Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Dritëhijet e një miqësie që çuditi Botën

by

Tabloja e botës duhet parë nga pikëpamja e vlerave reale dhe jo nga pikëpamja e objektivitetit. /                                                                                       -Rreth librin “Dritëhijet e një miqësie që çuditi Botën” të Hajdar Muneka/ Nga Violeta MIRAKAJ/

Në fillim të këtij viti, në Janar 2021 m’u dhurua nga autori dhe familja e tij libri “Dritëhijet e një miqësie që çuditi Botën”, një libër me histori, kujtime, analiza dhe refleksione të një ambasadori. Ashtu si bën vlerësimin M.Bello- Ish ministër i Integrimit Europian, ky libër nuk është thjesht një libër që bazohet  në kujtimet e diplomatit dhe gazetarit Muneka, as dhe një kronikë e ngjarjeve dramatike që përfshijnë marrëdhëniet midis dy vendeve dikur miq të ngushtë. Është shumë më tepër se kaq, është përpjekja serioze  e studiusit dhe sinologut Hajdar Muneka për të zbërthyer dhe shpjeguar shkaqet dhe arësyet përse u zbehën  dhe thuajse u shuan lidhjet e forta dhe miqësia e konsoliduar midis dy shteteve dhe udhëheqjeve të tyre, në dëm të interesave të vetë popujve që dikur e konsideronin njeri – tjetrin miq të ngushtë e madje vëllezër. Në të gjithë materialin e servirur nga Muneka gjejmë një analizë – sintezë të marrëdhënieve shqiptaro- kineze që nga lindja e tyre, ndërthurur me eksperiencën 45 vjeçare të autorit, si student e diplomat në atë vend. Autori është njohës i çështjeve të Azisë, në përgjithësi, dhe i atyre të Kinës, në veçanti. Gjatë karierës së tij diplomatike ka qenë edhe anëtar i grupit të ambasadorëve kinezfolës. Aktualisht është pjesë e grupit think- tank të nismës kineze “Brezi dhe Rruga”dhe asaj “17+ 1”. Në kuadrin e këtyre nismave, ka marrë pjesë në disa konferenca ndërkombëtare, të organizuara në Kinë e jashtë saj.                                                                                                                                                                                        Vetë  parathënia, është një enciklopedi më vete për historikun e Kinës. Kina e kulturës dhe civilizimit 5-mijë vjeçar, por edhe vendi që falë rritjes së shpejtë ekonomike dhe stabilitetit politik ka ridimensionuar influencën dhe fuqinë ushtarake në planet, përbën një sfidë të vërtet për cilindo. Struktura e librit e konceptuar nga autori në tri pjesë duke gërshetuar histori, kujtime dhe refleksionet për situatat, të bën ta lexosh me ëndje njëkohësisht të bën të ndalesh. Ky libër të mëson në shumë dimensione për popullin kinez, njerëzit që e kanë drejtuar, por më shumë se aq të mëson diçka për qeverinë individuale shqiptare. Ja si shprehet – Në rastin e “marrëdhënieve” të Shqipërisë e Kinës nuk kanë një precedent tjetër në historinë e botës. Për 30 vjet Shqipëria i ka siguruar Kinës një pikë hyrjeje në Europë, një pikë referimi për lidhjet me vendet e tjera në rajon me liderët në kontinent. Nisur nga perspektiva e Pekinit, pasuria kryesore e Shqipërisë ishte vendodhja e saj strategjike në Evropën Juglindore.. Të dy palët i dhanë njeri- tjetrit çfarë kishin më të mirë dhe morën çfarë u duhej më shumë. Frika dhe dyzimi i njeriut në këto dy shtete tregon qartë se kemi të bëjmë me shtete mjeranë. Në këto shtete totalitare ka dhunë dhe ajo shkatarron njeriun e thjeshtë. Si Shqipëria dhe Kina në ato vite dallonin në shumë  gjëra, por kishin diçka të përbashkët: Të dyja këmbëngulnin të ruanin me fanatizëm pushtetin e Partisë Komuniste. Pavarësisht kësaj shprehet autori, ashtu siç thotë ambasadori Ye Hao, ndarja ishte e pashmangshme. Ku secili u pozicionua në llogoren e filozofisë së vet, kinezët në atë të heshtjes e shqiptarët në atë të sulmit. Duke pranuar e mos gjykuar apologjinë që të jep heshtja, konkludon Z. Muneka- mendoj se ka qenë pikërisht kokëfortësia ajo që i bën shqiptarët të merrnin mbi supe diçka që nuk meritonin, barrën e mosmirënjohjes.                                                                                                                                                          Në pjesën e parë në mënyrë metaforike autori përshkruan ngjarjet dhe personazhet nëpërmjet katër stinëve; Pranvera, Vera, Vjeshta dhe Dimri. Filmi i arkivës së kujtesës, shpaloset jo vetëm thjesht ngjarjet si Shqipëria është ndër vendet e para që e ka njohur formalisht qeverinë e RP të Kinës. Ndihma shqiptare për Kinën qe përqendruar në tri fusha kryesore: bashkimi i forcave në luftë kundër Bashkimit Sovjetik, përkrahja për Revolucionin Kulturor dhe ndihma për kthimin e Kinës në OKB. Ka bërë shumë përshtypje si- Miqësia e një vendi aq të vogël sa është Shqipëria, me një ndarje oqeanesh dhe kontinentesh, me kultura shumë të ndryshme në momente të veçanta historike, rrjedhshëm vijnë episodet sa në fushën e politikës të bashkëpunimit   dhe të vëllazërimit të dy popujve…. “Lejoheshin të shfaqeshin të gjitha filmat shqiptarë, pa asnjë përjashtim, për to nuk kishte asnjë lloj censure, pasi ata që merreshin me atë punë e dinin se i kishin kaluar të gjitha filtrat ideologjike shqiptare me kërkesa shpesh herë edhe më të larta se ato kineze…. ngjarja më e madhe ishte kur, pas mbledhjes së edukimit, shfaqej edhe ndonjë film”. Elementet biografikë si jeta studentore e tij, tablo reale, ku mbartin në vetvete një tis humori dhe qendrim kritik të rrëfyesit, e sjellë me detaje ndihmon në veçanti lexuesin e ri, brezat e rinj të pas ’90-tës. Marrëdhënia me Kinën solli me dhjetëra e qindra objekte të mesme e të mëdha industriale si dhe ndihma të tjera materiale. Por mbi të gjitha, garantoi sigurinë dhe qetësinë e dy brezave shqiptarësh. Pas më shumë se dy dhjetë vjeçarësh, Shqipëria kishte industrinë e saj të lehtë dhe të rëndë, kishte gjithashtu dhe një plejadë të tërë inxhinjierësh e specialistesh si dhe shkolla, institute e laboratorë të nivelit bashkëkohorë.  Hajdar Muneka , shpalosi si ambasador, si intelektual, si eseist me ndjesi të forta  dhe reagon për fenomenin, ngjarjet dhe procesin e zhvillimit. Ja si shprehet – “Dallimi midis dy bashkudhëtarëve është thelbësor. Vëllai i madh (Kina) vendosi që historinë e marrëdhënieve të ngushta ta fuste në arkivin e kujtesës, si një vegim që duhet të ndodhte dhe aq. Vëllai i vogël (Shqipëria) shtoi dhe një armik të ri në listën e kundërshtarëve të tij politikë, të cilët nuk ishin dosido, por tre më të fuqishmit e botës.” Dihet qe miqësia shqiptaro- kineze, lidhjet e ndërsjellta në të gjitha aspektet, si pa u kuptuar në vitet që pasuan u zbeh duke arritur në harrim, e cila ashtu si shprehet Z. Muneka- “Në sajë të politikës së qeverisë shqiptare, Shqipëria ishte lënë të rrëshqiste në rënie të lirë, në rrugën që ajo vetë kishte zgjedhur” Ky libër nuk është thjesht dëshmi, por dhe refleksion e sqarime me saktësime për kontekste, që kanë lindur një vepër që sjell informacion që mund të kthehet në fakt për studjuesit, u vjen në ndihmë lexuesve të grupmoshave të ndryshme, për të kuptuar më mirë periudhën e marrëdhënieve shqiptaro- kineze, si një histori plot dritëhije. Rruga e zhvillimit ka provuar se marksizmi dhe maocedunideja ishin filozofi që dallonin nga njera tjetra, as marksizmi nuk mund ta drejtonte Kinën në ambiciet e saj për të hyrë në shek XXI si një konkurrente e denjë me fuqitë më të zhvilluara botërore. Njëlloj si Konfuci nuk merr dot  shtetësi europiane dhe as filozofia e tij nuk mund të zbatohet në Europë. Ndërsa Shqipëria e E. Hoxhës, në vend që ta pranonte Kinën ashtu siç ishte , ngulte këmbë në unifikim  idesh, mendimesh e veprimesh deri në përsosmëri…..konkludon autori. Ndryshe nga qeveria Hoxha, kinezët nuk i vunë kazmën tempujve e veprave të kultit. Ata festonin gjithë festat fetare, frekuentonin objektet e kultit, sepse besimi fetar në atë vend ishte thellë ishte i thellë, i shenjtë……shumica besonin jo vetëm te një zot por tek shumë zotër, siç e predikonte feja e tyre. Autori vazhdon – Këtë shqiptarët e thjeshtë nuk e dinin… Duke lexuar këtë libër  mëson se gjatë studimit të historisë, kulturës e traditave kineze – “Kina ashtu siç ka emrin, Perandoria e Mesit, ose mesi i Botës, është një botë krejt ndryshe. Një botë me pluset dhe minuset e saj. Por të gjithë ata që jetojnë jashtë asaj bote, e kanë të vështirë të kuptojnë se çfarë fshihen brenda saj, për më tepër të kuptojnë si duhet se çfarë ka ndodhur aty 5 mijë vjetet e fundit si dikur, kur edhe vetë kinezët që jetonin jashtë Qytetit të Ndaluar; nuk e dinin se çfarë ndodhte brenda tij. Kinezët e respektojnë dhe krenohen , madje janë shumë të lidhur me të kaluarën e tyre. Ata besojnë se pavarësisht sistemit ekonomik, politik e shoqëror jeta ndërtohet e zhvillohet me parime filozofike pak a shumë të njejta. Mburren me Konfucin ( filozof i madh kinez i epokës së antikitetit) ku sipas tij “Themeli moral i rendit shoqëror duhet mbi bazën e virtyteve njerëzore”  Ashtu si u shpreha dhe më lart vetë përmbajtja e librit , gërshetimi i historisë me kujtimet dhe analizat e në veçanti refleksionet e një ambasadori mbart në vetvete mesazhe, dhe filozofinë e një jete që gjithkujt do të kishte dëshirë ta njihte. Kinezët të presin sipas titullit e të përcjellin sipas vlerës...Autori e mbyll me krenarin e ligjshme- “Nuk harron të na kujtojë në çdo përvjetor, të na ftojë në çdo festë a veprimtari e të na nderojë me të njejtin protokoll, si dikur. Pasi për të ne jemi po ata  e po ata do të mbetemi përgjithmonë.”

Violeta Mirakaj

New York , Maj 2021

NJË LIBËR SI NJE DOKUMENT HISTORIK

by

Rreth dosjes së Sigurimit të Shtetit për Sadik Premten përgatitur nga Enver Memishaj./

Shkruan: Dr. Bujar Leskaj/

Në këtë libër, studjuesi Enver Memishaj boton   dosjen e Sigurimit të Shtetit, Drejtoria e Zbulimit Politik, për Sadik Premten, ish nënkryetar i G. K. të “Të Rinjve” dhe njeri nga themeluesit e Partisë Komuniste. (Arkivi MPB, Sigurimi i Shtetit, Drejtoria e Zbulimit Politik, Fashikulli Sadik Premtja nr. Regjistrit 2960/21)

Libri është vazhdim i veprës së këtij autori “Eliminimi i Grupit Komunist të “Të Rinjve”, botuar  në vitin 2016 me dokumente, dëshmi e studime, ku është botuar edhe përmbledhja e dosjes së Sigurimit të Shtetit për Sadik Premten. Por botimi i plotë i kësaj dosje hedh dritë të plotë mbi aktivitetin antikombëtar të Sigurimit të Shtetit.

“Sadik Premtja, siç na thotë autori i këtij libri, ishte  produkt i ëndrrës së vegjëlisë shqiptare për një jetë më të mirë, pa bejlerë e agallarë, por edhe e një populli që lufton për liri e demokraci. Ai ka patur një jetë pritash, pusish e atentatesh të gatuara mafiozisht nga sivëllezërit e tij të idealit”.

Partia Komuniste Shqiptare në emër të fillimit nga e para të historisë, legjitimoi edhe përdorimin e dhunës si mjeti më efikas për të arritur sa më shpejt qëllimin dhe që, në vend sa t’i zgjidhnin problemet së bashku me njerëzit, i përdorën ata thjesht si objekte që duhet t’i nënshtroheshin politikës së partisë.

Historia e diktaturës komuniste në Shqipëri që fillon më 8 nëntor 1941, është dramatikisht e mbushur me gabime e krimet e mëndjeve të sunduara nga ideologjia staliniste, që, duke menduar se historia fillon me ta, nuk kanë lënë krim e dhunë pa bërë ndaj atyre që i pengonin në rrugën e tyre.

Libri që paraqet para lexuesve z. Enver Memishaj ka si synim të hedhë më shumë dritë mbi përndjekjen e dhunshme që iu bë Sadik Premtes, njerit prej kundërshtarëve të Enver Hoxhës, e njësoj si ky gjithë kundërshtarëve të asaj partie terroriste.

Po për çfarë ndiqeshin dhe eliminoheshin edhe anëtarët e Partisë Komuniste? Gogo Nushi, udhëheqësi i lartë i kësaj partie na thotë se: “Për ata që ishin anëtarë partie e që kishin një pakënaqësi ose që kishin shfaqur një dyshim në vijën tonë, kemi pasur direktivë nga Komiteti Qëndror që këta t’i zhduknim” (Libri “Politikë Antikombëtare e Enver Hoxhës” Plenumi II i KQPKSH,Berat 23 -27 nëntor 1944, Tiranë 1996, f. 86)

Kështu shumë komunistë ndër ta Anastas Lula,   Sadik Premte etj u vunë në grykën e pushkës së shokëve të tyre. Mynyr Xhindin, thotë Hysni Kapua, në plenum in e Beratit, e vramë për hiç gjë!!!

Sadik Premtja u shpëtoi atentateve të shokëve të tij dhe u arratis në Francë, por edhe atje ish shokët e tij do ta ndiqnin këmba këmbës dhe do t’i bënin atentat, por që për fatin e tij të mirë shpëtoi, ashtu si edhe në Shqipëri, dhe vdiq në prill të vitit 1991.

Sadik Premte në radhë të parë ishte një “Antifashist i orëve të para, organizator dhe luftëtar në luftë për çlirimin e vendit nga pushtuesit e huaj. Iu kundërvu që në fillim vijës antikombëtare të diktatorit Hoxha”. (Dekreti i Presidentit të Republikës së Shqipërisë prof. dr. Sali Berisha nr.1494 datë 22. 5. 1996, që dekoron Sadik Premten “Martir i Demokracisë”.)

Për këtë arsye prof. Sonila Boçi thotë me të drejtë: “Më shumë se një histori personale, studimi i figurës së Sadik Premtes, Anastas Lulës dhe të gjithë anëtarëve të Grupit Komunist të “Të Rinjve”, që u përjashtuan nga radhët e PKSH-së, do të na jepte një përgjigje për një sërë pyetje mbi mënyrën se si u ndërtua kjo parti që në lindjen e saj. Zbatimi i parimit stalinist se partia forcohet duke u spastruar, ishte një nga motot që iu imponua PKSH-së nga të dërguarit jugosllav, Miladin Popoviç

dhe Dushan Mugosha…

Historiografia shqiptare i ka një “borxh” Sadik Premtes, pasi ende nuk i ka kushtuar vëmendjen e

duhur figurës së tij… Ende ka nevojë për vështrim më të thellë në jetën e njeriut që sfidoi për shumë kohë drejtuesit e PKSH/PPSH, në emër të idealizmit dhe një të majte më evropiane”. (Prof. Asoc. Dr. Sonila Boçi, gazeta Tema Tiranë dt. 5.3.2017, f. 5)

Dosja e Sigurimit të Shtetit për Sadik Premten që botohet e në këtë libër është një dokument historik, është pjesë e historisë sonë, për një periudhë të errët historike nën të cilën vuajti populli jonë. Prandaj libri që na paraqet z. Memishaj është një dritare më shumë në drejtim të njohjes së këtij personazhi të historisë sonë. Libra të këtij lloji vijnë si detyrim dhe mision që rezoluta e Këshillit të Europës dhe e Kuvendit të Shqipërisë për “Domozdoshmërinë e dënimin ndërkombëtar të krimeve të regjimeve totalitare, komuniste“, vë përpara intelektualëve, studjuesve dhe

historianëve. 

(Rezolutë nr. 1481, viti 2006 e Asamblea Parlamentare e Këshillit të Europës; “gjykimi moral dhe dënimi i krimeve të kryera, luan një rol shumë të rëndësishëm në edukimin e brezave të rinj”.

Rezolutë, më 30 tetor 2006 Kuvëndit i Republikës së Shqipërisë. “Kuvëndi i Shqipërisë fton akademikët, historianët dhe ekspertët e pa varur, që t’ i intensifikojnë kërkimet e tyre për përcaktimin dhe verifikimin objektiv të historisë së Shqipërisë gjatë diktaturës komuniste”.)

Është detyrë e shtetit demokratik të botojë libra  të këtij lloji me dokumente historike,por edhe e çdo

studjuesi siç po bën z. Memishaj, nëpërmjet të cilave populli të njohë e të mësojë se sistemi komunist që ngriti Enver Hoxhës ishte diktaturë dhe terror mbi popullin shqiptar.

Dosja e Sigurmit është gjithashtu është libri I njohjes, i njohjes nga të rinjtë, nga ata që vijnë pas nesh, por edhe nga të gjithë shqiptarët që provuan dhe jetuan atë kohë e megjithatë nuk e njihnin si duhet armën më të dashur të partisë së Enver Hoxhës dhe që për popullin ishte arma mizore që ushtroi dhunë dhe terror, pra ky është libri i njohjes të atij sistemi diktatorial.

Kush studjon diktaturën komuniste në Shqipëri duhet të njohë historinë e armës terroriste, mafioze

të emërtuar Sigurimi i Shtetit. Kush do të mësojë se si banda terroriste e Enver Hoxhës ndiqte, persekutonte, censuronte, ndërpriste e kontrollonte korespodencën e mohonte të drejtat elementare njerzore duhet të njihet me dosje të tilla të Sigurimit të Shtetit. Jo vetëm studjuesit dhe historianët, por çdo njeri nuk mund të gjykojë e vlerësojë atë sistem çnjerëzor pa njohur dosjet e Sigurimit të Shtetit.

Kështu kjo dosje është pjesë e historisë kriminale të Sigurimit të Shtetit dhe na vjen në ndihmë për popullin e veçanërisht për të rinjtë të mësojnë se si ka punuar Sigurimi i Shtetit. Ka ardhur koha që të botohen të gjitha historitë e degëve të Sigurimit të Shtetit për çdo rreth që vetë oficerët e Sigurimit i hartuan ato në vitet ’70, nën siglën “Tepër Sekret”, që gjenden në arkivin e Ministrisë së

Punëve të Brendshme, pasi vetë ata hartuesit e këtyre historikëve konfirmojnë krimet e kryera. Po ashtu duhen botuar dosjet e zbulimit si dhe të kundërzbulimit. Nëpërmjet këtyre botimeve do të kuptohet në thellësi diktatura komuniste, do të kuptohet hipokrizia e regjimit të ngritur në sistem, që ndryshe propagandonte dhe ndryshe vepronte nën rrogos me sistemin policor politik.

Të rinjtë duhet të mësojnë për atë botë absurde që vuajtën shqiptarët. Pra ky libër ofron një dritare të

qartë dhe të dobishme mbi vështirësitë që u detyruan të përballen shqiptarët gjatë sundimit komunist 1944 – 1990. Dosja që përmblidhet në këtë libër do t’u shërbejë edhe studjuesve për të studjuar metodat e punës së Sigurimit, personalitetet, karkteret, botën njerëzore, idetë, bindjet e njeriut që nuk ndryshojnë edhe kur jetojnë në një botë demokratike si Franca, veçanërisht mësojmë mendimet dhe idetë, kontraditat e mendimeve të emigrantëve politik shqiptar.

Kështu Nexhat Peshkëpia një prej udhëheqësve të Ballit Kombëtar e përshkruan gjendjen e popullit

shqiptar në vitet ’53 me këto fjalë: “Populli Shqiptar – tha ai – sot është duke ngordhur për bukë dhe për liri, për hir të një lufte tmerrësisht vëlla-vrasëse të imponuar nga të huajt dhe që populli i ynë nuk ja ka ndjerë aspak nevojën. Pastaj vazhdoi ay çfarë konkuista shoqërore janë bërë në Shqipëri. Sot shteti detyron katundarin të dorëzojë drithin dhe ullirin në depot e shtetit duke e numëruar kokërr për kokërr, dhe kush nuk e dorëzon ndëshkohet me dënimet më të rënda. Populli

s’ka parë kurrë një skllavëri të tillë. Ai don të shpëtojë nga kjo gjendje pa u interesuar as pak se cili mund të jetë çliruesi i tijë”. (Informacion i vitit 1953.)

E kundërta ndodh me Sadik Premtaj. Është interesant se ky njeri vdiq komunist dhe në asnjë rrethanë ai nuk mundi të shifte dhe të kuptonte realitetin si gjatë luftës ashtu edhe pas çlirimit të Shqipërisë. Ai ëndërronte për përmbysjen e regjimit diktatorial në Shqipëri dhe ëndërroi deri në fund të jetës, që në Shqipëri të vendosej përsëri diktatura komunist, por tashmë jo sipas Enver

Hoxhës por sisps Sadik Premtes!!!

Sadiku thotë se unë jam komunist i vërtetë dhe se ata në Shqipëri janë terrorista dhe kanë devijuar

nga komunizmi. Enver Hoxha dhe shokët e tija kanë tradhëtuar komunizmin sepse sipas tij “Demokracia është një kuptim relative. Duhet që klasa punëtore të jetë e lidhur me sindikatat e saja pa asnjë frymë politike, kështu sindikata vetë të interesohet për mbrojtjen e interesave të punëtoris dhe të ketë në dorë grevat dhe luftën sociale, pa nji thump politik, asnjë drejtim partije, kundra kapitalizmit. Kështu ishte përpara luftës në Francë dhe kështu duhet të jetë sot. Titua ka bërë çdo gjë për të themeluar socializmin në Jugosllavi. Ideollogjija e tijë është një socializëm independent dhe jo të jetë i shtypur. Ka liruar shumë të burgosur prej burgu sepse kështu e kishte parashikuar prej kohe, nuk u rrejtë ose u shitë me oksidentin por bani tregëti të lirë dhe do të përmirësoi

gjendjen e popullit”.(Marrë nga raporti i Francës datë 19. 3. 1952)

Kështu pra Sadik Premtja si ideolog mbetet një utopist. Pasi përvoja 100 vjeçare në Rusi dhe afro 50 vjeçare në Eurpoën Lindore tregoi se komuniszmi nuk mund të ekzistotë pa luftën e klasave, pa burgjet politike dhe kampet e internimeve. Po ashtu edhe shpresat e Sadik Premtes për një

lëvizje nga brenda për të përmbysur bandën mafjoze të Enver Hoxhës me anë të Bedri Spahiut, Dali Ndreut, Kristo Themelkos etj ish anëtarë të G.K. “Të Rinjëve”, mbeten utopi pasi diktaturat nuk mund të përmbysen me format që shpresonte Premtja.

Konkluzionet që arrin Sigurimi i Shtetit se “aktiviteti i Sadik Premtes prej agjenti dhe provokatori të ndyrë kryesisht në shërbim të zbulimit jugosllav, atij Sovjetik dhe shërbimeve të tjera. Ka të dhëna nga emigrantët e Lindjes se ai është edhe agjent i shërbimeve të policisë së Atlantikut. Nga detyrat që kryen në këtë kuadër janë pjesëmarrja e tij në grupet trockiste, dhënia e informatave mbi vendin tonë dhe njerëzit që njef dhe puna që bën në radhët e emigracionit reaksionar dhe atij

Kosovar”, në pamjen e parë këto cilësime janë qesharake, por edhe me interes se tregojnë fare qartë nivelin e mjeruar intelektual të oficerëve të Enver Hoxhës dhe Kadri Hazbiut, me teoritë qesharake të poliagjentëve.

Emigracioni përndjekja, vuajtja e të afërmve në Shqipëri natyrisht që e lodhën Sadik Premten dhe në disa raste është i detyruar të deklarojë se: “Ta kisha ditur, do t’i kisha pranuar të gjitha urdhërat e Partisë dhe sotë me pozitë influente që do të kisha do t’i vleja më shumë gjendjes së sotme dhe kauzës sime. Fatkeqësisht kam qenë i ri dhe më ka munguar eksperienca”.

Socialisti Vasil Gërmenji pasi përshkruan varfërinë dhe terrorin në Shqipëri, thotë qëllimin e jetës së tij: Dhe gjëja më me rëndësi është të evitojmë rikthimin e bejlerëve. (Letër e Vasil Gërmenjit drejtuar S. Premtes e datës 24 janar 1948)

Kundër mendimeve të Sadik Premtes dhe Vasil  Gërmenjit shprehet Ali Toto: “Unë jam besniku privat këtu në Paris i Nuredin Vlorës, i cili më ka thënë që të mos merrem me partitë politike por të kem durim e të pres; vetëm të jem kurdoherë anti komunist dhe t’i luftoj me të gjitha mjetet

e mija të gjithë ata komunista të cilët nën çfarëdo maske që të jenë fshehur, janë agjent të Legatës. Kjo asht detyra ime kombtare”. (Informacion i vitit 1954)

Nga ana tjetër grupi zogist i përbërë nga Nuçi Kota, Isuf Begeja, Sefedin Çollaku përpiqet për bashkimin nëpërmjet komitetit “Lëvizjen Patriotike Shqiptare”, me kryetar Nuçi Kote, por gjen kundërshtar nga gjithë grupet e tjera.

Po ashtu nga kjo dosje mësojmë edhe për jetën dhe vuajtjet e emigrantëve politik shqiptar nëpër botë. Vasil Gërmenji shkruan: Këtu veç punës me kazmë, për të huajt s’ka tjetër.(Letër Vasil Gërmenjit drejtuar S. Premtes e datës 24 janar 1948)

Nga dosja e Sigurimit të Shtetit paraqitur në këtë libër del e qartë se Sadik Premtja po ashtu edhe

emigranët e tjerë politik të njohur dhe që zhvillonin  aktivitet propogandistik kundër regjimit në Shqipëri ndiqeshin në çdo hap që hidhnin nëpër Europë, ose Amerikë.

Të dhënat dhe informacionet Sigurimi i Shtetit i merrte nga bashkëpunëtorët e tij, të rekrutuar dhe të

paguar me paratë e shqiptarëve. Pra ndërsa populli vuante Sigurimi për mbajtjen e pushtetit me dhunë, paguante pa kursim, bile paguante edhe për të vrarë emigrantët shqiptar atje ku i kishte hedhur fati zi, siç përshkruhet në këtë libër atentati dështuar kundër Sadik Premtes.

Libri që ka përgatitur z. Memishaj është me vlerë si dokument historik, por edhe pse për këtë temë e për këto dokumente në të ardhmen do të bjerë interesi e do të shkruhet pak. ose aspak

Vlorë më 15 prill 2021

Torturat barbare të grave të burgosura, nga “burrat” e diktaturës

by

Shkruan: Eneida Jaçaj/

Populli shqiptar është shquar për nacionalizmin e lartë ndër shekuj, duke sakrifikuar jetën për të ruajtur territoret nga pushtuesit e huaj. Që prej periudhës mesjetare të Zotit të Arbërisë, udhëheqësit ushtarak, Skenderbeut, e deri në epopenë e lavdishme të luftës çlirimtare që bëri popullit shqiptar, 28 nëntor 1944, nacionalizmi është konsideruar si panteoni i identitetit dhe kulturës shqiptare. Por, paradoksi dhe çudia që kalon majën më të lartë të arsyetimit, nis më 1945-ën, kur u instalua regjimi komunist. 

   Pas çlirimit të vendit, populli shqiptar vuajti më shumë se në periudhën e luftërave për liri, përjetoi torturat më çnjerëzore, burgosjet, vrasjet gjakatare, duke iu mohuar e drejta për të jetuar. Shqiptarët e kuptuan se burgu më i rëndë, është ai që gjendet brenda vetes! Kombi që luftoi për liri prej shekujsh, u pushtua sërish! Por këtë herë, nga dora e origjinës së vet!! Shpirtra të ndrydhur të tmerruar, të vrarë psikologjikisht e fizikisht, skllevër në vendin e tyre, të varfër, të brengosur e leckosur, të detyruar për të dëgjuar çdo ditë si refrenin më të shëmtuar të jetës, dokrat e një doktrine të shpikur nga një mendje e sëmurë. Vitet e mbrapshta të izolimit të diktaturës së egër, ndrydhjes së mendimit, censurës, mohimit të së drejtës për liri dhe për të jetuar, lanë pasoja të rënda psikologjike në shpirtrat e njerëzve; shkatërruan qindra jetë dhe familje, si dhe vendin e lanë shumë mbrapa për nga zhvillimi ekonomik, vonuan integrimin, pasoja të cilat i ndiejmë edhe sot.

Torturat çnjerëzore

Në këtë shkrim dua të ndalem te shtypja e femrës dhe torturat barbare ndaj grave intelektuale. Gratë intelektuale, që ngritën kryet kundër skllavërrimit të femrës, ato që luftuan për të mbajtur lart dinjitetin dhe personalitetin e femrës, që luftuan për një Shqipëri demokratike, u burgosën dhe u torturuan nga “burrat” e diktaturës. Torturat ndaj grave nuk ndryshonin nga ato të burrave. Ato vriteshin, gjakoseshin, torturoheshin me metodat më barbare, vetëm sespe ishin të arsimuara, të përgatitura dhe kishin ide europiane për demokratizimin e vendit. Sipas të dhënave të Qendrës së Rehabilitimit dhe Torturave, deri tani rezulton një total prej 9778 grash të përndjekura gjatë regjimit komunist, prej ku 90 gra janë të ekzekutuara dhe gjashtë të vdekura në burg. Gjatë regjimit komunist, gratë nuk kishin të drejta edhe pse propagandohej me gjasme se komunizmi i respektonte femrat, si qenie të brishta të shoqërisë. Në Shqipëri 8 Marsi nisi të festohej pasi u imponua si festë zyrtare në vitin 1975, nga Kombet e Bashkuara. Gratë nuk e dinin se kjo ishte festa për të drejtat e tyre. Ajo ishte një festë false! 

  Regjimi komunist është zanafilla nga ku ka marrë jetë, zhvillimi i një mentaliteti dhe kulture për të mbajtur të shtypur masën dhe femrën në veçanti. Burri si qenie njerëzore, i cili duhet të tregojë xhentilesë dhe fisnikëri ndaj gruas, në diktaturë ka dëshmuar plotësisht të kundërtën. Kjo është një kulturë që është trashëguar edhe sot, pasi dëgjojmë plot raste të grave të dhunuara nga burrat. Një mendësi anadollake, që duhet të marrë fund! Hyrie Metalia është një e përndjekur, e cila rrëfen torturat gjatë kohës së burgosjes. “Më kanë internuar me fëmijë të vogël, s’kam pas qumësht me i dhënë fëmijës. S’kishte as dyqan, as furnizime, kemi jetuar si mos më keq. Kisha 5 vajza e një djalë. Ai i frontit më ka shtyp djalin 7 vjeç me makinë, që i shkoftë shpirti atje ku nuk thuhet!”, ka rrëfyer ajo. Gjithashtu i torturonin me punë të rënda, nga e cila nuk siguronin dot as bukën e gojës. “Na çuan në internim për të punuar në Tërbuf e Lushnjë. Rininë time atje e kalova, duke hapur kanale. Më kanë torturuar policët dhe aty më mbajtën tre vjet dhe prej aty më çuan në Karavasta. Qëndrova tre vjet atje, në kënetë me ujë, kam jetuar për gazep rininë time. Atje më vdiq edhe nëna, isha rrit jetime, ma vranë babën në oborr..”, thotë Bukurie Kaloshi. Rastet janë të pafundme. Por rasti që më ka mbetur në mendje është ai i Marie Tucit, të cilën e futën në një thes me një mace të egër, ndërsa burrat e Sigurimit e qëllonin me kamzhik derisa ajo gjeti vdekjen. Mendësia e vjetër për të mbajtur të shtypur femrën, duke ushtruar dhunë fizike dhe psikologjike, ka lënë pasoja edhe në ditët e sotme. Janë ndërmarrë shumë nisma për emancipimin e gruas, dhe për rastet e dhunës në veçanti, që femra të mos shihet si plaçkë ku burrat të nxjerrin mllefin e pasigurisë dhe dështimit. Është arritur shumë, por ka akoma ende për të bërë, që burrat të ndryshojnë mendësinë dhe të mos pengojnë zhvillimin e femrës. 

MONOGRAFI MË PASION PËR VENDLINDJEN

by

Shaqir Ismaili, BOJKU NË ANË TË MALIT, Botoi: ART CLUB, Ulqin, 2011/

Në sajë të ndryshimit të rrethanave shoqërore në këto dy dekadat e fundit janë botuar libra më vlerë nga autorë të ndryshëm shqiptarë të cilët kanë trajtuar tema nga fahu i tyre profesional. Botimet e tilla nuk ka dilemë se kanë pasuruar fondin e botimit të librit në shqip, duke ofruar të dhëna të cilat deri më tash kanë qenë të panjohura nga opinioni i gjerë. 

Shkruan: DR. Nail  Draga

Një e dhënë e tillë nuk është e panjohur sepse deri më tash për shqiptarët në Mal të Zi kanë shkruar autorë të ndryshëm joshqiptarë kryesisht sllavë duke i trajtuar çështjet në mënyrë subjektive, sipas interesit të tyre dhe te politikës së kohës. Por, gjatë  dy dekadave të fundit janë pikërisht autorët shqiptarë ata të cilët me pasion opinionit i kanë dhuruar botime më vlerë, në sajë të punës hulumtuese disa vjeçare. Dhe janë pikërisht këto botime që kanë shpalosur tema të cilat kanë qenë jo të panjohura për opinionin  e gjerë por të ndaluara, sepse pasojat kanë qenë evidente nga pushteti i kohës Madje ishte pikërisht ky motivi kryesor për t’u ballafaquar më temat e tilla për të shpalosur çështjet përkatëse që opinioni i gjerë i ka  pritur më padurim.

Në gamën e gjerë të tyre botimeve, bën pjesë edhe libri Bojku në Anë të Malit i autorit Shaqir Ismaili, i cili kohë më parë në botim të Art Club-it ka dalë  në qarkullim.

Pas parathënies së autorit libri përbëhet nga nëntë njësi duke filluar me trajtimin e Anës së Malit si krahinë të veçantë etnografike, duke vazhduar me rrethanat shoqërore-historike, sipas periudhave kohore, duke ardhur deri në periudhën pas Luftës së Dytë Botërore, pastaj  çështjet e traditës etj. Në fund është publikuar gjenealogjia familjare e fiseve dhe vllazërive familjare të Bojkut, duke përfshi një periudhë kohore prej tre shekujsh. Pjesë e librit janë edhe   hartat, skicat dhe sidomos fotografitë e botuara që  paraqesin vlera të veçanta për një koleksion sepse një numër i konsideruar  i tyre publikohen për herë të parë dhe si të tilla e pasurojnë këtë botim.

Duke lexuar ketë libër  del qartë pozita e vështirë sociale e popullsisë përkatëse që ishte identike për popullsinë shqiptare në përgjithësi në Mal të Zi. Por, aspak më e lehtë nuk ishte as ajo politike, sepse pushtetit të kohës iu ka penguar edhe shkollimi fetar i të rinjëve, që është dëshmuar me mos mundësinë e punësimit të tyre qoftë në vendlindje apo në komunën e Ulqinit, por duke i drejtuar në mjedise të largëta, me popullsi sllavofone. Një veprim i tillë perfid dëshmon në mënyrë transparente se edhe edukimi fetar ka qenë i padeshirueshëm,kur janë në pyetje shqiptarët ku autori në libër na ofron shembuj përkatës. Me këto veprime pushteti i kohës u demaskua, sepse ishte veprimi përfid për pengimin e shkollimit të te rinjëve tanë edhe ne profilin teologjik, nga del se iu kanë penguar edhe takimet dhe tubimet e rastit të kësaj natyre, që ishte kundër   të drejtave  dhe lirive të qytetarëve  të cilat  ishin  të garantuara edhe  me konventat ndërkombëtare.

Lexuesi në ketë libër ka rastin të informohet me përmbajtje të ndryshme sikurse është edhe migrimi i popullsisë nga Bojku, por edhe e kundërta të ardhurit nga vendbanimet tjera në Bojk, në kohën e kaluar.Të dhënat e tilla  nuk janë të imagjinuara por të argumentuara madje  me emër dhe mbiemër të familjarëve në një tabelë përkatëse. Po ashtu prezantimi i toponimeve të fshatit paraqet një vlerë të veçantë onomastike sidomos për fushën e gjuhësisë.

Nëse ndonjë fshat, zonë apo krahinë e veçantë dallohet me ndonjë veti dalluese me vlera nuk ka dilemë se  bojkanjorët nga ky moment kanë se me çka të krenohen. Ata pa dyshim se janë të parët qe kanë një monografi të shkruar për vendin-fshatin  e tyre. Jo vetëm kaq por me sa jam i informuar kjo është monografia e parë për një fshat në viset shqiptare në Mal të Zi. Andaj, të gjithë ata që në të ardhmën do të marrin guximin për të shkruar një monografi të tillë për ndonjë vendbanim tjetër, patjetër duhet ta konsultojnë monografinë e Bojkut të shkruar nga Shaqir Ismaili.

Nuk ka dilemë se me ketë botim autori ka nderuar vendlindjen e tij Bojkun por edhe të tjerët  si në Anë të Malit, Ulqin dhe më gjerë. Sepse ka shkruar një libër më plot pasion dhe dashuri. Materiali i mbledhur për një periudhë të gjatë  kohore prej  gati prej pesë dekadash ai sot është publik dhe do ta vlerësojë  opinioni i gjerë. Por, në lidhje me këtë botim me duhet të them një konstatim që  është dëshmuar shumë her deri më tash. E ajo ka të bëj me faktin se askush nuk e do më shumë vendlindjen se sa ai i cili është larg saj. 

Pikërisht, duke qenë larg saj, i larguar nga mosha 15 vjeçare autori  gjithmonë ishte me vendlindjen në zemër dhe në ndërgjegjën e tij. Sepse kudo që ka shkuar dhe qendruar vendlindja e tij ishte dhe mbeti përjetësisht Bojku. Dhe vetëm një individ i tillë ka mundur të na dhuroj një botim me ketë përmbajte, ku ka shënuar dhe evidentuar çdo gjë nga vendlindja, në kuptimin e ngushtë por edhe për Anën e Malit në kuptim më të gjerë. Ndërsa literatura e konsultuar ia rrit vlerën botimit, duke ofruar argumente për çështjet e trajtuara.

Madje, nuk gabojmë nëse themi, se disa çështje të trajtuara në libër, duhet të jenë edhe motiv dhe nxitje për hulumtime në të ardhmën. Nuk ka dilemë se një veprim i tillë do të dëshmonte në praktikë se kjo monografi ia ka arritë qellimit, sepse asgjë nuk është ideale dhe e përkryer, sepse vazhdimisht mund të ofrohen të dhëna të reja  që janë në favor të çështjeve përkatëse.

Libri iu dedikohet kryesisht  banorëve të Bojkut, por ai është i mirëseardhur edhe për opinionin e gjerë të cilët dëshirojnë të informohen për këtë vendbanim në veçanti dhe Anën e Malit në përgjithësi. Nuk ka dilemë se ky libër do të zgjojë kureshtjen edhe të ata të cilët janë me origjinë nga Bojku, ndërsa tash jetojnë në vende të ndryshme.Në këtë aspekt mendoj  se ka të bëj në veçanti me ata qytetarë të cilët tash janë në diasporë. Për këtë  kategori, ky botim do të jetë një lloj letër njoftimi, dhe dëshmi e origjinës dhe identitetit të tyre, sepse ofron të dhëna me interes për të kaluarën dhe të tashmën e Bojkut.

Autori ka qenë i vetdijshëm se vetëm ajo çka është e shkruar do të mbesë, bëri ate që është dashur të bëhët me bindje  të plotë, se ate qe mund ta bëjmë sot duhet bërë sa më parë sepse brezat që do të vijnë nuk do të na falin dot. Sepse sa ngjarje kanë ndodhur më parë, por nuk janë shënuar, çka paraqet një humbje të madhe për të gjithë ne, sepse  ka ndodhur vetëm ajo që është shkruar.

Përfundimisht, autori i librit ka kryer një mision të rëndësishëm sa personal poaq edhe moral, duke i dhuruar vendlindjes dhe bashëvandasve të tij një botim i cili pasqyron të kaluarën dhe të tashmën, por do të përdorët në të ardhmën si referencë e domosdoshme për Anën e Malit e Ulqinin në përgjithësi.

In memoriam

Shaqir Ismajli(1937-2021)

Me 13 prill në Sarajevë në moshën 84 vjeçare  vdiq Shaqir Ismajli, klerik islam dhe autor i disa artikujve, përkthimeve dhe  botimeve të veçanta. Ka lindur në Bojk të Anës së Malit(Ulqin) më 27 prill 1937. Shkollën fillore tetëvjeçare e ka kryer në Katërkollë, medresën e ulët “Alaudin” në Prishtinë në vitin 1959.Në mungesë të punësimit në Anë të Malit, si imam filloi të punoj në Bukovicë, komuna e Plevlës(1960-67). Duke ushtruar profesionin e imamit u regjistrua në medresën “Gazi Husrevbeg” në Sarajevë, të cilën e kreu në vitin 1968. Nga viti 1967-1980, punoj si referent fetar në Bijello Pole. Nga ai qytet u regjistrua me korrespondencë në SHLP”Bajram Curri” në Gjakovë, dega Histori-Gjeografi, ku diplomoj në vitin 1978. Prej vitit 1980-2004, ka ushtru detyrën e kryeimamit në Podgoricë, ndërsa nga viti 2006, është vendosur me banim në Sarajevë, ku edhe ka vdekur me 13 prill 2021.

Shaqir Ismajli, përveç angazhimit profesional si klerik islam,  në gazeta e revista të ndryshme është paraqitur me shkrime, artikuj, përkthime e botime, duke dëshmuar pasionin për librin dhe trashëgimin kulturore.

Duke jetuar e punuar jashtë vendlindjës ai nuk ka qenë statik por ka mbledhur material më vlerë  për vendlindjen e tij Bojkun dhe Anën e Malit  duke qenë model për të tjerët. Kam qenë i nderuar   në redaktimin, botimin dhe organizimin e  përurimit të   librit “Bojku në Anë të Malit”, Art Club, Ulqin, 2011, në “Lamiga” me 17 mars 2012. Ishte ky një përurim i veçantë emocional për autorin e librit dhe të gjithë të pranishmit. Me rastin e vdekjës së autorit, në nderim të tij, po botoj recensionin e lexuar me rastin e përurimit të librit(17.3.2012).

Çfarë na mësuan këto zgjedhje?

by

Çfarë na mësuan këto zgjedhje?Një popull që ka të përmbushura nevojat minimale fillon dhe mendon. Të mendosh do të thotë të kuptosh e më pas të krijosh e të kërkosh. Të kërkosh! Kjo është e rrezikshme!Një popull që nuk ka nevoja minimale është dinjitoz dhe vendos denjësisht për ato zgjedhje që kontribuojnë në më të mirën e tij, dhe së të ardhmes së tij dhe pasardhësve së tij. Kjo është e rrezikshme!Një popull që nuk ka nevoja minimale rri dhe lufton në vendin e tij, jeton një jetë ku sfida është përmirësimi i jetesës dhe ambicieve të tij. Është më e lehtë kur boshatiset dhe ikën pjesa më aktive e shoqërisë. Kjo pjesë aktive është rrezik!Një popull që nuk ka nevoja minimale bëhet i bezdisshëm, mezi nënshtrohet. Kjo është e rrezikshme dhe e bezdisshme në pergjithësi!Një popull që nuk ka nevoja minimale është një popull i lumtur. Kjo lumturi do sillte shumë buzëqeshje dhe bashkim midis njëri tjetrit dhe kjo është e rrezikshme. Lojërat nuk kanë kuptim pa përcarje!Një popull që nuk ka nevoja minimale nuk detyrohet të bëjë krime për arsye banale apo nga mllefi që i ka zënë sytë se nuk ka c´humb. Kjo është e rrezikshme! Krimet banale duhen për të mbuluar krimet e vërteta.Një popull që nuk ka nevoja minimale nuk serviloset dhe as nuk shitet aq lehtë dhe lirë. Kjo është e rrezikshme! Po nuk u shite nuk kanë kë të blejnë.Ne jemi një popull i varfër, i lënë qëllimisht ashtu dhe e kuptoj mirë Pse-në. Kush do duartrokiste me zell për fitoren e kush do pikëllohej për humbjen duke parë idhujt e tyre sikur ka zbritur Zoti në tokë edhe pse e dinë shumë mirë që e ardhmja do ishte ekzaktësisht si ka qenë edhe nëse do kishte rrotacion. Në një moment mu duk sikur po përjetoja clirimin e Shqipërisë nga armiku turk dhe mrekullirat po na presin.Prandaj Zonja e Zotërinj, duhet shesh të bëhet përshesh.Tashmë e di! Varfëria qenka burimi i cdo ligësie, poshtërimi dhe shkatërrimi. Tashmë e di pse duhet domosdoshmërisht të ngelemi të varfër. Urime Shqipëria e militantëve të zjarrtë dhe e turmave të bindura. Faleminderit që e bëni të ardhmen të duket më e largët!P.S: Përpiquni të fshihni sekretet e vogla se ato të mëdhatë i mbulon dyshimi publik!Silvana Begaj