Rusia po e tensionon Ballkanin

March 12, 2017 by dgreca

Nga Arbesa Ibrahimi /*

Kriza e thelluar në Ballkanin Perëndimor mund të eskalojë nëse Perëndimi nuk parandalon përpjekjet e Rusisë që ta destabilizojë rajonin. Problematika ndëretnike, qeverisja e dobët, korrupsioni si dhe një prirje në rritje drejt autokratizmit të udhëheqësve politikë të rajonit janë duke i ndihmuar eskalimit të mundshëm të situatës, shkruan sot, gazeta Zeri.

Ballkanin perëndimor pritet ta përfshijë një krizë e madhe politike ndërkohë që Rusia ka aktivizuar motorët në shtrirjen e ndikimit të saj. Tensionet në Maqedoni, provokimet e Serbisë në Kosovë dhe lëvizjet e dyshimta në Mal të Zi japin sinjale të qarta për përpjekjet e Moskës që të kyçet në Ballkan. Serbia duke besuar në mbështetjen e Putinit, e cila tashmë ka nisur edhe furnizimin me armatim, i ka dhënë përkrahje Gruevskit, duke besuar që me të mund ta bëjë rianeksimin e kufijve të Bosnjës dhe të Kosovës.

Nga ana tjetër tashmë në Prokurorinë e Malit të zi po hetohet rasti i përfshirjes së shërbimeve ruse në planifikimin e puqit. Njohës të rrethanave politike në rajon alarmojnë se Ballkani me vetëdije po futet në një situatë e cila shumë shpejt mund të marrë përmasa fatale. Ndërkohë që, sipas tyre, forcat e politikave antishqiptare janë aktivizuar haptazi.

“Jo rastësisht Sputnik në një nga numrat e fundit kishte montuar një hartë të Ballkanit, duke marrë zjarr. Eskalimi është i mundshëm nëse në Serbi do të fitojnë terren forcat antiperëndimore, që do të ndikonin egërsisht pastaj në rajon”, ka thënë për “Zërin” Ylli Pata, gazetar dhe njohës i proceseve politike në Shqipëri.

Pos interesit rus që ta shtrijë ndikimin në Ballkan, krizës i ka ndihmuar edhe problematika ndëretnike, qeverisjet e dobëta, korrupsioni si dhe një prirje në rritje drejt autokratizmit të udhëheqësve politikë të rajonit..

Ballkani, drejt krizës së thellë

Arjan Dyrmishi, ekspert i lartë i çështjeve të sigurisë pranë Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) në Tiranë, ka vlerësuar se situata në Ballkan është bërë më e brishtë kohët e fundit, porse kjo, sipas tij, është shtrirë edhe në tërë Evropën Lindore.

“Në rastin e Ballkanit, në mënyrë më specifike Ballkanit Perëndimor, kjo krizë është bërë më e ndjeshme pasi përveç faktorëve të mësipërm, në këtë rajon kanë ndikuar negativisht edhe marrëdhëniet problematike ndëretnike, qeverisja e dobët dhe korrupsioni, si dhe një prirje në rritje drejt autokratizmit të udhëheqësve politikë të rajonit, të cilët në vend të kontributit për zgjidhjen e këtyre problemeve kanë zgjedhur të përfitojnë politikisht prej tyre”, ka thënë Dyrmishi për “Zërin”.

Ai ka vlerësuar se gjasat që situata të përkeqësohet janë të mëdha dhe se përshkallëzimi mund të vijë si pasojë e thellimit të mëtejshëm të kontradiktave dhe problemeve nga vetë vendet e rajonit, nga ndikimi i aktorëve dhe faktorëve të jashtëm, përfshirë këtu krizën politike dhe atë institucionale në BE, politikën e jashtme akoma të paqartë të administratës së re në SHBA.

Rusia po e shtrin ndikimin në Ballkan

“Që nga ardhja në pushtet e Putinit si president i Rusisë, ky ndikim ka ardhur në rritje. Përveç ndikimit të madh në Serbi, atij në Bosnjë-Hezegovinë nëpërmjet Republikës Srpska, në Mal të Zi dhe në Kosovë nëpërmjet minoritetit pro-rus, së fundmi Rusia është duke përdorur me efikasitet krizën politike që ka mbërthyer në dy vjetët e fundit Maqedoninë për ta shtuar ndikimin e saj atje, duke vënë në pikëpyetje progresin e deritanishëm në procesin e anëtarësimit të këtij vendi në NATO”, ka shtuar Dyrmishi. Edhe Ylli Pata, gazetar dhe njohës i proceseve politike në Shqipëri, ka vlerësuar se situata në Ballkan është e rrezikshme për arsye se, sipas tij, Rusia po synon ndryshimin e ekuilibrave në Bosnjë. “Ish-presidenti serb, Boris Tadiq, me të drejtë 2 muaj përpara tha se situata në Ballkan është aq e rrezikshme si në vitet ’90-a. Kjo pasi ka një ofensivë ruse për t’i ndryshuar ekuilibrat në Bosnjë, ku marrja e Srebrenicës nga serbët me dhunë në zgjedhje ishte sinjali më i frikshëm. Kjo valë po vjen poshtë deri në zemrën e trevave shqiptare”, ka deklaruar ai.

Sipas Patës një gjë e tillë është duke u hasur nga të gjitha anët, në të gjitha shtetet e Ballkanit. Porse, konsideron se Maqedonia është më e rrezikshmja sa i përket eskalimit të situatës.

“Maqedonia është më e rrezikshmja, ku Gruevski po ndërmerr një eskalim të rrezikshëm për ta moslejuar një qeverisje demokratike duke ofruar një agjendë vetëm maqedonase”, ka shtuar ai.

Andaj, Pata ka konsideruar se tërë këto rrezikojnë të mblidhen dhe të shpërthejnë një ditë.

“Lëmshi po mblidhet dhe nëse ai lëmsh do të rrotullohet kah gremina rrezikon që të marrë zjarr dhe të djegë ç’ka para. Jo rastësisht Sputnik në një nga numrat e fundit kishte montuar një hartë të Ballkanit duke marrë zjarr. Eskalimi është i mundshëm nëse në Serbi do të fitojnë terren forcat antiperëndimore, që do të ndikonin egërsisht pastaj në rajon”, ka potencuar ai.

Ndërkaq, Bashkim Selmani, njohës i çështjeve të sigurisë në Maqedoni, njëherësh profesor në universitetin e Tetovës, ka vlerësuar se kohët e fundit po vërehen probleme të shumta në gjithë Ballkanin.

“Është fakt real që kohëve të fundit po vërehen probleme thuajse në të gjitha vendet e Gadishullit Ballkanik, nga njëra anë po jepen indikacione të disa shteteve në mënyrë të hapur, ndërsa në shtete të tjera në mënyrë të heshtur në këtë rast siç është Bullgaria dhe Greqia, por, të gjitha palët në Ballkan po bëjnë përpjekje për një komplikim të situatës së përgjithshme në Ballkan”, ka deklaruar ai në një prononcim për “Zërin”.

Sipas tij, aktualisht në Ballkan ekziston një situatë aq e brishtë sa që bën që edhe qytetarët të jenë të shqetësuar.

Selmani tutje ka thënë se Ballkani është futur në një situatë që nuk do të ishte aspak në interes të çështjes shqiptare.

Ai më tej ka konsideruar se pjesa e këtij gadishulli shumë shpejt mund të shkojë deri te përmasat fatale.

“Duke analizuar në këtë pikëpamje mund të shprehemi se Ballkani me vetëdije po futet në një situatë e cila shumë shpejt mund të marrë përmasa fatale në rast se Evropa nuk do të jetë më energjike ndaj këtyre politikave antishqiptare që po përmbys gjithçka që është arritur në Ballkan”, ka theksuar Selmani.

Ndërkohë, ka konsideruar se Rusia tashmë është bërë jo vetëm kërcënim për Ballkanin, por edhe për të gjithë njerëzimin.

Ramadani: Ballkani Perëndimor i është kthyer gjuhës së urrejtjes

Eksperti i sigurisë në Kosovë, Burim Ramadani, ka vlerësuar se Ballkani tashmë i është kthyer gjuhës së urrejtjes.

“Ballkani Perëndimor i është rikthyer gjuhës së urrejtjes dhe përçarjes ndëretnike dhe midis popujve. Kjo është krejtësisht e qartë, duke u bazuar në rikthimin e retorikës politike të ashpër, agresive të elitave politike në vende të ndryshme në Ballkan”, ka deklaruar ai.

Sipas Ramadanit, kjo është paraprirë nga ringjallja direkte e ambicieve të Serbisë për pretendime territoriale ndaj shteteve fqinje, duke përfshirë këtu Kosovën dhe Bosnjën e Hercegovinën, por pa përjashtuar edhe Maqedoninë dhe Malin e Zi. Kurse hyrja e Malit të Zi në NATO për Serbinë dhe Rusinë, sipas tij, është një goditje jashtëzakonisht e fuqishme mbi planet dhe mbi idetë e tyre territoriale.

Ramadani më tej ka konsideruar se gjasat që Ballkani të përfshihet në konflikt janë të pakta, porse, sipas tij, nuk përjashtohet mundësia që gjendja të keqësohet më tej.

“Mundësitë që Ballkani të përfshihet sërish në konflikte të armatosura janë të pakta, porse ekzistojnë mundësitë që të ketë incidente të cilat mund ta përkeqësojnë situatën”, ka shtuar ai.

Kurse, ka thënë se roli dhe ndikimi i Rusisë në Ballkanin Perëndimor është rikthyer si një pengesë serioze në raporte të vendeve të Ballkanit me BE-në dhe NATO-n.

Mehmeti: Destabilizimi i raporteve BE-SHBA e ka thelluar krizën në rajon

Nga ana tjetër, njohësi i çështjeve politike në Maqedoni, Ibrahim Mehmeti, ka vlerësuar se destabilizimi i marrëdhënieve ndërmjet BE-së e SHBA-së e ka thelluar krizën në rajon.

“Ajo që posaçërisht e rëndon krizën aktuale politike në rajon është destabilizimi i raporteve ndërmjet SHBA-së dhe BE-së, gjë që ia hapi rrugën Rusisë e cila në çdo mënyrë e shfrytëzon situatën e krijuar për t’i realizuar planet e veta për pengimin e proceseve eurointegruese të shteteve ballkanike, por edhe për instalimin e strukturave lojale ndaj qëllimeve të këtilla”, ka deklaruar ai.

Por megjithëkëtë, Mehmeti është shprehur optimist se SHBA-ja e BE-ja do ta gjejnë një zgjidhje.

“Unë megjithatë shpresoj se fuqitë e mëdha, SHBA-ja dhe BE-ja do të gjejnë mënyrë për ta ruajtur atë që është arritur në demokratizimin e shteteve të rajonit dhe se do të gjendet mënyra që këto shtete të integrohen në BE, me çka do të parandalohet kthimi prapa i cili do të kishte pasoja shkatërruese për të gjithë rajonin”, ka shtuar Mehmeti.

Kurse, ka vlerësuar se Rusia është faktori kryesor i tërë këtij ngërthimi.

Rugova: Rreziku më i madh i kanoset Maqedonisë

Gazetari Arben Rugova ka vlerësuar se Ballkani vazhdon të mbetet një shesh lojërash për rivalitet ndërmjet disa fuqive të mëdha rajonale e botërore.

Sipas tij, kriza financiare, emigracioni i pakontrollueshëm dhe dalja e Britanisë së Madhe nga Bashkimi Evropian e kanë larguar vëmendjen e Brukselit zyrtar nga kjo pjesë e Evropës.

E kjo, sipas tij, u ka dhënë mundësi Rusisë e Turqisë për rivendosjen e interesave të tyre në këtë pjesë.

“Ky vakum, i cili është krijuar edhe për shkak të zbehjes së ndikimit amerikan në rajon pas pavarësimit të Kosovës, i ka dhënë Rusisë, e deri diku edhe Turqisë, hapësirë ndikimi dhe mundësi për t’i rivendosur interesat e veta përmes lidhjeve historike e fetare. Ky ndikim lindor ka ringjallur ultranacionalizmin serb, por edhe ekstremizmin fetar, gjë që e ka rikthyer Ballkanin në një vullkan aktiv ku shpërthimi i llavës është i paparashikueshëm”, ka deklaruar ai.

Ndërkohë, duke marrë parasysh rrethanat aktuale, ai ka thënë se situata në Ballkan mund të eskalojë.

“Po, derisa vazhdon dobësimi i Bashkimit Evropian, derisa administrata e presidentit Trump vazhdon ta lërë Ballkanin në duar të burokratëve të Brukselit, ashtu sikurse bëri Presidenti Obama, sidomos në mandatin e dytë të tij, Serbia me mbështetjen e Rusisë do të vazhdojë të nxisë konflikte të reja në Ballkan, me shpresë që në një të ardhme, jo shumë të largët, t’i rivendosë kufijtë e Serbisë së Madhe”, ka shtuar Rugova.

Ndërkohë, ka vlerësuar se rreziku më i madh aktualisht i kanoset Maqedonisë, për shkak të bazës së brishtë që ka si shtet dhe tensioneve të vazhdueshme ndëretnike brenda tij. Por, sipas tij, tensionim të situatës mund të ketë edhe në shtete të tjera, Bosnje dhe Hercegovinë, Mali të Zi dhe Kosovë.

Hyda: Situata e shqiptarëve në Ballkan, e brishtë si asnjëherë tjetër

Kurse, Hajredin Hyda, pjesë e PD-së në asamblenë komunale të Bujanocit, njohës i zhvillimeve politike atje, ka vlerësuar se situata e shqiptarëve në Ballkan është e brishtë si kurrë më parë.

“Asnjëherë më parë situata e shqiptarëve në Ballkan nuk ka qenë më e brishtë. Arsyet janë shumëdimensionale, por kryesorja është se ne si popull nuk kemi arritur ta menaxhojmë mirë këtë periudhë të tranzicionit, qoftë në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoni apo në Luginë të Preshevës”, ka deklaruar ai për “Zërin”.

Ndërkaq, sipas Hydës, rreziku për eskalim të situatës ekziston, mirëpo jo në nivel aq të lartë, sa në vitet e ’90-ta.

“Përkundër alarmimit nga të gjitha instancat për mundësinë e eskalimit të krizës, edhe pse ekziston rreziku potencial i ndonjë konflikti, për dallim nga vitet e ’90-ta kur edhe popullata serbe si gjeneratore e këtij konflikti ishte e favorshme për luftë, tash kur njerëzit ende i kanë të freskëta tmerret e luftës, tash ata janë kategorikë kundër dhe me probabilitetin e një konflikti eventual më shumë manipulojnë kastat politike, për ta larguar vëmendjen nga problemet reale, si papunësia, korrupsioni, nepotizmi, mosperspektiva, ikja nga vendlindja e të rinjve”, është shprehur Hyda.

Rusia po e shtrin ndikimin në Ballkan

Andaj, Pata ka konsideruar se tërë këto rrezikojnë të mblidhen dhe të shpërthejnë një ditë.

Sipas tij, aktualisht në Ballkan ekziston një situatë aq e brishtë sa që bën që edhe qytetarët të jenë të shqetësuar.

Selmani tutje ka thënë se Ballkani është futur në një situatë që nuk do të ishte aspak në interes të çështjes shqiptare.

Ai më tej ka konsideruar se pjesa e këtij gadishulli shumë shpejt mund të shkojë deri te përmasat fatale.

Ndërkohë, ka konsideruar se Rusia tashmë është bërë jo vetëm kërcënim për Ballkanin, por edhe për të gjithë njerëzimin./Kortezi: Zeri/.

KUPOLA-PENG I VETËVETES, SHQIPTARËT -PENG I KUPOLËS

March 10, 2017 by dgreca

Nga Skënder Buçpapaj/

Në komentet mediatike për seancat e të enjteve në Kuvendin e Shqipërisë dëgjohen shpesh thëniet“filani u armiqësua përfundimisht me filanin”.Sipas mendësive të tilla, anëtarët e politikës sonë, përkatësisht të Kupolës së mafies sonë përgjatë karrierës së tyre, më se njëçerekshekullore, disa herë kanë qenë miq, disa herë të tjera kanë qenë armiq, ndërsa tashmë janë përfundimisht amiq, dmth nuk do të bëhen miq kurrë më.

Në mafie nuk ekziston koncepti ‘miqësi’. Ky rregull vlen edhe për komunizmin. Një mafioz mund ta kesh vetëm armik, nuk mund ta kesh kurrë mik. Mafiozët janë armiq të lindur. Edhe komunistët janë armiq të lindur. Sikur botën t’ua japësh, as të parët, as të dytët nuk bëhen kurrë miq.

Ashtu si në komunizëm, një përvojë e njohur dhe e pranuar nga të gjithë ne, edhe në mafia ndjenja që i lidh dy ose më shumë veta është bashkëpunimi në një krim. Dy ose më shumë mafiozë, ashtu si dy ose më shumë komunistë, janë gjoja shokë ose miq sa kohë që janë bashkëpunëtorë në një krim të caktuar. Nga çasti i përfundimit të këtij bashkëpunimi nuk ekziston më kjo ndjenjë. Ajo zëvendësohet me çdo lloj ndjenje tjetër, por kurrë me atë të mëparshmen. Dhe kurrë nuk është miqësi. Më së shumti, ndjenja pasuese është armiqësi.

Sepse momentin e bashkëpunimit e pason gjithmonë momenti i ndarjes së territoreve. Territoret kanë kuptimin konkret të kufizimit të zonës ku mund të shtrihet fushëveprimi apo fushëndikimi i njërës palë apo tjetrës palë, kanë edhe kuptimin fluid të kufizimit të sferës shoqërore a politike të fushëveprimit apo fushëndikimit të njërës apo tjetrës palë. Këto janë territore apo terrene të tregjeve të tenderave, të posteve e tjerë, pra të tregjeve politike, ekonomike, e tjerë.

Lufta e individëve dhe grupimeve brenda mafies bëhet për arsye të pozicionit në hierarkinë e Kupolës, në nivel lokal apo qendror, si dhe për të mbrojtur territoret (terrenet) në kuptimin gjeografik, por edhe në kuptimin e sferave. Rezultat i këtyre përplasjeve janë tronditjet brenda kupolave, rindërtimet e hierarkive, ngushtimet apo zgjerimet e territoreve në dëm të dikujt dhe në favor të dikujt tjetër.

Kjo luftë brenda mafies nuk ka pak ngjasime me luftën e klasave, e cila është i vetmi mjet i brendshëm, e vetmja forcë e brendshme lëvizëse që e rregullon dhe e rirregullon pafundësisht jetën e një partie komuniste dhe të një regjimi komunist, përkatësisht jetën e një vendi komunist.

Mafia jonë, në gjithë Shqipërinë, brenda dhe jashtë kufijve të saj shtetërorë, është një mafia postkomuniste. Reformimi i komunizmit tonë nuk u bë në kahjen progresive, pra nuk u shndërrua në një demokraci evropiane. Ky reformim ndodhi në kahjen negative, duke u shndërruar në mafie. Kuptohet se ishte dhe është shumë më e lehtë që një komunist të shndërrohet në mafioz sesa ai të shndërrohej në një demokrat.

Demokracia është sistem i garës mes më të merituarve, mes më vizionarëve, mes më të përkushtuarve ndaj përparimit të një shoqërie, të një vendi, të një sistemi, garë mes më të besuarve që përfaqësojnë një program të caktuar, një platformë, një alternativë për nxjerrjen nga një prapambetje e caktuar relative dhe përparimin e zhvillimin e një vendi dhe të një shoqërie.

Mafia është përplasje, është luftë e pafundme mes më të fortëve dhe më pak të fortëve, mes më të pabesëve dhe më pak të pabesëve, mes më mizorëve dhe më pak mizorëve në një spirale të pafundme.

Në këtë spirale jemi futur ne shqiptarët. Dhe kemi mbetur duke e pësuar teksa soditim se kur kacafytjet brenda Kupolës do ta dobësojnë e do ta shkatërrojnë atë. Këtë kënaqësi të rreme e jepte komunizmi, kur grupe gjoja antiparti zbuloheshin nga vigjilenca e partisë dhe asgjësoheshin nga udhëheqësi. Edhe këtë kënaqësi e llogariste partia kur jepte goditje të brendshme, pas të cilave ajo dilte më e fortë, ndërsa populli thjesht përjetonte zbavitjen e radhës, duke parë fundin e disave prej atyre që ishin majmur me gjakun e tij.

Në Kupolë vepron logjika e klaneve. Një klan më i fortë, një grupim më i fortë klanesh merr në duar Kupolën. Një klan ose grupim i dobësuar zhvendoset, por mbetet brenda Kupolës. Mbetet i dëmtuar, i dobësuar, por brenda saj, duke pritur fatin e radhës ose duke organizuar revanshin e radhës.

Kjo e bën kupolën peng të vetvetes. Ne mbetemi peng i saj. Kështu shpjegohet rrethi vicioz ku ne vërtitemi pa shpresë – ose me shpresa të kota se ndonjë faktor i jashtëm do të jetë i interesuar dhe do të na nxjerrë nga ngujimi ku na ka grumbulluar mafia jonë.

“VRASËSJA” E POETIT GENC LEKA ËSHTË DIANA ÇULI

March 10, 2017 by dgreca

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Ka rënë heshtja varri, kur duhej të tronditej e gjithë shoqëria, kur duhej të hapej një diskutim publik, kur e gjithë elita dhe mediat duhet të fokusoheshin tek vrasja e poetit Genc Leka. Nga skutat nuk e ka nxjerrë kokën askush për të mbajtur një qëndrim të përgjegjshëm ndaj akt-ekspertizës së Diana Çulit, de facto aktakuza që çoi në dënimin kapital të poetit.

Poeti Agron Tufa përpara disa ditesh bëri një veprim të paparë në historinë postdiktatoriale. Ai kërkoi që të recitoheshin poezitë e poetit të vrarë në një mbrëmje letrare ku Diana Çuli, autorja e akt-ekspertizës kundër tij, ishte e ftuar si “ikonë” e letrave shqipe.

Po a është ikonë e letrave shqipe Diana Çuli? Natyrisht që nuk është as ikonë e letrave shqipe dhe as eksperte e letërsisë postdiktaturë nuk ka të drejtë të jetë.

Po përse është e pranishme gjithkund, në televizionet, gazetat, mbrëmjet letrare, juritë e konkurseve kur prej kohësh është ditur se ajo ka qenë një eksperte e Sigurimit të Shtetit që ka marrë në qafë jetë njerëzish ?

Kush e ka futur Diana Çulin në listën VIP, për të vendosur fatin e kulturës postdiktatoriale, kur ajo ka qenë eksperte famëkeqe e letërsisë së diktaturës?

Këto pyetje pa përgjigje tregojnë se Shqipëria jeton nën kupolën e ekspertëve të sigurimit të shtetit dhe të ish-spiunëve që janë përfshirë në këtë tranzicion në çdo qelizë të jetës politike dhe publike të shoqërisë duke vijuar misionin e xhandarit për të promovuar emra të përlyer gjatë kohës së diktaturës dhe për të penguar rrjedhën normale të zhvillimit të kulturës.

Në vend që akti qytetar i Agron Tufës të kthehej në kryetitull e kryelajm dhe Agroni Tufa të ishte i ftuar nëpër të gjitha studiot e televizioneve të Tiranës për të shkundur ndërgjegjen e përlyer të elitës shqiptare dhe të mbarë shoqërisë, veprimi i tij është i mbuluar nga heshtja dhe indiferenca kriminale e kësaj elite e cila me rolin gjoja të “outsder-it”, ka përjashtuar veten realisht nga të qënit.

Akti qytetar i Agron Tufës mund të shërbejë edhe si kauza e një lëvizje për pastrimin e klasës politike dhe elitës nga emra që nuk meritojnë të shërbejnë as si mentorë apo si liderë shpirtërorë të shoqërisë në lëmijtë e kulturës.

Gazetarja që e kishte të ftuar nderi Diana Çulin botoi akt-ekspertizën që kjo i kishte bërë vëllimit poetik të poetit Genc Leka, me kërkesë të hetuesit në Librazhd.

Akt-ekspertiza 2) e ekspertes së Sigurimit të Shtetit, pas një analize të thjeshtë që do ta bëj më poshtë a përbën verdiktin fatal që vendosi për fatin e jetës të poetit dhe Diana Çulin e bëri “vrasësen”e Genc Lekës? Po e huazoj këtë term nga shtypi i këtoditshëm i Tiranës duke u rrekur që t’i jap përgjigjen.

Në Shqipëri gjatë kohës së egër të diktaturës ka patur nga ata ekspertë të Sigurimit të Shtetit, apo njerëz të thjeshtë që, nën kërcënim, përmbushnin urdhërat e hetuesve, por Diana Çuli nuk hynte në këtë kategori. Ajo vinte nga një familje e cila ishte pjesë e kastës së shtetit komunist. Pra Diana Çuli nuk ia kishte frikën hetuesit të Librazhdit që i kërkoi akt-ekspertizën për poezitë e Genc Lekës, por hetuesi i Librazhdit ia kishte frikën Diana Çulit. Në kohën kur e ka shkruar akt-ekspertizën Diana Çuli ishte rreth 26 vjeç, pra jo 22 vjeç sikur qarkullon.

Kur e mori për ta shkruar akt-ekspertizën, jeta e Genc Lekës ishte në duart e Diana Çulit.

Diana Çuli mund ta kishte shpëtuar poetin dhe sot ajo të krenohej me këtë vepër të saj, por akt-ekspertiza e saj shënoi fundin e jetës të poetit dhe ajo pas kësaj është ndjerë me ndërgjegje të pastër, për ndryshe, gjatë këtyre 26 viteve tranzicion nuk do të kishte pranuar të ngjiste shkallët më të larta të karrierës, si deputete e Kuvendit të Shqipërisë, si përfaqësuese e Shqipërisë në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Europës, kryetare e Federatës të Grave të Shqipërisë, aktiviste e zjarrtë e shoqërisë civile, anëtare jurish për çmime të kulturës, mentore, eksperte e letërsisë, me programe të personalizuara nëpër televizione dhe rubrika fikse në gazeta që pretendojnë se përfaqësojë elitarizmin shqiptar, por me duar të ndyra.

Pra Diana Çuli vijon sot të ketë të njëjtin rol që ka patur në diktaturë, ajo vendos në qendër të vemendjes dhe u jep çmime duke përdorur të njëjtat kritere që ka përdorur në nëntorin e vitit 1976 kur firmosi akt-ekspertizën kundër poezive të poetit. Ky është kulmi i pamoralësisë!

Kush lexon këtë akt-ekspertizë e kupton menjëherë se Diana Çuli ishte ajo që ka firmosur akuzat dhe pushkatimin e Genc Lekës.

Poezitë ishin krimi i poetit i zbuluar nga ekspertja e Sigurimit të shtetit.

Në diktaturën komuniste dihej se edhe një fjale të vetme, regjimi mund t’i jepte kuptimin që vendoste, për të të çuar në burg ose përpara skuadrës të pushkatimit dhe pastaj kaq do të mjaftonte që të shkatërroheshin zinxhir jetët e të gjithë pjestarëve të familjes, për “fajin” e një fjale.

Diana Çuli si eksperte e Sigurimit të shtetit e ka ditur shumë mirë se me atë çka do të shkruante mund t’ia shpëtonte ose mund t’ia shkatërronte jetën përfundimisht Genc Lekës.

Diana Çuli e dinte se jeta e Genc Lekës varej në dorën dhe ekspertizën e saj. Nëse ajo tek poezitë e Genc Lekës do të zbulonte armikun e klasës, rrezikun eminent apo thjeshtë vetëm poetin.

Por përbindshja Diana Çuli zbuloi tek Genc Leka armikun e popullit, sepse ekspertiza që iu bëri poezive të tij, e formuluar në katër faqe, është “faji i vetëm” i Genc Lekës që e çoi drejt vdekjes.

Me ekpertizën e saj kriminale Diana Çuli vendosi fatin e Genc Lekës sepse tek të gjitha poezitë e poetit ajo zbuloi armikun që duhej eleminuar.

Po ju sjell të analizuara pjesë nga akt-ekspertiza. Ja si shkruan Diana Çuli për “Poezinë pa titull” të poetit: “Vjersha është pesimiste, autori shpreh dëshpërim, fëmijëria e tij ka qenë e bukur për të, ndërsa në jetën e tanishme kanë mbetur gërmadha dhe gurë, jeta e tanishme nuk është aspak e bukur dhe ëndërrat që kishte nuk ju plotësuan.”

Pra Diana Çuli bën aluzion të qartë. Sipas aludimit të saj “Genc Leka e urren jetën e tanishme nën regjimin komunist sepse ëndërrat e tij lidheshin me regjimin që diktatura e rrëzoi.”

Aluzioni është një figurë e stilistikës e bazuar në nënkuptimin, dykuptimësinë dhe analogjinë, pra është si kundërvënie me kuptimin eksplicit dhe të drejtë për drejtë. Diana Çuli gjithë pretencën e saj e ka bazuar tek aluzioni, pra jo tek fakti, jo tek konteksti por tek nënteksti, jo tek eksplicitja, por tek inplicitja, tek gërrmimet e saj në ndërgjegjien e poetit nga ku ajo ka shpifur, ka manipuluar “fajin” e poetit.

Diana Çuli që në rreshtin e parë të akt-ekspertizës që shkruan e bën të qartë qendrimin e saj armiqësor kundër Genc Lekës. Aluzioni është gijotina që përdori Diana Çuli për të prerë kokën e një njeriu krejt të pafajshëm që ajo e paraqiti si person me rrezikshmëri të lartë për diktaturën.

Tek poezia e “Këngë për miqtë e parë“, Diana Çuli bën aluzion sikur këtë poezi Genc Leka ia dedikon ose diversantëve ose ballistëve. Ja si shkruan ekspertja e sigurimit: “Autori nuk i përcakton se cilët janë këta miq, por kujton me nostalgji kohën kur ata vinin natën dhe sillnin veç gëzime, duket se këta miq autori i ka parë kur ishte fare i ri në moshë dhe nuk i ka parë më, këta miq e kanë frymëzuar, i kanë dhënë flamur, këta miq mbanin maliher, ishin trima me fletë dhe kishin parë shumë nga jeta.”

Sipas ekspertes të Sigurimit, Genc Leka ka nostalgji për armiqtë e regjimit komunist dhe e ka si shembull të jetës, faktin që ishin trima dhe luftonin. Dmth sipas Diana Çulit, Genc Leka përbënte rrezik për vendin sepse ai një ditë duke ndjekur shembullin e tyre mund të ngrinte armët kundër diktaturës së proletariatit dhe veglave e saj.

Megjithëse në poezinë në fjalë poeti shkruan qartë se miqtë e tij janë çlirimtarët, që u flijuan për lirinë, ekspertja e Sigurimit pasi pohon që “duket se bën fjalë për partizanët”, shton më tutje se “këto strofa bien në kontradiktë me pjesën e parë ku flitet për ca miq që ecin rrugën natën dhe u tretet kënga.” Diana Çuli insiston për ta inkriminuar poetin: “Nëse autori e ka fjalën për partizanët pse i quan ata miq dhe aq më tepër “miq të parë” kur kjo fjalë nuk është përdorur asnjëherë as në letërsi dhe as në popull – ata janë shkruar gjithnjë dëshmorë”.

Ekspertja e Sigurimit të shtetit ka hyrë gjoja në mendjen dhe shpirtin e poetit dhe pasi ka hetuar ka zbuluar se poeti këto vargje ua ka kushtuar diversantëve dhe jo partizanëve. Paçka se në poezi kishte të dhëna eksplicite që ishte fjala për çlirimtarët dhe në letërinë e realizimit socialist fjala “çlirimtarë” ishte një antonomazi e qartë se kur flitej për ta, nënkuptoheshin partizanët që e çliruan vendin dhe assesi ballistët, Diana Çuli e injoron me ndërgjegje këtë fakt.

Genc Leka nuk është vrarë për ato që ka shkruar drejtë për së drejti, por për ato ka “zbuluar” si nënkuptimësi Diana Çuli. Edhe tek poezia “Oxhaku”, ekspertja e Sigurimit të shtetit rizbulon tek poeti Genc Leka armikun e popullit dhe për nga rrezikshmëria e barazon “Oxhaku“-n me poezinë “Këngë për miqtë e parë“. Megjithëse poeti ka shkruar qartë se në këtë oxhak janë kënduar këngë partizane dhe kjo do t’i jepte Diana Çulit mundësi që të hiqte dorë nga aludimet dhe ta mbronte e shpëtonte poetin nga nga vdekja, kjo përkundrazi e barazon këtë poezi me poezinë “Këngë për miqtë e parë”, duke insistuar se ajo tek Genc Leka ka zbuluar armikun e partisë. Ja si e varros ajo për së gjalli poetin: “”Oxhaku” ngjan me poezinë “Kënga për miqtë e parë”. Oxhaku ruan diçka të shtrenjtë, kjo diçka nuk përcaktohet. Gjithashtu vargu “dikur rrodhën disa pika gjaku” është i errët sepse nëse autori e ka fjalën për Luftën Nacional Çlirimtare, në atë kohë nuk kanë rrjedhur disa pika gjak. Ndërsa vargu “ky oxhak e dogj një pyll të tërë” nuk merr spjegim në vjershë. Pse e dogjën pyllin ? Kur, si për ç’arsye”, pyet çmendurisht ekspertja e Sigurimit të shtetit.

Edhe tek poezia “Kjo rrugë”, ajo plotëson ekspertizën e saj se poeti është armiku i popullit. Për poezinë “Rrethi i hënës” Diana Çuli e sheh poetin si rrezik për rendin kushtetues të vendosur nga regjimi komunist: “Kjo vjershë është pesimiste, shkruan Diana Çuli , dhe vijon “duket se autori flet se i është nxirë jeta, ka mendime të zymta.”

Megjëthëse Diana Çuli e vë vetë në dukje se poeti është pesimist në këtë poezi sepse e ka braktisur e dashura, ekspertja insiston për ta gjetur në “faj” Genc Lekën. Sipas aludimit të saj: “Vjersha është pesimiste, shpreh trishtim dhe mërzi ndaj jetës” pasi poetit i është mërzitur jeta e ndërtuar nga partia dhe prandaj ai përbën rrezik si kontigjent që mund të përgatisë kryengritje të armatosur.

Tek poezia “Ciganët”, ajo i vë vulën “fajit” të poetit si njeri që paraqet rrezikshmëri të lartë për shtetin komunist dhe për jetën e lumtur që jetonte ekspertja e Sigurimit. Diana Çuli arrin në konkluzionin final se i kishte gjetur vargjet për ta kryqëzuar përfundimisht poetin: “Vjersha “Ciganët” është me dy kuptime, i pari jeta e vështirë e ciganit, i dyti, vështirësitë që mund të heqë në jetë njeriu dhe në të vërtetë ai e ka shkruar për këtë qëllim, sepse në vendin tonë s’ka më karvane me ciganë. Për atë, (Genc Lekën- shënimi im E.B.), jeta është e zezë, më mirë fli e mos qaj, bëj sikur s’sheh, se do të vijë koha kur të nisësh rrugën e gjatë e të lodhshme (pra koha për veprim). Cigani (nënkupto vetë autorin, do të eci vetë në këtë rrugë, por nuk do të jetë kaq e lehtë sepse do të hasë pengesa të shumta”, konkludon ekspertja e Sigurimit të Shtetit. Siç e shihni me këtë analizë të djallit, Diana Çuli rikonfirmuar zbulimin e saj se Genc Leka duhet eleminuar.

Tek analiza kriminale që i bën poezisë “Harabelët” Diana Çuli firmos vendimin me vdekle për poetin: “Vjersha ka një farë alegorie, shkruan ajo. Dhe vazhdon: “Me zogjtë që s’mund të jetojnë në dimër mund të nënkuptohen njerëzit që jetojnë në një atmosferë të rëndë dhe kërkojnë të largohen (si zogjtë në vendet e ngrohta”, dmth Diana Çuli insinuon se Genc Leka është i gatshëm të arratiset nga vendi.

Më tej në ekspertizën e saj monstruoze Diana Çuli del në konkluzionin fatal për poetin se autori sipas saj ka “frymë pesimiste, ai shpreh dëshpërim, kujton me nostalgji të kaluarën, bën aluzion për një të ardhme dhe shkruan me alegori, gjë që tregon se ai ka një çoroditje të theksuar ideologjike, pasi autori nuk është i kënaqur nga realiteti i sotëm dhe e quan të rëndë ambientin ku jeton, se për të ky realitet është mbytës, i padurueshëm prandaj kërkon rrugë të dalë”.

Me këtë përfundim ekspertja e Sigurimit të Shtetit e ka firmosur direkt vendimin me vdekje të poetit Genc Leka. Me këtë akt-ekspertizë Diana Çuli tek poezitë e Genc Lekës ka zbuluar armikun e rrezikshëm për partinë. Genc Leka, sipas aludimeve të Diana Çulit ose do të ngrihej kundër regjimit ose do të arratisej nga vendi, dhe në të dyja rastet ai përbënte armikun e regjimit komunist.

Gjithë ekspertiza e Diana Çulit është e mbështetur jo në vargje ku poeti i shpreh ad literam ato që pretendon ekspertja e Sigurimit të Shtetit, por tek ato që merr me mend dhe bën aluzion apo insinuon Diana Çuli.

Diana Çuli ndaj poezive dhe poetit ka qasjen e xhelates, për të gjetur tek çdo varg apo fjalë e shkruar “fajtorin” që sipas saj meriton të dënohet me dënimin kapital.

Diana Çuli e dinte shumë mirë se çfarë peshe do të kishte ekspertiza e saj për jetën e poetit, sepse hetuesi nuk mund të ndërmerrte asnjë vendim kundër Genc Lekës, nëse faji i tij nuk do të provohej nga Diana Çuli .

Akt-ekspertiza e nënshkruar me firmën e saj i jep përgjigje pyetjes nëse është apo jo Diana Çuli “vrasësja” e poetit Genc Leka !

Poeti Agron Tufa i sjell publikut dokumentin nga që rrëzon pretendimet se akt-ekspertiza e Diana Çulit nuk ka të bëjë me dënimi kapital me pushkatim të poetit martir Genc Leka. Ky dokument është vendimi i Vendimi i Këshillit Gjyqësor të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë të RPSSH.

Vendimi i Këshillit Gjyqësor të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë të RPSSH-së, i datës 2 korrik 19771, lë në fuqi vendimin e Gjykatës të rrethit Librazhd të datës 13 qershor 1976 për pushkatimin e tyre. Dhe në argumentat që e ka mbështetur vendimin e saj Gjykata e Lartë e asaj kohe përmenden pikërisht pjesë esenciale nga akt-ekspertiza e Diana Çulit për poezinë “Këngë për miqtë e parë”, ku ajo aludon qartë se Genc Leka ka nostalgji për diverantët dhe armiqtë e pushtetit popullor dhe diktaturës.

Pas vendimit të Gjykatës të Lartë, të dy poetët, Genc Leka dhe Vilson Blloshmi ekzekutohen me pushkatim më 17 Korrik 1977.

***

DOKUMENTA QË FLASIN SE PUSHKATIMI I GENC LEKËS DHE VILSON BLLOSHMIT U BË PËR SHKAK TË POEZIVE TË TYRE TË OFRUARA NGA AKT-EKSPËRTIZAT E “VËLLAZËRISË KAINIANE”

Nga Agron TUFA/

Argumenti i fundit, kryekrejt spekulativ e nihilist, që përdoret në mbrojtje të Diana Çulit, është se, gjoja, dënimi kapital me pushkatim i poetit martir Genc Leka, nuk ka të bëjë me “Akt-Ekspertizën” e poezive, që shkrimtarja e tyre e preferuar ia ofroi Sigurimit.

Teoria e tyre e fundit thotë, se Genc Lekën “e pushkatuan për sabotim të ekonomisë socialiste” dhe aspak për poezitë e komunetuara nga D. Ç.

Në fakt, në vendimin gjyqysor të denimit të Lekës dhe Blloshmit vërtet janë dy nene a) për “sabotim” dhe b) për “Agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor”.

Nga përvoja më hartimin e vëllimeve të “Fjalor Enciklopedik të Viktimave të Terrorit Komunist” në Isnstitutin e Studimeve të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit, e kemi ndeshur praktikën e qëllimshme të përzierjes së neneve politike me ato ordinere.

Kjo përzierje bëhej për të ulur e poshtëruar qëllimshëm imazhin e kundërshtarit me aspekte oridinere, si hajdut, imoral, pijanec etj, etj, por që s’kanë asnjë lidhje me të vërtetën. Kuptohet poezitë me recensat përkatëse të sivëllezërve kainianë, kanë patur një peshë themelore në dënimin e tyrë, por në Vendimin gjyqësor, ato janë përfshirë në nenin e “Agjitacion propagandës”.

Po si ta dallojnë këtë gazetaret tona, që kriter kanë nxitimin dhe sprintin për të ta hedhur në “kthesë”?

Të gjithë që kanë lexuar “Princin e lumtur” të Antuan dë Sent-Ekzyperrisë, do t’u kujtohet skena e fillimit kur Princi i Vogël vizaton një Boa, të cilën e ka fshehur nën një kapelë.

Ai ua paraqet të rriturve vizatimin dhe i pyet se çfarë është. Të gjithë i thonë: “kapelë”. Princi largohet i zhgënjyer me trashësinë e tyre, që nuk kuptojnë një gjë aq të thjeshtë: që Boa gjendet nën kapelë.

Megjithatë, ne po ua rrëzojmë dhe këtë pretendim të fundit dhe do të paraqësim me dokument, se pikërisht poezitë e tyre të interpretuara nga Akt-Ekspertiza (në rastin konkret të Genc Lekës me po ato tituj poezish të analizuara nga Diana Çuli) bëhen argument e provë vendimtare në mosfaljen e denimit të tyre me pushkatim.

Kjo pjesë dokumentash që fokusojnë Genc Lekën, paraqesin përgjigjen dhe argumentin që sjell Këshilli Gjyqësor i Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë të RPSSH-së, me rastin e lënies në fuqi të vendimit për pushkatimin e tyre.

Për ata që interesohen t’i kenë integralë të gjitha këto dokumenta (për Lekën dhe Blloshmin), mund t’i marrin ato në ISKK, me një kërkesë të thjeshtë. Me tej, vëreni vetë dokumentet, duke u lënë shans gazetareve të konsultohen më ngushtë me shokët pë të nxjerrë ndonjë argument më për të qenë në mbrojtje të klientes së tyre.

EKSPERTIZA/

Kjo është eskpertiza e bërë nga Diana Çuli që e çoi në pushkatim poetin Genc Leka. Atë kohë në 19 nëntorin e vitit 1976, kur Diana Çuli, e datëlindjes prill 1951, shkroi dhe e nënshkroi, ishte redaktore e gazetës Drita, një vend me shumë rëndësi kur gjykon periudhën që përkon me një spastrim të egër që partia kishte ndërmarrë në ushtri, ekonomi dhe kulturë dhe për të forcuar vigjilencën në poste kyçe kishte vendosur më të besuarit e vet. Diana Çuli ishte mbesa e Sofokli Lazrit, këshilltarit të Ramiz Alisë.

Në njëzetë vjetorin e vitit 1997

March 10, 2017 by dgreca

NGA ILIR LEVONJA/ Florida/

Ka ditë që në botën virtuale, studiove televizive etj., sillen ngjarje, e kujtohet 1997-ta. Ose viti i ashtuquajtuari si i mbrapshtë. I pari është ai i Haxhi Qamilit ose 1913-ta…, dhe 1997-ta pra, në këtë histerinë politike të vendit tone.Çfarë nuk dëgjon? Nuk ngelet kush pa u sulmuar. Deri kabineti i CIA-s, aq më tepër që në atë kohë drejtohej nga një gjysmë shqiptar a gjysmë grek, një himariot me emrin Tenet. Qëllimet shoviniste greke për të marrë jugun e vendit. Mbrojta e artë e Turqisë që aso kohe qeverisej nga një grua me sharm si Tansu Çiller etj.

Kritikohen Komitetet e Shpëtimit në rrethe. Dhe lavdërohet marrëveshja politike e 9 marsit. I mëshohet një marrëzie kolektive. Ku vërtetë, qytetet e jugut u ndanë në zona influencash, ashtu siç bëjnë edhe kafshët në safarin afrikan.
Dhe çdo qytetar i këtyre anëve e di mire se çfarë domethënie ka kjo frazë. Duelet e Teksasit të Amerikës së viteve të errta, ku më i forti mbijetonte me dite, ishin prezente. Kemi pare të shkuarën tek duart në pëqi. E përkundëm. Plot njëzetvjeçarë që qëllonin të dehur nga gjaku nga kabinat kabriolet të xhipeve. Kundërshtarët në një tavolinë kafeneje. A Alfa Romeo-ve të blinduara, para këmbëve tona. Kemi pirë ndonjë birrë me kallash në tavolinë. Ndërsa kemi pare me sy se si pështyhej një kokë e prerë. Në grup, që i sillej rrotull e kumbonte, njësoj si në xhunglat e fiseve indiane në kohërat e tarzanit dhe kolonizatorëve. Kumbonte dhe pështynte. makabritet modern. Pasi gjakmarrja shqiptare, ajo që na shfaq në botë si një popull epic, kish moralin e saj më të forte se plumbi. Respektin për të vrarin. Nuk dua të them kufomën, pasi në ndjesinë time kufomë është ai që vret. Megjithatë njëzetëvjeçarët e shkollës së nimeklaturës, të ripnin të gjallë. Ta shkërdhenin skalpin e kokës. Dhe kjo quhej zotësi. Megjithëse pak ditë më pas do vrisnin edhe shoku-shokun. Thjesht për punë tangallëku. Për inat preferencash partiake.
Partitë vet, mblidheshin natën. Kanë ndarë edhe armë zotërinj debatues. Po, po armë. I hidhnin nga një pagure me benzinë. Madje here më here vozisnin në për qytet me këto mjete kabriole e të blinduara. Kurse ju I konsideroni kot Komitet e Shpëtimit. Ca intelektuale, pa mbështjetje politike. Kam qënë edhe unë në një mbledhje si kjo. Në një godinë qeverie pa dyer e dritare. Era shkrumb. Në një séance pushimi po pinim nga një cigare. Pranë kisha një mësuesin tim që sot nuk jeton më. Më dhimbset ikja e tij e parakohëshme, për faktin se ishte një mëndje e çmuar. Po tek ne…, vdekja e di se kë zgjedh.
Gjithsesi, të mos i largohemi temës. Ka qënë buzëmbrëmje dhe ndalim qarkullimi po afronte. Kur një BMW firmato, qëndron poshtë dhe na përshëndet me breshëri kallashësh.
U shtrimë si të çmendur përtokë. Dëgjonim plumbat kur këndonin koridoreve të skalafitur. Megjithatë venduam në një kalim të pushtetit tek shteti, jo tek Komitetet. Dhe ky ishte një gabim pasi komfliktualiteti i mbetjeve politike, është sot më i fort se kurrë. E tëra një debat kolektiv vetëm tek statutet e fejsbukkut të Berishës dhe Ramës. Ku njëri denoncon e tjetri pjerth. Dhe ne të çmendurit që vetëm grindeni.
Nuk e di, por është një monolog i Koço Devoles, në rolin e një kryetari partie, me një vajzë me sharm si sekretare, me emrin Aulona Minga, para ca viteve. Një monolog me klithma drame ku na bërtet. Na quan hajvanër pse nuk e largojmë nga politika. Por e mbajmë në pushtet. Po kështu jemi ne, besëhupës. Jo besëmbajtës.
Vërtet pak përgjegjësi kolektive. Dhe shumë mllef e etje për gjak karshi njëri-tjetri. Deri djegje shtëpie, dëbim me antitanke. Që fal i qofshim zotave të shtetarëve, na dhanë më shumë barot se sa edukatë dhe bukë.
Po tek ne faji u bë nuse dhe askush nuk e pëlqeu.
Kështu edhe puna e 1997-tës.
Puna e juaj në studio. Që merreni me papërgjesitë kolektive dhe jo me shkakun. Po, populli ka faj. Ka faj edhe me ju.
Ngjishjani popullit, se në emër të popullit bëhen të gjitha.
Edhe populli në emër të vetvetes varfërohet, vritet përçahet e sundohet. Asesi legjendarët e politikës së tij.

Shqipëri- Reforma në drejtësi në ngërç

March 9, 2017 by dgreca

Nga Arben Muka/Rreth dy vite më parë kur u lançua zyrtarisht nga Kuvendi i Shqipërisë procesi i reformës në drejtësi në panelet dhe tryezat e diskutimit me kastat e juristëve, konsitucionalistëve, magjistratëve të drejtësisë, ekspertëve vendas dhe të huaj ishte i dukshëm distancimi i deputetëve të opozitës.

Ngërçi i reformës

Për cilindo nga projektligjet e paketës kushtetuese që ishte në diskutim, mendimet dhe sugjerimet e saj artikuloheshin vetëm në media apo në aktivitete që organizoheshin nga opozita. Muaj më pas edhe deputetët e koalicionit të djathtë opozitar u bënë pjesë e Komisionit të Posaçëm Parlamentar të Reformës, duke ardhur tek korriku i vitit 2016, kur të dyja krahët e politikës, të 140 deputetët në sallë ngritën kartonat pro ndryshimeve kushtetuese që hapnin rrugën për reformën në drejtësi.

Vera kaloi, po kështu dhe vjeshta e dimri dhe tashmë jemi në rrethanat kur kjo reformë është në ngërç. Ajo duket më shumë se kurrë e molepsur dhe me pjesë të agjendës politike. Prej datës 18 shkurt opozita ka nisur një protestë të pandalur përpara selisë së Kryeministrisë, ku kërkon qeveri teknike dhe zgjedhje të lira. Prej këtij momenti opozita ka deklaruar se nuk do të shkojë në Kuvend deri në plotësimin e kushteve të saj. Ndërkohë edhe afatet për ngritjen e komisioneve të Vetting-ut janë në limit dhe mbi të gjitha për to duhen vota dhe nga mazhoranca dhe opozita. Nëse nuk ngrihen këto komisione që do të bëjnë verifikimin e të gjithë gjyqtarëve dhe prokurorëve atëherë gjithçka e ndërtuar deri më tani shkon dëm.

Për opozitën primare janë zgjedhjet e lira të organizuara nga një qeveri me besim tek publiku, sipas saj, qeveri teknike, kurse për mazhorancën Vetting-u është jetik për reformën në drejtësi dhe reformat e tjera të nisura. Në datën 6 mars Kuvendi (në një sallë ku mungonte opozita) mori një vendim të sforcuar duke kërkuar nga Avokati i Popullit që për 7 ditë të tjera të bënte një rishqyrtim të të gjitha kandidaturave që janë paraqitur për komisionet e Vetting-ut. Por askush nuk e di se çfarë do bëhet me ngritjen e komisioneve kur të mbarojë dhe ky afat dhe salla e Kuvendit të jetë sërish e zbrazuar në pjesën ku ulet opozita.

Edi Rama Albanien spricht im Parlament in Tirana (picture-alliance/AP Photo/H.Pustina)

Konfuzion në ushtrimin e kompetencave kushtetuese

Drejtori i Qendrës Shqiptare për Qeverisje të Mirë, Arben Çejku, mendon se vendimi i parlamentit, për të shtyrë edhe me 7 ditë procesin e ngritjes së komisioneve të Vetting-ut i ka brenda dy arsyet edhe mungesën e opozitës edhe arsyetimin “administrativ”, për rikthim të vlerësimit te Avokati i Popullit. Veç kësaj, kemi edhe një konfuzion të ushtrimit apo mosushtrimit të kompetencave kushtetuese, thotë Çejku për Deutsche Welle-n. “Në kushtet kur presidenti nuk e vë dot në lëvizje procesin për shkak të pozicionit të ri, në të cilin e ka vënë paketa e re e reformës në drejtësi dhe kur Avokati i Popullit ushtron kompetenca përtej mandatit të tij kushtetues, ngërçi që vjen për shkak të luftës politike, bëhet edhe më bllokues për procesin. Vonesa në zgjedhjen e Avokatit të ri të Popullit duket si një dinakëri e mirëllogaritur nga ata që duan ngecjen e procesit. Parlamenti është në kushtet që duhet të shikojë mundësisë e amendimit të një pjese të ligjit për ta bërë atë të zbatueshëm në kushtet që janë krijuar”.

Kurse pedagogu i fakultetit të Drejtësisë në Universitetin e Tiranës, Sokol Hazizaj, vlerëson se përpjekja e sforcuar e Kuvendit të Shqipërisë për të rishqyrtuar kandidaturat nga Avokati i Popullit është jo kushtetuese sa dhe vetë procesi i pengimit të gjithë dispozitave të aneksit të Kushtetutës. “Mungesa e njërës anë të politikës është themeli i mosshterimit të Nenit C të aneksit të Kushtetutës, që do të thotë se konsesusi politik për ndryshimet e saj sot ka rënë. Artifica e sajuar është shfaqja më e rëndomtë e një gjesti që tregon se ky vend ka politikë por vetëm ligje nuk ka”. Në intervistë me Deutsche Welle-n Sokol Hazizaj shton se rikualifikimi kalimtar i gjyqtarëve dhe prokurorëve, ose Vetting-u duhet pare si proces, ku herët ose vonë do të ndodhë në kuptimin material.

Berlin, Bundestag Lulzim Basha (DW/Auron Dodi)

“Ne vështrimin procedural do marrë kohën e vet për shkak të mungesës së qasjeve politike, por e sigurtë është që fakti kushtetues do të ezaurohet. Mendoj se qasjet e momentit janë të vështira për të qenë të afruara, për aq sa Vetting-u shihet si demarkacion politik dhe jo sidomosdoshmëri apo detyrim ndaj qytetarit, ndaj dhe procesi do të vijojë me pengesa në pafundësi”.

Rikthimi tek konsensusi ndihmë për reformat e nisura

Arben Çejku kujton se reforma në drejtësi u miratua me konsensus gjithëpartiak dhe si e tillë duhet të zbatohet deri në fund. Kjo reformë nuk duhet konceptuar si monopol i njërës apo tjetrës pale, thekson ai për Deutsche Welle-n. “Përpjekjet për t’i veshur kostumin e ngushtë partiak janë të gabuara dhe e denigrojnë thelbin e kësaj reforme kaq të domosdoshme për Shqipërinë dhe shqiptarët. Tërheqja e litarit të kësaj reforme mes dy çadrave, asaj të opozitës në njërën anë dhe asaj të mazhorancës në anën tjetër, rrezikon këputjen dhe do të jetë e vështirë në kushtet e zhvillimeve të ardhshme politike rikthimi në sofrën e konsensusit dhe vullnetit të mirë për zbatimin e kësaj reforme jetike për vendin”, thotë ai.

Sokol Hazizaj (DW/A.Muka) Eksperti Sokol Hazizaj

Ndaj për Drejtorin e Qendrës Shqiptare për Qeverisje të Mirë, Arben Çejku rikthimi tek fryma konsensuale do të ishte ndihmë jo vetëm për reformat e nisura, por dhe një lehtësim edhe për partitë politike që presin të nisin betejën elektorale.

Si hapi i pare, sipas tij, do të ishte instalizimi i një tryeze dialogu mes mazhorancës dhe opozitës. “Palët, pavarësisht kontestimeve që kanë, nuk mund të injorojnë rolin e njëra-tjetrës. Unë mendoj se kjo tryezë duhet iniciuar nga mazhoranca dhe opozita duhet t’i përgjigjet pozitivisht ftesës për të diskutuar hapur dhe për të gjetur zgjidhje për një sërë çështjesh që po kthehen në element krize të rrezikshme për vendin.” Palët duhet të ulen pa i vënë kushte njëra-tjetrës që në fillim, mendon Çejku.

Jemi në situatë të jashtëzakonshme kushtetuese

Ndërkohë pedagogu i Fakultetit të Drejtësisë, Sokol Hazizaj konstaton se Kushtetuta e Shqipërisë nuk ka në përmbajtjen e saj të ndryshuar vetëm Vetting-un, por dhe krijimin e institucioneve të reja dhe ushtrimin e detyrimeve të tjera nga organet kushtetuese, për të cilat, ai vlerëson se nuk vihet re ndonjë lëvizje. “Ne sot ndodhemi jo vetëm përpara mosbesimit politik, por thënë hapur gjendemi përpara krizës kushtetuese, pra situata është më e rëndë. Sot ne ndodhemi pse jo në situatë të jashtëzakonshme kushtetuese, të cilën vetë politika po e inspiron.