ESSE – Page 229 – Dielli

Të shkruarit

August 6, 2020 by dgreca

Nga Astrit Lulushi-Të shkruash është lehtë, do të thotë dikush, mjafton një laps dhe një copë letër, ose vetëm një iPad. Por, jo!…Deri këtu ke bërë gjysmën e rrugës. Më tej, nëse ke pasion, mënyra do të ndjekë.

Rruga për në ferr është e shtruar me ndajfolje, thotë autori Stephen King. Ato janë si luleradhiqe që duken të bukura dhe të veçanta. Nëse shihni një dhe nuk arrini ta shkulni, 5 të tjera do të gjeni të nesërmen…15 të pasnesërmen dhe pas kësaj …vendi është plotësisht i mbuluar me përvojë të keqe me luleradhiqe; derisa sa t’i dalloni për barëra të këqija, që janë në të vërtetë, është shumë vonë.

A janë ndajfoljet që shtrojnë rrugën e ferrit? Jo domosdoshmërisht, por janë modifikuese, kështu që nëse zgjidhni fjalë me më shumë fuqi nuk do të keni nevojë për ndajfolje për t’u shprehur. Për të fituar zërin tënd, harro që ta dëgjosh atë, thotë poeti Allen Ginsberg.

Disa shkrimtarë janë të shtyrë më shumë nga nevoja për të shkruar, sesa nga ndonjë pretendim për famë. Nëse vërtet e doni shkrimin, do ta bëni edhe nëse dikush do ta lexojë ose jo. Sigurisht, botimi do të ishte akoma më mirë.

Asnjë fjalë kot. Kjo ka qenë një pikë kryesore e mendimit letrar gjatë gjithë gjithë krijimtarisë së Hunter S. Thompson, themelues i zhanrit “Gonzo’ (çmenduri). Stili i tij i të shkruarit ishte shumë i përmbledhur; shkrimi dhe autori bëhet një; çdo fjalë (jo vetëm e shkruar) duhet të ketë peshën e vet. Përndryshe, fshijeni.

Ne jemi të gjithë nxënës në një zanat ku askush nuk bëhet mjeshtër, thoshte Ernest Hemingway. Nëse edhe Hemingway pranon se nuk e zotëron aftësinë e të shkruarit, atëherë cili është qëllimi? Vazhdoni të mësoni. Vazhdoni të kërkoni. Kurrë nuk do të dini gjithçka që duhet të dini për të shkruarit, por kjo është arsyeja pse është magjike.

Çdo sekret i shpirtit të një shkrimtari, çdo përvojë e jetës së tij, çdo cilësi e mendjes së tij, është e shkruar në veprat e tij, thotë Virginia Woolf; dhe duhet të futni pak autobiografi në gjithçka që shkruani. Kjo është ajo që e bën punën tuaj unike dhe të vlefshme.

Për shkrimtarin e lindur, asgjë nuk është aq shëruese sa kur gjen fjalën e duhur, thotë Catherine Drinker Brown, e njohur për biografitë e saj. Dhe asgjë nuk është aq qetësuese sa të gjesh rrjedhën tënde dhe të shkruash prozë pothuajse të përsosur.

Nuk ka agoni më të madhe sesa të bartësh pa leje një histori brenda teje, shkruan poetja Maya Angelou. Shkrimi është terapi, dhe Angelou do ta dinte këtë më mirë se pothuajse kushdo. Kjo fjali është marrë nga autobiografia e saj –

“Unë e di pse Zogu këndon;

Flet për tregimet e fuqishme.

Mos kini frikë të derdhni emocionet tuaj në letër.”

Ne të gjithë jemi kuriozë për atë që mund të na dëmtojë, thotë Frederico Garcia Lorca. Shkruani për atë që ju frikëson. Thjesht mund të ndihmojë dikë tjetër. Dhe nëse tingëllon si shkrim, unë e rishkruaj, thotë Elmore Leonard. Tregimi është ritëm e këngë që rrjedh. Jo aq lirshëm sa një këngë, por më pak i shpenguar sesa një libër shkollor. Diku diku aty gjendet individualiteti ynë. Ne nuk do t’i themi mësuesit për disa rregulla që hedhim nga dritarja.

Botë iluzion

August 4, 2020 by dgreca

NGA ASTRIT LULUSHI-Ishte Botë e bukur atëkohë – thonë nostalgjikët – botë që nuk e kanë njohur, sepse flinin nën dafina a mbuloheshin me lavditë e prindërve – ata janë të vetëdijshëm me dhimbje (e vetmja dhimbje) për distancën e tyre prej saj dhe për shpresën e shpresës për ta dëshiruar përsëri. Por shumë të tjerë nuk janë aq të sigurt se do t’a donin edhe një herë atë botë tejet të lodhshme. Vështirë se do të dëshironin të zhyteshin në pasiguritë e jetës së periudhës nënkomunizëm. Në një ekonomi të pamjaftueshme, uria ishte e pashmangshme. Në një politikë vëllavrasëse, lufta e klasave ishte e pandalshme. Në mungesë të njohurive të vërteta shkencore nuk kishte mbrojtje ndaj viruseve e ideve të reja, përveçse me mjete drastike (policë e izolim).Si në kohën e mesjetës, ku luftërat ishin operacione të vogla – ushtri të vogla, armë të thjeshta – fushat e betejave ishin vende të tëra dhe rrënimi ishte mjaft mizor. Njerëzit nuk mund të mos dridhen nga ashpërsia e sistemit policor të asaj kohe, siç dridhen gjithashtu nga faji dhe terrori i futur në psikikë në emër të një ideje të zbritur nga malet; është thjesht iluzion i krijuar nga poetë romantikë e shkrimtarë të komunizmit të gjysmës së dytë së shekullit XX, që mendonin se mund të merrnin të mirën e një bote dhe të linin jashtë të këqijat e saj.

Qilimi me vargjet e poezisë “Bijtë e Adamit”në Sallën e UN

August 1, 2020 by dgreca

-Shqiptari që i propozonte për moto Lidhjes së Kombeve vargjet e poezisë “Bijtë e Adamit” të Saadi Shirazit –

Shkruan: Melsen Kafilaj-Sot në njërën nga sallat e takimeve të Kombeve të Bashkuara (UN) qëëndron i varur e madhështor një qilim i mrekullueshëm persian në mesin e të cilit janë të ëndura me fije ari vargjet e poezisë “Bijtë e Adamit” të poetit të madh pers, Saadi Shirazi.Po i japim më poshtë këto vargje, në shqipërimin brilant të Orientalistit tonë, Vexhi Buharaja.

“Si pjesë e një trupi mbi dhe njerëzit janë,

Se brumn’e krijimit të njëjtë e kanë.

Kur koha një pjesë godet me tërbim,

As shoqet më s’kanë pastaj ngazëllim.

O ti, që s’dhëmkos kur tjetri heq zi,

Më kot ty të quajnë me emrin Njeri!”

Ky qilim me sipërfaqe prej 25 m2 u realizua nga mjeshtri iranian i qilimave Muhamed Sirfijani, i cili ia bëri dhuratë kësaj organizate në vitin 2005; pikërisht në të njëjtin vit kur kjo e fundit do të përkujtonte “Vitin e Dialogut midis Qytetërimeve”.Por cila është historia e mbërritjes së këtyre vargjeve deri në “Parlamentin Botëror të Njeriut?!”(Po huazojmë këtu frazën e Alfred Lord Tennyson-it) Cili është ide-propozuesi i saj?! Të gjithë lexuesit e këtyre rradhëve kam përshtypjen se do të habiten dhe tundin kryet në shënjë mosbesimi nëse u pohoj me plotë gojën dhe me një krenari të ligjshme se ai qe një SHQIPTAR.I këshilloj që të shtendosen dhe marrin frymë lehtësisht skeptikët pasi synimi im nuk është që t’ju shpërhap mitologjira dhe nginj me pikturat e bukës së Mitomanisë.

Dëshmi kryesore që e mbështet këtë pohim është një nga personalitetet më të spikatura kulturore dhe politike të Persisë (ky vend do ta merrte emrin “Iran në vitin 1935), eruditi dhe mendimtari i lirë Mohammad Ali Forugi.Forugi, midis të tjerash ishte edhe botues i veprave të Saadiut.Siç e thekson edhe “Enciklopedia Iraniane” ndërsa në vitin 1927 ai ishte caktuar si ambasador i Persisë në Turqinë e Ataturkut për zgjidhjen e disa problemeve kufitare midis Turqisë dhe Iranit, më 1928 ai caktohet si përfaqësuesi i parë i Persisë në Lidhjen e Kombeve dhe shërbeu gjithashtu edhe si president i Këshillit të Lidhjes, një pozicion ky i cili funksiononte me sistem rotacioni mes anëtarëve të saj.Pikërisht gjatë kësaj periudhe ai u njoh dhe u takua me përfaqësuesin shqiptar në Lidhjen e Kombeve; intelektualin, poliglotin dhe politikanin Mehdi Frashëri.Mehdi Frashëri e kishte mahnitur me kulturën dhe inteligjencën e tij dhe midis të tjerash i kishte propozuar edhe një ide interesante.Ja sesi shprehet vet Forugi mbi këtë takim: “Gjatë një banketi të Lidhjes së Kombeve në Gjenevë në Shtator të vitit 1928, përfaqësuesi i Shqipërisë në këtë organizatë, i cili mesa duket e kishte mësuar persishten gjatë kohës kur kjo e fundit ishte pjesë e Perandorisë Otomane më sugjeroi që poezia e Saadiut “Bijtë e Adamit” do të shërbënte si një moto e shkëlqyer për Organizatën.” Në dukje të parë, ky fakt “i thjeshtë” disave mundet edhe qw të mos ju bëj përshtypje fare por unë mendoj se duhet të ndalemi në të dhe të reflektojmë pasi ai është tregues i tre aspekteve kryesore; 1) i klasit dhe bagazhit kulturor të elitës intelektuale e politike shqiptare të viteve 20-30 2) i intuitës së Mehdi Frashërit për të depërtuar në frymën e kohës dhe shpirtin e kësaj organizate të parë të sigurisë ndërkombtare, e cila do të shërbente për ruajtjen e paqes botërore dhe 3) e vizionit për të shpalosur estetikisht përmes kësaj motoje frymën e vëllazërisë, drejtësisë dhe humanizmit; jo pak por plot 28 vite më parë se këto terma të sanksionoheshin juridikisht në Preambulën e Deklaratës Universale e të Drejtave të Njeriut të OKB-së(1948) Në këtë kuptim, ky burrë vizionar meriton krejt respektin dhe gëzon admirimin tonë.

Mehdi Frashëri, kjo figurë e rrallë intelektuale, ky atdhetar dhe firmëtar i Deklaratës së Pavarsisë eshtrat e të cilit fatkeqësisht prehen akoma në Romë, duhet përkujtuar gjithashtu edhe për mbrojtjen e interesave të çështjes çame në “Lidhjen e Kombeve” apo edhe për “Problemet Shqiptare” në të cilin ai na shpërfaqet si një mendimtar i klasit të parë, duke trajtuar me syrin e një fenomenologu të stërvitur disa nga problematikat dhe të metat e Psyche-s dhe mjedisit shoqëror shqiptar; probleme shumë prej të cilave vazhdojnë të mbeten ende dhe sot midis nesh.

© Melsen Kafilaj

FABIO STRINATI- NJË MIK I MIRË I SHQIPËRISË

July 30, 2020 by dgreca

Fabio Strinati ka lindur në San Severino Marche, Itali, më19 janar 1983.

Është poet, shkrimtar dhe esperantist italian. Shkruan gjithashtu edhe aforizma.

Është autor i shumë përmbledhjeve poetike, bashkëpuntor i revistës Etnie, organ që i dedikohet popujve minoritarë. Është studiues i gjuhëve rajonale e minoritare, i thelluar në dialektin algerez, në gjuhën katalane, nëpërmjet studimit të librave të Carles Duarte i Montserrat dhe veçanërisht i gjuhës arbëreshe – minorancë etno-gjuhësore shqiptare historikisht e ngulur në Italinë e jugut dhe ishullore. Fabio Strinati është lexues studiues i pasionuar ndaj veprave të Shpend Sollaku Noè-së, dhe përpiqet të njohë shqipen dhe Shqipërinë nëpërmjet veprës së këtij autori. Në vitin 2019 i dedikon Sh.S. Noè-së disa poezi të përkthyera nga E. Salla, të botuara disa në organe, ndër të cilat edhe Dielli. Vargjet dhe shkrimet e Strinatit janë përkthyer e botuar në gjuhë të ndryshme, ndër të cilat edhe katalançja, kroatishtja, gjermanishtja, spanjishtja, gjuha bosnjake dhe shqipja.

Edhe kjo poezi e re e Fabio Strinatit i është dedikuar shkrimtarit, poetit, gazetarit dhe veprimtarit të shquar shqiptar Shpend Sollaku Noè.

DUE GIORNI D’ESTATE

A Shpend Sollaku Noé

S’affrettano le onde sul mare,
fin sulle campagne, gli alberi da frutto
l’aria carica di sale.
Nel vento, dialogano musiche,
parole incise nel pennello;
vecchie storie sotto un sole
che spella, in alto lassù e nel vuoto,
transitano nuvole, come navi
solcano il cielo nella perfezione
armoniosa e siderale, per due giorni d’estate, s’innamorano le donne.

Në dy ditë të verës

kushtuar Shpend Sollaku Noè-së

Nxitojnë dallgët mbi det,

gjer tek rrafshira e drurët e frutshëm

e ajri i ngarkuar me kripë.

Në gjirin e erës dialog melodish,

fjalë të regjistruara në penel;

histori të vjetra në diellin

që rrjep, në boshin dhe në kulmin

udhëtojnë re, si anije lërojnë qiellin në përsosjen

harmonioze yllësore,

në dy ditë të verës gra të dashurara.

Fabio Strinati

Përgatiti e përktheu: E. Salla

ZGJIMI

July 24, 2020 by dgreca

Nga Astrit Lulushi-Të zgjohesh është mirë, por të zgjohesh në kohë të papërshtashme është gabim, si njeriu që e gjen veten në anën e gabuar të shtratit. Këtë kishte parasysh Faik Konica kur thoshte se shpalja e pavarësisë më 1912 ishte gabim, pasi populli nuk ishte gati, shpejtēsia e ngjarjeve nuk ishte në një hap me ‘të.

Një zgjim i shëndetshëm, premton një ditë të mirë. Provo zgjohu gjumë-prishur a i trembur, dhe gjithë dita do të shkojë si mos më keq. Në këtë pikë zënë fill edhe problemet tona. Kur pavarësia u shpall nga një grup elitarësh perandorakë osmanë, populli ishte asgjë; i vuajtur, i shtypur për 500 vjet, shqiptarë kishin harruar origjinën. Ata mendonin se ishin turq në çdo qelizë. Dhe bënin pyetjen – nga duhet ta shpallim pavarësinë, nga vetja? Kjo ndoshta ishte arsyeja që pavarësia u prit përgjumësh e pa emocione (lëre se ç’thonë filmat a historiografia e kohës me shtypje), si për të treguar se pavarësia a çdo ndryshim varet vetëm nga kreu, siç pretendohej në fundin e sundimit PPSH; kjo bëri që më pas të lindnin edhe lëvizjet me thirrjet “Dum Babën!” – për kthimin e osmanëve – njësoj si sot me disa që thonë, se ishte më mirë koha në diktaturë.

Deri në Kongresin e Lushnjes (1920), Shqipëria ishte thjesht nocion. Vitet që pasuan ngjizën ndjenjën se shqiptarët kishin mbetur vërtet vetëm, “të pavarur”, dhe si rrjedhojë u duhej të ekzistonin për të mos rënë në duart e fqinjëve. Dalja e Ahmet Zogut si figurë qëndrore shkaktoi reagime nga shumë figura intelektuale, jo se Zogu nuk ishte i tillë, por ishte ambicja e tyre për rivalitet e pushtet. Që nga ajo kohë, rivaliteti u bë modalitet, që e detyroi Zogun të mblidhte parlamentin dhe me vota të shpallej Mbret më 1928-n.

Pas kësaj konjukturat ndryshuan; komunizmi hyri në lojë në Ballkan; fillimisht si ide e re në Shqipëri, ku gjeti përkrahje e strehë mes të rinjve, kryesisht bijë pasanikësh, tregtarësh e pronarë tokash, apo studentë të dështuar që shteti i kishte mbajtur me bursa a shpenzime jashtë; njësoj si Marksi që jetonte me ndihmat e Engelsit, i cili luftonte kundër pronës private, por i gëzohej pronës së vet, ose si Lenini që e kishte filluar karierën e tij në Rusi, si bir i një familje të begatë ekonomikisht. Kështu, mos u çudit që komunizmi mbijeton; është thjesht hipokrizi e tërë, sepse ADN-ja e tij nuk është proletarianizmi, të cilën e përdor vetëm për mashtrim e propagandë për të tërhequr pas njerëz të verbër a të fikur.