Fatmir Konja/
“Aksident historik”, e pati cilësuar presidencën e parë të Donald Trump, një nga bashkëautorët e teorisë së neoliberalizmit në marrëdhëniet ndërkombëtare, akademiku Joseph Nye. Që nga viti 2020 e në vazhdim teza u përhap gjerësisht nga qarqet liberale në mbarë botën. Të njëjtat e “diagnostikuan” presidentin Trump “të paparashikueshëm”. Si për t’ua vërtetuar “diagnozën”, Donald Trump u përball në katër vite me një mori akuzash në një maratonë gjyqësore, i mbijetoi një atentati dhe arriti të zgjidhej sërish president i SHBA. E tani, akademiku Nye, (ish-ndihmës i Sekretarit të Mbrojtjes) thotë se “paparashikueshmëria është një nga armët kyçe të Trumpit”. Dhe ideologu i “soft power” sjell si argument ndër të tjera mundësinë që Trump do të përdorë tarifat tregtare si mjet presioni në marrëdhëniet ndërkombëtare. Çfarë do të ishte e parashikueshme më “soft” se kaq?
Për më tepër, nëse premtimet elektorale të Trump, ballafaqohen me sjelljen e tij gjatë mandatit të parë, nuk gjendet kurrfarë “paparashikueshmërie”.
Sanksionet ekonomike në përgjithësi dhe mjete të tilla, si tarifat në veçanti janë përdorur rregullisht nga të gjitha qeveritë amerikane dhe këtu Trump nuk ka dalë jashtë logjikës së marrëdhënieve ndërkombëtare të SHBA-ve, përveçse mund të ketë qenë më i vendosur. Pritet që të ndjekë të njëjtën logjikë dhe në këtë mandat të ri dhe këtu nuk ka asgjë të cilën të interesuarit nuk e kanë parashikuar. Nëse qëndrojmë në hullinë e pritshmërive, na rezulton e njëjta parashikueshmëri edhe për shumë çështje të tjera. Trump ka kundërshtuar ashpër qasjen e qeverisë Biden ndaj emigracionit të paligjshëm. Afërmendsh që do ta trajtojë me rigorozitet zgjidhjen, ose së paku zbutjen e këtij problemi, pasi angazhimet e tij në këtë drejtim morën një mbështetje të gjerë popullore në zgjedhje. Krejt brenda parashikueshmërisë për politikat konservatore shkojnë edhe premtimet për përmirësimin e ekonomisë, e në veçanti për qytetarët e thjeshtë amerikanë, ku spikat heqja e taksave për punën “overtime”, paralel me shfryrjen e administratës dhe mirëmenaxhimin e fondeve publike. Çështjet gjinore, të abortit, të familjes, janë trajtuar nga Trump brenda pritshmërive tipike të politikës konservatore. Çfarë tjetër?
Përsa u takon marrëdhënieve ndërkombëtare, liderë të vendeve të ndryshme të botës kanë një shqetësim të përligjur (gjithsesi jo për aktet), se sjellja dhe qëndrimet e Trump mund të jenë të paparashikueshme dhe për këtë mbase do të mjaftonin shembujt gjatë mandatit të parë që vetë ai i ka bërë publikë, ku për hatër të buzagazit vlen të përmenden telefonata me Macron, apo “butoni më i madh i kuq” që i tregoi liderit koreanoverior. Duhet përmendur ndërkohë fakti, se pikërisht presioni, asokohe i paparashikueshëm i presidentit Trump ndaj vendeve të NATO-s për normën 2% të GDP për mbrojtjen, po rezulton mjaft i goditur, marrë parasysh situatën aktuale gjeopolitike. Kreu i aleancës, Rutte e konfirmoi këtë javë nga Varshava, të cilën e përgëzoi që po shkon në nivelin e 4.7% e GDP për mbrotjen.
Së fundi, krejt brenda parashikimeve pritet qëndrimi i presidentit Trump lidhur me luftën në Ukrainë, apo në Gaza. Ai është tërhequr tashmë nga deklarata pompoze se do ta mbyllte luftën në Ukrainë brenda ditës dhe nga ana tjetër nuk ka shfaqur asnjë shenjë të uljes së mbështetjes për Ukrainën, apo më keq akoma të favorizimit të agresorit rus. Lidhur me Gazën, Trump i ka kërkuar Netanjahut që lufta atje të ketë përfunduar para se ai të hyjë në zyrë. Lidhur me pritshmërinë e një qasjeje të ashpër ndaj Kinës, Iranit apo Venezuelës, ashtu si në mandatin e parë, flasin më mirë emërimet për qeverinë e ardhshme të Trump. Në thelb, nuk pritet të ketë ndryshim të paparashikuar të objektivave të politikës së jashtme, por ndoshta të qasjes ndaj vendeve jomike, ku vendosmëria për arritjen e objektivave do të shkojë paralel me aktivizimin e mjeteve. Trump thotë se i ka dhe se mund t’i përdorë. Jomiqtë, që e njohin vendosmërinë e tij, e dinë dhe e parashikojnë se përveçse i ka edhe mund t’i përdorë.
Legjenda e paparashikueshmërisë së veprimeve të Trump pasi të rihyjë në Shtëpinë e Bardhë, duket se po thuret nga ideologët e liberalizmit për të zbutur pasojat e humbjes dhe nxitjes së shpresës për ringritje të demokratëve amerikanë. Në fakt, fitorja e Trump në këto zgjedhje u paralajmërua hiç më pak se në forumin e Davosit, në janar të këtij viti. Kreu i ri i fondacionit “Shoqëria e hapur”, Aleks Soros u shpreh atje se “këtu Donald Trump është president dhe kjo është gjë e mirë se konsensusi i Davosit është gjithmonë gabim”. Shtoi se e dinte që “Trump nuk do të tërhiqet të pushojë në ndonjë plazh, por do të përfundojë o në burg, o në pushtet”. Pikërisht në janar, sponsori më i njohur i qarqeve liberale, jo vetëm në SHBA por në mbarë botën, fondacioni Soros dha 60 milion dollarët e parë në mbështetje të demokratëve. Gjyqet ndaj Trumpit vijuan krahas primareve. Ndodhi edhe atentati.
Demokratët ecën përpara për një mandat të dytë të Biden, deri në debatin trishtues të qershorit. Për të ndalur, çfarë nuk po mund të ndalej, elita demokrate u paraqiti zgjedhësve, pa i pyetur, kandidaten e re, Kamala Harris. Duke kapërcyer rrjedhën e fushatës, procesit zgjedhor dhe rezultateve, vijmë menjëherë tek deklarata e fundit e Aleks Soros. “Demokratët po luftojnë me njëri-tjetrin për taktikat elektorale, sepse këtë e kanë më të lehtë se të pranojnë që e nënvlerësuan Trumpin, i cili ishte një super kandidat që e rriti mbështetjen elektorale përtej pritshmërive të demokratëve dhe republikanëve”. Pranimi i këtij realiteti, së pari nga vetë i riu Soros, na lejon të gjykojmë se çfarë liberalët e quajtën dikur “aksident historik”, kësaj radhe e kishin parashikuar që do t’u ndodhte për së dyti, por nuk mundën ta ndalnin. E për t’iu fshehur kësaj të vërtete, e gjithë armata e mendimtarëve liberalë të ushqyer nga “Shoqëria e hapur” në mbarë botën, po përdor pa kursim cilësimin “i paparashikueshëm”, për presidentin e 47-të të SHBA, Donald Trump. Padyshim, se krahas ngushëllimit të demokratëve me shpresat e rreme se “Trump do të gabojë meqë është i paparashikueshëm”, po përcjellin edhe qortimin për zgjedhësit, të cilët nuk ua vunë veshin në vendimin që morën. Zgjedhësit i dhuruan dafinat atij që u rrëzua, u ngrit, luftoi dhe fitoi. Liberalët janë të lirë ta përjetojnë sërish si aksident, por së paku kësaj radhe e kishin parashikuar.