Jeton KELMENDI PhD*/

Në një demokraci të re dhe ende të brishtë si kjo e Kosovës, perceptimi shpesh ka marrë rolin e realitetit, ndërsa e vërteta – e cila kërkon kohë, durim dhe argument – është zëvendësuar nga narrativat emocionale dhe të ndërtuara me kujdes politik. Në këtë luftë të perceptimeve, Lëvizja Vetëvendosje ka arritur të krijojë një epërsi të dukshme, duke ndërtuar me mjeshtëri një sistem komunikimi politik që jo vetëm e forcon bazën e saj elektorale, por edhe e dobëson çdo kundërshtar politik, institucional apo shoqëror, që nuk i përshtatet këtij realiteti të ri të perceptuar. Këtu mund të shihet nga Partitë politike deri te mediet.

Nga idealizmi në menaxhimin e perceptimit

Vetëvendosje u ngrit mbi një platformë idealiste dhe populiste: sovranitet, drejtësi, barazi, luftë kundër korrupsionit dhe nepotizmit. Në vitet e para, kjo lëvizje u perceptua si zëri moral i shoqërisë kosovare, si opozita e vetme e pastër ndaj një elite të korruptuar që kishte keqpërdorur lirinë e fituar me gjak. Ky perceptim e mbajti gjallë për më shumë se një dekadë, deri në momentin kur Vetëvendosje mori pushtetin. Dorën në zemër kë kemi para sysh një përjudhë të gjatë kohore, derisa populizmi mori instruksione nga shërbime të caktuara jashtë vendit. Kësi soji, sapo erdhi në pushtet, LVV kuptoi se për ta mbajtur këtë status të “engjëllit politik” duhej ta menaxhonte perceptimin po aq fuqishëm sa qeverisjen. Kështu filloi të ndërtohej një strategji e qëndrueshme komunikimi publik, që kishte për qëllim ruajtjen e bindjes se çdo kritikë ndaj LVV-së është automatikisht një sulm ndaj shtetit, ndaj reformës apo ndaj vetë “popullit”.

Lufta për narrativë

Në Kosovë, lufta politike ka kaluar nga përplasja e ideve në përplasjen e narrativave. Në këtë terren, LVV ka treguar një efikasitet të jashtëzakonshëm. Përmes kontrollit të hapësirës publike – veçanërisht rrjeteve sociale dhe komunikimit direkt me masat – ajo ka krijuar një ndarje të thellë midis “neve” dhe “atyre”.
“Ne” jemi populli, të pastërtit, të përkushtuarit ndaj shtetit;
“ata” janë të vjetrit, të korruptuarit, armiqtë e reformës, madje edhe bashkëpunëtorët e të huajve që duan ta sabotojnë Kosovën, thjeshtë duke i future në një grup të gjithë me listen Serbe dhe Vuçiqin.

Ky diskurs i thjeshtuar, por emocionalisht i fuqishëm, i ka dhënë LVV-së një avantazh të madh në ndërtimin e perceptimit publik. Për një pjesë të madhe të opinionit, mjafton që një politikë, një media apo një intelektual të mos pajtohet me qeverinë, që të etiketohet menjëherë si “armik i shtetit”. Kështu, në vend të debatit racional dhe kritikës së ndërtuar mbi fakte, kemi një ndarje morale – një dualitet që përjashton çdo mes dhe çdo reflektim të nuancuar. Në këtë kontekst duke potencuar faktin se LVV po I keqperdor shtresat më të paarsimuara të shoqërisë.

Rrjetet sociale si terren i betejës

Rrjetet sociale janë bërë fusha kryesore e kësaj lufte për perceptim. LVV ka krijuar një mekanizëm të sofistikuar komunikimi digjital: një përzierje e aktivistëve të organizuar, figurave publike që mbajnë të njëjtin narrativ dhe një ushtrie virtuale simpatizantësh që amplifikojnë çdo mesazh të qeverisë dhe sulmojnë çdo zë kundërshtues.

Në këtë ekosistem komunikimi, lajmi nuk është më çështje fakti, por interpretimi i faktit. Një vendim qeveritar i dobët, një dështim diplomatik apo një skandal administrativ mund të paraqitet si fitore, mjafton që narrativi të ndërtohet me kujdes dhe të përforcohet në mënyrë masive përmes mediave sociale.

Për shembull, në rastet kur qeveria ka dështuar në raportet ndërkombëtare – si në menaxhimin e krizave në veri apo në marrëdhëniet me partnerët perëndimorë – LVV nuk e ka lejuar që dështimi të shndërrohet në perceptim negativ. Përkundrazi, përmes një gjuhe nacionaliste dhe përmes etiketimit të kritikëve si “vegla të të huajve”, ajo e ka transformuar realitetin në një version heroik: qeveria po lufton e vetme kundër një bote të padrejtë, madje edhe kundë vet partive tradicionale të Kosovës.

Dobësimi i kritikës dhe institucionalizimi i perceptimit

Një nga pasojat më të thella të kësaj lufte perceptimesh është dobësimi i hapësirës për kritikë të pavarur. Mediat dhe intelektualët që guxojnë të artikulojnë kritika ndaj qeverisë shpesh ballafaqohen me linçime virtuale, akuza për tradhti apo etiketime për motive të errëta.

Kështu, në mënyrë të ngadalshme, perceptimi i ndërtuar nga qeveria fillon të zëvendësojë faktet. Në vend që qytetarët të pyesin: “A po funksionon mirë shteti?”, pyetja e nënkuptuar bëhet: “A po e dobëson dikush shtetin?”. Ky ndryshim i vogël në logjikën e debatit publik është thelbësor, sepse zhvendos fokusin nga përgjegjësia institucionale te lojaliteti politik.

Në këtë klimë, edhe institucionet që duhet të jenë të pavarura – si sistemi gjyqësor, mediat apo organizatat e shoqërisë civile – ndihen nën presionin e perceptimit. Çdo qëndrim neutral ose kritik mund të interpretohet si “pozicionim kundër popullit”. Dhe kur perceptimi bëhet matësi i moralit politik, e vërteta zhduket në heshtje.

Ndikimi mbi demokracinë dhe kulturën politike

Lufta për perceptim po e ndryshon vetë strukturën e demokracisë kosovare. Ajo po e kthen qytetarin nga një aktor racional që vlerëson programet dhe rezultatet, në një ndjekës emocional që identifikohet me simbolikën e pushtetit.
Në vend të qeverisjes përmes institucioneve, kemi qeverisje përmes ndjesive kolektive.
Në vend të transparencës, kemi retorikë morale.
Në vend të llogaridhënies, kemi justifikim patriotik.

Kjo zhvendosje është e rrezikshme, sepse e zëvendëson ndërtimin e shtetit me ndërtimin e perceptimit për shtetin. Ndërsa qytetarët jetojnë me ndjesinë se janë pjesë e një ndryshimi të madh, realiteti institucional shpesh ngelet i njëjtë: burokracia, mungesa e meritokracisë dhe korrupsioni nuk zhduken, por thjesht marrin forma të reja, më të veshura me gjuhë populiste.

Pushteti dhe iluzioni i moralitetit

Një element tjetër që e bën të fuqishme strategjinë e perceptimit është përdorimi i moralitetit politik si armë. Vetëvendosje e ka ndërtuar imazhin e saj mbi ndarjen e qartë midis “të pastërve” dhe “të korruptuarve”. Por me kalimin e kohës, kjo ndarje ka filluar të përdoret si instrument i kontrollit të narrativës: çdo kritikë ndaj partisë interpretohet si përpjekje për ta “ndotur” moralin e saj.

Kështu, në vend që morali të jetë një vlerë universale, është bërë monopol politik. Dhe kur morali bëhet pronë e një partie, e vërteta zhduket nën hijen e drejtësisë së vetëshpallur.

Rruga përpara: rikthimi i së vërtetës

Nëse Kosova dëshiron të dalë nga kjo spirale perceptimesh, duhet të ndërtojë një kulturë të re politike – një kulturë që e vlerëson të vërtetën mbi emocionin, debatin mbi etiketimin dhe faktin mbi perceptimin.
Kjo kërkon disa hapa të qartë:

1.     Forcimin e mediave të pavarura – që nuk varen nga buxheti publik apo nga ndikimi politik, por që mund të ndërtojnë besueshmëri përmes profesionalizmit dhe fakteve.

2.     Edukim politik qytetar – për të zhvilluar aftësinë kritike dhe për të ndarë propagandën nga analiza.

3.     Transparencë institucionale – që faktet e qeverisjes të jenë publike dhe të pakundërshtueshme, për të shmangur manipulimin narrativ.

4.     Krijimin e një opozite të re konstruktive – që nuk reagon vetëm emocionalisht, por ofron alternativa reale, duke luftuar perceptimin me argumente.

Përfundim: midis dritës dhe hijes së perceptimit

Në historinë moderne të Kosovës, kjo periudhë do të kujtohet si koha kur perceptimi e mundi të vërtetën. Jo sepse e vërteta nuk ekziston më, por sepse ajo nuk ka më hapësirë të dëgjohet.
Në një shoqëri ku politika e perceptimit ka zëvendësuar politikën e ideve, qytetari është bërë spektator i një shfaqjeje të përhershme – ku çdo aktor mundohet të duket i drejtë, më shumë sesa të jetë i tillë.

Por perceptimi, sado i fuqishëm të duket, është i përkohshëm. E vërteta, sado e vonuar, ka forcën e kthimit. Dhe në fund, çdo qeveri, çdo lëvizje, çdo udhëheqës përballet me momentin kur propaganda nuk mjafton më.

Në atë moment, perceptimi do të thyhet si xham nën peshën e realitetit. Dhe atëherë, shoqëria kosovare do të duhet të rikthehet tek ajo që është thelbësore: tek e vërteta, si themel i lirisë dhe si garanci e vetme për demokracinë që ende po mësojmë ta ndërtojmë.

Tiranë më 11 Tetor 2025/

Kontrollet me qëllim presionin psikologjik dhe orët e gjata të mbajtjes në pikat kufitare të gazetarëve sportivë shqiptarë në Serbi janë sjellje shtetërore represive ndaj shtetasve të huaj. Në mediat ndërkombëtare dhe ato shqiptare, dje dhe sot, janë publikuar ankesa nga gazetarë të njohur sportivë të cilët kanë mbërritur në Serbi për të raportuar ndeshjen e ekipeve kombëtare të futbollit, që do të zhvillohet në Leskovac të Serbisë.

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë është vënë në dijeni nga pesë kolegë të mediave audiovizive, të cilët janë përballur në aeroportin e Beogradit si dhe në pikën kufitare që bashkon Maqedoninë e Veriut me Serbinë me kontrolle të përsëritura, mbajtje për disa orë të pasaportave, intervistime absurde nga punonjës të kontrollit kufitar dhe jo vetëm, si dhe me pyetje provokative dhe të ripërsëritura si në seanca të një lufte psikologjike, me qëllim tensionimin dhe stresimin e gazetarëve.

Sjellje të tilla janë të papranueshme dhe dëshmojnë qartë se në Serbi ndaj gazetarëve shqiptarë ka një klimë shtetërore të papranueshme dhe të pangjashme me realitetin e vendeve të BE apo të hapësirës së Ballkanit Perëndimor. UGSH apelon pranë organizatave simotra të gazetarëve në Serbi që për raste të tilla ndaj gazetarëve shqiptarë duhet të ofrojnë solidaritetin e reagimit dhe përkrahjes së kolegeve të ardhur nga një vend i rajonit për qëllim të pasqyrimit të aktivitetit të rëndësishëm sportiv. Nga ana tjetër u bëjmë thirrje autoriteteve serbe të ushtrojnë të gjitha detyrimet ligjore për garantimin e sigurisë dhe lirisë së lëvizjes për gazetarët shqiptarë si në rastin e kësaj veprimtarie të rëndësishme sportive ashtu edhe për qëllime turistike dhe profesionale.

Zyra Informuese

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë

Nga Rafael Floqi/

Pas më shumë se një viti lufte shkatërrimtare në Rripin e Gazës, Izraeli dhe Hamasi arritën një marrëveshje historike të quajtur “faza e parë e paqes”, e cila parashikon ndalimin e armiqësive, shkëmbimin e pengjeve dhe të burgosurve, dhe një plan të gjerë për rindërtimin e Gazës nën mbikëqyrjen ndërkombëtare. Kjo marrëveshje, e shpallur në Sharm el-Sheikh, është cilësuar si “një rreze drite në errësirën e Lindjes së Mesme”, por edhe si një provë e madhe për paqen e qëndrueshme.

Në qendër të këtij zhvillimi qëndron edhe roli i papritur i presidentit amerikan Donald Trump, i cili, pas rikthimit të tij në skenën ndërkombëtare si ndërmjetës i paqes, arriti të përdorë lidhjet e tij personale me liderë rajonalë dhe kredencialet e “njeriut që nënshkroi Abraham Accords” për të krijuar terrenin e marrëveshjes.

Një marrëveshje e diktuar nga realiteti dhe rraskapitja

Lufta mes Izraelit dhe Hamasit pas 7 tetorit kishte shkatërruar çdo formë normaliteti në Gaza. Mbi 35 mijë të vrarë, miliona të zhvendosur, infrastruktura e rrafshuar, dhe një krizë humanitare që kishte tronditur opinionin ndërkombëtar. Për Izraelin, lufta ishte kthyer në një spirale politike që kërcënonte të përmbyste qeverinë e Netanyahut; për Hamasin, mbijetesa politike ishte bërë e vetmja strategji.

Në këtë kontekst lodhjeje dhe presioni ndërkombëtar, marrëveshja e paqes nuk ishte produkt i një ideali, por i një domosdoshmërie politike dhe humane. Ajo u arrit përmes një kombinimi të pazakontë faktorësh: diplomacisë egjiptiane, ndërmjetësimit të Katarit, mbështetjes së OKB-së dhe – në fazën përfundimtare – ndërhyrjes së drejtpërdrejtë të presidentit Trump dhe ekipit të tij të afërt, që përfshinte ish-këshilltarin Jared Kushner dhe biznesmenin Steve Witkoff, tani emisar i posaçëm për Lindjen e Mesme.

Trump, nga “dealmaker” te ndërmjetës strategjik

Trump ka luajtur një rol që, ndonëse jo formal, ka qenë thelbësor në çarjen e bllokadës diplomatike. Ai përdori kanalet e tij private me udhëheqësit e Egjiptit, Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara për të garantuar se çdo marrëveshje do të përfshinte një plan të qartë ekonomik për Gazën – një element që e bënte paqen më të prekshme.

Sipas burimeve të “The Jerusalem Post” dhe “Al-Arabiya”, Trump këmbënguli që marrëveshja të mos shihej si fitore për asnjërën palë, por si “një ndalesë e domosdoshme për të shpëtuar jetë dhe për të rindërtuar shpresën”. Ai kërkoi që ndihma ekonomike të mos kalonte përmes strukturave të Hamasit, por përmes një autoriteti të përkohshëm ndërkombëtar të mbikëqyrur nga OKB-ja, Egjipti dhe SHBA.

Ky koncept u pranua pjesërisht në draftin final të marrëveshjes, duke krijuar një strukturë të re administrative për menaxhimin e Gazës – një ide që Trump e kishte propozuar që në vitin 2020 në planin e tij “Peace to Prosperity”.

“Stili Trump”: Diplomaci përmes presionit dhe pragmatizmit

Ndryshe nga diplomatët tradicionalë, Trump nuk e fshehu karakterin e tij transaksional. Ai i qas marrëveshjet si negociata biznesi, ku secila palë duhet të fitojë diçka të matshme. Në këtë rast, ai i dha Egjiptit garanci për ndihmë ekonomike amerikane; i siguroi Izraelit se do të mbetej aleat strategjik; dhe i ofroi Katarit mundësinë për të rritur imazhin ndërkombëtar si ndërmjetës i paqes. Kjo qasje – e ashpër, por efektive – rezultoi në një kombinim presioni dhe joshjeje që e detyroi Hamasin të pranonte marrëveshjen. Një diplomat egjiptian e përshkroi procesin kështu: “Trump nuk foli për moralin e luftës, por për koston e saj. Ai u tha të gjithëve: ose ndaloni tani, ose humbni gjithçka që keni fituar.”

Kjo lloj diplomacie, megjithëse e kritikuar nga disa si cinike, funksionoi në terrenin e Lindjes së Mesme, ku fuqia dhe interesi janë shpesh monedha më e vlefshme se idealet.

Reagimet ndërkombëtare: Mes entuziazmit dhe dyshimit

Marrëveshja u përshëndet gjerësisht nga OKB, Bashkimi Europian dhe shumica e vendeve arabe. Në Tel Aviv, familjet e pengjeve e pritën me lot dhe flamuj. Në Gaza, njerëzit dolën në rrugë për të parë për herë të parë kamionët me ushqime dhe ilaçe që hynin pas muajsh. Por entuziazmi nuk e fshehu skepticizmin. Organizatat e të drejtave të njeriut paralajmëruan se marrëveshja është e brishtë dhe se pa një plan politik të qëndrueshëm për shtetin palestinez, çdo paqe do të mbetet e përkohshme.

Kritikët e Trumpit në SHBA e akuzuan se po përdor marrëveshjen si platformë politike për të rikthyer veten në qendër të diplomacisë botërore, duke shfrytëzuar reputacionin e “njeriut të marrëveshjeve”. Por edhe kundërshtarët e tij e pranojnë se ai arriti të ringjallë një proces që ishte zhytur në gjak dhe ngërç. Rëndësia gjeopolitike: Një kthesë në ekuilibrat rajonalë

Kjo marrëveshje nuk është vetëm një armëpushim; është edhe një sinjal i ri për ekuilibrat e Lindjes së Mesme. Izraeli për herë të parë pranon një plan rindërtimi që nuk e kontrollon plotësisht. Palestinezët marrin një dritë jeshile për një strukturë të përkohshme vetëqeverisjeje që mund të evoluojë në një entitet politik më të qëndrueshëm. Shtetet e Bashkuara, përmes Trumpit, rikthehen si aktor dominues në rajon pas një periudhe boshllëku të administratës Biden. Arabia Saudite dhe Emiratet shohin një mundësi për të përdorur fondet e tyre të investimeve për të garantuar stabilitetin rajonal.

Në këtë kuptim, marrëveshja shkon përtej ndalimit të armëve — ajo hap një fazë të re të “paqes ekonomike”, ku rindërtimi, investimet dhe interesat e përbashkëta mund të zëvendësojnë përkohësisht narrativat ideologjike.

Trump si katalizator i një procesi më të gjerë

Trump e ka paraqitur veten si njeriun që “ndalon luftërat përmes marrëveshjeve”. Ai nuk i frikësohet të negociojë me liderë të diskutueshëm dhe e sheh suksesin përmes rezultateve praktike, jo parimeve morale. Në rastin e Izraelit dhe Hamasit, kjo filozofi e bëri të mundur një marrëveshje që shumë e konsideronin të pamundur. Në fjalimin e tij pas nënshkrimit të marrëveshjes, Trump deklaroi:

“Nuk ka fitues në një luftë që vret fëmijë. Fitorja e vetme është kur njerëzit kthehen në shtëpi dhe fillojnë të ndërtojnë.”

Kjo retorikë, e kombinuar me një qasje të qartë për ndihmën ekonomike dhe sigurinë, i dha marrëveshjes një element pragmatik, të cilin shumë diplomatë tradicionalë e kishin humbur.

Sfida të hapura dhe pyetje të mëdha

Megjithatë, marrëveshja mbetet e brishtë. Pyetjet kryesore që lindin janë: Kush do të garantojë zbatimin e saj? A do të pranojë Izraeli një tranzicion politik në Gaza që përfshin elementë të qeverisjes palestineze? A do të mbetet Trump i angazhuar në proces apo do ta përdorë këtë si trampolinë elektorale? Në terren, sfidat janë të mëdha. Gaza ka nevojë për rindërtim total: energji, ujë, spitale, shkolla, rrugë. Pa një plan afatgjatë për zhvillim dhe pa një ndjenjë drejtësie për viktimat, paqja mund të shndërrohet shpejt në një pauzë para një cikli të ri dhune.

Paqe e përkohshme apo fillimi i një epoke të re?

Marrëveshja Izrael–Hamas mbetet një kompromis i vështirë, por edhe një dëshmi se diplomacia, kur udhëhiqet nga interesa konkrete dhe jo vetëm nga retorika, mund të prodhojë rezultate. Në këtë kuptim, roli i Trumpit ishte më shumë se simbolik: ai riktheu bindjen se udhëheqja personale, energjia politike dhe pragmatizmi amerikan mund të luajnë ende rol në zgjidhjen e krizave globale.

Në fund, paqja nuk është një nënshkrim, por një proces. Dhe nëse kjo marrëveshje arrin të mbijetojë, ajo mund të shënojë jo vetëm fundin e një lufte, por fillimin e një formule të re për paqen në Lindjen e Mesme, ku stabiliteti vjen jo nga idealet, por nga llogaritja e përbashkët e interesit njerëzor dhe ekonomik.

Ballkani sot është si një urë mbi humnerë, që mbahet mbi tri shtylla: Dejtonin, rendin kushtetues të Kosovës dhe Marrëveshjen e Ohrit. Po të thyhet njëra, ura bie, dhe bashkë me të bie arkitektura e paqes. Ky është momenti i fundit për të zgjedhur mes indiferencës që sjell tragjedi dhe veprimit që mbron stabilitetin. Historia nuk fal ata që nuk mësojnë: hija e viteve ’90 po troket sërish në dyert tona.

Nga Prof. dr. Skënder ASANI

Ballkani po hyn përsëri në një stinë të rrezikshme, ku hija e së kaluarës po tenton të mbulojë të tashmen dhe të ardhmen e rajonit. Nëpërmjet strategjive të mirëkoordinuara, projektet hegjemoniste, që dikur e çuan në shpërbërje të përgjakshme në ish-Jugosllavinë, po ringjallen nën petkun e të ashtuquajturës “botë serbe”. Nga sulmi paramilitar në Banjskë të Kosovës, tek retorikat e përditshme secesioniste në Bosnje e Hercegovinë, e deri te përpjekjet e sofistikuara për ta relativizuar Marrëveshjen e Ohrit në Maqedoninë e Veriut, po shfaqet një linjë e qartë veprimi: hapja e krizave paralele për të minuar themelet e shteteve multietnike dhe për të shkatërruar arkitekturën e stabilitetit ballkanik.

Historia e viteve ’90 është një paralajmërim i gjallë. Atëherë, vonesat në reagim, indiferenca dhe mungesa e vendosmërisë ndërkombëtare u paguan me gjak, gjenocid dhe shpërngulje biblike popullsish. Luftërat nuk u ndalën nga apeli moral, por vetëm pasi pasojat kishin arritur dimensione të pariparueshme. Vetëm pas Dejtonit (1995), ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë (1999) dhe Marrëveshjes së Ohrit (2001), Ballkani u ngrit mbi tri shtylla të reja, të brishta, por të domosdoshme, mbi të cilat u vendos rendi i ri i paqes. Sot, këto tri shtylla janë nën goditje të sinkronizuara. Bosnja kërcënohet nga retorika që përgatit terrenin për ndarje, Kosova ballafaqohet me tentativa për destabilizim dhe delegjitimim të sovranitetit, ndërsa në Maqedoninë e Veriut, Marrëveshja e Ohrit po sfidohet në vetë thelbin e saj.

Retorika e fundit e Beogradit, e paraqitur si paralajmërim për “rrezikun e luftës”, fsheh një strategji të sofistikuar për të devijuar vëmendjen nga krizat e brendshme dhe për të manipuluar klimën politike rajonale. Pas dështimeve të dukshme në Bosnje dhe Banjskë, fokusi është zhvendosur drejt Maqedonisë së Veriut, ku instrumentalizimi i ndasive të brendshme dhe politikat antishqiptare janë bërë mjet për të eliminuar subjektin politik shqiptar që buron nga Marrëveshja e Ohrit. Ngadhnjimi ose dështimi i këtij projekti, sipas intensitetit të investimit të padronit të botës serbe dhe retorikës manipulatore të kryeministrit maqedonas, do të varet drejtpërdrejt nga rezultati i zgjedhjeve lokale të tetorit, të cilat për llogaritë e Beogradit janë shndërruar në një provë për konfigurimin e ardhshëm të balancave politike në rajon. Kjo strategji, e mbështetur mbi narrativën e frikës dhe tensioneve ndëretnike, synon të bartë krizën drejt Kosovës, Bosnjës dhe më gjerë, duke krijuar terren për destabilizim të kontrolluar që prodhon kaos dhe varësi politike.

Në këtë rrethana, Ballkani nuk duhet parë si një krizë periferike, e kufizuar në margjinat e kontinentit. Ai është pjesë integrale e një tabloje gjeopolitike globale. Agresioni rus në Ukrainë sfidon rendin ndërkombëtar dhe parimin e sovranitetit; konfliktet e ndezura në Lindjen e Mesme po konsumojnë vëmendjen e fuqive të mëdha. Pikërisht në këtë moment shpërqendrimi strategjik, projekti i “botës serbe” kërkon të avancojë. Nuk është rastësi që skenarët destabilizues në Kosovë, Bosnje dhe Maqedoni zhvillohen paralelisht, duke ndjekur të njëjtat modele: përdorimin e paramilitarëve, sulmin ndaj marrëveshjeve ndërkombëtare dhe nxitjen e narrativave nacionaliste të dhunshme.

Marrëveshja e Ohrit nuk është një dokument i zakonshëm politik, por një kontratë themelore mbi të cilën u rindërtua paqja, u garantua barazia ndëretnike dhe u rivendos rendi kushtetues i Maqedonisë së Veriut. Çdo tentim për ta relativizuar ose për ta zhbërë nuk është një çështje e brendshme, por një sulm ndaj arkitekturës së stabilitetit ballkanik. Nëse bie kjo marrëveshje, pasojat nuk do të kufizohen vetëm në Shkup: ato do të përhapen si efekt domino në gjithë rajonin, duke rrezikuar që kufijtë, identitetet dhe sovranitetet të kontestohen sërish me gjuhën e dhunës.

Ky paralajmërim është preventiv dhe strategjik: vetëm një unitet unifikues i subjekteve shqiptare, i qëndrueshëm, koherent dhe vizionar, mund të neutralizojë këto prirje dhe të parandalojë realizimin e projekteve të paralajmëruara. Vetëm përmes këtij uniteti mund të mbrohet stabiliteti, paqja dhe ekuilibri politik i rajonit, të garantohet sovraniteti dhe e drejta kolektive e komunitetit shqiptar, duke i kthyer në dështim të plotë çdo tentativë të jashtme për fragmentim e destabilizim. Ky është një sinjal preventiv ndaj atyre që besojnë se ndarjet dhe përçarjet mund të prodhojnë kontroll sepse historia ka dëshmuar se vetëm bashkimi strategjik shqiptar është ai që përcakton ekuilibrin e paqes dhe kufizon çdo projekt që rrezikon arkitekturën politike të rajonit.

E përbashkëta e këtyre tri pikave të tensionit është e qartë: në shënjestër është rendi kushtetues dhe marrëveshjet ndërkombëtare që ndërtuan paqen. Nëse shembet njëra prej këtyre shtyllave Dejtoni në Bosnje, sovraniteti i Kosovës apo Marrëveshja e Ohrit do të shembet e gjithë ura mbi të cilën qëndron paqja në Ballkan. Dhe një herë që ura bie, ajo nuk shembet vetëm për një vend, por për të gjithë rajonin.

Prandaj, ky nuk është thjesht një apel akademik, por një thirrje urgjente për veprim preventiv dhe të koordinuar.

Nuk duhet lejuar që Ballkani të shndërrohet sërish në një vatër krize që thith energjitë e diplomacisë ndërkombëtare dhe konsumon gjakun e popujve të tij. Mbrojtja e Marrëveshjes së Ohrit, ruajtja e rendit kushtetues të Kosovës dhe garantimi i integritetit të Bosnjes nuk janë çështje lokale, por interesa strategjike të rendit evropian dhe ndërkombëtar. Nëse këto themele shemben, Evropa nuk do të përballet vetëm me një krizë rajonale, por me një plagë të re të gjeopolitikës globale, ku forcat e destabilizimit do të kenë fituar terren mbi paqen.

Ballkani sot është si një urë mbi humnerë, që mbahet mbi tri shtylla: Dejtonin, rendin kushtetues të Kosovës dhe Marrëveshjen e Ohrit. Po të thyhet njëra, ura bie, dhe bashkë me të bie arkitektura e paqes. Ky është momenti i fundit për të zgjedhur mes indiferencës që sjell tragjedi dhe veprimit që mbron stabilitetin. Historia nuk fal ata që nuk mësojnë: hija e viteve ’90 po troket sërish në dyert tona. Dhe këtë herë, përgjigja nuk mund të jetë as e vonuar, as gjysmake. Faktori ndërkombëtar duhet të kuptojë se çdo tolerim ndaj retorikës destabilizuese është investim në krizë, ndërsa faktori shqiptar duhet ta lexojë këtë moment si detyrën historike të unitetit strategjik. Pa këtë unitet, çdo arkitekturë e paqes do të mbetet e brishtë; me këtë unitet, çdo projekt i jashtëm për destabilizim është i destinuar të dështojë.

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Shkeljet brutale të sovranitetit ajror të Polonise dhe Estonisë nga dronët dhe avionët luftarak Rus “ndezën alarmin e kuq” në USA/NATO, UN, BE, në media dhe opinion publik: “pragu i një lufte botërore”, deri te nxjerrja tërësisht nga konteksti i shqetësimit strategjik të *Gjeneralit të mirënjohur britanik, Sir. Richard Shirreff, ish-Zv.Komandant i NATO-s: “Rusia mund ta gjunjëzojë për 100 orë, ose 5 ditë Europën”, etj.

Si në çdo zhvillim me impakte kombëtare, edhe këto 2 raste i kam ndjekur me vëmëndje të shtuar si dhe jam konsultuar me kolegë në Washington, Bruksel, Londër, Berlin, etj. Në pamundësi t’i përgjigjem interesimit të mediave brenda dhe jashtë vendit, në vijim po gjeni një përmbledhje me vlerësime dhe mesazhe strategjike, pse jo edhe optimiste: “pse Rusia- Putiniste, ose Ariu rraskapitur (në prag të ngordhjes) ka zero mundësi të përballet me fuqinë e pakonkurueshme luftarake të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO)”:  

Çfarë ka ndodhur më konkretisht ? 

Në datën 10 shtator: “një dyzinë dronësh luftarak Rus”, shkelën brutalisht sovranitetin ajror të Polonisë. Pjesa më e madhe u shkatërruan nga forca ajrore e Polonisë dhe Aleancës (F-35 Finlanez), duke shënuar rastin e parë që Polonia/NATO hapin zjarr ndaj makinerisë ushtarake të Rusisë. 

19 Shtator 2025, tre avionë luftarakë të gjeneratës së fundit (Mig-31) depêrtuan për 12 minuta në hapësirën ajrore të Estonisë. Edhe në këtë rast, fuqia ajrore e NATO-s (F-35, Italianë, Finlandezë dhe Suedezë) reaguan mënyrë shëmbullore  duke e rivendosur në kohë rekord sovranitetin ajror të Estonisë. Me duhet të qartësoj se “në ngjashmëri edhe vendin tonë”, Estonia nuk zotëron kapacitete ajrore. Si e tillë misioni i Policimit (mbrojtjes së sovranitetit) Ajror ushtrohet nga fuqia ajrore e NATO-s e drejtuar nga Italia. 

Si dëshmitar në prezantimet e pêrjavshme të Komandës Supreme (2008-2013), përmend se ka pasur me qindra raste, që avionë Rus kanë shkelur hapësirat ajrore të vendeve të NATO-s por që, në asnjë rast nuk janë qëlluar. Në memorjen time, ka një rast, por që nuk ka asnjë lidhje me NATO-n (Nëndor 2015) kur Mbrojtja Ajrore e Turqisë në ushtrimin e përgjegjësisë sovrane, rrezoi një avjon luftarak Rus në hapësirën e Saj Ajrore/kufi me Sirinë. Ndërsa të dy rastet në fjalë janë në rrethana tërësisht të tjera, pasi “prej 43 muajsh Rusia-Putiniste është në luftë jo vetëm me Ukrainën, por edhe me rendin global, vlerat perëndimore, interesat dhe fuqinë ushtarake të Aleancës Euroatlantike (USA/NATO/BE)”.

Prandaj bazuar në Nenin 4 të Traktatit të Atlantikut të Veriut, Polonia dhe Estonia, kërkuan konsultime emergjente me 32 anëtarët. Ndryshe nga neni 5, neni 4 nuk parashikon kundërpërgjigje të menjëhershme. Gjithësesi neni 4, është masa/paralajmërimi i fundit diplomatik, përpara se NATO të aplikojë nenin 5, ose kundërpërgjigje ushtarake shpaguese. 

Qëndrimet dhe reagimet në të dy rastet: 

Kremlini i mohoi shkeljet, duke u justifikuar se “avionët fluturuan mbi hapësirat neutrale”, ndërsa nën oshilacionet neo-Staliniste j’u kundërpërgjigj Presidentit Trump: “Rusia është Ari, jo tigër prej letre”!

Këshilli i Sigurimit i OKB, zhvilloi takim urgjent në përgjigje të shkeljes së sovranitetit ajror të NATO-s, ku Ambasadori, Mike Waltz, konfirmoi se: “USA dhe aleatët janë të vendosur të mbrojnë çdo centimetër të territorit të NATO-s”. Këtë, përsëriti edhe Sekretari i NATO-s Mark Rutte. 

Presidenti Trump edhe nga OKB, reagoi më ashpër: “mos të tolerohen raste të tilla, pasi artikulli 5 i jep legjitimitet NATO-s të asgjësojë shkelësit e sovranitetit”. Ndërsa Komandanti Suprem i NATO-s, Gjenerali Grynkewich, të 2 operacionet i cilësoi “shumë të suksesshëm”. Ministri i Mbrojtjes së UK, Healey, referuar 2 rasteve shtoi se: “Rusia po ekspozon një nivel të ri të armiqësisë”. Më tej, ashtu si Presidenti Trump, siguroi se “UK do të kontribuojnë për të forcuar mbrojtjen ajrore në Poloni si dhe 3 vendet baltike”.  

Po ashtu, për shkak të agresionit neo-nazist ndaj Ukrainës (shkurt 2022) Rusia-Putiniste gjendet sot më e izoluar se asnjëherë në historinë e saj. Pra për shkak të kësaj lufte rrezikon përjashtimin nga 5-shja vendimmarrëse e Këshillit të Sigurimit (fjalimi mënçur i Presidentit Finlandez Stubb në OKB); nga Gjykata Ndërkombëtare është lëshuar “urdhër arresti si kriminel lufte” ndaj Putinit dhe për listën e Gjeneralëve dhe oborrtarëve zullumqarë rreth tij. 

Vlerësime dhe mesazhe përmbledhëse:

Përtej ulërimave si të Ariut të rraskapitur: “Rusia – Putiniste e ka tërësisht të pamundur të  ndërmarrë një përleshje ushtarake me Aleancën Euroatlantike (qoftë edhe me Poloninë stoike më vete)! 

Për ta argumentuar këtë, sjellim ftohtësisht në vemendje faktin që: “mbas 43 muaj lufte të përgjakshme, Rusia ka pushtuar më pak se 20% të Ukrainës, ka humbur në fushëbetejë mbi 1 milion ushtarë, si dhe ka shpenzuar 12 trilion €”. Pra, pas 43 muaj luftimesh, makineria kriminale e Putinit nuk e ka pushtuar as me tanke, as me raketa, as dronë Ukrainën, por si terroristët e Hamasit po zvarritet në tunelet e Zaporizhias, Oblasteve, etj, duke humbur jo vetëm iniciativën strategjike të Luftës me Ukrainën por edhe betejën me rendin e sigurisë globale dhe fuqinë ushtarake të aleancës trans-atlantike (US/UK/NATO/BE)”.

Mëndjet e sëmura nga lavdia e ushtrisë së kuqe jo vetëm në Mosk, Beograd, etj mund të na kujtojnë që edhe “në grahamat e fundit të perandorisë post-staliniste/BRSS”, Kremlini dërgoi një detashment të motorrizuar në Aeroportin e Prishtinës, për t‘i dhënë një mesazh fitimtarëve të luftës, pra USA/NATO: “Ariu polar ende nuk ka ngordhur”. Po me të drejtë edhe mund të kujtojnë që në Qershor 1999, pra vetëm 2 muaj para se Putini të pushtonte si Car i Ri Kremlinin (Gusht 1999). Vendimarrësit politikë në Bruksel/NATO, përkundër Gjeneralëve të kohës, e cilësuan si një “gabim të arsyetuar që lejuan këtë demonstrim të Rusisë në Prishtinë” por në fakt rezultoi një “tolerim i padobishëm” për stabilitetin si dhe të ardhmen Euro-Atalantike të rajonit. Historia i’u dha të drejtë *Gjeneralëve, por ky është diskutim: “pas pilafit ….”!

E thënë shkurt, përfshirja në luftë me Aleancën më të fuqishme të historisë së njerëzimit (për më tepër me Presidentin Trump), do të ishte vetëm një aventurë vetëvrasëse për Rusinë – Putiniste. Ndërsa edhe reagimet në të 2 rastet e sipërpërmendura, demonstruan se çdo sulm ushtarak ndaj çdo nga 32 vendet e NATO-s do të ndëshkohet në mënyrë shembullore nga fuqia e pakonkurueshme ushtarake e USA/Aleancës.

Në përmbyllje, mbetem edhe më besimplotë se: “vetëm falë fuqisë ushtarake të pathyeshme, të pakonkurueshme dhe vdekjeprurëse të ShBA/NATO si dhe Leadershipit të fortë të Trump, as Bota as NATO, as Ballkani Perëndimor, etj nuk do të rrokulliset në fatalitetin e Luftës së 3-të Botërore”. Në të kundërt, jo Lufta por: “paqja, rendi global i sigurisë, vlerat e qytetërimit dhe demokracia do të triumfojnë mbi neo-stalinistët, neo-Millosheviçët, shtetet dhe organizatat terroriste”!

Ndërsa konsideuar sa sipërpërmendur, në kapacitetin e një *Eksperti (gjithësesi, besoj jo të pa-njohur), do ti këshilloja vllazërisht dhe përgjegjshmërisht faktorët e Tiranës dhe Prishtinës Zyrtare që në rrethanat e një Rendi të Ri Global që po lind/vjen: “mbrojtjen e kufijve të dy shteteve sovrane (por një komb i vetëm) si dhe zhvillimi i interesave gjeopolitike në Rajon dhe Mesdhe, Shqipëria dhe Kosova, do mundet t’i realizojmë vetëm duke skalitur mirënjohjen kombëtare si dhe forcuar më tej dialogun dhe bashkëpunimin strategjik me USA/NATO/BE”. 

Ndërsa kolapsin ekonomik dhe izolimin ndërkombëtar, që e pret Rusinë – Putiniste mbas humbjes turpëruese të luftës në Ukrainë, e çmoj jo vetëm si një rrethanë e favorshme gjeopolitike por edhe një mision dhe sfidë kombëtare për faktorizimin e RSh/Kosovës në tavolinat e vendimarrjeve të mëdha (SHBA/NATO/BE/UN). 

Autori: *Gjeneral ® Piro Ahmetaj:

Senior Ekspert për çështjet e Sigurisë Kombëtare,

Ballkanit si dhe marrëdhëniet me USA/NATO.

Shënin shtesë: *Gjenerali britanik Sir Richard Shirreff, ish-Zëvëndës Komandant Suprem i NATO-s; Komandant i Kontingjentit I-rë të UK në Prishtinë (06/1999); admirues i Presidentit Rugova dhe historisë së Shqiptarëve, si dhe miku im, me/për të cilin kam (bashkë) punuar për Themelimin e Përfaqësisë së RSh në SHAPE/NATO (2009-2012)”!