Prof. Begzad Baliu/

Ka disa vjet që Profesor Ethem Çeku merret me historinë bashkëkohore, kryesisht të Kosovës së gjysmës së dytë të shekullit XX, duke i parë Lëvizjen ilegale dhe arritjet kombëtare, si zhvillime komplementare, në raport me ndikimin ideologjik, politik e strategjik të Tiranës zyrtare, ndikimin e brendshëm të politikës serbe të Beogradit brenda politikave të brendshme dhe të jashtme të Jugosllavisë dhe së fundi, në raport me zhvillimet ideologjike e politike të Lindjes dhe Perëndimit.

Këto kërkime e ndihmuan autorin e dy vëllimeve të reja nga aspekti metodologjik për një projekt të ri të historisë kombëtare, që tani për tani përfshinë periudhën 1830-1912. Fjala është për qasjen ndaj saj në rrjedhë të një tradite, që ka krijuar historiografia shqiptare; në raport me zhvillimet historike të popujve fqinj dhe popujve e shteteve me ndikim të Europës dhe Perandorisë Osmane; si dhe në raport me dokumentet dhe kritikën historiografike të studiuesve fqinj, e të dokumenteve të proveniencës Lindore e Perëndimore dhe historiografinë ndërkombëtare të saj.

Veprat trajtojnë periudhën e zgjimit dhe ndërgjegjësimit të ri kombëtar të popullit shqiptar gjatë shekujve XIX-XX. Fjala është në radhë të parë për zgjimin e vetëdijes kombëtare si vetëdije gjuhësore, e kjo ka të bëjë me krijimin e alfabetit të veçantë për përkthimin e Biblës; përpjekjet për krijimin e shteteve autonome si formacione bashkëkohore europiane (Pashallaku i Janinës dhe ai i Shkodrës); si dhe krijimin e përbërësve: kulturorë (gjuha, letërsia, folklori), etno-historikë (mesjeta dhe heroi i kësaj kohe Skënderbeu) dhe etno-gjeografikë (hapësirat etnike ku flitet gjuha shqipe pa dallim besimi) e ushtarakë (çetat kryengritëse dhe Lidhja e Prizrenit), të cilat u kurorëzuan me shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, më 1912. Si të tilla, ato përvijojnë zhvillimet politike rajonale e ndërkombëtare, kryengritjet popullore dhe pasojat e brendshme të Perandorisë Osmane.

Prej temave historike, të cilat janë trajtuar, prej personaliteteve kombëtare e ndërkombëtare, të cilët janë përfshirë në këto zhvillime, prej përbërësve politikë, ekonomikë, ushtarakë e kulturorë, të cilët kanë marrë pjesë në zhvillimet e kësaj kohe, nuk është e vështirë të kuptohet se zgjimi kombëtar i shqiptarëve, vetëdija historike e shqiptarëve për shtetin kombëtar, politikën e brendshme dhe të jashtme, gjuhën, letërsinë dhe përgjithësisht vetëdijen kombëtare, si vetëdije për identitetin vetjak, kanë karakter europian, më parë se sa ballkanik. E para, sepse Pararilindja kombëtare e arbëreshëve është zhvilluar nën hijen e Rilindjes Europiane; e dyta, sepse bardët e këtij procesi: babai i gjuhës (Konstantin Kristoforidhi); shkrimtari më me ndikim i letërsisë shqipe (Naim Frashëri); dhe botuesi i folklorit (Thimi Mitko) punuan nën ndikimin e frymës europerëndimore; e treta, sepse ideologu i saj Naum Veqilharxhi nismën e tij e mbështeti nën ndikimin e misionarëve anglezë në Ballkan; dhe së fundi, pjesëmarrja e shqiptarëve në kryengritjet antiturke në Greqi, Rumani apo Bullgari e Maqedoni, në asnjë mënyrë nuk nënkuptojnë ndikimin e këtyre kryengritjeve ballkanike në hapësirën shqiptare. Ndryshe, si të shpjegohet fakti që shqiptarët nuk morën pjesë në kryengritjet, bie fjala serbe apo të popujve të tjerë të Ballkanit. Përkundrazi, kjo do të thotë që në këtë periudhë vetëdija kombëtare për etnitetin përtej vetëdijes fetare, në të cilin mbështeteshin fort fqinjët e tyre, ndër shqiptarët tashmë ishte konsoliduar.

A është i rastit fakti se dy përbërësit kryesorë të këtij identiteti u kurorëzuan me shkollën shqipe fillimisht, pastaj me Kongresin e Manastirit dhe shkronjat latine të tij; si dhe me Programin Europian të Sami Frashërit, si dhe shpalljen e shtetit laik të popullit shqiptar, në konflikt të përhershëm me politikat xhonturke të Perandorisë Osmane.

Parë në tërësinë e tyre, këto dy vëllime, të cilave sigurisht do të ju pasvijnë edhe vëllime të tjera, janë një këndshikim me interes në historiografinë shqiptare.

Ethem Çeku, Shqiptarët 1830-1908, Prishtinë, 2022, f, 798; Shqiptarët dhe Shqipëria 1908-1912 (Historia diplomatike e çështjes shqiptare), Prishtinë, 2024, f. 968.

Thanas L. Gjika/

Në historinë e popullit shqiptar ka pasur rëndësi të veçantë qendrimi ndaj botë Lindore dhe asaj Perëndimore. Populli ynë, si popull që jetonte që në krye të erës në gji të Europës, kishte mentalitet europian. Këtë e dëshmojnët besimi i krishter i përbashkët i përhapur midis ilirëve, grekëve e romakëve prej Shën Palit, që në shekullin e I. E dëshmojnë shkrijimet e hershme folklorike iliro-shqiptare, veprat e autorëve katolikë të shekujve XVI-XVIII me në krye Marin Barletin, Gjon Buzukun etj. E dëshmon lufta për shkrimin e gjuhës shqipe me alfabet latin, etj.

Një nga treguesit më të rëndësishëm që e dëshmon mentalitetin europian të popullit tonë, është dhe poezia e poetit tonë komëtar Naim Frashëri, shqiptar i besimit mysliman, kur shkroi tek poezia e tij “SHPREH”:

Pse s’vjen o dit’e mirë?

Pse vallë nuk vjen?

Gjer kur në errësirë?

Mos Zotit i përlqen?

As hidhe gardhë

dhe shpejto pakë.

O ditë e bardhë

jakë, se të pres , nuk vdes.

Jakë o ditë e uruar,

që lind nga perëndon,

atë anë e ke ndrituar,

e ne, pse na harron?

O dritë e jetës,

e së vërtetës,

e gazi i Zotit,

ndritna e ngrohna!

Poeti zgjodhi vargun e shkurtër 5-rrokës me rritëm të shpejtë për të shprehur “dëshirën e tij, që popilli shqiptar të çlirohej sa më parë nga zgjedha turke” (Rexhep Qosja “Porosia e Madhe”).

Mentalitetin europian të popullit shqiptar e shprehën po ashtu dhe gjithë rilindësit e tjerë, si dhe intelektualët e krijuesit shqiptarë të pas shpalljes së pavarësisë. Mbreti Ahmet Zogu i I e perforcoi me martesën e Tij me Princeshën katolike Geraldinë, dhe me Kushtetutën e Parë të Shtetit Shqiptar formuluar prej juristit Thoma Orollogaj, etj.

Ky tipar i popullit tonë filloi të dëmtohej gjatë Luftës Antifashiste me krijimin e Partisë Komuniste Shqiptare prej të dërguarve të Partisë Komuniste Jugosllave, Miladin Popoviçit dhe Dushan Mugoshës. Kjo parti filloi të mbillte në radhët e komunistëve shqiptarë dashuri e respekt për Bashkimin Sovjetik e Jugosllavinë dhe nënvlerësim e urrejtje ndaj aleatëve Perëndimorë. PKSH-ja mbas marrjes së pushtetit punoi përmes dhunës e territ për forcimin e mentalitetit Lindor dhe urrejtjen ndaj mentalitetit Perëndimor. U shpallën armiq dhe u dënuan me pushkatim pa gjyq, u burgosën e u internuan të gjithë intelektualët, klerikët dhe atdhetarët që ishin formuar në vendet e Europës Perëndimore. U punua për krijimin e kuadrove të rinj të formuar në vendet e Kampit Socialist, njerëz me mentalitet Lindor. Midis tyre pati mjaft krijues të talentuar, të cilët në veprat e tyre letrare, muzikore, artet figurative e studimet shkencore propaganduan ideologjinë e partisë shtet, ideologji që shkatërroi moralin e popullit dhe e helmoi ndërgegjen e tij. Në këto vepra sundonte mentaliteti Lindor.

Kush mundi të arratisej si Ernest Koliqi, Arshi Pipa, Martin Camaj, Sami Repishti, Stavro Skendi, Isuf Luzaj, etj, shpëtoi nga tjerërsimi. Të tjerët që mbetën në atdhe e përqafuan mentalitetin lindor, ose e thyen penën si Lasgush Poradeci, ose ranë në burgje si Et’hen Haxhiademi, Mitrush Kuteli, Kasëm Trebeshina, Visar Zhiti, etj, ose u pushkatuan si Trofn Xhagjika, Vilson Blloshmi e Genc Leka, ose u varrën në litar si Havzi Nela.

Pati midis krijuesve të formuar në vendet e Kampit Socialist si Isamil Kadare (ky më fort), Piro Mani, Viktor Gjika, Dhimitër Anagnosti, Kujtim Cashku, etj të cilët në veprat e tyre manifestuan dhe tipare desidente përmes kritikave ndaj diktaturës komuniste. Mbas ndërrimit të regjimit, pra mbas viteve 1991-1992, kritikat ndaj diktaturës komuniste, ndaj mentalitetit Lindor morën hov, por për fat të keq, pati shumë krijues që mbetën simpatizantë të regjimit të vjetër dhe mentalitetit Lindor. Nga kjo sëmundje vuajnë edhe shumica e pushtetarëve të sotëm të Shqipërisë, prandaj dita e 23 gushtit nuk është shpallur prej qeverisë shqiptare si “Dita e dënimit të krimeve të Komunizmit”.

Pa dënuar krimet e Komunizmit nuk mund të rigjenerojmë mentalitetin Perëndimor të popullit shqiptar, nuk mund të pranohemi në Bashkimin Europian.

Bujar Skëndo/

Ju i ngritët vetes një memorial planetar me veprën gjeniale të përkthyer në gjuhët e shtatë miliardë banorëve të tokës. Kurse lexuesit tuaj ju ngritën një memorial “jo duarsh”, por fryme e shpirti, të lartë deri në qiell, pikërisht aty ku të presin gjenitë botërorë. Fqinjërove në këtë jetë me Eskilin, humbës i madh, me Danten e pashmangshëm, me Shekspirin e Hamletit, princit të vështirë, me Servantesin e Don Kishotit. Dhe, po ashtu, me Xhorxh Oruellin e Franc Kafkën, të cilët ua kujtove shpesh tërë lexuesve të tu.

Dhe do fqinjërosh sërish atje lart me të gjithë këta, në Bulevardin e Gjenive, ku vendin e nderit e mban, prej 2500 vjetësh, gjeniu i verbër, vetë Homeri…

Askush prej jush atje lart nuk ka marrë me vete asnjë nga kryveprat e veta. Asgjë. Gjithçka e latë dhuratë në tokën mëmë. Të gjitha kryeveprat tuaja, bashkë me dhimbjet, gëzimet, triumfet ua latë lexuesve tuaj. Si një peng? Si një testament suprem? Trashëgimi hyjnore, pa asnjë dyshim, më e çmuara, më e shenjta që njerëzimi ka qysh kur jeta ka lindur në këtë planet të bekuar.

Është tamam sikundër e keni thënë ju. Nuk quhet vdekje. Quhet “jeta jote pa praninë tënde në botë”. Po, është vepra jote gjeniale që jeton nëpër gjenerata e shekuj dhe që në kopertinë mban emrin KADARE!

Kjo është aleanca që gjeniu dhe letërsia e tij gjeniale bën me jetë- vdekjen. Dhe me vdekje- jetën. Prandaj, ndoshta, ke thënë se nuk të tremb vdekja. Ke “zbritur” disa herë atje në Ferr për të zbuluar ëndërrat kriminale të diktaturës komuniste, duart e gjakosura deri në bërryla të “pashallarëve të kuq”… Por edhe sepse jeta këtu lart shpesh kishte qenë më ferr se vetë Ferri.

Luftëtar i lirisë! Gjeni i fjalës së shkruar artistike. Krijues i një vepre voluminoze gjeniale. Njeri i Madhërishëm. Njeri Krenar. Mik i Pashembullt.

Republika e letrave sot është në zi!

Besim Ndregjoni/

Sot Ismail Kadareja, në orët e para të mëngjesit nuk u zgjua nga gjumi të shkruante letërsi por kaloi në botën e amshuar duke u ndarë nga kombi që e deshi dhe e nderoi në pediastin botërorë duke e renditur letërsinë shqipe në elitën e letërsisë botërore. Ky shqiptar i madh nuk do të jetë fizikisht pranë nesh miqëve, kundërshtarve, elitës së fjetur shqiptare, ai shkoi tek Nënë Tereza, tek At Gjergj Fishta, tek Havzi Nela, tek At Zef Pllumi e Vilson Blloshmi. Kombin e tije e la të pasur me letërsinë e tijë që ka një emër botëror :Letërsia Kadare! Letërsia shqipe do të nderohet në botë siç është nderuar me emrin tend të pavdekshëm, mijëra të persekutuar politikë në kohën e diktaturës merni frymzim për të jetuar e përballuar vuatjet më letërsinë tënde, ti fizikisht ike, por ti je pranë nesh çdo ditë se veprat e tua letrare janë të pavdekshme.

Të shprehesh për Ju Kadarea i madh është shum e vështirë,por njohja me ju në vitet e pluralizmit ma bëjnë të lehtë ti shkruaja këto fjalë zemre nga një antikomunistë që pati fatin të ju takoi dhe të bisedoi me ju, dhe të ju kishte në krah për denimin e krimeve të komunizmit. Je i vetmi intelektual shqiptar, që nuk ishe traumatizuar nga komunizmi, por nuk u pajtova gjatë tre dekadave me politikën anti shqiptare që nuk i denoi krimet e komunizmit, përshëndetja e juaj në 20 vjetorin e Havzi Nelës, kur denonit me forcën e argumentit se “Poeti është i qetë në botën e amshuar por a është e qetë shoqëria shqiptare mbas varjes tuaj poet.” Apo kur denonit politikanët postkomunistë në at përshendetje “Kështu ishte koha” dhe kërkonit me çdo kusht të jepnin llogari xhelatët që i kryen ato krime.

Ti miku im u trondite kur u njohje me statistikën e krimeve të komunizmit me vrasjet, burgimet, internimet, zhdukjen e kufomave dhe më shkruanit “Shqipëria nuk mund të shkoj në Europë pa i denuar krimet e komunizmit. “

Ishe i vetmi që deklarove publikisht mbështetjen tuaj për denimin e krimeve të komunizmit, dhe nuk ju bashkove korit të “ashtuquajtur intelektual e akademik” që ju bashkuan gjatë këtyre 34 vitet heshtjes dhe përçmimit anti shqiptar të pushtetit dhe forcave politike që sundojnë Shqipërinë dhe nuk flasin apo të denojnë krimet ekomunizmit, sot e le Shqipërinë në një agoni trishtuese komuniste.

Do ti mungojsh elitës së kombit, shqiptarëve , nuk do të kenë fizikisht mendjen tënde të ndritur, letërsia botërore do të ketë një mangësi të madhe pa Ju.

Atdheu humbi gjeniu e mendjendriturin e letërsisë shqipe.Sot Kosova, Shkupi ,Ulqini,Presheva, Camëria, janë ne ditë zie për ty o korifeu gjenial i shqiptarisë.

Por siç nderohet Homeri në shekuj, ashtu do të nderohet vepra e jote o Shqiptari i pavdekshëm Ismail Kadare.

Atdheu vajton për birin e saj, por vepra e tijë ndriçon për jetë në tokën Skënderbeut.

Ngushllimi im për Helenën bashkëshorten, dhe bashkëluftëtaren e denjë për Ju, për vajzat dhe nipërit e mbesat është që ti paraqes publikut dy përshendetje e Isamil Kadaresë drejtuar antikomunistëve dhe ish të burgosurve dhe të përndjekurve politikë :

Nga Ismail Kadare

Po ju dërgoj mesazhin tim të solidaritetit, për përkujtimin e poetit martir Havzi Nela. U mbushën njëzet vite që iu mor jeta, me një nga format më të vjetra e më barbare të dënimit që ka njohur njerëzimi: me varje. Vetë kjo formë e sidomos ky afat njëzetvjeçar, tingëllojnë të pabesueshme. Prej kohësh nuk ka patur vrasje poetësh në kontinentin europian. E aq më pak prej kohësh nuk ka patur varje, por Shqipëria nuk bënte pjesë as në Europë as në kontinentin e qytetëruar të popujve. Shqipëria në vitin 1988, në prag të rënies së komunizmit, ishte ende një njollë e zezë në hartën e kontinentit, një njollë e turpit dhe e krimit në shkallë planetare.

Rendi komunist i egërsuar nga shenjat e para të lirisë, ashtu si bisha që egërsohet prej sinjaleve të dritës, donte të jepte një mesazh të kundërt me shpresën. Një mesazh frikësimi dhe tmerri. Dhe, për të qenë i besueshëm se ende nuk do të bënte asnjë lëshim, për të bindur të tjerët dhe veten e vet se ende ishte i aftë të vriste, zgjodhi formën më barbare të marrjes së jetës: varjen me litar.

Një poet u lëkund në trikëmbësh, në qytetin verior të Kukësit. Kjo tregonte se programi themelor i stalinizmit shqiptar, vazhdonte të mbetej i pandryshuar. Ashtu si në vitet 1945-1947, kur rrëzoi me plumb e me litar elitën kulturore, fetare e politike shqiptare, ashtu si më pas kur rrëzoi mijëra të tjerë, ky program vazhdoi të mbështetej mbi krimin dhe kryesisht mbi krimin. Krimi i jepte kurajo në orët e panikut, krimi i qetësonte në orët e ligështimit. Pa krim shefat komunistë ndiheshin të dobët e të squllët. Me krimin ndiheshin trima, si githë fikacakët.

Poeti Havzi Nela, që po të ishte gjallë do të festonte së shpejti 75-vjetorin e lindjes së tij është një këmbanë që ende bije për shoqërinë shqiptare. Të mos e dëgjosh këtë këmbanë do të thotë të vazhdosh të shkelësh me këmbë lirinë e Shqipërisë.

Krahas hezitimit për të dënuar krimet e komunizmit, një dukuri tepër e shqetësuar për të mos thënë monstruoze, vazhdon në Shqipëri. Pasioni i habitshëm për t’u dhënë tituj e nderime njerëzve që jo vetëm nuk bënë asgjë për lirinë, por që bënë gjithçka për ta shtypur atë.

Shoqëria shqiptare ka nevojë të shkundet e të mbrojë liritë demokratike kundër çdo lloj kërcënimi që i vjen nga çdol loj drejtimi e i fshehur pas çdo lloj maske. Vetëm kështu ajo do të jetë në gjendje të fitojë drejtpeshimin e munguar. Martirët e kanë qetësinë e tyre atje ku pushojnë. Është shoqëria shqiptare ajo, që nuk e ka. Dhe për këtë duhet të luftojnë të gjithë.

Me nderime

Ismail Kadare

Tiranë 10 gusht 2008

Ismail Kadare : “Denimi i krimeve të Komunizmit” lidhet më fatin e Shqipërisë dhe të ardhmes së saj europjane!

Përshendetja e Kadares drejtuar Unionit Mbarkomtar të Burgosurve dhe të Përndjekurve Politikë dhe Presidentit të Unionit Besim Ndregjoni më rastin e 25 vjetorit të themelimit të Shoqatës!

Të nderuar miq të Unionit Mbarkombëtar të të Burgosurve dhe të Përndjekurve Politikë të Shqipërisë.

Zoti President i Unionit, Besim Ndregjoni!

Më një tronditje të thellë lexova letrën tuaj. Ku ju parashtroni shqetsimin tuaj të drejtë për mosdenimin e mjaftueshëm të krimeve të komunizmit në Shqipëri, për zvarritjen e rehabilitimit të të dënuarve dhe të gjithë personave që lidhen me to.

Fakti se nuk është hera e parë që ju ngrini probleme të tilla, shton edhe më shumë dramacitetin e tyre dhe e bën edhe më të pafalshme vonesën e përgjigjes.

Ju përmendni shifra ngjethëse për terrorin e regjimit komunist, për të dënuarit më burgje e tortura, për të internuarit, të pushkatuarit me gjyq e pa gjyq, për gra e klerikë të gjithë besimeve, që nuk u gjendën ende varret, për kampe të shfarosjes e gjithfarë tmerreve që mendja njerzore e ka të vështirë t’i përfytyrojë.

Ndërsa hezitimin për zbulimin e këtyre krimeve bëhet përherë e më i dukshëm , zelli për rikthimin e pamjeve të tiranisë së përmbysur e të personazheve të saj të egër, në një ngjyrim të zbutur e gati gati normal, sa vete e bie në sy më fort. Kjo shoqërohet me kujtime e ditëve nostalgjikë, më shprehje tinzare në trajtë maksimash “Kështu ka qënë ajo kohë ‘’. Ka pasur edhe gjëra të mira” etj,,, etj.

Koha normale e një populli përfshin faza të ndryshme, herë më të mbara e herë më të vështira. Por një periudhë terrori si ajo që u përmënd më lart, është e padurushme. Një kohë e tillë dhe një histori e tillë, nuk janë kohë dhe histori e ekzistencës së një populli, por ato të shuarjes së tij. Ndaj mohimi i tyre është i domosdoshëm, një orë e më parë.

Unë ju kuptoj dhe ju mbështes plotësisht në aksionin tuaj, i cili nuk ju perket vetëm juve, por drejtpërdrejt lidhet me fatin e Shqipërisë dhe të ardhmes së saj europiane.

Me nderime

ISMAIL KADARE

Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave/

Shkrimtari Ismail Kadare u shua mëngjesin e sotëm në moshën 88-vjeçare. Rrugëtimi i tij qe gjallërisht i karakterizuar nga një veprimtari letrare e pangjashme, me gjurmë të pashlyera në panteonin e letrave shqipe dhe botërore, duke siguruar përjetësinë në rrjedhën e kohës.

Vokacioni i tij për letërsinë zuri fill që në moshë të hershme, kohë kur djalosharit Kadare do t’i linte mbresë të pashlyeshme leximi i tragjedisë “Makbethi” të autorit anglez, William Shekspir. Në vendlindje, në Gjirokastrën e gurtë, do të qendronte deri në përfundimin e arsimit të mesëm, kur përgatiti për botim ciklin e tij të parë me poezi “Frymëzimet djaloshare” (1954). Mandej, u vendos në Tiranë, ku kreu studimet e larta në degën e Gjuhë-Letërsisë dhe u diplomua për “Mësuesi”.

Në harkun e vjetëve 1958-1960, Kadare thelloi studimet e tij në domenin e letërsisë në Institutin “Maksim Gorki” në Moskë. Në vitin 1960, i detyruar t’i braktiste studimet për shkak të ndërprerjes së marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe ish-Bashkimit Sovjetik, u kthye në atdhe dhe nisi angazhimin në gazetari.

Në vitin 1963, pas një retushimi të herëpashershëm, u botua romani i tij “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, i cili pati jehonë edhe përtej vendit. Tematika e natyrës liridashëse të shqiptarëve që vërehet në këtë vepër, do të ishte kryefjalë edhe e romanit “Kështjella”, botuar në vitin 1970. Në këtë rrjedhë, autori u frymëzua edhe për shkrimin e romanit “Krushqit janë të ngrirë”, i cili flet mbi demonstratat e vitit 1981 të shqiptarëve të Kosovës.

Megjithatë, pena e Kadaresë nuk do t’i kursente as kritikat ndaj traditave prapanike të shoqërisë, siç rrok romani “Kronikë në gur” (1970). Në vargun e publikimeve të pandërpera, romani alegorik “Nëpunësi i Pallatit të ëndrrave” (1981), veçohet si më i lakuari në tërësinë e veprës së Kadaresë. Në vjeshtën e vitit 1990, Kadare u largua drejt Francës dhe u rikthye në atdhe pas zhvillimeve të para demokratike.

Që prej vitit 1996, shkrimtari shqiptar është anëtar i asociuar (përjetësisht) i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike të Francës. Ai është vlërësuar me një sërë çmimesh ndërkombëtare (“Man Booker Prize”, “Princi i Asturias” etj), si i përzgjedhur në radhët e shkrimtarëve botërisht të njohur, sikurse Gabriel Garcia Marquez, Günter Grass dhe Milan Kundera. Deri më tani, veprat e tij janë përkthyer në rreth 45 gjuhë të botës.

Kadare është dekoruar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë me Urdhrin “Nderi i Kombit”, si edhe nga shteti francez me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”. Bashkëlidhur fotos gjendet kopja e dorëshkrimit të romanit të tij të parë, “Qyteti pa reklama” (u shkrua që në vitin 1959, por mbeti në dorëshkrim dhe u botua pas viteve ’90), dhuruar DPA-së nga autori më 24 maj, 2002.