Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Faton Bislimi: Lugina e Preshevës mbetet pika më domethënëse dhe më prekëse e kauzës sonë kombëtare

by

Lugina e Preshevës mbetet pika më domethënëse dhe më prekëse e kauzës sonë kombëtare. Në cilësinë time si Anëtar i Bordit Ekzekutiv të Ligës Qytetare Shqiptaro-Amerikane, lobit tonë në SHBA, organizatës së vetme lobiste të regjistruar në Washington, DC që nga 1989, sot isha në një vizitë e mision fakt-mbledhës në Luginë sipas kërkesës së miqëve tanë të fuqishëm në Capitol Hill. I falëmnderoj për mikpritjen dhe diskutimet e frytëshme znj. Ardita Sinani, Kryetare e Preshevës, z. Ragmi Mustafa, Nënkryetar i Preshevës, z. Nagip Arifi, Kryetar i Bujanocit dhe z. Ragmi Mustafi, Kryetar i Këshillit Kombëtar Shqiptar. Bashkëbisedim virtual kishim edhe me z. Shaip Kamberi, Deputet në Parlamentin e Serbisë, me që ai ishte me angazhime në Parlament. Nuk ka organizatë tjetër që ka punuar më sistematikisht sesa lobi ynë për të ngritur çështjen e Luginës tek qarqet kyçe të politikbërjes së jashtme amerikane, veçanërisht në Kongresin e SHBA-ve, tash e gati dy dekada. Diskriminimi nacional e njerëzor i Beogradit, që përjetojnë çdo ditë motrat dhe vëllezërit tanë në Luginë është jo vetëm i papranueshëm, por edhe i papërballueshëm tutje. Secila ditë e humbur nga Tirana e Prishtina zyrtare për të vënë në ballinë të një strategjie gjithëkombëtare çështjen e Luginës është fitore për planin dinak e të heshtur të Serbisë për spastrim etnik të asaj treve. Si Ligë, bashkë me miqët tanë në Washington, DC, do vazhdojmë me intensitetin e përkushtimin më të lartë të sjellim në vëmendje të Amerikës dhe partnerëve tjerë ndërkombëtar kauzën e drejtë të shqiptarëve autoktonë të Luginës. Me zemër të rënduar nga realiteti i zymtë që pashë direkt, u ndava nga Lugina sot fizikisht për të vazhduar misionin tim në Capitol Hill nesër, ashtu që bashkë me lobin tonë në SHBA të sjellim jo vetëm shpresën por edhe përkrahjen e nevojshme e domosdoshme për lirinë e barazinë shqiptare në Luginë! Tjetër derë nuk kemi!

GJITHMONE KA SUPE E GJOKSE PER GRADA E DEKORATA TURPI

by

(Bashkia e Kukesit zhduk memorialin e kujteses ne nderim te 2400 kuksianeve te masakruar nga ushtria serbe ne nentor 1913)

REXHEP SHAHU

Tre vjet me pare, ne 2018, Bashkia e Kukesit ndertoi nje memorial te vogel e modest veshur me gure te zinj si pllanga gjaku ne nderim te mbi 2 mije kuksianeve te masakruar nga ushtria serbe ne 1913. Si keshilltar i atehershem i kryetarit te bashkise Kukes per art e kulture, jam propozuesi e ideuesi zyrtar i atij memoriali qe e konsideroja dhe e konsideroj si nje gur varri per kuksianet e masakruar prej serbeve. Me propozimin tim, me urdher zyrtar te kryetarit te bashkise date 10 shtator 2018, drejtorite perkatese te bashkise e projektuan, e zbatuan dhe punonjesit e bashkise e ndertuan memorialin prane Kulles se mikpritjes, ne cep te lulishtes kryesore, buze shetitores qe ta shihnin njerzit. 

Tre vjet me vone, ne nentor 2021, pasi ai memorial shqetesoi struktura te ndryshme dhe kujtesen serbe, autoritetet aktuale te Bashkise Kukes e ka shkule dhe zhduke memorialin.

Memoriali i kujteses i ngritur ne 105 vjetorin e masakres serbe nga bashkia e atehershme, u shkul e zhduk nga bashkia Kukes ne 108 vjetorin e masakres. Keshtu i nderoi dhe kujtoi sivjet te masakruarit nga Serbia bashkia Kukes ne 108 vjetorin masakrimit te tyre. 

Ne vend qe autoritetet te shkonin te vendosnin nje kurore te ai memorial, ata e rrafshuan dhe zhduken. Nderim i bukur eshte me e zhduke gurin mbi varrin e tyre. 

Bashkia Kukes e ka rrafshue vendin ku ka qene memoriali me zhduke çdo gjurmë dhe me mire nuk do ta kishte bere kete punë as Serbia as zyrtarët e punonjësit serbe po të vinin vete. Duhet lavdrue Bashkia e Kukesit për këtë skandal, turp e poshtërim që i ka bere atij guri varri dhe gjithe te gjalleve te Kukesit e Lumes. 

Memoriali i zhdukur ka qene nje memorial kujtese, nje gur varri, nuk ka qene lapidar, as permendore, as bust as shtatore. Nuk ka qene memorial per qendresen e kuksianeve apo lumjaneve, por ka qene nje shenje ne nderim te atyre 2 mije e sa kuksianeve qe i masakroi ushtria serbe ne 1913. Lapidaret e qendreses e trimerise jane per vitin 1912.

U shemb, u zhduk memoriali – guri i varrit qe na kujtonte rreth 2400 te masakruarit nga Serbia. Pune e madhe, asgje nuk eshte. Thjeshte nje skandal banal. Jane vra e jane zhduke 2400 njerez 108 vjet me pare ne Lume nga Serbia e nuk eshte bere nami, e po u beka nami se u zhduk guri i varrit te tyre. Kukesi e Luma ka mbijetue edhe pse ia masakruan mbi 2 mije njerez, femije, gra, pleq, burra e gra sic e pershkruan tmerrin Dimitrije Tuceviqi. Ka patur, ka e do te kete gjithmone prishes e vjedhes varresh, edhe rrehes varresh…

Gjithmone ka patur, ka e do te kete supe e gjokse per grada e dekorata turpi. 

Vaso Çubrilloviqi arkitekti i shfarosjes se shqiptareve shkruante ne platformen e tij se ne Tirane Serbia i zgjidh punet me pare. Ne Kukes nuk e di se si i zgjidh, por shkrimin e Tuceviqit ne anglisht e shkulen urgjent dhe heshten te gjithe… 

Veprat e tilla si memoriali i zhdukur, nuk i gjykojne dot estetikisht lloj lloj amatori, çobani e analfabeti qe ka nje telefon celular ne dore dhe shkruan ne fb marrezite e veta, pohon injorancen e vet duke hyre ne terma se cfare ishte ajo veper si e pse ishte, pa dite asgje. Te gjithe tregojne budallakine e tyre, flasin per gjerat qe nuk i dine ose qe i dine me keq, ju vjen turp per cfare jane por duan te hyjne ne fushen e dhenies se mendve, ne fushen e shkrimit e dijes, nuk u mjafton me shite kokoshka a banane…

Grumbull guresh, i paskan thene. Grumbull guresh jane gjithe ndertesat, pallatet jane grumbull tullash, malet jane grumbull guresh. Po, edhe memoriali ishte grumbull guresh.

Rrenuesit e shkaterruesit e kane bere mrekullisht punen e tyre, mbase presin se mos ju vjen ndonje dekorate apo ndonje pare nga Serbia. 900 kuksiane kane qene xhandare te Serbise dhe kane marre xhixha e dukata nga Serbia. Dikush me shume e dikush me pak, por ne themelet e shumekujt ka xhixha serbe. 

Memoriali jo kaba, jo kercites, jo bucites por i perunjur, i ulte 3 meter në kujtim të mbi 2 mije kuksianeve te masakruar nga ushtria serbe ne 1913 nuk ka qenë lapidar si ata që ngriheshin dikur sa më të lartë ne kohen e diktatures, me ia ba qejfin diktatures. Jo. Memoriali është konceptuar, menduar e ndërtuar si një gur varri. Nuk është lapidar i menduar e ndërtuar keq, është grumbull gurësh të zi të ngjitur mbi një masë betoni për me ndertue një gur varri. 

Jam ideuesi e propozuesi zyrtar i këtij memoriali sepse kam qenë 13 muaj këshilltar i kryetarit të bashkisë Bashkim Shehu. Atëherë mendoja te ngjisim 2400 gurë të zi te vegjel në atë memorial si pllanga gjaku të 2400 kuksianeve të masakruar. Por edhe aq gurë të zi sa u vunë aty e jepnin efektin. 

Ata dijetare që diskutojnë per memorialin e vogel me peshe te madhe sepse u ngrit pas 105 vitesh mungese, jo i keq, jo i mire, nuk i ka ndalur askush ta bënin një memorial të tillë, nese ishte i zi, ta benin nje te bardhe apo te kuq, ta benin nje qe mund ti pelqente edhe Serbise apo spiunave serbe apo ish zyrtareve te diktatures qe udheheqin e duan ta udheheqin edhe sot jeten kulturore e politike te vendit e te Kukesit, por këto pune me ngrite vepra te tilla, me lane akte kujtese duan punë e jo fjalë, duan koqe e jo llogje. 

Guri i varrit në kujtim të mbi 2 mije kuksianeve te masakruar nuk gjykohet a është i bukur apo i shëmtuar, guri i varrit sido që të jetë është gur varri dhe nuk gjykohet nga bukuria nje  gur varri. Marrja persiper nga analfabetet estetike te gjykojne shemtine ose bukurine eshte vrasese. Liria ua ka rrite shume veshet disave. Edhe thundrat. Per inate jashte memorialit pa lidhje me memorialin jane gati me ia vu dinamitin edhe truallit ku ka qene memoriali. Nuk i bihet memorialit me fjale as nuk goditet toka e memorialit me thuper pse kane inat ish kryetarin e bashkise apo mua, apo pse i mundon ndonje histori e vjeter familjare me pseudonime, me xhixha serbe, apo pse shkollimi i manget e sakat nuk u jep mundesine te gjykojne per estetiken dhe te dine kush e cfare eshte e bukur dhe kush e cfare e shemtuar. Ne kete rast vlen ajo thenia brilante e Dritero Agollit “sa di ti di bytha ime”…

Ai memorial ka qene i projektuar e ndertuar nga Bashkia me urdher ligjor te kryetarit te bashkise. Projektimi e ndertimi i tij eshte bere nga punonjesit e bashkise. Kryetari i bashkise nuk merr leje per objekte te bashkise, ai jep leje, firmos leje dhe urdheri i tij per ndertimin e memorialit eshte leja dhe cdo gje. Betonin per ate memorial e ka dhurue kompania Vega e zotit Zylfi Oruçi 3 metër kub beton. Pllakat e mermerit qe jane perdore per ate memorial dhe deshmitarin e vogel ngjitur memorialit jane blere tek firma e Vesel Lacit me rreth 75 mije leke te reja ose shtateqindepesedhjetemije leke te vjetra. Guret e zinj nuk jane blere, jane mbledhur andej kendej edhe ne Kosove nga punonjesit e bashkise. Pllaka e vogel e zeze ne memorial eshte dhurue nga Sef Bajraktari ne Tirane. Shkrimi mbi ate pllake eshte pague prej meje reth 7 mije leke te reja ose 70 mije leke te vjetra. Dy pllakat e verdha qe nuk jane metal por plastike per keto gjera, me shkrimin e Dimitrije Tuceviqit, Masakrimi ne Lume, ne shqip e anglisht jane prodhuar ne Tirane ne Kombinat dhe jane paguar prej meje. Njera pllake, ajo qe ishte ne anglisht, u hoq, u zhduk, u shkul disa kohe pasi u vune dhe e kam prodhue per se dyti pllaken ne anglisht dhe e kam pague vete. Edhe pllaken e vockel ne fund te deshmitarit e kam shkrue ne Tirane. Tri pllakat ne total me shkrimin e Tuceviqit dhe shkrimi ne pllaken e memorialit bashke me pllaken e vockel kane kushtuar rreth 300 mije leke te vjetra te cilat nuk i kam marre asnjehere nga Bashkia megjithese ia pata kerkue sekretarit te pergjithshem Bujar Mucmates dhe shefit te llogarise, Safet Miftarit, por u nderruan pushtetet dhe mbeta pa i marre. 

Ata qe mendojne se me ate memorial eshte vjedhe e eshte bere nami e kane mendjen vete vetem te vjedhja dhe kujtojne se te gjithe bejne sic ata mendojne, kujtojne se te gjithe vjedhin sic ata lakmojne. E nese jane zyrtare aktuale mbase duan te fshehin vjedhjet e tyre.

Ata që mburren se kanë ide, le ti zhvillojnë. Por shtrerpat e të sherrmit nuk pjellin as ide as vepra te mira. Ata jane shkaterrimtare, rrenues. 28 vjet demokraci askush nuk pengoi askend me nderue te masakruarit qe na i ka masakrue Serbia ne 1913. Kur u nderuan, kur u ngrit nje memorial jo i persosur, jo i perkryer, filluan shume veta te peshtyjne ne qiell.

Nese ishte memorial i keq, ta benin nje me te mire, nese ishte i vogel, ta benin nje me te madh, nese ishte i shemtuar, ta benin nje te bukur, nese ate memorial nuk e donin ata, ta benit nje qe e donin ata, por me ate nuk kishin asnje pune, pasi ka hapsira boshe e te shkreta qyteti i Kukesit me ngrite edhe mijera vepra te vogla arti. 

Asgje nuk i pelqen gjithkujt, por te gjithe jemi te denuar ta pranojme edhe tjetrin, edhe punet e tjetrit, edhe mendimet e tjetrit, edhe veprat e tjetrit. E kur nuk e pranojme e durojme tjetrin, atehere bejme ate qe don Serbia, rrafshojme kujtesen qe te mos shqetesohet Serbia, sic ka bere bashkia Kukes. 

Memoriali i të masakruarve nga ushtria serbe i shembur nga Bashkia Kukës është marre nga une si model pothuaj i ngjashem me memorialin Trinity Site National Historic Landmark që ka ngrite Amerika në vendin ku eshte provuar bomba e pare atomike qe ka tha e shkretue vendin sic ushtaria serbe thau, shoi e masakroi Lumen e rajonin e Kukesit ne nentor 1913 kur i masakroi 2400 njerez, femije, gra, pleq, burra e gra. Pra memoriali qe rrafshoi bashkia Kukes është një memorial i ngjashem me gure te zi, atje te nxire nga thirri i bombes atomike e ketu nga dhimbja e gjaku i derdhur i 2400 kuksianeve qe i mohon bashkia Kukes per hater te Serbise se mos zemerohet Serbia. Atje ne Amerike ky lloj memoriali vleresohet shume, ne Kukes e gjykojnë çibante e çobante a vlen apo jo, a eshte e mire apo jo. Ky model a jernek memoriali që për hir të së vërtetës e kam marre ne linqet qe me dergoi Qazim Rudi, një intelektual i angazhuar e dashamir ekselent i Kukesit qe eshte gjithmone i gatshem me nderue e ndihmue Kukesin, nuk eshte jernek shkine sic e duan rrenuesit e Kukesit e ish zyrtaret vendas e jabanxhij te diktatures ne Kukes qe kujtojne se kane mend e se kane qene te rendesishem… 

Pasi mora pelqimin e kryetarit te Bashkise e kam diskutuar modelin qe zgjodha me disa  njerez te dijshem ne Tirane e me asnje çoban ne Kukes. Jam pajtuar se pari me mikun tim Izet Durakun qe ben ky memorial. Izeti njehere mendoi ta ndertonim ne formen e lapsit 6 kendesh, qe te pohojme se eshte shkruar ajo tragjedi ne kujtesen e historise dhe vazhdon te shkruhet. Ai bashke me Shefqet Hoxhën, dy njerzit me të ditur të fushës së letrave, albanologjise e estetikes nga Kukesi që njoh unë e pranuan kete memorial. Teksti i pllakes se memorialit qe e gjykojne sot çobane te ndryshem eshte bere nga Izet Duraku dhe profesori i gjuhësisë Shefqet Hoxha. Nuk ka të gjalle në Kukës që dinë më shumë e me mire se ata të dy se ku duhet me germe te madhe a te vogel dhe kjo nuk eshte pune spurdhjakesh, magazinieresh a shitesish kokoshkash. Deshmitari qe eshte ne krah te memorialit mbi te cilin eshte vendosur ne shqip dhe anglisht shkrimi i Dimitrije Tuceviqit Masakrimi ne Lume eshte ide e Izet Durakut dhe jam shume entuziast per kete gjetje te tij. 

Kur është inagurue ky memorial në 105 vjetorin e masakrimit të kuksianeve kanë ligjerue Prof Shefqet Hoxha, Fejzulla Xhabri, Izet Duraku, Sulejman Dida etj., me te diturit e Kukesit per keto pune, ata qe kane studjue. 

Para memorialit qe u inagurue ate dite kam ligjerue unë, kam rrëfye historinë e tij dhe kam falenderue gjithë politikanet kuksiane qe per turpin e tyre kane mungue atë ditë ne kete ceremoni kujtese te 2400 te masakruarve nga Serbia. 

Duke shalue inate me kryetarin e bashkisë Bashkim Shehun dhe me mua ndoshta, ata munguan ate dite ne inagurim ne ceremoni. 

Kush nuk eshte i zoti me ndreqe, prish. Edhe aftesia me prishe eshte e vleresuar. Te pakten eshte nje menyre me hy e me mbete ne histori. Kush nuk hy ne histori si ndertues hyn si shkaterrues, e rendesishme me hy ne histori edhe me turp e per turp. Prishja e zhdukja e memorialit te kujteses ne Kukes eshte skandali me i rende politik qe ka ndodhe, eshte atentati me i rende kunder kujteses.

Guri i varrit eshte gur varri. Mund te jete gur i zakonshem, gur qe gjendet ne rruge, mund te jete mermer, mund te jete granit, mund te jete gur i zi si gjak i mpiksur i atyre njerzve qe masakroi Serbia.

Por prishesit e gurit te varrit, prishesit e varreve i urrejne varret e atyre qe ka masakruar Serbia. Sepse ne nuk duhet te kemi te masakruar, mendojne ata, ne duhet te jemi masakrues te serbeve, ne duhet te rrejme veten se vetem kemi masakruar serbe, ne kemi ba namin, e kemi farue Serbine, por vec 2400 te masakruar i kemi qe na i ka masakrue Serbia ne Kukes si hakmarrje ne nentor 1913. 

Ata qe prishin guret e varreve e varret kane me vete edhe ata qe heshtin kur kryhet ky krim. Heshtja eshte bashkefajesi. Kjo me ka trishtuar ne fakt, mungesa e solidaritetit intelektual pasi turma dihet se eshte e verber. Ky eshte i vetmi trishtim real qe kam.

Jane knaqe duke e prishe memorialin se u eshte duke sikur jane te rrezue ish kreyetarin e bashkise qe e ka miratue e ngrite ate veper, sikur jane te me rrezue edhe mua, sikur jane te me rrafshue edhe mua qe kam propozue, negocue dhe nxite ndertimin e saj. 

Edhe ata qe kane heshte jane knaqe qe po zhduket ai memorial kujtese sepse pervecse ai memorial u kujton se Serbia na ka masakrue 2400 njerez e ne nuk duhet ti harrojme jo per te ngjalle urrjetje por per te mos na u perserite, per te mos harrue, jane knaqe edhe se po zhdukin kujtesen per mua e njerzit qe e ngriten ate memorial kujtese. Ndryshe si eshte e mundur qe asnje shok, asnje mik, asnje njeri nga ata qe me jane sjelle te afert e as nga ata qe me jane sjelle si pordha neper breke nuk me tha asnjehere se nuk ben kjo veper, eshte e shemtuar kjo veper. Si heshten dhe e duruan tre vjet ate veper. Ata qe lumturohen dhe duartrokasin zhdukjen e memorialit kane inate jo me memorialin por me ish kryetarin e bashkise. Kane inate se ndonjerin nuk e ka marre ne pune, ndonjerit nuk ia ka marre ndonje te aferm ne pune, nuk ia ka marre nusen e vellait ne pune, ndonjerit nuk i ka dhene leje ndertimi per lavazh, ndonjerit nuk i ka dhene fonde, ndonjerit nuk i ka dhene leje taksie…. Pra lumturohen se u shemb memoriali se kujtojne se po shembin ish kryetarin me duart e kryetarit aktual. Te vegjel, bubrreca. minoritare te nje lloji te vecante qe kane me mbête te huaj gjithmone ne Kukes.

Une nuk zhdukem se une e shkruaj historine e tyre te turpit. Ata e bejne historine e turpit une ua perjetesoj ne liber. Ai memorial, shume foto te tij, fjalet per te, jane botuar ne librin tim ne njemije kopje dhe eshte shperndare ne gjithe boten. Ai memorial eshte ne dhjetra e qindara foto, video, emisione, kenge.

Enderroj qe kur te ikin çibanet ta ringre aty ku ka qene ate memorial ashtu sic ishte me fondet e mia. Ai memorial nuk kushton me shume se 1200 euro per tu ngrite. Endrra mbetet, endrrat nuk i shkul dot bashkia.

Serbia ka bere dhe ben perpjekje kolosale qe te zhduke gjurmet e krimeve te veta. Ka angazhuar gjithmone resurse njerzore e mjete te medha financiare qe te paraqitet ne opinionin publik boteror e rajonal si viktime e jo si agresore e xhelate. Sidomos ne raport me shqiptaret ajo ka synuar fort qe te mos shfaqet pushtuese, dhunuese, agresore por viktime.

Per kete ajo ka bere te pamunduren qe te mos permenden askund viktimat e saj, viktimat qe ka shkaktuar ajo kunder shqiptareve e te tjereve ne rajonin e Ballkanit. 

Serbia eshte e lumtur qe te degjoje shqiptaret e kenget e tyre se e kemi shkepe Serbine, se e kemi munde Serbine, se i kemi vra 12 mije ushtare serbe ne Lume. E bile shqiptaret qe jane tellalle te mire te Serbise e kane rrite shifren 12 mije ne 18 mije. Pra sikur lumjanet kane vrare 18 mije serbe ne 1912. Lexoni librin e Sali Onuzit per betejen e Lumes te 1912 qe te beheni esell te gjithe ju qe i skuqni telat e ciftelive me trimerite e rreme… 

Serbet nuk duan kurre te flitet per masakrat qe kane bere ndaj shqiptareve. Shqiptaret, sidomos ata me patriotet, ose patriotet e hamamit, ashtu sic don Serbia, nuk duan te flitet per masakrat serbe ne Lume e ne Kukes, nuk duan ti pranojne masakrat serbe, nuk duan ta pranojne se serbet kane pre ne qafe ne Topojan e Perbreg mbi nje mije vete e ne gjithe fshatrat e Kukesit mbi 2400 kuksiane i ka masakrue ne 1913 duke marre hak per 1912 ku ushtria serbe u shpartallue ne Lume.

Te huajt, por edhe vete serbet qe e kane pa dhe e kane shkrue ate masaker e kane shpalle ate genocid serb ne Lume, kane alarmue boten per cfare po ndodhte. 

Shkrimi i Dimitrie Tuceviqit i atyre diteve te 1913 eshte akuza me e rende kunder Serbise. Shqiptaret bij spiunash patriote te Serbise e urrejne dhe duan ta zhdukin edhe shkrimin i Tuceviqit me titull Masakrimi ne Lume, shkrim qe eshte shume i botuar e i perhapur ne shqip, anglisht e serbisht, shkrim qe i poshtron serbet por edhe i ben me turp shqiptaret qe shiten trima dhe qe mendojne se kane bere namin ne lufte.

Kush e ndihmon Serbine qe te zhduken gjurmet e masakrave serbe, te zhduken e te mos permenden te masakruarit prej saj, te mos mbetet askund asnje gjurme, te mos ngrihet as te mos mbetet asnje gur varri per te masakruarit prej saj, i ben Serbise nje sherbim te madh. 

23 nentor 2021

———–

Me poshte vijon fjala ime diten e inagurimit te memorialit te kujteses qe sot e kane zhduke.

REXHEP SHAHU

MONUMENTI I MARTIRËVE TË LUMËS

(Kush e mban kryet pas nga e kaluara iu qorroftë njëri sy, kush e harron të kaluarën iu qorrofshin të dy sytë – thoshte shkrimtari i madh rus Aleksander Solzhenicin.)

Faleminderit të gjithëve që keni ardhë këtu.

Faleminderit të gjithve që mungojnë. Deputetëve, politikanëve dhe të mëdhejve që mungojnë se nuk e kanë konsideruar të madhe këtë ngjarje. Mungesa e politikanëve e deputetëve dhe e gjithkujt që shitet njeri i angazhuar, në këtë ceremoni, verteton se nuk janë politikanë as deputete dhe as njerëz të angazhuar edhe pse marrin rroga e benefice si të tillë. Ngjarje të tilla si e sotmja, ndertime e inaugurime veprash të tilla si ky memorial kujtese e nderimi për martirët, që kanë të bëjnë me kujtesën kombëtare, me shpirtin tonë, janë para së gjithash politike dhe shumë politike. 

Ky monoment me gurë të zij është i ndërtuar me pllanga gjaku të mbi dy mijë lumjanëve të masakruar para 105 vjetëve prej ushtrisë së Mbretërisë Serbe.

Është hera e parë që ne nuk na vjen turp me pohue se ne na kanë masakrue, na kanë shkatërrue, na kanë djegë por kemi ngelë gjithmonë duke u mburrë se kemi lanë nam. 

Ky memorial që është një antiserbizëm pa fjalë, flet më shumë se një mijë fjalë a libra kundër Serbisë, si busti dhe shtëpia e Havzi Nelës flet sa një mijë fjalë a pallavra nëpër kafe kundër komunizmit dhe enverizmit.

Këto gurë të zinj, si pllanga gjaku të këtij Monumenti kujtese,  janë mbledhë nga ana e anës për me ndërtue një gur vorri te kryet e sejcilit shqiptar të masakruar prej ushtrisë serbe në Lumë 105 vjet më parë, në vjeshtën e vitit 1913.

105 vjet ka munguar ky gur te kryet e rreth dy mijë martirëve të Lumës për fajin tonë, për frikën tonë dhe kemi shaluar telat e çiftelisë e kemi luftuar në këngë. Ka munguar ky nderim, ky memorial sepse shpesh litari serb i lënë jashtë vende vende ka kërcënuar ndokënd dhe i ka kujtuar ndokujt ndonjë lugë çorbe të prishur serbe ngrënë nga paraardhës të hershëm kohëve të pushtimeve serbe.

Ka lapidarë që përkujton masakrat ndaj martirëve në Pobreg e në Topojan në dy fshatrat që u faruan e shuan pothuaj komplet në vjeshtë 1913, por në qendër të qytetit, në qendër të bashkisë u ndërtua sivjet në 105 vjetorin e masakrave serbe ndaj martirëve. 

Martirë të masakruar ka në shumë zona e fshatra të Kukësit por jo si në Topojan e Përbreg për hir të të cilëve ky monument vihet në qytetin e Kukësit.

Duke besuar se gjithë shqiptarëve, përveç peshqve, u vjen mirë që u ngrit kjo vepër e vogël modeste, si një njeri i përfshirë që në krye në ndërtimin e saj, ndjej se duhet ta falenderoj kryetarin e bashkisë Bashkim Shehu për vendimin e prerë pa mëdyshje për ndërtimin e kesaj vepre që është e vogël në dukje por e madhe në histori. 

Duhen falenderuar punonjësit e bashkisë të cilët e kanë ndërtuar këtë vepër, arkitekti Edrion Laçi, drejtori i shërbimeve Sabajet Cengu, gjithë punonjësit, shoferët e specialistët që kanë gjetë e sjellë gurët e zij nga ana e anës, që e kanë ndërtuar e kuruar veprën, sekretari i përgjithshëm i bashkisë Bujar Muçmata për  angazhimin, mbykqyrjen e ndjekjen të punimeve deri në detaje, Sef Bajraktarin që ka dhurue pllakën e granit që është vendosur të Memoriali i Martirëve të Lumës.

Këtë vepër e ka ndërtuar bashkia Kukës me punonjësit e specialistët e saj. Betoni është bërë dhuratë nga firma Vega e zotit Zylfi Oruçi 3 metër kub beton. Memoriali ka kushtuar në total 1200 (njëmijëedyqind) euro. 

Kjo vepër është njëlloj madhështore kundër masakruesve serbë të 1913 siç janë madhështore kundër komunizmit sllav dhe enverizmit ndërtimi i bustit dhe shtëpisë së poetit martir Havzi Nela. 

Anti shovinistë serbë e antikomunistë me fjalë e pallavra ka plot kafeneve e zyrave të partive e shoqatave fantazma gjobvënëse, por me vepra si ky monument kujtese dhe si busti e shtëpia e Havzi Nelës nuk pati këto 28 vite postdiktaturë në Kukës. Ka mijëra punë të vogla pa bërë, por janë tri punë të mëdha që mbeten në histori.

Me ndërtimin e kësaj vepre ndoshta iu prish qejfi Serbisë së vjetër dhe komunistëve të vjetër që simpatizojnë Serbinë që nga themelimi prej serbëve të partise komuniste të Shqipërisë.

Falenderoj mikun tim Izet Duraku me të cilin kemi konsultuar dhe vendosur për çdo detaj të kësaj vepre modeste, falenderoj profesor Shefqet Hoxhën dekanin e Lumës, përsonin që ka bërë më shumë se çdo i gjallë tjetër për trashëgiminë shpirtërore të Lumës e të Qarkut të Kukësit, që kujdeset për çdo gjë që i jep vlerë dhe emër Kukësit, falenderoj disa intelektualë e akademikë të njohur të Tiranës që u përfshinë në konsultime me ne për këtë memorial të vogël me peshë të madhe në histori. 

Ky memorial peshon në histori më shumë se gjithë malet e urrejtjes serbe ndaj shqiptarëve, ndaj kuksianëve e lumjanëve, peshon mijëra herë më tepër edhe se urrejtja e ndonjë bir a nip spiuni serb, bir a nip enveristi kundër Lumës e lumjanëve, urrejtje të cilës nuk ia ul flakët përcëlluese as shpallja e Serbisë në listën e vendeve mike apo aleate strategjike…

Ky monument kujtese është i veçantë. 

Deshmitari i asaj kohe, siç e quan Izeti monumentin e vogël mbi të cilin është vendosur shkrimi i Dimitrije Tucoviqit, krahas monumentit me gurë të zij, dëshmon se për dy orë në Topojan u prenë 500 shpirta. Deshmitari spjegon shqip e anglisht për krimin e shëmtuar serb para 105 vjetëve. Ne vetëm duhet ta lexojmë dëshminë e deshmitarit dhe të mos vjellim urrejtje që helmon edhe peshqit në liqen, helmon edhe enveristët deri në Amerikë. Ja cfarë shkruhet në pllakën e Deshmitarit në krah të Memorialit: 

“… Kur trupat serbe e shkatërruan këtë fshat, në fshat nuk kishte burra. Oficerët rezervë që morën urdhër ta djegin fshatin dhe gjithçka që gjejnë në të ta vënë nën thikë, kot kundërshtonin, kot i përsëritnin fjalët “të gjithë a?”, kot e njoftuan disa herë komandantin se në fshat, përpos grave e fëmijëve, nuk ishte askush tjetër. “Të gjithë!”, kjo ishte përgjigjja e njëfarë kapiten Jurishiqit, i cili punonte në marrëveshje me nënkolonelin Miliqeviq. 

Të shtënat i rrëzonin gratë që i mbanin foshnjet në gjinj; skaj nënave të vdekura qanin fëmijët e tyre të vegjël që rastësisht kishin shpëtuar nga plumbat: trupat e malësoreve të bukura, belholla si bredhat, përdridheshin si krimbat në fushë; gratë lindnin nga frika. Për dy orë u vranë 500 shpirtra. 

Therja u ndal kur një pjesë e oficerëve bënë protestë energjike, duke e pranuar: se shqiptarët e “egjër” ushtarët tanë të zënë robër i çarmatosin dhe i lëshojnë, kurse ushtria jonë e “kulturuar” e shekullit XX po i vret fëmijët e tyre! Por, vonë. U bë vetëm ajo që ende mund të bëhej: kufomat u futën në shtëpi e shtëpitë u dogjën – që krimit t’i fshihej gjurma…” 

Ne nuk kemi pse marrim leje askund për ta vendosë këtë monument të munguar kujtese e nderimi për martirët sepse e kemi detyrë të shenjtë që të nderojmë ata martirë që i ka pre në plumba e bajoneta ushtria mizore serbe. 

As nuk kemi kujt pse t’i kërkojmë ndjesë ndonjë frymori të gjallë që turpshëm i rëndon tokës dhe shënon gjurmë shëmtimi ngado që ecën me hapat dhe hijen e tij. 

Ky monument do të mbetet si një punë shumë serioze e bashkisë Kukës krahas bustit dhe shtëpisë së poetit martir Havzi Nela që nuk u ka pëlqyër spiunave dhe enveristëve.

U kërkoj ndjesë gjithë atyre që nuk janë dakort me ne që nderojmë martirët që shpesh quhen viktima.

U kërkoj ndjesë gjithë atyre që nuk dinë çfarë është ploja serbe e 1913 kundër Lumës. Le të mësojnë, le të lexojnë. Le ta dinë se këto gurë të zij janë gurë të nximë prej dhimbjes.

Vështirë të mos gjendet familje a fis në Lumë e Kukës që të mos jetë prekë nga ploja serbe. Askush nuk fton askeënd të nxisë e mbjellë urrejtje për holokaustin e parë në Europë ai i ushtrisë serbe kundër kuksianëve, por askush nuk fton as nxit askënd të harrojë. 

Harrimi është mëkat, nderimi ndaj martirëve është detyrim madhor. 

(Fjala e plotë në ceremoninë e inaugurimit të Memorialit të Martirëve të Lumës në Kukës, me 14 dhjetor 2018) 

Kryeministri Kurti për “Veçernji List”: Vuçiqi po e kopjon Putinin, Malin e Zi dëshiron ta bëjë Ukrainë, kurse Republikën Serbe Bjellorusi

by

Intervistë e kryeministri Kurti në gazetën kroate “Veçernji List” 

Intervistoi: Hassan Haidar Diab

Në një intervistë ekskluzive për “Veçernji List”, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka folur për situatën e përgjithshme në Kosovë, dhe ka shprehur shqetësimin pse Serbia aktualisht shpenzon më shumë për ushtrinë sesa pesë vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor së bashku. Ai e ka akuzuar Aleksandar Vuçiq se dëshiron bosnjëzimin e Kosovës në formën e një entiteti autonom serb, për ta bërë Kosovën shtet jofunksional. Ndër të tjera ai tha se Serbia po sillet në Ballkanin Perëndimor si Federata Ruse, në të cilën Republika Srpskan në Bosnje po përpiqet ta bëjë Bjellorusi, ndërsa Malin e Zi Ukrainë.

Si e vlerësoni vizitën e kryeministrit të Kroacisë, Andrej Plenkoviq në Kosovë dhe cilat ishin temat kryesore të takimeve?

Vizita e kryeministrit të Republikës së Kroacisë dhe mikut tim Andrej Plenkoviq është e një rëndësie të veçantë. Vizita konfirmoi afërsinë dhe marrëdhëniet tradicionalisht të mira ndërmjet dy popujve dhe dy republikave.

Diskutuam për mundësitë dhe potencialet që kanë të dy qeveritë për bashkëpunim dypalësh, të cilat do të mundësojnë një rikuperim më të shpejtë nga kriza e shkaktuar nga pandemia COVID-19, duke përfshirë rritjen e investimeve, ekonominë dhe tregtinë.

Biseduam për krijimin e urave më të mira për dy popujt tanë, si dhe me diasporën tonë në Kroaci dhe qytetarët kroatë në Kosovë.

Tema kryesore ishin hapat konkretë drejt avancimit të zbatimit të dymbëdhjetë marrëveshjeve të arritura më parë mes dy vendeve, për arsimin, shkencën, kulturën dhe ekonominë, si dhe shtatë marrëveshje të tjera, finalizimi i të cilave pritet së shpejti.

Sa është e rëndësishme mbështetja e Kroacisë për Kosovën?

Dy vendet tona, jo që janë vetëm gjeografikisht të afërta, por ne e kuptojmë njëri-tjetrin dhe rajonin më mirë se kurrë, sepse kemi edhe një të kaluar të përbashkët.

Kroacia e ka njohur Kosovën një muaj pas shpalljes së pavarësisë, saktësisht më 19 mars 2008.

I jemi thellësisht mirënjohës Republikës së Kroacisë për bashkëpunimin e shkëlqyer dhe mbështetjen e vazhdueshme ndaj Republikës së Kosovës në të gjitha fazat e shtetndërtimit.

Një nga qëllimet tona është krijimi i një mjedisi të favorshëm për tërheqjen e kompanive dhe investitorëve potencialë, në mënyrë që të krijojmë një ekonomi të qëndrueshme.

Popullsia jonë është e re dhe ka një potencial të madh. Marrëdhëniet tona tregtare janë të mira, por ne mund t’i zhvillojmë ato edhe më shumë.

Kryeministri Plenkoviq erdhi për vizitë së bashku me drejtuesit e korporatave të fuqishme në Kroaci që udhëheqin në fushën e energjisë, telekomunikacionit, por edhe të Odës Ekonomike.

Andaj, në rrafshin ekonomik jemi të bindur se mund të punojmë së bashku, të zbulojmë fusha bashkëpunimi, siç janë forumet e biznesit, pastaj të shkëmbejmë përvoja në fushën e mbrojtjes së konsumatorit, antidampingut dhe instrumenteve të tjera të tregut.

Qëllimi i Kosovës është i qartë. Ne jemi të përkushtuar për të hyrë në NATO dhe Bashkimin Evropian, kështu që Kroacia është një shembull dhe model i shkëlqyer për ne.

Ne besojmë fuqishëm se mund të mësohet shumë nga përvoja kroate dhe institucionet tona janë në kontakt të vazhdueshëm dhe të ngushtë për këtë çështje.

Ne mirëpresim rritjen e numrit të forcave të armatosura kroate në misionin e NATO-s në Kosovë, KFOR. Një përkushtim i tillë për paqen dhe stabilitetin në rajon është shumë i mirëpritur, veçanërisht kur vjen nga një vend me të cilin kemi marrëdhënie të shkëlqyera.

Ne e vlerësojmë shumë mbështetjen që Kosova ka marrë nga Kroacia, sa i përket anëtarësimit në organizatat ndërkombëtare të mbrojtjes.

Përderisa Kosova tani prinë në Ballkanin Perëndimor me numrin më të lartë mesatar të qytetarëve të vaksinuar, me 64 për qind, të cilët kanë marrë së paku një dozë dhe mbi 56 për qind me dy doza, ne nuk harrojmë mbështetjen e shtetit kroat në kohën kur na mungonin vaksinat. Prandaj, shpreh mirënjohjen time të sinqertë për dhurimin e vaksinave nga Republika e Kroacisë.

Vendosmëria e kryeministrit dhe e institucioneve të vendit tuaj për t’u ofruar  bashkatdhetarëve tanë pas aksidentit tragjik, në afërsi të qytetit të Slavonski Brodit, gjithë kujdesin e nevojshëm, kanë treguar vlerat më të larta të popullit kroat.

Solidariteti me tragjedinë tonë dhe ndihma e kujdesi mjekësor i ofruar për bashkatdhetarët tanë të lënduar mbeten të paharruara në kujtesën tonë.

Qeveria e Republikës së Kosovës do të vazhdojë të ruajë miqësinë dhe marrëdhëniet e shkëlqyera me shtetin mik të Kroacisë.

A e keni hapur me kryeministrin Plenkoviq temën e ngritjes së vazhdueshme të tensioneve nga Serbia ndaj Kosovës?

Po. Kemi biseduar për zhvillimin e situatës në rajon. Si Kroacia ashtu edhe Kosova janë të përkushtuara ndaj paqes së qëndrueshme, stabilitetit afatgjatë dhe sigurisë rajonale. Ne vlerësuam se rritja e tensioneve nga Serbia është pasojë e mungesës së demokracisë dhe mospërballjes me të kaluarën. Këto dy defekte të saj të brendshme eksportohen në rajon si efekte destabilizuese.

Së fundmi keni pasur zgjedhje lokale. Partia juaj ka humbur qytete të mëdha si Prishtinën dhe Prizrenin. Sa jeni të kënaqur me rezultatet e zgjedhjeve?

Prisnim të kishim një rezultat më të mirë, andaj edhe rezultatet nuk janë të kënaqshme. Tani po bëjmë një lloj analize të brendshme për mangësitë strukturore dhe organizative, të cilat sigurisht janë shkaku i rezultatit jo të kënaqshëm.

Nga ana tjetër, është edhe fakti se ka pasur një lloj bashkimi, koordinimi të madh të gjithë të tjerëve kundër Lëvizjes Vetëvendosje. Besoj se këta dy faktorë përcaktuan një rezultat të keq për ne. Por, atje ku jemi në opozitë, do të ndërtojmë një opozitë të mirë dhe të fortë, ndërsa atje ku jemi në pushtet, do të krijojmë një qeveri të mirë dhe efikase.

Fillimisht keni vendosur taksa doganore për importin e mallrave nga Serbia, ndërsa më pas qeveria juaj nxori një dekret të ri lidhur me regjistrimin e veturave që hyjnë në Kosovë nga Serbia, gjë që shkaktoi protesta dhe bllokime të reja të rrugëve në veri të Kosovës, dhe veç kësaj dialogu me Serbinë u pezullua sërish. Përfaqësuesi  i BE-së për politikë të jashtme, Josep Borrell, ka kritikuar veprimet e forcave speciale të Policisë së Kosovës që synojnë parandalimin e krimit në veri të Kosovës. Si i shikoni këto kritika?

Aksioni i policisë në veri të Kosovës nuk ishte i drejtuar kundër asnjë kombësie apo komuniteti që jeton në Kosovë. Ishte i drejtuar kundër kriminelëve të cilët ishin identifikuar si kontrabandues të mallrave ilegale në territorin e Republikës së Kosovës. Kriminelët nuk ndahen në grupe etnike, ata ndahen sipas veprave penale. Përkatësia etnike nuk i bën ata as objektiva e as imunë. Asgjë nuk mund të shërbejë si mburojë kundër krimit dhe askush nuk mund të jetë mbi ligjin. Vendosja e rendit dhe ligjit është në interesin më të mirë të qytetarëve të Kosovës, pa dallim. Gjatë tetë muajve në pushtet, ne kemi arritur të luftojmë krimin dhe korrupsionin si asnjë qeveri tjetër. Kemi pasur 446 aksione policore, kemi kryer 793 bastisje dhe kemi shkatërruar 40 grupe kriminale.

A kishit frikë nga shpërthimi i konfliktit të luftës ndërmjet Kosovës dhe Serbisë pas aksionit policor, kur Aleksandar Vuçiq dhe ministri serb i Mbrojtjes erdhën në kufirin me Kosovën, së bashku me ambasadorin rus në Serbi dhe atasheun e mbrojtjes të Federatës Ruse në Beograd, përderisa në të njëjtën kohë një MIG-29 fluturonte mbi Kosovë si dhe helikopterë dhe autoblinda?

Kur Ministri i Mbrojtjes i Serbisë së bashku me ambasadorin rus në Beograd u paraqit në pikën kufitare në Jarinje, ata inspektuan një tubim të forcave ushtarake serbe ku kishte edhe autoblinda dhe mbi to ngritën një aeroplan ushtarak MiG-29 të cilin e kanë marrë nga Federata Ruse, sigurisht që tensionet janë rritur shumë, por jo për shkak tonin. Ata donin të na frikësonin, të na kërcënonin por ne nuk u dorëzuam dhe në fund gjithçka përfundoi në Bruksel dhe sot jam i lumtur që kemi një masë reciprociteti në targa. Pra, ne e konsiderojmë veten të pavarur, Serbia nuk na njeh, por nuk mund të kërkojë që ne të mos e njohim veten. Ne duam që të mos ketë barriera fare, por përderisa Serbia insiston në to, ne duhet të përgjigjemi sipas ligjit.

Ju keni thënë disa herë se jeni të sigurt se presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, dëshiron të provokojë një konflikt ndërkombëtar. Pse mendoni kështu dhe cilat janë argumentet tuaja? A e shihni atë si një faktor destabilizues të Ballkanit?

Kosova është shtet i pavarur dhe sovran, me integritet territorial, me shumë probleme. Por Kosova nuk është problem, Kosova ka problem dhe problem i Kosovës është edhe Serbia. Në Serbi nuk ka pluralizëm. E keni një parti. Ajo parti është edhe shteti. Dhe ai shtet është kishë. Edhe ajo kishë është parti. Nuk ka pluralizëm atje, ata po aktrojnë demokracinë me zgjedhjet. Së fundmi Serbia i ka rritur shumë shpenzimet ushtarake. Serbia aktualisht shpenzon më shumë për ushtrinë sesa pesë vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor së bashku. Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut së bashku nuk shpenzojnë aq sa Serbia e vetme. Ajo nuk e bën këtë për shkak të Hungarisë dhe Rumanisë dhe ky militarizim i Serbisë është shumë shqetësues për ne, përshtypja ime është se Serbia i ngjan gjithnjë e më shumë Gjermanisë mes dy luftërave botërore pas përfundimit të Republikës së Vajmarit. Në dekadën e parë të këtij shekulli, në Serbi kishim një version serb të Republikës së Vajmarit, e cila filloi me vrasjen e ish-kryeministrit serb Zoran Gjingjiq, përfundoi me ish-presidentin Boris Tadiq dhe që atëherë kemi një periudhë ku Serbia i ngjan Gjermanisë ndërmjet dy luftërave botërore, por pas përfundimit të Republikës së Vajmarit, me ç’rast militarizimi është stimuli kryesor shtetëror dhe institucional.

Sa është e vërtetë që njerëzit në barrikada në Kosovë, që bllokojnë rrugët dhe pikat kufitare, paguhen nga Serbia me urdhër të Aleksandër Vuçiqit?

Nga informacionet që na kanë dhënë institucionet tona të sigurisë, disa prej tyre kanë edhe dosje të veprimtarive kriminale në të kaluarën, kanë pikëpamje ekstreme për politikën dhe botën. Disa prej tyre morën pjesë edhe në një përpjekje për grusht shtet në Mal të Zi pesë vjet më parë.

A besoni se, pas të gjithave, Kosova dhe Serbia së shpejti mund të arrijnë ndonjë marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve? Çfarë roli duhet të luajnë BE-ja dhe SHBA-ja në këtë?

Nuk mund të parashikoj se kur do të ndodhë kjo, por nëse marrim parasysh se mandati i presidentit amerikan Joe Biden, mandati i zëvendëspresidentit të Komisionit Evropian, Borrell dhe mandati im do të jenë afërsisht në të njëjtën kohëzgjatje, është e pritshme që brenda këtyre mandateve, të cilat në atë moment janë pak a shumë të njëjta, do të lidhet një marrëveshje gjithëpërfshirëse me Serbinë. Pra, ne kemi vullnet dhe interes, varet nëse Serbia është e gatshme. Normalizimi i marrëdhënieve në mes të Kosovës dhe Serbisë është i tillë që varet shumë më tepër nga gatishmëria e Serbisë për të ndryshuar qasjen e saj dhe vetveten. 

Ne po mbajmë dikutime për dialogun e ardhshëm me Serbinë, për kapitullin tjetër të dialogut. Mungon progresi dhe kjo nuk ka filluar me ne, ka munguar shumë më herët, por ne treguam se një pjesë e madhe e mungesës së tij është për shkak të qasjeve të gabuara. Pra, janë nënshkruar marrëveshjet e dëmshme për Kosovën, të cilat edhe Gjykata Kushtetuese, siç ishte, nuk mund ti gëlltiste. Në këtë kuptim, na duhet një kapitull i ri, na duhet një qasje e re dhe për ne kjo duhet të jetë parimore, ku qytetarët janë fitues me njohje reciproke në qendër. Kohët e fundit ka pasur një zhvendosje tektonike për të mirë, ndërsa në dekadën e fundit është konsideruar se Kosova bën lëshime sepse përfundimisht do të merrte njohje nga Serbia. 

Pra, dialogu dhe njohja janë vendosur në një marrëdhënie diakronike, janë vendosur në një kohë ku njohja do të vinte në fund dhe Serbia e ka shtyer këtë fund pafundësisht.Tani kemi kalimin nga kontekstualizimi kohor, të themi, në një kontekstualizimin hapësinor, ku njohja reciproke është thelbi i marrëveshjes, dhe këtë e thonë të gjithë miqtë dhe partnerët e Republikës së Kosovës, shtetit tonë të pavarur. Pra, marrëveshja nuk do të jetë vetëm njohje reciproke, por nuk ka marrëveshje pa njohjen reciproke në qendër. Pra, jo në fund, në aspektin kohor, por në qendër, në hapësirën që duhet të mbulojë marrëveshja. Një temë që ne jemi të gatshëm të angazhohemi menjëherë për ta zgjidhur sa më shpejt të jetë e mundur, është ajo për të zhdukurit, meqë aty qëndron brenga e familjeve a do ti gjejnë të dashurit e tyre e që është më e madhe se pikëllimi.

Shpesh thuhet se zgjidhja e vetme për njohjen e Kosovës nga Serbia është shkëmbimi i territoreve mes dy vendeve. Para disa vitesh kam biseduar me presidentin e atëhershëm Hashim Thaçi, dhe ai kishte pranuar se ishte duke biseduar me presidentin Vuçiq, me ndërmjetësimin e Përfaqësueses së Lartë të atëhershme të Bashkimit Evropian për Politikë të Jashtme dhe Siguri, Federica Mogherini. A do të pranonit ju shkëmbimin e territoreve?

Sigurisht që jo. Unë dua që dialogu të jetë për të drejtat dhe nevojat e qytetarëve, e jo për shkëmbimin territorial. Është në natyrën e autokratëve të mendojnë se mund të shkëmbejnë territore sikur të ishin pronë e tyre. Nuk jemi në kohën e mesjetës, me monarkë që territorin e shtetit e konsiderojnë tokën e babait apo monarkut, kurse popullin familje e atij që sundon. Ne jemi një republikë demokratike dhe zgjidhje të tilla nuk do të ketë në tryezë. Kjo është edhe arsyeja pse i fitova zgjedhjet, sepse populli i Kosovës nuk dëshiron diçka të tillë. Nuk mendoj se as serbët e duan këtë. Këtë e dëshiron vetëm presidenti i Serbisë. Tani që kur jam unë në pushtet, ai nuk e përmend më demarkacionin me shqiptarët dhe zgjidhjet territoriale, por dëshiron bosnjëzimin e Kosovës në formën e një entiteti autonom serb brenda Republikës sonë, për të na bërë shtet jofunksional, por nuk ja ka arritur. Kjo nuk do të ndodhë.

Një pikë e rëndësishme në kontestin ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit është i ashtuquajturi Asociacioni i Komunave të Pakicës Serbe. BE-ja i bën thirrje Prishtinës që ta miratojë këtë Asociacion në përputhje me marrëveshjen e vitit 2013. Çfarë mendoni për këtë dhe pse Qeveria e Kosovës e kundërshton krijimin e Asociacionit të Komunave të Pakicës Serbe? A mund të jetë kjo një hyrje për krijimin e një Republika Srpska të re në Kosovë?

Ajo që Serbia po përpiqet t’ia imponojë shtetësisë së Kosovës dhe rendit tonë kushtetues nuk janë dëshira apo vullneti i serbëve të Kosovës, por shprehje e aspiratave hegjemoniste të Serbisë. Asnjë serb në Kosovë nuk ka protestuar që Asociacioni i komunave me shumicë serbe në Kosovë nuk është zbatuar. Beogradi ka qenë gjithmonë i zemëruar. Më 26 prill 1991, 14 komuna me shumicë serbe në Bosnje dhe Hercegovinë u bashkuan në Asociacionin e tyre. Më 9 janar 1992 shpallën pavarësinë. Më 28 shkurt 1992 ata patën një kushtetutë dhe përfundimisht më 14 dhjetor 1995 në Dejton të Ohajos morën njohjen ndërkombëtare. Duan ta përsërisin Bosnjën në Kosovë. Shikoni, në Bosnje dhe Hercegovinë kemi një shtet që nuk është Republikë, dhe brenda ka një Republikë që nuk është shtet. Pra, Beogradi në një mënyrë të ngjashme dëshiron të ketë një shtet në Kosovë që nuk do të quhet Republikë por Asociacion dhe që brenda Kosovës të quhet Republikë.

Nuk do ta lejoj diçka të tillë, as nga opozita dhe as nga pushteti. Prandaj populli më votoi mua – të parandaloj bosnjëzimin e Kosovës.

Pra, kemi nxjerrë mësime nga e kaluara dhe në mënyrë të drejtë e kemi studiuar dhe analizuar Beogradin, përveç që e njohim mirë nga përvoja jonë.

Besoj se me programin tonë do t’i ndihmojmë serbët po aq sa shqiptarët. Nëse i pyet serbët në Kosovë se cilat janë ankesat apo kërkesat e tyre kryesore, ata do të thonë punësimi dhe drejtësia. Por Beogradi është ai që dëshiron të ketë shtet brenda shtetit. Shteti i Serbisë në kuadër të Kosovës së pavarur.

Bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, dialogu mes dy vendeve tona nuk është dialog për statusin e Kosovës, as për çështjet e brendshme të Kosovës, por për statusin e marrëdhënieve tona.

Dialogu nuk bëhet për të vënë në pikëpyetje vetë Kosovën, por për të normalizuar marrëdhëniet me Serbinë. Dhe për normalizimin e marrëdhënieve, mendoj se Serbia duhet të ndryshojë shumë më tepër. Duhet të demokratizohet, të ketë shtet ligjor, të përballet me të kaluarën dhe duhet të kemi një lloj simetrie të reciprocitetit të të drejtave të pakicave.

Ju e refuzoni kategorikisht konceptin e “Ballkanit të Hapur”, të cilin e mbrojnë Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Serbia. Pse?

Kur thonë Ballkani i Hapur, për çfarë hapje është fjala? Si mund të kemi një Ballkan të hapur kur Serbia është e mbyllur për Kosovën. Nuk i pranon pasaportat, dokumentet e identifikimit, diplomat, certifikatat apo vulat e Kosovës. Mund të kemi një Ballkan të hapur pasi Serbia të hapet ndaj Kosovës. “Ballkani i Hapur” më shumë i ngjan një Ballkani të hapur ndaj ndikimeve nga lindja, veçanërisht nga Federata Ruse dhe Kina, si dhe i hapur ndaj autokracisë, korrupsionit, kriminelëve të luftës, në kundërshtim me vlerat evropiane të demokracisë dhe sundimit të ligjit. Ne duhet të jemi me Bashkimin Evropian, por jo të hapur ndaj Federatës Ruse dhe Kinës. Në një farë mënyre, kur thuhet hapur, nga këndvështrimi i Serbisë, mendohet se ashtu si është Serbia e hapur ndaj Federatës Ruse dhe Kinës, ashtu duhet të jenë edhe të tjerët në Ballkanin Perëndimor. Prandaj, ne e kundërshtojmë një tendencë të tillë dhe në fund më duhet t’ju them se personalisht për nga orientimi politik dhe ndjeshmëria kulturore nuk jam nga ata liderë që besojnë në vetë-mjaftueshmërinë e Ballkanit. E përsëris se Evropa është kontinenti ynë, ndërsa Bashkimi Evropian është fati ynë.

Kur prisni që Kosova të bëhet anëtare e OKB-së?

Kosova nuk është ende anëtare e OKB-së dhe për këtë arsye nuk është në gjendje të përfitojë nga mundësitë e shumta që kanë anëtarët e tjerë të OKB-së. Kurse nga perspektiva e zhvillimit, ne përballemi me pengesa sistemike që rrjedhin nga mungesa e planifikimit të duhur të politikave dhe vonesave institucionale, të cilat ndonjëherë e bëjnë të vështirë përfitimin e plotë nga financimi dhe projektet e zbatuara nga agjencitë e OKB-së.

Qëllimi ynë është t’i kapërcejmë këto pengesa dhe të ecim përpara. Për këtë qëllim, ne kemi një dialog dhe diskutim të hapur me partnerët tanë në mënyrë që të mund t’i harmonizojmë prioritetet dhe qëllimet tona me integrimin e agjendës kombëtare të zhvillimit, agjendës së zhvillimit të qëndrueshëm dhe agjendës së integrimit evropian. Është e nevojshme që Kosova të bëhet anëtare e OKB-së dhe organizatave si OBSH, UNESCO, INTERPOL dhe organizatave të tjera ndërkombëtare, kjo është rruga jonë përpara dhe ne po punojmë për t’i arritur këto synime.

Si e vlerësoni situatën e përgjithshme në rajon? Keni frikë nga një përshkallëzim i mundshëm i konfliktit në Mal të Zi dhe Maqedoni?

Situata në Ballkanin Perëndimor është një situatë në miniaturë e rrethanave të Federatës Ruse. Gjithnjë e më shumë po tregohet se Serbia në Ballkanin Perëndimor po sillet si Federata Ruse, në të cilën Republika Srpskan në Bosnje po përpiqet ta bëjë Bjellorusi, ndërsa Malin e Zi  Ukrainë. Pra, thelbi është se Serbia nuk i pranon si shtete reale vendet që nuk janë në Bashkimin Evropian, përkatësisht Bosnjën e Hercegovinën, Malin e Zi, Kosovën, madje edhe Maqedoninë e Veriut, sepse Serbia i konsideron ato shtete të përkohshme dhe angazhohet me të gjitha kapacitetet e saj për t’i dobësuar dhe shkatërruar.

Shumë analistë pohojnë se Kosova është nën ndikimin e Turqisë, sa është e saktë kjo?

Kosova është shtet sovran dhe politika e saj është sovrane. Turqia e ka njohur pavarësinë e Kosovës që në orët e para të shpalljes së pavarësisë. Ne kemi marrëdhënie shumë të mira bilaterale me Turqinë si një vend mik dhe aleat i Kosovës, e cila është e përkushtuar për forcimin e sovranitetit tonë. Si një anëtare e NATO-s, Turqia është një partner në forcimin e aleancës transatlantike.

Ju keni dy nënshtetësi – kosovare dhe shqiptare. Ju thatë se do të votonit për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë, sikur në Kosovë të kishte referendum, i cili sipas Kushtetutës nuk mund të organizohet?

E kuptoj kureshtjen e gazetarëve për të krijuar polemika dhe prodhuar tituj, por nuk ka asgjë të re në këtë drejtim. Pavarësia e Kosovës ishte çlirim nga Serbia, jo nga Shqipëria.

Unë jam duke punuar për të forcuar shtetësinë e Kosovës, duke e forcuar nga brenda përmes rritjes ekonomike dhe forcimit të demokracisë. Qytetarët duan një ekonomi të fortë me barazi sociale dhe një demokraci të qëndrueshme me institucione funksionale dhe ne punojmë ditë e natë për këtë.

Në Beograd shpesh thuhet se në fakt ju jeni një person që dëshiron të bashkojë të gjithë shqiptarët në një shtet dhe të krijojë një Shqipëri të Madhe, si e komentoni këtë?

Në Beograd flitet shumë për mua dhe për Kosovën, por asgjë për përgjegjësinë e Serbisë për provokimin e tri luftërave në Ballkan, për pranimin e fajit për gjenocidin në Bosnjë dhe Kosovë dhe për vazhdimin e sulmeve. Ne nuk kemi nisur asnjë luftë në Ballkan në emër të “Shqipërisë së Madhe”, përkundrazi kemi qenë të pushtuar dhe të shtypur vetëm se jemi shqiptarë. Është mirë që Serbia ta shohë veten në pasqyrë, e jo fqinjët me dylbi të ushtrisë.

A është real projekti i Shqipërisë së Madhe apo projekti i Serbisë së Madhe mund të realizohet më shpejt?

Janë pyetje me shprehje zbavitëse për të nxitur imagjinatën e populistëve për të prodhuar lajme që nuk u përshtaten interesave të qytetarëve apo agjendës sonë. E ardhmja jonë dhe e ardhmja e rajonit është brenda Bashkimit Evropian dhe NATO-s.

A mendoni se do të tërhiqen trupat amerikane, shumica e të cilave janë pjesë e KFOR-it?

Nuk mendoj se do të tërhiqen. Kosova duhet të përfshihet në Partneritetin për Paqe. Imagjinoni që nga viti 2006 është Serbia ajo që merr armë nga Rusia, Bjellorusia dhe Kina, dhe jo Kosova. Presidenti amerikan Joe Biden e ka rivendosur angazhimin e Shteteve të Bashkuara për rajonin dhe në samitin e NATO-s në Bruksel në qershor theksoi rolin jetik që NATO luan për aleancën transatlantike. Prania e trupave amerikane në Kosovë është një manifestim i përkushtimit të Shteteve të Bashkuara për Kosovën dhe sovranitetin e saj, por edhe për paqen në rajon dhe Evropë, si dhe në luftimin dhe parandalimin e përhapjes së faktorëve keqdashës të palëve të treta.

A do ta vizitoni Kroacinë dhe kur?

Fatkeqësisht hera e fundit që kam qenë në Kroaci ka qenë pas aksidentit tragjik të bashkatdhetarëve tanë në Slavonski Brod. Përkushtimi vetëmohues i institucioneve të vendit tuaj për të ofruar gjithë kujdesin e nevojshëm për bashkatdhetarët tanë ka prekur thellë zemrat tona. Nuk do ta harrojmë kurrë këtë akt humanizmi dhe solidariteti me tragjedinë tonë. Shpresoj të vizitoj Kroacinë në rrethana më të mira, gjatë vitit të ardhshëm.

Preserving and promoting the good here in America

by

By Merita Bajraktari *

Throughout the years, we Albanian Americans praise and appreciate our Albanian culture, traditions, customs, food and while we make significant efforts at that, we are also very much interested into adapting ourselves to the new country, this great USA.

We often cherish and celebrate our important days and bring together our families to share, celebrate and these are always great and good things to do.  

We do not   get into the explanation of the “why’s” or the “what’s” but we know that it is good, it is beautiful and it is rewarding to do such things as mentioned above. 

Most common celebrations are those days of Independence (Both Albania and Republic of Kosova), Albanian language school year endings, Mother’s Day but also other important days, according to the groups, regions and faith traditions. 

We do make a genuine effort to get together and celebrate. We put our best costumes, we make sure our spouses and our children are available too and we bring our best cooking and dancing skills to work. We have personal, family and community fun! 

We make a great effort to have a good time and when we have non Albanians among us, who likewise have a good time, we find ourselves saying or  emphasizing things that sound like: “This is the Albanian way”, “this is how Albanians do it”, “it is an Albanian thing”…or whatever other  phrase that indicates “this is good because it is  Albanian,  or  this is Albanian, therefore it is good”. 

I think, during these events, we associate the good fun with that of “Albanian way” and with what had made us feel good in the past, when we were in Albanian land. I am not a psychologist, so am just taking the guess here. Nevertheless, I wish to say that every time we have such a good event we rightfully take pride and enjoy it.  

But what do we do to help more with it. 

I do not know about the reader, each one has his or her own experience, but I have found many times that a lot of people get together and invite speakers that teach common sense to them.  Recently I attended such a talk on “the economy of household”. 

Everything that the great speaker said, was great, true and beautiful.

Yet, I felt there was nothing new to me personally as I felt he was describing the Albanian traditional family (at least the one I grew up and those of my cousins and neighbors). 

He was emphasizing the great role of the family’s togetherness- I reflected I was so much with my family that at times I wanted to be alone at times 😊. 

He pointed to the need of parents and children doing things together, so the children can learn but also appreciate the work. Not only that but the parents really get to know their children- I reflected on that and recalled the daily work we did together, whether was cleaning the house, doing the dishes, cooking together, digging the fields, harvesting fruits, harvesting honey, making winter food, making mud bricks and attending weddings and funerals. All together. I was yearning to be a bit alone those days 😊 

The speaker spoke of how we (America and the West) have   lost the traditional family of pre-industrial and sexual revolution, meaning those of pre-1950. 

He was talking about outsourcing of care and “love” for the children. That is sad indeed. 

As Thanksgiving is approaching here in the USA and as the families are rushing to prepare for this great feast, traveling for thousands of miles so they can cherish the family and thank God for all the abundant blessings, I can say that for us Albanians, the family togetherness has been a steady feature turned into a virtue. It is a great quality. A wonderful lesson for the world to appreciate and learn from. And we should preserve it and promote it. 

I like to invite all to continue to be proud of our heritage, to cherish our traditional family and the values while we integrate in this great country. We can be giving what we have as best and receiving what is offered as best. 

We have so much good to share about Albanian way of family life. And not just one day, but as a way of living in such a community which since in times of Aristotle was defined and loved as the basic unit of the society. Today is very much on the focus of dark forces to be destroyed. In another article I would share about those attacks on the family. For now: 

Happy and a Blessed thanksgiving to all! 

Happy Albanian Flag Day too!!

  • This article reflects Author’s views and not necessarily those of the newspaper. The Author is an Albanian Immigrant, citizen of the USA. She is a wife, mother and Higher Education professional. Her free time she dedicates to her family, parish and community. She is an author and speaker on “Life under Communism in Albania”. Her twitter handle is @emershqip

The Problem with America’s Semi-Rich

by

Summary by Rafaela Prifti/

Rather than focusing or even blaming the 0.1 percent for America’s economic woes, philosopher and historian Matthew Stewart, takes aim at the upper middle class in his latest book “The 9.9 percent” The New Aristocracy That Is Entrenching Inequality and Warping Our Culture (Simon & Schuster) Here is a list of defining characteristics of today’s American upper-middle class, as the author presents it: “they are hyper-focused on getting their kids into great schools and themselves into great jobs, at which they’re willing to work super-long hours. They believe in meritocracy. They want to live in great neighborhoods, even if that means keeping others out, and will pay what it takes to ensure their families’ fitness and health. They believe in markets. They’re rich, but they don’t feel like it — they’re always looking at someone else who’s richer. They’re also terrified.” On the one hand, this 9.9 percent drives inequality — they want to lock in their positions for themselves and their families — on the other, they’re also driven by inequality. They recognize that American society is increasingly one of have-nots, and they’re determined not to be one of them. 

The new book focuses on the space between 0.1 percent and the 90 percent that’s often overlooked – the 9.9 percent that resides between them. Matthew Stewart has been interviewed by several outlets. Here is a brief summary of some of his interviews:

Why focus on the 9.9 percent?

A lot of us are sliding in and out of a middle group that is much more complicit than we’re willing to acknowledge. We talk about Jeff Bezos [’86] and Elon Musk all day long. But there is this group below that, which even if it isn’t increasing its relative share [of the economic pie], it’s holding on. That makes it very distinct from the bottom 90 percent that is falling behind.

Who are these 9.9 percent?

The statistical side of it is very imprecise. I don’t think of the 9.9 percent as just everybody who has more than a certain amount of money and less than another amount of money. I see it more as a culture, and it’s a culture that tends to lead people into the 9.9 percent of the wealth distribution. It’s a cultural construct that is defined by attitudes toward family, toward identity issues about gender and race, by education and educational status and the idea of what constitutes a good career, which is mainly professional and managerial.

What does the middle class culture look like? How do they separate themselves out?

The guiding ideology is essentially that of a meritocracy. The driving idea is that people get where they are in society through a combination of talent and work and study. The main measures of that are educational attainment and material well-being, and anything that we provide to society or other people is on top or on the side of that and is a reflection of our own virtue and not in any way necessary for social functioning or part of a good life. It’s always, essentially, a sacrifice.

The obvious place to look for it is the whole college admissions game. I put a lot of emphasis on the family aspect because I think that’s a place where you really see in operation the attitudes and practices that go into child rearing and family formation. You have at least two very different groups emerging in American society. At a high level, you have people who have their kids late in life after getting a lot of education, have fewer kids, and invest massively in them. And then you have a large group that is much closer to the traditional style of having kids early and not investing as heavily in them — although many of them, of course, try to emulate the practices of the upper-middle class.

You write about how much this 9.9 percent are willing to invest in their children — in nannies, in schools, in extracurriculars. Where does this pressure come from, this urge to make their kids the best?

I think the driving motivation is fear, and I think that fear is well-grounded. People intuit that in this meritocratic game, the odds are getting increasingly long of succeeding. They work very hard to stack the odds in their kids’ favor, but they know as the odds get longer, they may not succeed.

How do you distinguish between meritocracy and what you call “the merit myth?”

Meritocracy means that we allocate power in our society through open, transparent, and rational standards. The merit myth is, in essence, that everybody in our society gets what they deserve according to their individual merit, and our economic product is nothing but the sum of a bunch of individual merits. And that is wrong, it’s false, and it’s dangerous.

What’s your basic argument?

Rising inequality has corrupted some of the essential ideals of America’s middle class. It has taken what I think is a sensible, good, and, in some ways, revolutionary project to build a society that’s fair, open, transparent, where everyone’s judged on merit, and turned it into something that’s more like its opposite.

What is the role of the 9.9 percent in making this better?

The key contribution of the 9.9 percent, the culture of the 9.9 percent, is going to be to return to the actual original values of America’s upper-middle class. If you get rid of the false idea of meritocracy that everyone earns what they deserve and substitute the idea that meritocracy means holding power accountable to rational standards of public scrutiny, you have a class that can actively contribute in a positive way toward equality. There are some core values in what we call meritocracy — of holding power accountable to reason, of treating people as equals under the law, of making deliberations public, and professionalism. All of those core values are intrinsically good things. What’s happened is that inequality perverts and distorts them. The contribution of the 9.9 percent would be to pursue those.