  dhe  përmes  shkencës!” …

Dhe unë pyesja veten, pse nuk i qeshte buza birit të tij, piktorit mjeshtër  Nestor  Jonuzit,  pse  nganjëherë  i  dridhej  dora  dhe  fjala  para  penelit?!Nuk  besoja   se  ishin  vetëm  ngacmimet   apo   impresionet   artistike…

Dhe mendimi më çon tek thënia dy shekuj më parë e Mme M.Roland, krenare para gijotinës së Robespierit: “ Oh, Liberté, que  de crimes commet-on  en  ton  nom ?”…(Oh, liri  sa  krime  bëhen  në  emrin  tënd).

Ku,  jo rrallë  dukshmëria   bëhej  iluzion   dhe  “kurth”  i  padukshmërisë .

…Por kulti i intelektualofagisë vazhdonte me ritmin  diktatorial, në një kreshendo bulizmi e mohimi, duke mbytur traditën, duke injoruar faktin se një vend pa elitë intelektuale ishte i destinuar në një kolaps kulture, pa histori e pa të ardhme, dhe mbi të gjitha pa dinjitet kombëtar. Ai genocid  anti intelektual  prezantohej  në   forma  të  ndryshme. Ku njerëzit pa dimension, kulturalisht të pa orientuar, nuk pranojnë ekzistencën  e të  tjerëve “përballë”. Si  mund  të  lihen  në  harresë  për  persekutimin   e  tyre, si dëshmi e gjallë, gjithashtu  emrat e  Isuf  Vrionit  intelektual  eminent,  diplomat, përkthyes i talentuar, mbetur anonim, Dr. Jani Basho, doktori dhe intelektuali i shquar, që shtëpinë e tij e ktheu në klinikën e parë gjinekologjike, ku shërbente me humanizëm. Më vonë të tjerët asaj godine me arkitekturë klasike, i zhveshën romantizmin dhe transformuan në “shtëpinë me gjethe”, me aq mister. Dr.I.Hysenbegasi një kapitull ekselent i mjekut humanitar, të përkushtuar dhe me kulturë poliedrike, Dr.A,Aroni intelektual dhe okulisti i shquar, kreativ, i papërkulur, në një karakter dhe etikë për tu admiruar. Pedagogu Tanush Frashëri historian analitik, eseist, në një jetë pa diell, Maks Velo arkitekti dhe piktori modern, me guximin për ti shprehur idetë e tij mes ngjyrave  abstraksioniste. Por në  vecanti, Fatos Lubonja, nga një familje funksionarësh të rregjimit, por antirregjimit, disident, shkrimtar, përkthyes, në kalvar dënimesh dhe një “Lirie të kërcënuar“. Emrat e  tyre  janë  aq  të shumtë  sa  mund  ta  veshin  perimetrikisht  globin,  me  dhimbje  dhe  lot ( kaq vend i vogël me kaq shumë Mandelë, me aq netë të panumërta të “Shën Batolomeut“.  Nëse kjo nuk është paradoksale, çfarë mund të jetë!)… Dhe ata që mbijetuan, u detyruan në vitet e mbetura, në një  jetë  të zymtë, pa shpresë, pa buzëqeshje, me psikozën e  persekutimit. Por me imazhin e përhershëm me librin në dorë, në një lidhje “transvitale”. Ata  emra  të  shquar  që  ne  i  kishim   të  pamundur  dhe ti  artikulonim, njerëz “pa emër”, por mbi ta u mbështetën epokat. Besnik në  idealet, që nuk i modifikuan  idetë  sipas “modës”. Një format intelektualësh  “modelë”, që u sintetizua në koshiencën tonë, “iluministët” me misionin të  ndriconin errësirën …                    Vetëm mjeshtëria alegorike e F.Kafkës, mund të vizualizonte  metamorfozën e  gjëndjes shpirtërore  të  tyre  në ato momente, përballë   absurditetit   të   inskenuar,  në   një   pejsazh   dantesk  aq   ekstrem… ku  autorët dhe  qiellin  po  të   mundnin, pa   yje  do  ta   kishin   lënë!

Ajo “etnogjenezë intelektuale” përbënte një pasuri të veçantë dijesh dhe kulturash dhe një rrezik të pafund, që të tjerët e survejonin me cmirë e xhelozi. Dhimbjen, vuajtjet e tyre, hijet e natës i shijonin  me  kënaqësinë    e një telenovele, që e plotësonte  qeshja  cinike, demonike, mes  ndijimit  të  egër, të ftohtë  aq  çnjerëzor, ndaj “qënies  ontologjike”. Ku mediumet e “ëndërrthyesve të shpresës” e shtrinin  absurditetin, nga ndëshkimi  i  ëndrrës  deri  në   atë  të  mendimin  intim.

Sot kur mjegulla e doktrinimit dhe hypnoza e saj duket se janë pakësuar, mund të fitohet kthjelltësia e rifokusimit, kur akoma dhe sot vjen një rezonim i kobshëm nga historia! E kam të vështirë të shpreh ndjenjat dhe emocionet e mia para kujtimit të tyre, kur për  disa vite të jetës me një pjesë të tyre isha bashkëudhëtarë. Sentencat e kësaj apologjije “faljeje” janë dhe falenderim për rolin që ata idealistë luajtën, në formimin që jam sot. I ndjeva nga afër, dimensionet e tyre dhe kornizat ku i vendosën, gjë që serviri jo pak momente të dhimbshme dhe regreti, por “vala e rrezatimit” nuk na la të paprekur… Kështu ai sentiment u kthye në detyrim për një apologji të sinqertë, duke fituar momentin. Por që e shpërtheu citimi i Molierit, “ Nuk jemi përgjegjës vetëm për atë që bëjmë por dhe për atë që nuk bëjmë ”, dhe e kristalizoi më tej filozofi modern dhe  profesori i Bioetikës, Peter Singer “ Jemi pergjegjës  jo vetëm për  atë  që  bëjmë  por  dhe  për  atë  që  mund   të   kishim  parandaluar ”…

Veç më fatalja ishte se genocidi mbi elitën intelektuale, u shoqërua me     një kultivim brezash pa interes intelektual e kulturor. Mungesa e kulturës, me gjykim të amputuar dhe pa shpirtin e tradicionit krijoi brezin me një dizmorfi për të mbushur vakumin. Zëvendësimin me “pseudoelitën e re”, që nuk ishin vecse një “mendje e skllavëruar”, si një tip i vecantë i antropologjisë intelektuale. Prandaj  apologjinë time  dhe  rifreskimin historik i pashë në aspektin e  një  vizioni të  ri, por  dhe  si një  mesazh, duke  u  përulur me respekt, para kujtimit të martirëve  të dijes. Por për analizën e fakteve duhej pena e fuqishme  e Dostojevskit apo Tolstoit në një trilogji…Vërtetë ky fenomen intelektualofagik kishte karakter endemik, por për  nga  lloji , tek ne  dallohej për  përmasat  dhe  format  mizore. Ky fenomen sot, në skenën  e kohës moderne, ku liria krijon dimensione të reja por dhe  dilema, ka marr formën e diktuar, alkimike  të “hemoragjisë intelektuale”, të pa ndalur, me të  njëjtët  element  patogenetikë, në mizaskena  të  reja ,  mbase  me  konseguenca  të  pa konceptueshme   dhe   tepër   misterioze ,,,

Nëse mëshirimi i figurës dhe veprës të intelektualëve të shquar, si heronj të kulturës në obeliskë, monumente, apo muze të ekselencës intelektuale është detyrim moral  epokal, studimi i  vlerave  të  tyre  përbën domosdoshmëri. Kurora qoftë dhe me diamante mbi hirin e tyre nuk përbën vecse një imazh dekorativ, ndërsa lavdia e vendosur mbi emrin dhe veprën e tyre shpreh vlerësim, Që  ata  tempuj  të  kulturës  të  mos  mbeten  në  harresë, por   të  kthehen  në  një  zgjedhje   preferenciale  frymëzuese, për  riformimin   dhe  rimodelimin   e  kulturës   historike.

Historia e kulturës është esenca dhe promotori i një shoqërie vibrante. Lënia jashtë të vërtetës apo  vonesa historike, e kushtëzuar nga  një “vonesë  rikonceptuale”, të lënë  jashtë  ritmit  evolutiv. Ata  janë   konsulentë  pervers, destruktiv   ndaj  qytetërimit,  me    impakt  në   një   prognozë    regresive   të  pashmangshme!  

Drejt të ardhmes nuk mund të shkohet duke i injoruar faktet e pamohueshme historike, duke fshirë traditën. Koha nuk pret,“koha e vërtetë është katërdimensionale“, (është horizonti i mundshëm për çdo kuptim të qënies, ka deklaruar  filozofi  M.Heidegger). Pa kujtesë  historike  reale nuk  ka  memorje  kulturologjike, ajo  inspiron  momentin  e reflektimit. Investimi  në  të  përkthehet,  në  investim  për  të  ardhmen…    

https://rtsh.al/deshmia-e-ish-ndihmessekretarit-amerikan-per-thacin-ne-hage-avokati-i-ish-presidentit-shpresoj-per-nje-verdikt-te-drejte/?%3Futm_source=facebook.com&fbclid=IwY2xjawM1E2BleHRuA2FlbQIxMQABHum2_IEfkmNw3_ZGojN2P45g5mwFTcPxQIn_kIpMx8-gF5Jm4fXQWeqMGNFB_aem_3iKUeG0CmH9WjRNFocZ9NQ

Ish-presidenti Hashim Thaçi thirri sot (15 shtator) ish-Ndihmëssekretarin amerikan të Shtetit, James Rubin, për të dëshmuar në favor të tij në Hagë, ku akuzohet për krime lufte që ai dhe zyrtarë të tjerë të lartë nga Kosova pretendohet se kanë kryer në fundvitet ’90.

Dëshmitari i ditës, i cili shërbeu në administratën demokrate të SHBA-së në vitet 1997–2000, u paraqit në Gjykatën Speciale së bashku me përfaqësues aktualë të qeverisë amerikane.

Rubin ishte i dërguar i lartë i Sekretares së Shtetit, Madeleine Albright dhe u përfshi në punimet në Rambuje me përfaqësuesit shqiptarë për marrëveshjen e paqes mes Kosovës dhe Jugosllavisë. Ai tregoi takimin e tij të parë me Thaçin dhe këmbënguljen e ish-presidentit kosovar te vendosja e fjalës “pavarësi” në dokumentin që do të firmoste delegacioni shqiptar, pavarësisht refuzimit të vendeve si Rusia.

“Nuk i njihnim mirë strukturat e UÇK-së. Kur arritëm aty e kuptuam që udhëheqësi i delegacionit shqiptar ishte i inkuadruar te UÇK-ja. Folëm për takimin me Thaçin në Rambuje. Në kuadër të takimit ai më njohu menjëherë prej televizorit. Albright më tha që të rrija me të, ta njihja më mirë Thaçin. Gjatë gjithë javës unë kam ndenjur me të. Jemi takuar, kemi pirë kafe, çaj e cigare. Thaçi nuk fliste anglisht. Në ato rrethana ne komunikonim përmes gjuhës së trupit.

Atij i ishte caktuar detyra të komunikonte me ne nga udhëheqja kosovare, ashtu siç ishte ajo në atë kohë. Ne nuk e kishim kuptuar mirë se si funksiononte struktura udhëheqëse, por e kishim të qartë se ai nuk kishte autoritet, as mundësi për të diktuar ndonjë gjë. Thjesht pasqyronte vendimet që merreshin nga zyra diku e fshehur e udhëheqjes shqiptare, që merrte vendime në grup dhe që nuk ishin gjithmonë të pranishëm. Kështu që atij i duhej të merrte leje nga ata. Nuk ishte në gjendje të diktonte rregulla apo kushte. Prandaj, kur donim të bënim diçka shumë të rëndësishme atij i duhej të komunikonte me persona të tjerë për të marrë miratimin,” deklaroi Rubin.

Pak vite më vonë, Rubin do e takonte sërish Thaçin, por këtë radhë në funksionin e kryeministrit të Kosovës.

“Më kujtohet takimi i parë. Ai ishte djalë i ri. U takuam në një kohë të vështirë. Nuk kishte funksion apo pushtet. Dhe pastaj u takuam në një restorant në Nju-Jork, kur ishte bërë kryeministër. Erdhi në një restorant si kryeministër dhe u habita, sepse kishte kaluar nga një djalë i ri që punonte në rrethana të vështira, befasisht në kryeministër. Hera e fundit besoj duhet të ketë qenë rreth vitit 2018, kur po punoja në Uashington dhe [Thaçi] ishte president i Kosovës,” tha Rubin.

Avokati i ish-presidentit Thaçi, Pierre Richard Prosper, para hyrjes në godinën e Gjykatës Speciale tha se dëshmia e ish-ndihmëssekretarit amerikan do të jetë “një shans për të dëgjuar të vërtetën se çfarë ndodhi dhe kush ishin përgjegjësit. Unë mendoj që nëse Dhomat [e Specializuara] shkojnë pas së vërtetës do të kemi një verdikt të drejtë, që do të tregojë se klienti im është i pafajshëm.”

Rubin është një nga gati dymbëdhjetë dëshmitarët që do të thërrasë mbrojtja e Thaçit, e cila do të parashtrojë edhe prova të reja. Më tej, radhën për provat dhe dëshmitarët e vet do e ketë ish-kryeparlamentari i Kosovës, Jakup Krasniqi, me katër dëshmitarët e vet, për të vijuar me ekipet mbrojtëse të ish-kryeparlamentari Kadri Veseli dhe ish-deputetit të Lëvizjes Vetëvendosje. Rexhep Selimi.

Procesi gjyqësor ndaj ish-krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ka nisur në prill të vitit 2023. Aktakuza ndaj tyre është se kanë kryer krime kundër njerëzimit dhe krime lufte, përfshirë vrasjen e më shumë se 100 vetave, si dhe mbajtjen në paraburgim e torturimin e shumë të tjerëve kur vendi luftonte përballë ushtrisë jugosllave.

Prokurori i Specializar, nga ana e vet, gjatë kësaj periudhe ka thirrur më shumë se 100 dëshmitarë dhe ka paraqitur rreth 3 mijë prova materiale.

Një ditë më parë, shqiptarë nga vende të ndryshme të botës, me mbështetjen e Organizatës së Veteranëve të Luftës së UÇK-së, u mblodhën pranë godinës së Gjykatës në Hagë në mbështetje të ish-liderëve të UÇK-së, duke mbajtur pankarta në duar, me këngë patriotike, veshje me motive ushtarake dhe thirrje për drejtësi.

/rtsh.al/