Prof. Milazim KRASNIQI/

1. Zgjedhjet parlamentare nuk ofruan asnjë zgjidhje të problemeve të grumbulluara të shoqërisë sonë. Në këtë rast, nuk është faji i zgjedhjeve si të tilla, as vetëm faji i partive politike, po faji është edhe i vetë shoqërisë. Pse? Sepse kjo shoqëri nuk e ka aftësinë e ndryshimit të vetes, as me anën e zgjedhjeve. Kjo shoqëri nuk arrin t’i shfrytëzojë zgjedhjet për të hapur një mundësi më të mirë për veten e saj. Kjo shoqëri i shfrytëzon zgjedhjet, për të veshur me pushtet ata persona e ato grupe që e kanë sjellë në këtë derexhe të degradimit moral, kombëtar, fetar e gjithsesi edhe politik. Preokupimi kryesor i pjesës më të madhe të kësaj shoqërie, ende pa filluar fushata, është se cilët persona të fortë e arrogantë, kur e kur edhe me prirje thjesht kriminale, do të dalin më të fortë nga zgjedhjet, e jo se si të largohen nga politika. Kjo pjesë e shoqërisë, që në fakt përbën shumicën, është mësuar me këtë gjendje. Si ato grupe shoqërore, që përkrahin individë e parti të dhunshme, si ato grupe që janë indiferente dhe e bojkotojnë mundësinë e ndryshimit, janë pjesë e të njëjtit baltak të ndotur moralisht.

2. Njëra nga arsyet pse shoqëria jonë është bllokuar në mjerimin e vet, ka të bëjë me traumën e pashëruar nga spastrimi etnik dhe gjenocidi serb. Shumica e ne shqiptarëve të Kosovës kemi kaluar nëpër përvoja të tmerrshme gjatë luftës, që nga ekzekutimet e familjarëve dhe të afërmve, dëbimeve nga shtëpitë, djegiet e shtëpive dhe të pronave të tjera, mbajtja në kampe përqendrimi, dhunimet e numërta të grave e të burrave, zhdukja e kufomave të të ekzekutuarve. Të gjitha këto tragjedi kanë mbetur të gravuara në kujtesë, pa u shëruar kurrë. Për shërim të traumës kolektive e individuale nuk ka pasur një program adekuat shoqëror rehabilitimi. Nuk ka pasur as debat të sinqertë e hapur lidhur me atë që na ka ndodhur si popull. Përkundrazi, pas çlirimit e tërë tragjedia është mbuluar si me vello nuseje nga triumalizmi, nga militantizmi dhe narracione të pavërteta. Këto narracione të pavërteta, shoqërinë e traumatizuar e ka bërë edhe shoqëri gënjeshtare. Shoqëria jonë nuk pati energji e guxim të ngrihej në këmbë, të adresonte përgjegjësinë dhe të bëhej sovrane, në kushtet e lirisë. Vazhdoi të jetonte në frikë, të votonte me inat, të duronte në antkh. Këtu jemi edhe tash, shoqëri thellësisht e traumatizuar dhe e frikësuar, një shoqëri që aktron se gjoja është shoqëri e rehabilituar nga trauma dhe e liruar nga frika, pa qenë e rehabilituar nga trauma dhe pa qenë e liruar nga frika.

3. Shumica e njerëzve gjetën një mënyrë hipokrite për ta maskuar traumën dhe frikën që bartin në shpirt: me anën e hedonizmit të shfrenuar dhe të konsumerizmit pa karar. Epidemia hedoniste prodhoi një peizash të tmerrshëm shoqëror: masazhhane e shtëpi publike anëkend Kosovës, bastore e kumarhane anekënd Kosovës, motele, hotele ku për të bërë seks paguhen vetëm pesë euro, restorante e salla dasmash luksoze, hyxhyme me përmasa eksodi në bregdetin shqiptar, syneti, fejesa e dasma të hallakatura, me shpenzime marramendëse, etj. E gjitha kjo jetë hedoniste e konsumeriste, me kosto financiare të lartë, mbulohet nga kreditë e konsumit me kamata ngulfatëse, nga remitancat, nga vjedhjet e fondeve publike, nga pjesëmarrja aktive e masive në ekonominë informale, nga aktivitete kriminale, nga fajdeja e në disa raste edhe nga plaçkitje ordinere. Këto turma njerëzish të përfshirë në zdërhallje hedoniste e konsumeriste, shtiren sikur janë të lumtur e të fortë, si nën efektin e drogave, por në fakt janë po ata njerëzit e traumatizuar e të frikësuar, që nuk guxojnë të ballafaqohen as me problemet reale, madje as me veten e vet. Aq më pak me pushtetin.

4. Shoqëria jonë është e dështuar edhe për një shkak themelor: elitat politike dhe intelektuale realisht kanë hequr dorë masivisht nga shqiptarizmi, nga ideologjia kombëtare, nga morali kombëtar, nga vlerat kombëtare. Këto kanë mbetur vetëm si relike në gojët e disa nostalgjikëve, të cilët edhe ashtu me ideologjinë majtiste kanë qenë të hendikepuar që nga fillesa, sepse komunizmi me definicion është antikombëtarizëm. Nëse doni të bindeni për sa u tha lidhur me dezertimin nga shqiptarizmi, merrini dhe shikojini librat shkollorë, letërsinë shqipe që shkruhet në Kosovë viteve të fundit, gazetarinë e viteve të fundit, muzikën, artet figurative dhe do të shihni se janë larguar tërësisht nga tematikat kombëtare, nga motivet, nga kujtesa dhe nga idetë kombëtare. Merrini shikojini emrat e dyqaneve dhe do të shihni se mbi 90% nuk janë emra shqip. Merrini dhe analizojeni të folurit e politikanëve dhe do të shihni se shumica prej tyre flasin shqip, por nuk mendojnë si shqiptarë, në kuptimin kulturor e moral të fjalës. Pra, këto elita e kjo shoqëri kleptomane e konsumeriste, shqiptarizmin e kanë plagosur rëndë. Si duket ndihen të çliruar nga kufizimet morale, që do t’ua impononte shqiptarizmi, prandaj nuk kanë më asnjë kufi në ambiciet e shfrenuara.

5. Shoqëria jonë është e dështuar edhe në planin moral dhe fetar. Përkundër gjithë këtyre xhamive dhe kishave, shumica e të cilave janë ndërtuar pas çlirimit, ndikimi i hoxhallarëve dhe i priftërinjve në shoqëri e madje edhe në xhematet (grixhen) e tyre, është minimal, është i pahetueshëm. Ata nuk e kanë gjetur mënyrën adekuate të komunikimit me njerëzit, në rrethanat tona gjeokulturore, gjeopolitike dhe të kohës sonë postmoderne. Ata bëjnë monolog, në stilin si kanë folur pararardhësit e tyre para disa shekujve, duke tentuar të prodhojnë efekte psikologjike te masa, e jo edukim dhe gjykim kritik. Drejtuesit fetarë praktikisht janë shndërruar në brende të industrisë së festave: dalin në televizor në festa fetare, me mesazhe që nuk mbështeten fare në realitet, pastaj zhduken disa muaj nga skena, deri në festën e radhës. Këtyre u shkon për shtat vargu i Alen Boskesë, “Jeta ndodhi pa ne.” Edhe pjesën më të madhe të besimtarëve e kanë tëhuajsuar, ia kanë injektuar ndjenjën e inferioritetit, e kanë mësuar që të jetë e dëgjueshme, miratuese, letargjike, nihiliste. Ia kanë lëkundur vetëbesimin dhe dinjitetin. Prandaj shoqëria as nga kjo anë nuk ka një zgjidhje, madje as ngushëllim.

6. Në këtë ambient të një shoqërie të traumatizuar, të çmoralizuar dhe të frikësuar, politikanët mashtrues jetojnë si veshka në dhjam. Ata dikund premtojnë, dikund kërcënojnë, dikund diçka realizojnë, dikund dëmtojnë, por e gjitha kalon pa u penalizuar nga shoqëria, që ndihet e frikësuar dhe që edhe vetë e ndjen se nuk është e pafajshme. Partitë politike në këtë ambient ndihen pronare të shtetit, pronare të shoqërisë. Nuk kanë ndonjë drojë as nga zgjedhjet, sepse e din se nuk mund të ketë ndryshime, në një shoqëri që është vetëbllokuar. Partitë e zhvillojnë betejën elektorale të radhës, për ta ndarë e rindarë pushtetin, moskokëqarëse ndaj shoqërisë letargjike e ndaj shtetit, që vegjeton në prag të dështimit fatal. Megjithatë, në çdo cikël zgjedhor partitë freksohen me “prurje të reja”, pra, persona që në ndërkohë janë pjekur që të futen në politikë,që të zhvatin diçka edhe ata. (Sintagma “prurjet e reja” ma kujton një imazh nga fëmijëria, kur përroi vërshonte dhe sillte ndoca gjëra, për të cilat thuhej: “i ka pru reka!”) Kësodore, politikanët e vjetër, të patundur në krye të partive dhe “prurjet e reja” nga gjendja turbullt morale e politike, gjithnjë janë “të gatshme” për fitoret e radhës, ani që nuk kanë as programe, as profilizisme, as platforma.

7. Megjithë këtë prospekt mjaft të ngrysët, Kosova vërtet ka edhe shumë njerëz të mirë, punëtorë dhe atdhedashës. Janë të shumtë ata që kanë ngritur shtëpitë, fermat e bizneset nga e para, që kanë ndihmuar e ndihmojnë njerëzit në nevojë, që paguajnë taksat, që përpiqen për punë të mira. Por, ata duhet të ndihen gjallë edhe në sferën shoqërore e politike, duhet ta mposhtin traumën dhe frikën, duhet të marrin edhe përgjegjësi qytetare. Ndryshimin mund ta bëjnë ata që deri sot nuk janë përfaqësuar: rinia universitare, elita akademike, të papunët, fshatarët dhe të varfërit, në rend të parë. Në krizën tonë shoqërore, morale, ideologjike e politike, ata mund ta bëjnë diferencën, ata mund ta inicojnë daljen nga kriza, nëse zgjohen, nëse marrin përgjegjësitë që u takojnë.

(Në kuadrin e 84 vjetorit të atentatit që Vasil Laçi kreu ndaj Viktor Emanuel-it III më 17 maj 1941, që ishte sinjal kushtrimi të luftës antifashizmit italian në Shqipëri)

Prof. Asoc. Dr. Zaho GOLEMI

Plumba mbi fashizmin fillimi i kryengritjes mbarëpopullore.

Pala shqiptare dhe italiane synuan ta minimizonin ngjarjen e 17 majit të vitit 1941. Po nuk mundën. Kjo ngjarje as u shua as u harrua, pasi pushtimit të 7 prillit 1939 i kishte ardhur “ora e kundërpërgjigjes” mbarëpopullore. As vizita njëjavore e Viktor Emanuelit nuk rrezultoi sukses në “rrugëtimin miqësor”. Pushtimi ishte ngjarja që kërkonte shpagim, pasi italianët kishin “harruar”, vitin 1920, kur 89 çeta luftëtarësh shqiptarë, hodhën në det një perandori 40 miljonëshe. Fashizmi erdhi në botë si një formë e ultranacionalizmit autoritar radikal të krahut të djathtë, i karakterizuar nga pushteti diktatorial,

Fashistët ufrymëzuan nga burime të lashta si spartanët, duke u nisur nga pastërtia racore dhe elitarizmi. Fashizmi e gjente frymëzimin dhe tek vijueshmëria ideologjike e Romës, veçanërisht Perandorisë Romake. Edhe këndvështrimi i Hegelit mbi autoritetin absolut të shtetit ndikoi në një farë mënyre dhe në të menduarit fashist. Nga ana tjetër “revolucioni francez” pati ndikim që i bënte fashistët, që të luftonin idetë e liberalizmit, demokracisë liberale e barazinë racore. Kultura aristokrate “e lartë dhe fisnike” ariane në krahasim me një kulturë semite “parazitare” ishte thelbi i pikëpamjeve racore të nazizmit. Të gjitha këto koncepte gjetën strehë dhe mbështetje tek Hitleri, Duçja dhe Perandoi japonez, që më 7.7.1937 kishte pushtuar Kinën dhe synonte të shtrinte pushtimet në Azinë lindore e jugore. Boshti fashist Berlin – Romë – Tokio i arritur në vitin 1936, synonte ta vendoste nën thundër mbarë planetin. 

Fuqitë e Boshtit, të njohura si “Boshti Roma-Berlin-Tokio”, u njohën me një nofkë që i përkonte një emri italian “Roberto”. Gjithçka u motivua nga inicialet e: “RO-ma”, “BER-lin” dhe” TO-kio”. Hapi i parë ishte traktati i nënshkruar nga Gjermania dhe Italia në tetor 1936. Benito Mussolini deklaroi më 1 nëntor 1936, se të gjitha vendet e tjera evropiane nga ajo kohë do të rrotulloheshin në boshtin Romë-Berlin, duke krijuar kështu termin “Boshti”. Më 2 nëntor 1936, diktatori italian Benitto Musolini shpall Boshtin Romë, Berlin, duke krijuar aleancën e Fuqive të Boshtit. Termi “bosht” besohet të jetë përdorur fillimisht nga kryeministri fashist i Hungarisë, Gyula Gombos, i cili përkrahte idenë e një aleance Gjermani – Hungari – Itali. Ai veproi edhe si ndërmjetës mes Gjermanisë dhe Italisë për të arritur një aleancë të tillë. Por Gombos vdiq papritur në vitin 1936, dhe ardhja e Kalman Daranyit, pasardhës jo-fashist në postin e kryeministrit, i dha fund përpjekjeve të Budapestit për krijimin e një boshti 3-palësh. Hapi i dytë pothuajse i njëkohshëm ishte nënshkrimi i nëntorit 1936 i Paktit Anti-Comintern, një traktat antikomunist midis Gjermanisë dhe Japonisë. Italia u bashkua me Paktin në vitin 1937. Boshti Romë – Berlini u bë një aleancë ushtarake në vitin 1939 nën të ashtuquajturën “Pakti i Çelikut”, me Paktin Trepalësh të vitit 1940 që çoi në integrimin e qëllimeve ushtarake të Gjermanisë, Italisë dhe Japonisë. Fillimi i LIIB dhe vazhdimi i saj për 5 vite rresht shkaktoi tragjedinë më të madhe të shumë kohërave që nga fillimi i njerëzimit, luftë që përfshiu mbi 100 milionë njerëz me mbi 30 shtete, ku u vranë miliona njerëz (70-85 milionë njerëz, shumica nga BS), përfshi nga gjenocidi, masakrat, Holokausti, bombardimet strategjike, uria, Përdorimi i armëve bërthamore etj.

Shqipëria ishte preha e parë e fashizmit italian, por 1939-1941 zjarri i përballjes me fashizmin sa vinte e rritej. Gjeneral Alfredo Guzzoni erdhi në portet shqiptare me 22 mijë burra nën uniformë atë ditë të zezë prilli. Po me kaq burra edhe ishte larguar i turpëruar një tjetër gjeneral italian Settimo Piacentini më 3 shtatorin e viti 1920. Ndërkohë që këtë radhë vinin si fashistë me “ideale të ish Romës perandorake”!. Nuk e dinin se shqiptarët dinë të zgjohen në momentin e duhur edhe kur nuk kanë shtet edhe kur i tradhtoi kryetari i shtetit. Një pikë kulmore ishte padyshim 17 maji 1941, kur plumbat u derdhën mbi kokën e perandorit dhe jo vetëm edhe mbi shoqëruesin e parë kryebashkëpuntorin dhe “kryeministrin” Shefqet Vërlaci. Djaloshi 19-vjeçar Vasil Laçi qëlloi makinën, e cila transportonte Viktor Emanueli III-të, ai edhe Mbret i pagëzuar i Shqipërisë, pas dorëzimit të Kurorës së Skënderbeut më 12 prill të 1939. Ngjarja e ndodhur ditën e shtatë të vizitës në Shqipëri dhe që po largohej në drejtim të aeroportit të Laprakës, në rrugën e Durrësit ishte vetë zjarri i rinisë antifashiste që kishte në gji dhe sinjali i fuqishëm i fillimit të një lufte mbarëpopullore, që u dha hapur dhe në mënyrë demonstrative nga tyta e revolverit të djaloshit antifashist të vendosur nga fshati Piqeras i bregdetit joninan pranë Sarandës.

*

Kush ishte Vasil Laçi, hero dhe dëshmor i lirisë së shqiptarëve?

Vasil Laçi, ishte lindur më 19 shtatorin e  vitit 1920 në fshatin Piqeras të Bregdetit pranë Sarandës, në një familje me rrënjë atdhetare e patriotike një fshat me dymbëdhjetë yje të pashuar, dëshmorë të Atdheut të rënë gjatë LANÇ-it. Piqerasi ka dy heronj të popullit Vasil Laçi dhe Mitro Xhani. Vasil Laçi arsimimin fillor e kreu në vendlindjen e vet, ndërkohë që kishte dëshirë për të vazhduar shkollën e lartë që nuk mund të përmbushej për pamundësi financiare. Gjendja ekonomike e familjes Laçi, e detyroi Vasil Laçin të fillonte punë si punëtor krahu në portin e Sarandës, e cila për moshën e vogël të djaloshit, 14 vjeçar, ishte e rëndë, por me një shpërblim të vogël qesharak. Por për adoleshentin piqerasiot ishte hapi i parë në jetë, duke u përballur me jetën e vështirësitë e panumërta. Punën e krahut Vasili e vazhdoi për vite me radhë nga Saranda në portin e Durrësit e më tej edhe në Tiranë, duke u përballur me gjithëfarë punësh. Në portin e Durrësit ai punoi si hamall bashkë edhe me Mitro Xhanin, fshatarin e tij, i cili e ndihmoi për të shkuar në Tiranë me shpresë për të gjetur ndonjë punë, por edhe për të mundësuar lidhjen e tij me njësitet antifashiste. Në Tiranë Vasili Laçi punoi në Hotel “Berati”, duke mbajtur lidhje me farefisin, me Kol Laçin, kushëriri i tij, anëtar i Grupit Komunist të Korçës, por dhe me shumë shokë e miq të tjerë nga e gjithë Shqipëria. Vasil Laçi hotelin e kishte kthyer në një strehë për të ndjekurit nga fashizmi, për punëtorë të papunë, ushtarë të dezertuar nga lufta italo-greke e viteve 1940-1941 dhe të gjithë ata që realisht e urrenin fashizmin. Ai fliste dhe argumentonte me guxim për pakënaqësitë që kishte shkaktuar fashizmi italian për mohimin e lirive, grabitjen e pasurive, rritjen e varfërisë ekonomike, por edhe për shtypësit e shfrytëzuesit vendas. Në Hotel Berati, Vasil Laçi u lidh me Vasil Shanton, shok dhe mik i ngushtë i Qemal Stafës. Vasili në aktivitetin revolucionar, bërjen e atentatit më 17 maj 1941 kundër Viktor Emanuelit III, u lidh me Stilo Mekshin nga Shënvasili i Sarandës. Stillua i bleu Vasilit revolverin “Beret” me 5 fishekë, 50 franga ari me paratë e veta tek një ushtar italian i quajtur Umberto. Vasili gjatë përgatitjes së atentatit e ruante të fshehtë revolen para aksionit. Atë e kishte fshehur në dyshemenë e dhomës, e vajiste, e pastronte në vijimësi, shpjegonte bashkëpunëtori i tij i ngushtë Stillo Mekshi. Vasili i thoshte Stillos: “Beretin e duam që të ruajmë kokën dhe për neve do të vijë një ditë e mirë që plumbat ti derdhim mbi fashizmin”. Stillua tregonte: “U dëgjua një autoparlant me thirrjen që nesër vjen mbreti në Tiranë. Dil e bëj sehir ti, tha Vasili, sepse unë do të dal ta përcjell kur të largohet. Dhe vërtet e përcolli me 5 plumba”. Ditën e ballafaqimit në gjyq, Vasili u shpreh: “Mos merrni njeri në qafë! Unë e kreva vetë atentatin, pa u ndikuar nga askush tjetër.” Vasil Laçi u gjykua nga gjykata ushtarake e shtetit fashist italian. Trupi gjykues drejtohej nga gjeneral Feruci, prokuror i akuzës ishte gjeneral-major Umberto Meragini. Ky gjyq u bë me dekret të posaçëm mbretëror. Vendimi ishte i formës së prerë, nuk u lejua të bëhej apel. Më 26 maj 1941, Vasil Laçi u dënua me vdekje, varje në litar. Ai u ekzekutua në 27 maj 1941, ora 5.40 në burgun e Tiranës. Pyetjes së trupit gjykues për dëshirën e tij të fundit, Vasili iu përgjigj: “Dua një krëhër për të krehur flokët!”. Gjatë ekzekutimit me varje Vasili nuk pranoi t’i largonin arkën e sigurisë së ekzekutuesit, por e shtyu vetë me këmbë. Nga të dhënat dokumentare, “Dënimi me vdekje u ekzekutua me varje në litar dhe sipas konstatimit të mjekut, atij i doli shpirti 19 minuta pas varjes”. Më 17 maj 1941, kur mbreti italian po largohej nga vizita njëjavore në Shqipëri, Vasili qëlloi mbi të me 5 plumba, por nuk e vrau dot, por nuk u vra vetëm fizikisht, por moralisht u diskreditua dhe e mori mesazhin e antifashizmit nga shqiptarët. Atentati i Vasil Laçit mbi Perandorin e Italisë fashiste ishte një urrejtje kulmore për pushtuesit fashistë, ishte akt frymëzimi për brezat, pasi pesë plumbat mbi mbretin fashist ishin thirrje për kryengritje të armatosur si i vetmi mjet i fitores së lirisë dhe të drejtave kombëtare. Ishin akt trimërie, vetëmohimi për interesat e përgjithshme që Vasil Laçi i dinte mirë pasojat, por ishte i ndërgjegjshëm për misionin e lartë që kreu mbi pushtuest fashistë. Krismat e revolverit gjëmuan në Tiranë, por u dëgjuan në të gjithë Shqipërinë. Jehona e tyre u përhap në të si rrufe, pasi ato ishin krisma simbol trimërie, burrërie, vendosmërie për t’i dalë zot Atdheut në kohët më të rrezikshme. Trimëria e Vasil Laçit nuk u shkreh vetëm në atentatin mbi mbretin, por edhe me qëndrimin e tij plotësisht të heshtur që mbajti gjatë hetimit. Ai nuk kallzoi asnjë njeri dhe e pranoi se e kishte kryer vetë atentatin nga urrejtja për pushtuesit fashistë. Torturat e shumta nuk mundën, nuk e thyen, nuk e ligështuan, ai nuk kërtkoi falje as përpara njeriut të Zotit, nuk u përkul për aktin e kryer, për aktin madhor që ishte në nderin e Atdheut, në funksion të lirisë së Shqipërisë.

Për aktin që ka kryer Kuvendi Popullor e ka dekoruar Vasil Laçin me titullin më të lartë “Hero i Popullit”, është dëshmor i Atdheut si dhe ka merituar vlerësimin nga Presidenti i Shqipërisë  për Vasil Laçi (pas vdekjes) me “Dekoratën e Flamurit Kombëtar” me motivacionin e poshtëshënuar: “Atdhetarit antifashist që me aktin e tij heroik dhe vetëflijues i tregoi të gjithë shqiptarëve e veçanërisht rinisë se rruga drejt lirisë dhe çlirimit të atdheut kalonte vetëm përmes fuqizimit të rezistencës së paepur ndaj pushtuesve dhe gatishmërisë edhe për sakrificën më sublime. Atentati i tij kundër uzurpatorit të fronit të Shqipërisë ishte demonstrimi më kuptimplotë patriotik dhe atdhetar kundër pushtimit fashist dhe dhunimit të sovranitetit shtetëror dhe kombëtar”. (me nr. Dekreti: 11407, datë 31.12.2019). Ndërkohë që në shtypin shqiptar ka me dhjetra artikuj që përjetësojnë heroizmin, si dhe akti i tij heroik dhe i pa zëvendësueshëm, është përjetësuar edhe në filmin “Plumba Perandorit”, në vitin 1980, nga Konostudioja “Shqipëria e Re”. Plumbat e Vasil Laçit që derdhi mbi Perandorin, ishin plumbat e urrejtjes shqiptare ndaj fashizmit 84 vite më parë. Në këto më shumë se tetë dekada Shqipëria dhe popujt e botës përjetuan eksperienca nga më të hidhurat pasi ekstremizmi politik botëror ka kaluar shpesh në çmendurira me udhëheqës anormalë që fusin popujt në luftë dhe luftën e kanë obsion kokat e nxehta të politikës botërore. Ky mësim i hidhur i historisë shpresohet të mos përsëritet, duke kujtuar të rënët dhe të parandalohet çdo tragjedi, urrejtje dhe konfliktet në të çojnë në të ardhme të pasigurtë. Nderimi i heronjve, dëshmorëve është nderim dhe respekt për historinë, nderim i vlerave antifashiste, që forcat e errëta të mos duken as në asnjë horizont apo projeksion të zhvillimit të popujve.

-&-

Nga Keze Kozeta Zylo/

E drejta e votimit të Diasporës dhe marrja pjesë në proceset zgjedhore ishte një hap civilizimi për Kushtetutën e Shqipërisë, ndonëse duhet të ishte bërë shumë më parë, edhe pse ka pasur përpjekje të vazhdueshme, por siç thotë mençuria popullore më mirë vonë se kurrë.

Pjesëmarrja e Diasporës në votime të Parlamentit të ri ishte jo e kënaqshme, pasi dihet që vetëm në Amerike jetojne më shumë se një milion shqiptarë, kur nga gjithë Diaspora në botë morën pjesë shumë pak.  Sipas Top Channel vetëm 197 mijë votues dërguan për herë të parë zarfet e tyre me postë. Nga votat e shqiptarëve jashtë vendit Partia Socialiste siguroi 122.070 vota, kurse PD doli forcë e dytë me vetëm 47.018 vota.

Në bisedat që kam pasur me shumë bashkatdhetarë shqetësimi kryesor ka qenë se votimi i tyre nuk do të ndikonte në politikbërjen shqiptare për shkak të listave të mbyllura super të sigurta për të shkuar në Parlament.  Listat e mbyllura s’jane gjë tjetër vetëm favorizime dhe dëshmi e qartë e ngritjes si një institucion ligjor, që zor se ndryshohet për dekada me radhë.

Diaspora duhet të përfaqësohet denjësisht në Parlament, sepse shumica e shqiptarëve jetojnë jashtë trojeve të saj.  Diaspora duhet të ketë deputetët e saj jo të zgjedhur dhe të vendosur nga partitë në Shqipëri që më së shumti zgjedhin militantët e tyre, natyrisht ka dhe përjashtime, por kandidatët t’i votojë vetë Diaspora.  Në këtë rast po flas për Diasporën shqiptaro amerikane, meqënse po më shkon më shumë balanca të jetoj në Amerikë dhe të jem një pjesë e rëndësishme aktive e saj dhe ta njoh mirë.  

Diaspora Shqiptaro Amerikane është pjesa më vitale e Kombit dhe ka një potencial të fuqishëm intelektual të integruar plot kulturë në Amerikë dhe që punojnë fort për rrënjët e tyre shqiptare.  E duke qenë kaq e lidhur me Kombin e ka treguar me punë dhe lidhje të jashtëzakonshme në instancat më të larta të mbështetjes së politikës amerikane për ecjen në udhën e duhur të Shqipërisë.  Por në këtë shkrim më intereson më shumë të ngre problemin që Diaspora duhet të organizohet në forume të ndryshme në lidhje me zgjedhjen e deputetëve nga Diaspora në Parlamentin shqiptar.  Zgjedhja e kandidatëve për deputetë duhet të bëhet nga vetë anëtarët e Diasporës, pasi ata i njohin më mirë, për kontributin, punën e palodhur dhe sukseset e tyre në fusha të ndryshme.  Vota e tyre është pronë e Diasporës për t’u përfaqësuar denjësisht në Kuvendin e Shqipërisë.   Kur zgjidhen kandidatët deputetë nga Diaspora në bazë të përqindjes së numrit të votuesve dhe ligjit kushtetues në Shqipëri, Parlamenti bëhet më i konsoliduar institucionalisht dhe ndikimi është më i madh për integrimin dhe emrin e Shqipërisë në arenën ndërkombëtare.  Kandidati për deputet nga Diaspora duhet të ketë ekipin e tij po nga Diaspora me plan dhe program të caktuar për ta mbrojtur dhe ekspozuar në publik tek votuesit, pasi votuesit në Shqipëri nuk kanë si ta besojnë nëse prezantohet vetëm nga Partia, kryetari i saj në Shqiperi në të cilën ai ose ajo merr pjesë.        

Kur flitet për perfaqësim të Diasporës medoemos dhe ligjërisht duhet të jetë përzgjedhur nga vota e Diasporës dhe jo të perzgjedhur nga shteti i cili është votuar nga gjysma e shqiptarëve brenda Shqipërisë dhe jo nga Diaspora deri tani. Kur perzgjidhesh nga shteti do te hedhësh vallen sipas avazit të shtetarëve, je palë me të dhe s’ngre asnjë problem nëse gabon apo abuzon. 

Për më tepër nuk bëhen fare zgjedhje, por qëndron përjetësisht në atë fron. Gjithmonë kam shkruajtur që të jetë e caktuar me kushtetutë që presidentë, kryeministra, kryeparlamentarë etj… duhet të jenë vetëm njëherë të zgjedhur, jo dy herë, sepse “shqipot” kanë dhënë prova kokëfortë abuzimi duke vënë pasuri marramendëse në llogari të xhepave të tyre dhe kanë vërtetuar katërcipërisht se nuk janë si Rilindasi i madh Abdyl Frashëri që i këndohet kënga përjetësisht:

 Abdyl shite pasurinë, një barrë flori,

Hype vaporit dhe shkove, vajte në Berlin,

Me Bismarkun u takove, për Shqipëri.

Dhe Bimarku se ç’të pyeti, djalë kush je ti?

“Unë jam nga Shqipëria; Abdyl Frashëri!

I rritur në ato male me libra në gji,

Ju lutem, shikoni mirë dhe për Shqipëri

Mos e bëni copa copa, sikur s’ka njeri…”

Askush s’ka të drejtë të flas në emër të Diasporës, kur nuk i ka zgjedhur njeri nga Diaspora dhe nuk është kërkuar asnjë mendim, asnjë votë.  Të flasësh në emër të Diasporës në këtë mënyrë është jo normale dhe shpesh befasuese, sepse të jetosh në këtë vend demokratik, të njohësh ligjet e saj si funksionon përfaqësimi doemos ndjen keqardhje dhe dhimbje në kësi veprimesh. Sidoqoftë kjo është një temë tjetër shumë e mprehtë që duhet trajtuar me kulturë dhe profesionalizëm. 

Do të ishte ideale, por aspak e pamundur që deputetët e Diasporës shqiptare në të gjithë botën të zgjedhur në Parlament të kenë grupin parlamentar të Diasporës.  Diaspora luan një rol të rëndësishëm sidomos ne aspektin ekonomik, është fuqi pasi miliona dollar dërgohen në shtetin amë si në investime dhe në ndihma të familjarëve të tyre duke ulur ndjeshëm varfërinë në një pjese të popullsisë.  E për këto arsye më lart kandidatët për deputetë të Diasporës duhet të zgjidhen nga vetë Diaspora pasi aty jetojnë, punojnë, kontribuojnë dhe ajo i njeh më mirë se askush tjetër.  Le të shpresojmë në votimet e ardhshme!   

19 Maj, 2025

New York  

Artan Nati/

Një nga armët më të fuqishme në histori nuk është një shpatë, një armë apo edhe paraja, por shpresa dhe jo çdo shpresë. Shpresa e rreme, ajo lloj shprese që të pëshpërit se vuajtja jote

ka një qëllim, që nesër gjithçka do të ndryshojë, që dikush diku ka një plan për ty. Tingëllon e njohur dhe duhet të jetë e tilë, të paktën për historinë e zgjedhjeve të 35 viteve demo(n)kraci në Shqipëri. Nga perandorët te diktatorët, profetët dhe politikanët, manipulimi i shpresës është përdorur jo vetëm për të frymëzuar, por edhe për të dominuar.

Një sundimtar, thotë Makiaveli, duhet të mësojë të gënjejë në mënyrë bindëse, të mbajë një maskë që fsheh qëllimet e tij të vërteta dhe të bëjë premtime që ai kurrë nuk planifikon t’i mbajë. Përse besimi në një të ardhme më të mirë, edhe nëse është e sajuar, i mban masat pasive në të tashmen? Shpresa funksionon si një ilaç për të qetësuar masat, si karburant për të mbajtur njerëzit në lëvizje dhe si një zinxhir për t’i mbajtur ata në vend. Ajo qetëson dhe nënshtron. Dhe ajo që e bën Makiaveli-n vërtet të rrezikshëm është se ai nuk e quan këtë imorale. Ai e quan të domosdoshme. E vërteta që ai sugjeron është një luks i të fuqishmëve. Të gjithë të tjerët kanë nevojë vetëm për një histori që i mban të palëvizshëm. Njerëzit nuk kanë nevojë për të vërtetën. Ata kanë nevojë për stabilitet ose të paktën për iluzionin e saj. Ata kanë nevojë për diçka për të besuar, për diçka për t’u kapur kur realiteti bëhet i padurueshëm. Dhe më shpesh sesa jo, kjo diçka është një ëndërr që nuk është menduar kurrë të bëhet realitet, por është mjaftueshëm e besueshme për të vonuar rebelimin. Ky është gjenialiteti mizor i saj. Shpresa e rreme nuk e rregullon padrejtësinë. Ajo e qetëson atë. I bind të varfrit, të shtypurit, të harruarit, se ata që shpresojnë do të shpërblehen, se sistemi po përkulet drejt drejtësisë, se drita është shumë afër. Por drita vazhdon të jetë afër, por gjithmonë afër dhe kurrë aty. E megjithatë njerëzit vazhdojnë të ecin, sepse ëndrra, sado e largët, ndihet më e sigurt se boshllëku i dëshpërimit.

E gjithë kjo duket shumë dëshpëruese, sidomos në këto momente që ne sapo kemi mbaruar votimet. Gjithsecili prej nesh mendon se ka votuar atë që beson dhe shpreson. Pikërisht kjo shpresë është problemi dhe kjo varet se kush na e ka shitur më mirë shpresën për të ardhmen dhe ushqyer ëndërrën tonë për të ardhmen. Dhe shpresa apo gënjeshtra e ofruar nga Rama tingëlloi si muzikë në veshët e zgjedhësve. Kjjo fushatë dhe shpresë e paraqitur nga Rama në thelb është një moral i ndërtuar për të përfituar të fortët,oligarkët dhe shërbëtorët e regjimit, duke paralizuar të dobëtit dhe kundështarët. Rama apo PS-ja nuk ka asgjë në dorë për anëtarëimin në BE të vendit. Ne jemi vendi i fundit për plotësimin e standarteve, ne kemi qeverinë më të korruptuar në rajon dhe ekonominë në duart e oligarkëve dhe krimit. Si ka mundësi atëhere që shqiptarët votuan PS-në? Përse PD-ja humbi kaq thellë dhe alternativat e reja ishin në nivel mbijetese? Në fakt PD-ja kishte programin më të mirë, por njerëzit duan shpresë dhe vizion. Vizioni dhe shpresa duhet të paraqiten nga njerëz që perceptohen si shpresëdhënës e vizionar. Pikërisht PD-ja nuk arriti të kuptojë këto mësime të vjetra sa edhe demokracia. Alternativat e reja më shumë sabotuan vetveten se sa u dëmtuan nga partitë e mëdha. Vizioni i tyre i paqartë dhe i zbehtë u shuajt nga propaganda dhe artikulimi i qartë i makinerisë së Ramës. Ndoshta i vetmi vizion i saktë por gjithsesi i shprehur jo qartë ishte ai i Agron Shehaj. Ai u shpreh për një alternativë tipike të djathtë, për një qeveri të vogël efektive pro biznesit dhe lirinë e individit.Ndoshta për herë të parë dhe të vetme dëgjuam në këtë fushatë për dallimin thelbësor të forcave të djathta dhe atyre të majta. Ne kemi nevojë për përplasje vizionesh dhe filozofish dhe jo premtime të pabazuara. Në mbarim të kësaj maratone zgjedhjesh PS-ja por edhe PD-ja duket qartë se mund t’i thonë shqiptarëve se kjo ishte loja. Tani është momenti që të shpresojmë për premtime dhe shpërblime që nuk do t’i shohim por gjithsesi shpresa jeton dhe vdes e fundit. Mos u ngrit. Mos rezisto. Duro. Shpreso. Prit. Dhe ndërsa shqiptarët presin, të fuqishmit konsolidojnë më shumë pushtet. Në fakt shpresa në Shqipëri është kthyer në anestezi dhe na ka mpirë shpirtin e revoltës. Shpresa ka institucionalizuar padrejtësinë e patolerueshme dhe korrupsionin masiv. Në fakt shpresa nuk është vetëm një emocion por është pjesë e sistemit partiak dhe qeveritar. Ajo është opiumi që mban sistemin gjallë.

Politikanët, reklamuesit dhe media nuk na shesin të ardhme reale. Ata shesin të ardhme hiperreale, iluzione të redaktuara në mënyrë të përsosur, rezonance emocionale. që ndihen më reale se çdo gjë që kemi përjetuar ndonjëherë. Këto nuk janë vetëm gënjeshtra. Ato janë ëndrra të lëmuara të transmetuara në përsëritje. Dhe në këtë botë shpresa bëhet një mall, një strategji, një aset narrativ i kontrolluar.  Shikoni fushatat politike Shikoni sloganet shpresës: Shqipëria në BE vetëm me PS, rroga mesatare € 1200, një agim i ri, ky është momenti ynë. Sa nga këto premtime realisht nuk realizohen? Pothuajse asnjë. E megjithatë njerëzit vazhdojnë të shfaqen. Ata votojnë dhe presin. Ata besojnë përsëri e përsëri Përse? Sepse simulimi i ndryshimit, shpresa për të ardhmen që ndihet afër dhe performanca e progresit është më ngushëlluese sesa realiteti i hidhur dhe i zymtë. Është më e lehtë të besosh se diçka po ndryshon sesa të pranosh se asgjë nuk lëviz. Ëndrra, sado e rreme, ndihet më mirë se heshtja e së vërtetës Dhe kjo është arsyeja pse shitësit e ëndrrave, krijuesit e imazheve, tregtarët e shpresës qëndrojnë në pushtet Sepse realiteti mund të rezistohet, por iluzioni mund vetëm të konsumohet

Ku është vija ndarëse midis lidershipit dhe manipulimit? Kur e vërteta bëhet një kërcënim çfarë ndodh? Atëhere ndodh ajo që ka ndodhur gjithmonë. Ata na shpallin ne armiq, të shitur dhe spiun, të shitur te armiqtë etj.  Ata që refuzojnë shpresën e rreme që vënë në dyshim sistemin shpesh hidhen poshtë si negativë, të hidhur, të vështirë. Ata e kuptojnë se pushteti ka nevojë për iluzion ashtu si një flakë ka nevojë për oksigjen. Dhe kur ne e kuptojmë mekanizmin, jemi skeptikë, mund të ndryshojmë veten, shoqërinë, sistemin dhe vendin. Duhet të kuptojmë se ne jemi në pozicione të kundërta me qeverinë e partitë politike. Ata janë në këtë betejë për veten e tyre dhe jo për ne. Është kjo arësyeja që në perëndim egziston një shoqëri civile aktive dhe në mbrojtje të interesave të grupeve shoqërore që ata përfaqësojnë. Unionet, sindikatat, shoqatat e biznesit, të fermerëve etj, janë pikërisht për të mbrojtur interesat e tyre. Vetëm kështu mund të mbrohet demokracia dhe të demaskohet shpresa e rreme. Mos pyet vetëm se çfarë po të premtohet. Pyet kush përfiton nga besimi yt, sepse bota nuk funksionon mbi të vërtetën. Bota funksionon mbi besimin e projektuar nga ata që e kuptojnë se sa e vlefshme shpresa juaj është vërtet.

Imer  Lladrovci/

Pushka e Tahir e Nebih Mehës shkrepi në një moment të rëndësishëm historik.

Me 13 maj 1981 një ekspeditë policore federative  jugosllave ku bënin pjesë edhe pjestarë të policisë kosovare  iu drejtua Prekazit. Prekazi nuk ishte gjeografikisht larg Prishtinës, por si mendësie ai i përkiste një bote tjetër. Caku ishte familja e Tahir Mehës: synohej arrestimi i tij me një arsyetim banal. Arsyeja e vërtetë mbahej e fshehur nga policët që ishin caktuar të merrnin pjesë në aksion dhe nga publiku i gjerë kosovar. Shkaku  i vërtetë ishte se Tahir Meha nuk e përfillte fare Jugosllavinë si shtet. Duke qenë nip i Emin Latës, bashkëluftëtarit të Azem Bejtës, ai bëhej edhe  i rrezikshëm, sepse refuzimi i tij kishte një interpretim politik nga masa shqiptare. Babai i tij, Nebih Meha e kishte vazhduar rrugën e babai të tij Emin Lata  dhe kishte luftuar në arradhat e Shaban Polluzhës. Nė këtë perspektivë shikuar, ai na dilte një nacionalist i thekur që krijonte një disponim armiqësor ndaj Jugosllavisë, respektivisht Serbisë. Këto gjëra i dinin mirë UDB-ja dhe KOS-i si pasardhëse të OZNA-së, që atë ditë e festonte përvjetorin e lindjes së saj. UDB-ja dhe KOS-i donin një kurban dhe familja e Tahir Mehës ishte zgjedhur për këtë flijim në altarin e Ministrisë së Brendshme të Jugosllavisë, por llogaritë, siç do të shohim,  ishin bërë gabim. Urdhëri për këtë aksion i kishte dhënë vetë ministri federativ i Punëve të Brendshme, Franjo Hërleviqi ( Franjo Hrljević). Me këtë akt,  që hamendësohej se do të kryhej me sukses, Hërleviqi donte t’i dhuronte një trofe lufte ministrisë së tij. Hërleviqi kishte thënë se po shkonin për ta arrestuar një nacionalist shqiptar, por në fakt si ishte nisur për ta vrarë Tahir Mehën dhe poshtëruar familjen e tij. OZNA  qe themeluar 37 vjet më parë, më 13.05. 1944, kurse një ditë më vonë Aleksandar Rankoviqi (Aleksandar Ranković) qe zgjedhur si shef i saj. OZNA dhe pasardhset e saj, UDB-ja dhe KOS-i, kanë luajtur një rol qendror në shtypjen e shqiptarëve pas vitit 1944, mjafton të kujtojmë vetëm Aksionin për Mbledhjen e Armëve të vitit 1956 për të kuptuar represionin e nismuar dhe kontrolluar nga ministria e Hërleviqit.  Policët federativë nuk po shkonin në Prekaz në një aksion të zakonshëm, por në një mision të hamendësuar të madh jugosllav për t’i dhënë një goditje nacionalizmit shqiptar. Atë pranverë qenë mbajtur mijëra mbledhje me popullin, të cilit i qe thënë se nacionalizmi dhe irredentizmi shqiptar e kishte goditur fort Jugosllavinë me demonstratat e tij. Por aktivistët politikë serbë  që përgjithësisht hedhtnin nuk ishin shumë entuziastë me reagimin e masës shqiptare. Masa shqiptare dëgjonte me vëmendje, por në përgjithësi  nuk fliste dhe as s’i shante demonstratat. Këta njerëz kryeneq duhej të ndienin goditjen e ftohtë të shtetit që të mbusheshin mend, ishte bindja e patundur e serbëve që punonin për shtetin. Pikërisht për këtë qëllim po shkonin policët në Prekaz, për t’u treguar shqiptarëve se shteti serb ishte më i fortë se ata. Ndeshja me Mehajt u tregoi atyre se epërsia ishte thjesht momentale, por jo e gjithëkohshme. Familja Meha, siç u tha më parë, kishte luftuar me armë në dorë në luftën e Azem Bejtës me Emin Latën, në atë të Shaban Polluzhës me Nebih Mehën dhe, më vonë, do të luftonte në luftën e UÇK-së, me dëshmorin Beçir Meha, kurse në vitin 1981 në front do të hidhej vetë Tahir Meha me të atin Nebih Meha, për të cilin lufta kundër serbëve dhe shërbëtorëve të tyre, Franjo Hërleviqi ishte kroat nga Bosnja, ishte vazhdimi i një lufte të mbetur në mes. Në vitin 1945 Shaban Polluzha ishte vrarë, por s’ishte thyer. Nebih Meha atëbotë kishte shpëtuar gjallë, por atë ditë do të vritej duke e mbrojtur shtëpinë e tij konkretisht, por në një rrafsh tjetêr simbolik, ai po e mbronte shtëpinë shqiptare. 

Shkurt, aksioni s’ishte aspak i thjeshtë dhe i parrezikshëm. Franjo Hërleviqi e dinte mirë këtë gjë, ndaj dhe ishte përgatitur për një aksion të tillë hakmarrje që do të paraqitej nga jashtë si aksion në mbrojtje të Jugosllavisë, por  nga brenda ishte krejt  diçka tjetër. Shovinistët serbë sinjalizoheshin se nuk ishte harruar armiku i tyre: nacionalizmi shqiptar. Aksioni në thelb ishte konceptuar  si një aksion hakmarrjeje për ngjarjet politike të asaj pranvere. Rreth  dy muaj më parë në Prishtinë studentët shqiptarë ishin hedhur në demonstratë. Me 11 mars të vitit 1981 filloi një revolucion i madh politik në Kosovë, të cilit këto ditë i kushton një libër protagonisti i kësaj kohe, ish kryeministri i Kosovës, dr. Bajram Kosumi, një libër që titullohet „Revolucioni 1981“ Libri është një vëzhgim dhe  shqyrtim analitik të fakteve të këtij momenti të rëndësishëm historik kur po ndodhte një  kthesë e  madhe historike. Pas marsit të vitit 1981, erdhi  prilli i shqetësuar që përfshiu pothuajse   të gjitha qytetet e Kosovës me demonstrata masive. Protestat ishin me të vërtetë popullore. Grupet ilegale të kohës u habiten nga ky masivitet. Ishte një rast kur ata e zbuluan popullin e tyre. Këto demonstrata ishin në vazhdën e demonstratave  të vitit 1968, por ishin ndryshe, sepse konteksti historik ishte krejt tjetër. Për herë të parë kërkesa për republikën e Kosovës u vu në qendër dhe nuk u hoq më kurrë nga rendi i ditës derisa u bë realitet, të cilin ne sot e jetojmë, një pjesë e njerëzve tanë pa i njohur mirë rrënjët e këtij shteti. 

Në vitin 1968 ishte ende herët për kërkesën për republikën e Kosovës. Në këtë vit, shqiptarët sapo ishin çliruar nga terrori rankoviqist ( 1945-1966) dhe Kosova ishte ende pa autonomi politike, një zonë që politikisht kishte statusin e një obllasti të  Serbisë. Kosova ende s‘e kishte statusin politik të krahinës autonome dhe nuk e kishte kushtetutën e saj. Shkurt, politikisht kjo kërkesë për republikën që u bë thelbi i vitit 1981 në këtë vit nuk mund të bëhej. Në fakt u bë si kërkesë, por shpejt u zhduk nga vëmendja e përgjithshme. Ndoshta, pse ende s’kishte ardhur koha e saj. Historianët tanë një ditë do t’i zbulojnë arsyet e vërteta për këtë heshtje. Kosovës i mungonin në këtë kohë shumë gjëra. Politika duhej bërë hap pas hapi, me krye dhe jo me bark. Megjithatë, në këto demonstrata u bë një gjë e rëndësishme, sepse në qendër të tyre u vendos kërkesa për flamurin kombëtar dhe kjo kërkesë u pranua. Gjashtë vjet më vonë ndryshoi edhe statusi politik i Kosovës, kurse në vitin 1970 u themelua Universiteti i Prishtinës.  Me një universitet në gjuhën shqipe dhe me një status të ri politik, Kosova bëri hapa të mëdhenj që  do të kenë  rrjedhoja të rëndësishme për fatin e  mëtejshëm politik të saj. Që në Jugosllavi kishte popuj që shtypeshin për arsye të përkatësisë së tyre etnike,  këtë gjë s‘e dinte bota. Jugosllavia kishte fituar në botë imazhin e një shteti harmonik ku gjithçka zgjidhej sipas arsyes politike. Ende sot Serbia përfiton nga kjo politikë e Titos në botë. Megjithatë, Jugosllavia nuk ishte ashtu si mendonin një varg shtetesh në botën e tretë, dmth. jashtë dy bllloqeve kryesore ushtarake dhe politike të Perëndimit dhe Lindjes. Demonstratat ishin mjeti më i mirë për t‘i shpallur disa të vërteta të hidhura, të cilat politika i mbante nën rrogozë. Dhe pikërisht kjo ndodhi në vitin 1981. Ky vit ishte vit i kthesës së madhe. Faik Konica thotë se „puna duhet të vlerësohet më lartë se trimëria“. Pa punë nuk ndodh asgjë, por në konceptet bashkëkohore puna nuk mund të ndahet nga trimëria. Unë them se edhe trimëria është një formë  e veçantë e punës, punë që nuk mund ta bëjë secili, por përsëri nuk del jashtë linjave të saj. Shpesh ndodh që puna e madhe shkon poshtë për shkak të mungesës së një akti të vetëm trimërie. Trimëria e Tahir Mehës dhe e babait të tij plak Nebih Meha ishte e tillë. Ajo e kristalizoi punën e madhe të studentëve dhe grupeve ilegale shqiptare.

 Them se trimëria i shpëton kombet dhe mungesa e saj i gremis. 

Ujin mund ta mbajmë gjatë në 99 gradë të nxehtë, por ai vlon vetëm kur temperatura e tij arrin 100 gradë Celzius. Trimëria, sipas mendimit tim, e përmbyll një pumë të mbarë. Pa këtë akt final, mundi i një brezi apo i brezave të tërë shkon kot. Në historinë e kombeve dhe të shkencës hasim plotë raste kur proceset nuk përmbyllen mirë, sepse sasia nuk kthehet në cilësi. Në këtë kuptim mendoj se lufta e arvanitasve në Greqi, pjesëmarrja e arbëreshëve në luftën  e Garibaldit në Itali, pastaj pjesëmarrja e shqiptarëve në kryengritjen serbe dhe maqedonse nuk duhet parë si momente rastësie, por si anë karakteriale e popullit tonë. 

Në aksionin policor kundër Tahir e Nebih Mehës që filloi rreth orës 10:00 dhe përfundoi rreth orës 22:00 me vrasjen e Tahir e Nebih Mehës, u vranë edhe ata që e rrethuan: policët. Ata që e kanë vëzhguar nga afër këtë perleshje thonë se ishte një atmosferë e vërtetë lufte. Në mediat e asaj kohe u tha se u vranë 4 policë dhe 3 të tjerë u plagosën. Vite më vonë u mësua se në këtë aksion qenë vrarë  9 policë dhe 2 të tjerë qenë plagosur. 

Vrasja e Tahir e Nebih Mehës bëri jehonë të madhe në atë kohë në Kosovë. Shteti u përpoq që rastin ta paraqiste si një ndërhyrje jopolitike, si një formë të përpjekjes për të vënë rend publik, mirëpo në popull kjo propagandë s’u besua fare. Mendoj se qëndresa e Tahir Mehës dhe e të atit  duhet të ketë lënë mbresa të pashlyeshme në shpirtin kryengritës të  Adem Jasharit, i cili në vitin 1991 dhe në vitin 1998 e vazhdoi epopenë e Tahir e Nebih Mehës në një formë edhe më mbresëlënëse, përderisa gjithë familja e tij mori pjesë në vetëmbrojtje. 

Vrasja e Mehajve në vitin 1981 dhe ajo e Jasharëve në vitin 1998 kanë shumë pika të përbashkëta. Politikisht të dyja këto raste lidhen me situatën e përgjithshme  politike në Kosovë. Në vitin 1981 vrasja e Tahir e Nebih Mehës nuk shkaktoi kryengritje të përgjithshme shqiptare, sepse Kosova ishte atëherë në një stad tjetër zhvillimi dhe situata ndërkombëtare nuk e favorizonte një gjë të tillë. Në vitin 1998 gjithçka ishte ndryshe. Jugosllavia e dikurshme, e Hërleviqit, si shtet nuk ekzistonte  më dhe Beogradi politik me Millosheviqin (Milošević)  në krye tregohej jobashkëpunues me faktorin ndërkombëtar. Politikisht Beogradi e kishte humbur tashmë luftën. Pritej thjesht vërtetimi në terren. Ish ministri i jashtëm i Jugosllavisë së Zhablakut, Vuk Drashkoviq ( Vuk Drašković) thotë se Millosheviqi e dinte se nuk mund ta mbronte Kosovën. Pastaj  presidenti serb me aksionin e tij policor në Prekaz e kishte kaluar vijën e kuqe që ia kishte vënë presidenti amerikan  Gjorgj Bush (George Bush) i vjetër qysh në fillim të viteve 1990. 

Kosova në vitin 1998 ishte në luftë të hapur me Serbinë e vetmuar në nivel të Jugosllavisë dhe e izoluar në arenën ndërkombëtare. Shkurt, Gjithçka filloi në Prekaz dhe mbaroi po aty. Filloi në një kohë kur shiheshin shenja rënie të Jugosllavisë, por ajo ishte ende një faktor  i rëndësishëm në arenën ndërkombëtare. Në vitin 1998 punët kishin ndryshuar me themel: Jugosllavia ishte e shtrirë për tokë, por ende e aftë për të dhënë goditjet e fundit. Për të më nuk mund të flitej më si për sëmurën e Ballkanit, por ende më keq, si për shtetin që ndodhej në shtratin e vdekjes. 

Puna politike që u bë deri atëherë ishte e domosdoshme, por edhe trimëria e Tahir e Nebih Mehës dhe e familjes Jashari ishte  vendimtare. Pa këto akte të trimërisë gjithçka do të kishte qenë ndryshe.