Të dashur miq, dashamirë, nderues dhe përkrahës së veprës së madhe të kolosit tonë kulturor, shpirtëror dhe letrar, tashmë të ndjerit Ismaul Kadare-s,

Sot me dhembje dhe pikëllim të madh në shpirt dhe në zemër mora lajmin për kalimin në amshim të mikut, shokut, vëllait, njerit dhe krijuesit të madh, Ismail Kadaresë. Këto ndjenja dhe përjetime i ndaj me të gjithë ju kudo në botë…

Njohuria, takimet, bisedimet dhe komunikimet e shumta që pata me Të, për mua ishin frymëzim dhe motivim për jetë, shërbim tim meshtarak Zotit, Popullit, çdo njeriut, duke kërkuar gjithnjë vetëm një gjë: të mirën tonë të përbashkët, gëzimin, harenë, lumturinë, mbi të gjitha Dashurinë, si shtyllë jete dhe veprimtarie.

Falënderoj Zotin për jetën, veprimtarinë, krijimtarinë e Tij të madhe, të thellë, shqiptare dhe gjithnjerëzore. Ai nëpërmjet botimeve dhe romaneve e ka “rishkruar” historin tonë të copëtuar dhe të dëmtuar, të lashtë dhe të stërvuajtur, martire, ilire, arbërore dhe shqpitare, duke na paraqitur me shumë dinjitet dhe personalitet në Evropë dhe në botë, duke na kthye në dinjitetin e dikurshëm…

Shpresoj dhe uroj që brezi ynë i ri, si dhe gjeneratat e ndryshme në botë, do të na njohin dhe çmojnë për atë çka ishim, jemi dhe duam – duhet të jemi, nëpërmjet krijuesin dhe kolosit tonë gjenial, Ismail Kadaresë.

Me mendje i kalova vitet e tëra të takimeve, afrimeve dhe bashkëpunimeve tona që nga vitet e 80 – ta, duke zbuluar “nektarin apo mjaltën”, thesare të çmuara dhe të paharruar te njohurisë, bashkëveprimeve dhe bashkëpunimeve tona.

Unë isha dhe jam i vogël për ta çmuar dhe vlerësuar anën krijuese dhe letrare, peshën e tij madhore në artin e shkrimeve, në paraqitjen e dinjitetshme në skenën botërore, por me shpirt dhe me zemër dau të them: të falënderoj që egzistove, jetove, krijove, shkrove, që ke lënë në trashëgimi thesare dhe gjevahire që ndiçojnë shtigjet, begatojnë mendjen, pasurojnë dhe kënaqin zemrën, hapin shtigje të reja kah ideali ynë i përbashkët: që të jemi vetvetja për t’ua mundësuar edhe tjerëve që të jenë vetvetja.

Tash pusho në paqe dhe shijoje amshimin e lumtur, veçanarisht me dy figura që i ke çmuar, përfaqëusuar dhe dashur shumë: Gjergj Kastriotin – Skënderbeun dhe Shën Nënën tonë Tereze, si dhe me shumë të tjerë që tashma janë në amshim.

Bashkëshortes Helenës, si dhe dy bijave, ngushëllime, me nderime, falënderime, urate, shpresë dhe dashuri!

Pushoftë në paqe në amshimin e lumtur!

Prishtinë, 1 korrik 2024 Don Lush GJERGJI

Vlerësimi i Ismail Kadaresë mbi Nënën Tereze

“Nënë Tereza dhe Gjergj Kastrioti, dy personazhet më të mëdhenj të kombit tonë dhe ndër dy më të mëdhenjtë e Evropës e të njerëzimit mbarë, sado të largët të jenë në kohë e sado të ndryshëm në trajtë, për ne, shqiptarët, kanë një gjë sublime që i bashkon…

Gjergj Kastrioti, simboli i vullnetit tonë për liri dhe për qytetërim europian, libri i Gjon Buzukut, mishërimi i etjes së shqiptarëve për kulturë dhe dritë, dhe Nënë Tereza, mesazhi ynë i madh i harmonisë, përdëllimit dhe dashurisë për popujt dhe njerëzimin mbarë, janë vlerat tona morale që do të na shoqërojnë përherë në rrugëtimin tonë të madh”.

“Nënë Tereza ka marrë në telefon Bill Clintonin dhe i ka thënë: Biri im, bëj diçka për shqiptarët e mi”, – ka thënë më parë, shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare.

“Duke ia thënë kjo Nënë e Kishës, Clintonit, ai çlirohet nga çdo skrupull moral, sepse atij po i thotë një njeri i shenjtë. Ajo theu ligjin e fesë për popullin e saj, theu rregullin e fesë për shqiptarët e saj. Me këtë, ajo i ka larë të gjitha.

E turpi ynë, i përbashkët është për sharjet ndaj Nënë Terezës”, – u shpreh Kadare, në vlerësimin e tij për Nënë Terezën.

Einsidel, 30.10.2005 Ismail Kadare

(Përgatiti: Don Lush GJERGJI)

Dr. Lulzim Nika/

Vitet 1960-70, shënojnë kulmin e luftës së dy superfuqive për të treguar fuqinë ushtarake dhe shtrirjen e ndikimit të tyre ne gjithë globin (siç ishte rasti i Kubës dhe pushtimi i Çekosllovakisë nga ana e BRSS-së). SHBA-të në mënyrë të veçantë vëzhgonin zhvillimet politike në Jugosllavi, duke u angazhuar në pengimin e rrymave pro BRSS-së. Alekasander Rankoviqi, personaliteti i dytë më i fuqishëm në partinë Komuniste të Jugosllavisë, pas Tito-s, i cili nga shumë kush konsiderohej edhe si pasardhës i Tito-s, që Jugosllavinë do ta anëtarësonte në paktit e Varshavës. Në korrik të vitit 1966, me Vendimet e marra nga Josip Broz Tito në Plenumin e Brioneve, Rankoviqi shkarkohet nga postet e tij udhëheqëse në Federatën Jugosllave, ngase Tito në vazhdimësi, rrezikun e shihte nga Serbia e Madhe me përkrahjen e BRSS–së. E kaluarën hegjemoniste e Serbisë dhe pozicionimi i Rankoviqit në strukturat më të larta dhe më të rëndësishme në udhëheqësin e Federatës Jugosllave, diktatori Tito ishte i rrezikuar nga A. Rankoviqi, i cili me ndihmën e rusve do të vihej në krye të Federatës Jugosllave. Rankoviqi njihej për brutalitetin e pa parë ndaj popullin shqiptarë të Kosovës, duke sajuar edhe aksionin e grumbullimit të armëve vetëm e vetëm për të ushtruar dhunë dhe presion ndaj shqiptarëve për t’i lëshuar trojet e tyre stërgjyshore dhe për t’ia mësyrë Turqisë. Ky qëndrim fashist dhe shkatërrues ndaj shqiptarëve ka qenë i shprehur në të gjitha segmentet e jetës: ekonomi, shëndetësi, arsim, punësim etj., duke i përdorur të gjithë mekanizmat shtetërorë për të shkatërruar ekonomikisht, politikisht dhe kombëtarisht. Këtë fakt e pohon edhe vetë kreu i asaj kohe, diktatori J. B. Tito, i cili, duke folur në Kongresin IX-të të LKJ, ndër të tjera, kishte theksuar edhe këtë: “Jugosllavia e Re ka ndërmarrë masa të rëndësishme për të mënjanuar gjendjen e vështirë në Kosovë… Aktiviteti që u zhvillua në Kosovë lidhur me Plenumin e Brioneve, krijoi një atmosferë, me kërkesën që statusi i Kosovës të avancohet në Republikë, një kërkesë shumë e drejtë si populli i tretë më i madh në Jugosllavi, e cila ide u përkrah edhe nga inteligjenca shqiptare e Kosovës. I pyetur për vite që po i trajtojmë, Ukshin Hoti kishte deklaruar: ”Ç’është e vërteta qysh pas viteve 1968 edhe udhëheqja politike e Kosovës ka qen e bindur që edhe Kosova duhet të jetë Republikë në Federatën Jugosllave, mirë po ajo nuk kishte as forcë dhe nuk ishte as e aftë për ta bërë një gjë të tillë … dhe këtë akt madhorë e lanë në duart e të tjerëve që të angazhohen për ta kërkuar Republikën e Kosovës.

Këto dokumente të shërbimit inteligjent amerikan dëshmojnë për dhunën dhe brutalitetin e ushtruar ndaj shqiptarëve të Kosovës dhe viseve të tjera të banuara me shqiptarë, nga ana e shtetit jugosllave. Po ashtu dokumentet e shërbimit inteligjent amerikan tregonin edhe interesimin e shtetit amerikan për reformën kushtetues të viteve ‘70 e në veçanti për ngritjen e statusit të autonomisë së Kosovës. Kjo dëshmon së SHBA-të ndikuan drejtpërdrejtë në politiken Jugosllave, për pengimin e ardhjes në pushtet të rrymave radikale, që ndihmoheshin nga BRSS-ja. Njëra nga përpjekjet e pengimit të forcimit të rrymave radikale dhe anëtarësimin e Jugosllavisë në Paktin Ushtarak të Varshavës është edhe formimi i Lëvizjes së Mosinkuadrimit, me përkrahjen e amerikanëve ku njëri nga ideoret e kësaj lëvizje ishte edhe vetë diktatori Tito.

Nënë Tereza: “Dashuria fillon duke u kujdesur për më të afërmit.”

Nga Merlin Tushe

Në mars të këtij viti udhëtova disa ditë për në Indi. Temperaturat atje ishin tepër të larta, në New York sapo kishte hyrë pranvera. Isha sëbashku me nënën time, kishte dëshirë të vizitonte “Shtëpitë” e Nënë Terezës, njëherësh i pëlqen të eksplorojë vende e qytetërime të tjera. Skuadra e pilotazhit realizoi një zbritje fenomenale në aeroportin Internacional “Indira Gandhi” në New Delhi.

Gjatë qëndrimit në Delhi vizituam Tempuj, Muzeume, Institucione Fetare, India Gate, Kalanë e Kuqe ndërtuar me gurë të kuq e të fortë për të përballuar sulmet e luftrat nga pushtuesit, parqe plot lule e pemë. Pamë nga afër Parlamentin dhe Presidencën Indiane, elefantët gjigantë, tigrat, gamilet, nuk na shpëtuan pa fotografuar as majmunët e racës relfore, për të cilët u këshilluam të tregonim kujdes për ndonjë sulm të papritur.

Vizituam shtëpinë e ish-Kryeministres së Indisë Indira Gandhi, kthyer në muze, që ruhej nga Garda Shtetërore. Gandhi u vra në vitin 1984, rreth orës 9:30 të mëngjesit në Delhi. Sipas shtypit të kohës, atentati iu bë nga ekstremistët Sikë, pjesëtarë të sigurisë së saj personale. Tek vendi ku është vrarë Indira Gandhi është vendosur një xham i madh me mbishkrimin për jetën e saj dhe si një udhë kristali për memorialin e saj. Më 31 tetor 1984, dy nga truprojat e Gandhit e qëlluan me armët e tyre të shërbimit në kopshtin ku ajo po ecte në rezidencën kryeministrore në Nju Delhi dhe do të intervistohej nga aktori britanik Peter Ustinoalv, i cili po xhironte një dokumentar për televizionin irlandez. Indira Gandhi u dërgua menjëherë në spital, ku u operua nga doktorët dhe u deklarua e vdekur në 2:20. Vrasësit kishin qëlluar me 31 plumba drejt saj, prej të cilëve 23 kishin kaluar përmes trupin ndërsa shtatë kishin mbetur brenda. Gandhi u varros më 3 nëntor në afërsi të Raj Ghat. Vendi ku ajo u varros njihet sot si Shakti Sthala. Funerali i saj u xhirua direkt nga stacione televizive në të gjithë botën, duke përfshirë edhe BBC.

Arsyeja e ndalesës tonë në Delhi, ishte të shikonim nga afër “Shtëpitë” e ngritura nga Nënë Tereza për të sëmurët e të vobektit, nga Shën Tereza e Kalkutës, murgesha katolike, misionarja shqiptaro-indiane dhe fituese e Çmimit Nobel për Paqen. Kanonizuar më datë 4 Shtator 2016 nga Papa Françesku në Vatikan. Ditë që nuk do ta harroj kurrë. Ishte një ngjarje e jashtëzakonshme jo vetëm për ne shqiptarët që udhëtuam atë shtator nga SHBA në Romë, por për të gjithë shqiptarët ardhur nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Mali i Zi, dhe emocion i madh për gjithë qytetarët e botës që mbushën Sheshin e Shën Pjetrit në Vatikan.

Anjezë Gonxhe Bojaxhiu (sot zyrtarisht njihet si Mary Theresa Bojaxhi) themeloi Misioneret e Bamirësisë, një kongregacion katolik, i cili në vitin 2012 kishte më shumë se 4,500 motra dhe ishte aktiv në 133 shtete. Ato ofrojnë shtëpi për njerëzit që janë duke vdekur nga HIV/AIDS, lebra dhe turbekulozi. Ato ofrojnë ushqime, klinika të lëvizshme, programe këshilluese për fëmijët dhe familjet, jetimore dhe shkolla.

Nënë Tereza ishte një tregëtare e njohur. Ishte bashkëpronare e një firme ndërtimi në Shkup, kompania e saj bëri bashkëfinancimin e projektit për ndërtimin e teatrit të parë të Shkupit. Ajo mori pjesë në zhvillimin e linjës hekururodhe që e lidh Kosovën me Shkupin, projekt që e kishte financuar personalisht.

Nënë Tereza tregonte çdo herë se ishte shumë krenare që familja e saj asnjëherë nuk e la dikë me dorë ose zemër të zbrazët. Ajo disa herë e vizitoi edhe Kosovën. Çdo kund u admirua për veprat e saj bamirëse. Nënë Tereza nuk e ka mohuar kurrë origjinën e saj shqiptare. Në çastin e marrjes së Çmimit Nobel më 1979, një nga klerikët që merrte pjesë në sallë e pyeti Nënë Terezën se nga ishte. Ajo deklaroi: “Kam lindur në Shkup, jam shkolluar në Londër, jetoj në Kalkutë dhe punoj për të gjithë njerëzit e varfër në Botë. Atdheu im është një vend i vogël me emrin Shqipëri”.

Më poshtë po citojmë disa shprehje të Nënë Terezës: “Të duash do të thotë të bësh gjëra të vogla me dashuri të madhe.”

“Gjithmonë kur takohemi me njëri-tjetrin le të buzëqeshim, buzëqeshja është fillimi i çdo dashurie.”

“Jo të gjithë ne mund të bëjmë gjëra të mëdha. Por ne të gjithë mund të bëjmë gjëra të vogla me dashuri të madhe.”

Godina në Delhi funksiononte si qendër e Misionereve të Paqes në botë, por edhe si Jetimore për fëmijët e varfër e të sëmurë. Një vit më parë aty kish ndalur edhe ish Sekretarja e Shtetit Amerikan Hillary Clinton. Nënë Tereza me përpjekjet e saj kish arritur të hapte qendra bamirësie në 19-të shtete të Indisë, tre të tilla vetëm në Jaipur. Ajo qëndronte një javë në çdo qendër ku kujdesej me shpirt për të sëmurët e të vobektit. Një Qendër të tillë ka hapur edhe në Bronx, të cilën kemi patur rast ta vizitojmë e të shkruaja për të. Ndërsa në Shqipëri “Shtëpinë” e parë të misionit të saj bamirës Nënë Tereza e hapi në Tiranë, në rrugën “Budi” ku fillimisht strehoi gra e vajza që kishin probleme në familje apo me shëndetin.

Kudo nëpër rrugët e Delhit shikoje akoma të ruajtura me “fanatizëm” pankartat e G20 -2023, si arritje për zhvillimin e vendit. Delhi përbëhej nga Delhi i vjetër dhe Delhi i ri. Megjithë arritjet veçanerisht në Delhin e vjetër, ku dominonte skamja, vrasjet, përdhunimet e vjedhjet, krimi ishte në shkallë të lartë. Shtresa ekstremisht e varfër jetonte nëpër kasolle të rrënuara poshtë urave, anës rrugës e lumenjve, pjesa tjetër e popullsisë nëpër pallate të reja të stilit europian me ballkone, udhëheqësia në bllok rrethuar me mure e forca të shumta policore dhe ushtrisë.

Pas tre ditësh u nisëm drejt Jaipurit, një prej 29-të shteteve të Indisë. U ftuam në dasmën e dy të rinjve indianë, djali me profesion ekonomist, vajza e bukur indiane dhe ajo kishte kryer studimet e larta në Indi. Edhe në Jaipur u ndalëm në Qendrën Humanitare të Bamirësisë “Nënë Teresa”. U takuam e folëm nga afër me murgeshat, stafin mjekësor dhe fëmijët e sëmurë. Kujdesi dhe shërbimi ndaj të varfërve e të sëmurëve ishin prioriteti i tyre, si një amanet i veçantë i Nënë Terezës, që ato e zbatonin me përpikmëri. Brenda “Shtëpive” të Nënë Terezës në Jaipur kishte tre qendra, Misioni i Paqes, Qendra e të vobektëve dhe e të sëmurëve rëndë, seicila me personel të specializuar. Përveç murgeshave, stafit mjekësor edhe fëmijët me probleme shëndetësore u treguan shumë të dashur me ne.

Në Jaipur vizituam edhe një nga 7-të mrekullitë e botës, Tempullin e famshëm Taj Mahal. Taxh Mahali përfaqëson shembullin më të rafinuar dhe sofistikuar të arkitekturës Mogule. Origjina e tij gjendet në rrethanat e porositjes, kulturës dhe historisë së Indisë së sunduar nga Perandoria Mogule. Këtë mauzole e porositi perandori i shqetësuar mogul Shah Jahan, pas vdekjes së gruas së tij të parapëlqyer, Mumtaz Mahal.

Sot është një nga ndërtesat më të famshme dhe të njohura në botë. Taxh Mahali është një kompleks i gjerë ndërtesash dhe kopshtesh që shtrihen në mbi 22.44 ha dhe përfshin varre dytësorë, infrastrukturë ujore, qytezën e vogël të ‘Taxh Ganxhit’ në jug dhe një ‘kopësht të dritës së hënës’ në veri të lumit. Ndërtimi i Taxh Mahalit filloi në vitin 1632, në bregun jugor të lumit Yamuna në Agra dhe u përfundua në vitin 1648. Dizajni u konceptua njëkohësisht si kopje e shtëpisë së Mumtaz Mahalit në parajsë si një mjet propagande për perandorin.

Në vitin 1607 princi mogul Khurrum (më vonë i njohur si Shah Jahan) u fejua me Arjumand Banu Begumin, mbesa e një fisniku pers. Ajo do të bëhej dashuria e padiskutueshme e jetës së tij. Ata u martuan pesë vjet më vonë në 1612. Pas celebrimit të martesës së tyre, Khurram-i i dha asaj titullin Mumtaz Mahal (Stolia e Pallatit). Vitet pasues Khurrumi mori dy gra të tjera, por sipas kronikanit zyrtar të oborrit, Qazvinit, marrdhëniet me gratë e tij të tjera “kishin të bënin pak me statusin e martesës. Intimiteti, dhembshuria e thellë, vëmendja dhe pëlqimi, që madhëria e tij kishte për djepin e përsosmërisë Mumtaz u mungonte një mijë herë çfarë ai ndjente për ndonjë tjetër”.

Mumtazi vdiq në Burhanpur më 17 qershor 1631, pas ndërlikimeve me lindjen e fëmijës së tyre të 14-të, vajzës Gauhara Begum. Ajo ishte duke shoqëruar burrin e saj që po luftonte në një fushatë në Rrafshin e Dekanit. Trupi i saj u varros përkohësisht në një kopësht të quajtur Zainabad në brigjet e Lumit Tapti në Burhanpur. Kronikanët bashkëkohës të oborrit i kushtojnë një vëmendje të pazakontë kësaj ngjarjeje dhe pikëllimit të Shah Jahanit me ikjen e saj.

Menjëherë pasi dëgjoi lajmin perandori thuhet se u bë i pangushëllueshëm. Ai nuk u pa në oborr për javë dhe konsideroi abdikimin dhe jetimin si një vetmitar fetar. Historiani i oborrit Muhammad Amin Qazwini, shkroi se përpara vdekjes së gruas së tij, mjekrra e perandorit “nuk kishte më shumë se dhjetë ose dymbëdhjetë qime të bardha, që ai e kishte zakon ti shkulte, u kthye në gri dhe pastaj e bardhë dhe se ai shpejt kishte nevojë për syze pasi sytë e tij u përkeqësuan nga e qara e vazhdueshme. Meqë Mumtaz Mahali kishte vdekur të mërkurën, në atë ditë u ndaluan të gjitha zbavitjet. Jahani hoqi dorë nga dëgjimi i muzikës, mbajtja e stolive, veshjeve të kushtueshme ose parfumeve për dy vjet. Kaq e shqetësuar ishte familja perandorake sa një i afërm shkroi se “nëse ai vijonte ta linte veten pas dore në vajtim, Mumtazi mund të mendonte të ikte nga gëzimet e parajsës për tu kthyer në tokë, në këtë vend të mjerë — dhe ai duhet të mendoj për fëmijët që ajo i ka lënë në kujdestari”.

Siç është Kulla Eifel në Francë, Sydnei Opera House për Australinë, ashtu edhe Taj Mahal është për Indinë. Ky monument i famshëm ndërtuar nga perandori Shah Jahan në përkujtim të gruas së tij Mumtaz Mahal, përshkruhej si monumenti më ekstravagant i ndërtuar për dashurinë.

Për ndërtimin e Taj Mahal punëtorët ishin marrë jo vetëm nga India, por edhe nga Azia Qendrore. Numri i punëtorëve që morrën pjesë në lartësimin e ndërtesës kapte shifrën mbi 20. 000 vetë. Ekspertët që kanë dorë në dekorimet e veprës, janë francezi Austin nga Bordeaux dhe italiani Veroneo nga Venecia. Për Arkitektin kryesor mendohet se ishte Isa Khan që vinte nga Shiraz i Iranit, por për origjinën e tij ka hipoteza e legjenda të ndryshme. Një gojëdhënë që nuk ka burime të sigurta historike është edhe fakti se perandori, që të mos bënin më vepra kaq madhështore, urdhëroi t’u priten duart mjeshtrave dhe arkitektit që ndërtuan Taj Mahal, në mënyrë që kjo e fundit të ishte e papërsëritshme. Thonë se Shah Jahan, tepricën e jetës së tij, e kaloi i burgosur në Agra Fort, duke shikuar drejt lumit varrin si pjesë e fundit e së shoqes. Mermeri me të cilin është punuar ndërtesa, është i tillë saqë i ndryshon nuancat e ngjyrave sipas dritës që merr. Në lindje të diellit Taj është magjepsës. Taj Mahal është vizituar nga shumë personalitete botërore si Princesh Diana, Presidentët e Amerikës etj.

Përsa i përket zhvillimit Jaipur ishte qytet me prespektivë, urbanistika dhe infrastruktura ishin në proçes, aty ishin ngritur e po ndërtoheshin pallate e hotele me 4 dhe 5 yje. Përveç qenve nëpër rrugët e Jaipur shikoje edhe lopë, të cilat ushqeheshin me mbeturinat e hedhura. Në përgjithësi si besimtar populli indian, lopën e quante të shenjtë, nuk e preknin, as nuk e konsumonin si ushqim. Dasma në Jaipur histori më vete. Gratë, burrat, të moshuarit dhe fëmijët veshur me fustanet dhe kostumet e tyre tradicionale. Nusja sipas zakonit vendas kishte veshur fustan e vello të gjatë në ngjyrë të kuqe, ndërsa dhëndri ishte veshur me kostum të bardhë. Mysafirët, muzika e vallet indiane vijuan përgjatë gjithë javës. Përveç dasmorëve kërcenin e gëzonin edhe banorët e zonës përqark. Marrja e nuses një moment sa i veçantë aq dhe emocionues. Dasma vazhdoi nga e hëna deri mëngjesin e ditës së shtunë.

Shërbimet diplomatike mesh Shqipërisë edhe Indisë janë kryer nga ambasadori shqiptar me seli në Pekin, por së fundmi qeveria shqiptare miratoi hapjen e ambasadës edhe në Indi. Si një hap përpara për marrëdhëniet dypaleshe. India është një shtet në Azinë jugore. Bregdeti i Indisë është e gjatë 7.517 kilometra. India është djepi i disa besimeve në Azi, e këto janë Hinduizmi, Sihiszmi, Budizmi, Jainimzi. Ky shtet Jug-Azian konsiderohet si një ndër shtetet që në dekadat e fundit ka arritur zhvillim të madh ekonomik shumë shpejt, dhe është “Ekonomia” më e madhe e 12-të e Botës. Krahas zhvillimeve ekonomike, varfëria në Indi është shumë e dukshme. Një numër i konsiderueshëm të popullsisë së Indisë janë analfabet. Për të njohur nga afër autenticitetin e vendit me makinën që na shoqëronte më së shumti ndoqëm rrugët lokale. Gjatë historisë, në Indi kanë jetuar shumë kultura, raca, besime të ndryshme.

Ngritjet dhe zbritjet e Perandorive në këtë vend janë bërë shumë më parë se në Europë. Referuar materialeve të kohës, mongolët ishin të parët që pushtuan Indinë. Portugezët ishin Evropianët e parë që arritën në Indi. Vasco De Gama, në vitin1498 arriti në brigjet e Kerala, dhe Portugezët arritën të sundojnë tregtinë Portugali – Indi. Në vitin 1612 Anglezët kolonialist, filluan fazën e pushtimit duke hapur një Qendër Tregtare në Indi. Më pas më 1640 u hap Qendra Tregtare në Madras, më 1668 në Mumbaj dhe në vitin 1690 në Kalkutë. Ndërsa Qendra Tregtare e parë Franceze në Indi është formuar në Pondicherry. Në vitin 1803 i gjithë rajoni i Indisë ishte nën pushtimin Angle, përveç Punjab’it. Anglezët vazhduan traditën Mongole të qeverisjes, dhe vazhduan Ideologjinë Mongole, që Indinë e shihnin vetëm si vend “që fitohet para”. Dhe bazuar në këtë parim kultura dhe tradita Hinduse nuk ishin të rëndësishme për ata. Për Anglezët rëndësi kishte se si skllevërit Indiane kryenin detyrat që u jepin Anglezët.

Siç na treguan mjekësia po ashtu ishte falas për të gjithë, por qysh prej tre viteve vizitat e kurimet edhe tek mjekësia private suportoheshin pjesërisht nga shteti. Në Jaipur vizituam edhe një spital 8-të katësh privat, dy vite kishte që ishte ndërtuar, aty kryheshin të gjitha shërbimet mjekësore, duke filluar nga shtrimet në urgjencë, operacionet, çdo sallë ishte paisur me aparaturat më moderne të kohëve të fundit.

Çdo i ri dhe e re që mbushte 18 vjeç kishte të drejtën e votës dhe mund t’i nënshtrohej testit të marrjes së patentës së makinës. Tendenca e të rinjve ishte lënia e atdheut për një jetë më të mirë në Europë e perëndimin e largët. Si lehtësi ekonomike përveç autobusëve, veturave, taksive, më së shumti rrugëve qarkullonin edhe motorçikletat.

Përsa i përket letërsisë indiane ajo është një nga më të vjetrat në botë, shkrimtarët më të mëdhenj të saj janë Rabindrnath Tagore nga Bengali, i cili la një trashëgimi të pasur të tregimeve të tij të shkurtra, romane dhe kompozime muzikore. Dhanpat Rai Srivastav lindur në Uttar Pradesh që konsiderohet si një ndër autorët më të shquar të letërsisë Hindustani dhe shkrimtari RK Narayan që shkroi libra shumë të famshëm trillues dhe jo- trillues. Modelja dhe aktorja indiane – amerikane Priyanka Chopra ka qenë fituese e kurorës Miss India. Tempulli më i famshëm në Indi është ai i RamMandarit. Përsa i përket kafshëve India specifikohet me elefantët, tigrat dhe majmunët e racës relfore, lulja lotus, ndërsa për zogjtë njihet për zogun e palloit. Pas eksplorimit e udhëtimit tonë 10-të ditor në Indi u kthyem në SHBA me mbresa tepër interesante.

Prof.as.dr. Hasan Bello/

Në mesin e viteve 30-të Gjermania naziste intensifikoi politikën antisemite, duke bërë që një numër i konsiderueshëm hebrenjshë të largoheshin nga territori i saj në mënyra të ndryshme. Ndërsa diaspora hebreje filloi të mendonte seriozisht për të gjetur një vend të sigurtë për instalimin e tyre.

Një destinacion i rëndësishëm dhe më i preferuari në një plan afatgjatë pas projektit për krijimin e shtetit të Izraelit për diasporën dhe lobet hebreje, ishte Shqipëria. Në mesin e viteve 30-të ajo do të shihet si një plan “B”.

Në një relacion të konsullatës shqiptare në Vjenë në dhjetor të vitit 1935 drejtuar Ministrisë së Jashtme thuhet se kishte një vit që Komiteti Qendror i emigrantëve hebrenj të Gjermanisë me qendër në Londër po bënte përpjekje për instalimin e mijërave emigrantëve në territorin shqiptar. Këto përpjekje ishin intesifikuar duke nisur nga shtatori i vitit 1935 kur qeveria gjermane në një mbledhje të saj në Nuremberg kishte vendosur për largimin e hebrenjve, duke i lejuar atyre që të merrnin me vete një sasi nga pasuria e tyre.

Konsulli shqiptar në Vjenë kërkon që ndaj planit për ta kthyer Shqipërinë një Izrael të dytë, qeveria shqiptare të mbante një qëndrim të prerë, sepse, sipas tij, një vend që hynte nën influencën e tyre demoralizohej. Ai thekson, ndoshta i ndikuar nga propaganda e atyre viteve që shqiptari për nga natyra ishte antisemit. Në fakt, kjo nuk ishte e vërtetë. Në këtë periudhë apo edhe gjatë LDB shteti dhe populli shqiptar do të japë një kontribut të jashtzakonshëm për shpëtimin e hebrenjve.

Plani për ta kthyer Shqipërinë në një Izrael të dytë vijoi të shqyrtohej seriozisht nga lobi hebre në Britani. Kryeministri i saj do ta diskutoi këtë çështje edhe me diplomatin shqiptar në Londër, Çatin Saraçi. Diskutime dhe tratativa do të zhvillohen edhe me Mbretin Zog, kundrejt premtimeve për të mbështetur rikthimin e tij në fron dhe investimet e tyre në industri dhe ekonomi. Por, për arsye të ndryshme ky plan dështoi.

Gjithësesi, mbështetja që ju dha hebrenjve nga shteti dhe populli shqiptar duhet të jetë një homazh për t`i kujtuar atyre gjendjen e vështirë në të cilën ndodheshin në vitet 30-40, për të hequr dorë nga politika genocidale ndaj palestinezëve.