ESSE – Page 263 – Dielli

..heronj e mite

July 29, 2019 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Duke lexuar mitologjinë, atë klasike, njeriu njihet me karaktere a tipa të çuditshëm, si dhe me atë që në shikim të parë mund të duket konceptim i papërgjegjshëm, i gabuar i njeriut dhe fenomeneve.
Mite janë krijuar me “gjigantë” të tmerrshëm që hedhin gurë, përçmojnë e shembin male dhe shkaktojnë dallgë e tërmete që gllabërojnë anije e ushtri të tëra; që megjithatë, mund të llogariten si dridhje të tmerrshme të natyrës që ishin në veprim, si sot, edhe atëhere, në ato kohë të lashta historike.
Përsëri, fenomenet e përhershme të përditshme, rezultate të disa ligjeve të natyrës, janë aq të njohura sa nxisin vërejtje; por atëhere ishin çështje spekulimesh të shkaktuara nga frika dhe alarmimi.
Për shembull, kur dëgjonin zhurmën e tmerrshme të bubullimës dhe shihnin rrufe të ndezura, të shoqëruara me re të zeza dhe rrëke shiu, njerëzit besonin se Perëndia ishte zemëruar dhe ata terrorizoheshin nga zemërimi i tij. Nëse deti i qetë bëhej befas me dallgë të larta që përplaseshin fuqishëm ndaj shkëmbinjve, ata drejtonin fytyrat drejt qiellit të nxirë nga retë e shiu dhe pranonin çdo gabim që u shkonte në mendje se mund të kishin bërë. Kur herët shihnin qiellin me ngjyra të ndezura të ditës, mendonin se Perëndia e agimit, me gishtat e kuq, po tërhiqte velin e errët të natës, për të lejuar vëllanë, Perëndinë e diellit, të fillonte karierën e tij të shkëlqyer…
Kështu duke personifikiar të gjitha fuqitë e natyrës, njerëzit me shumë imagjinatë dhe shumë dell poetik, shihnin një Hyjni në çdo pemë që rritej, në çdo rrymë që derdhej, apo në rrezet si trarë të ndritshëm të diellit dhe në rrezet e bardha të ftohta të hënës së argjendtë; për ‘ta i gjithë universi jetonte dhe zgjerohej, populluar nga mijëra forma hiri dhe bukurie.
Më e rëndësishmja mund të ketë qenë se këto Hyjni ndoshta ishin më shumë sesa krijime të thjeshta të një imagjinate aktive; mund të kenë qenë qenie njerëzore që u dalluan në jetën e tyre me përparësinë e tyre mbi të afërmit e tyre; kur vdiqën ata u ndanë nga njerëzit në mesin e të cilëve kishin jetuar dhe poetët prekën si me shkop magjik detajet e jetës, të cilat, herë prozaike, u regjistruan thjesht si bëma të shquara.
Është shumë e mundshme që punët dhe emri i mirë i tyre u përkujtuan nga rapsodë, të cilët, duke udhëtuar nga një vend në tjetrin, me këngë e tregime, përhapën lavdinë e tyre; prandaj është jashtëzakonisht e vështirë, madje pothuajse e pamundur, të ndash faktet nga ekzagjerimet që kurrë nuk dështojnë të shoqërojnë traditat gojore rreth tyre.

Shqetësim i Universit

July 26, 2019 by dgreca

Shkruan: Astrit Lulushi/

Disa mendojnë ditë ose javë në të ardhmen, të tjerë se çfarë mund të ndodhë vite në të ardhmen. Në librin Disturbing the Universe, autori Freeman Dyson sjell një ide të astrofizikanit rus Nikolae Kordashev, i cili paraqet teorinë se çfarë mund të ndodhë mijera vjet në të ardhmen. Sipas tij, qytetërimi do të kalojnë në tre faza; në kontrollin e burimeve të planetit; kontrollin e burimeve të një ylli; në kontrollin e burimeve të një galaktike.
Deri tani qytetërimi ende nuk ka hyrë në fazën e parë, dhe për këtë mund t’i duhet disa qindra vite, që do të thotë se civilizimi i sotëm ende nuk është gati.
Diferenca në madhësinë dhe fuqinë ndërmjet fazës së 1, 2 dhe 3, është e paimagjinueshme. Por bazuar në procesin e rritjes ekonomike mendohet se ky hendek mund të tejkalohet me shpejtësi. Një shoqëri në rritje me një normë modeste prej një për qind në vit mund të arrijë të kryejë kalimin nga kontrolli i planetit në kontrollin e një ylli në më pak se 2500 vjet. Tranzicioni për kontrollin e një galaktike do të zgjasë edhe më shumë, pasi ky kalim kërkon udhëtime ndëryjore.
Sipas Kardashevit, një qytetërim jashtëtokësor, nëse ekziston, ka më shumë gjasa të zbulohet në një prej tri fazave të qytetërimit sesa gjatë periudhave të shkurtra kalimtare, pra mund të duhet të kalojnë mijëra vite para se njeriu të jetë në gjendje të kuptojë, mësojë ose të dallojë jetën jashtë tokësore.
Në plan afatgjatë, kufijtë e rritjes teknologjike të një shoqërie janë të brendshme, dmth., varet prej saj sesa t’i zgjerojë ato. Një shoqëri gjithmonë ka mundësi të kufizojë rritjen e saj, qoftë me vendim, me stagnim ose mosinteresim.
Gjithashtu, një shoqëri e fuqishme teknologjikisht do të mund ta zgjerojë habitatin e saj brenda disa mijëra vjetësh nga një planet në biosferë që shfrytëzon një yll, dhe nga një yll i vetëm në një galaktikë të tërë brenda disa milion vjetësh.
Gjithashtu, një specie që do të ketë arritur t’i përshtatet kalimit të fazës 2, kur qytetërimi kontrollon yllin, do të jetë i paprekshëm nga zhdukja qoftë edhe nga katastrofa më e keqe e imagjinueshme natyrore ose artificiale. Pak nga pak, ne të gjithë po transfomohemi.

Simetri dhe asimetri

July 25, 2019 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Megjithëse parë nga lart poshtë, njeriu nuk është simetrik, për nga gjërësia, nga e majta në të djathtë, ai është. Përveç asimetrisë së përzgjedhur, siç është ndarja e flokëve dhe përdorimi i dorës së majtë ose të djathtë, njeriu sipërfaqësisht është simetrik.
Në të gjithë vertebrorët, zemra dhe stomaku janë në anën e majtë, mëlçia dhe apendesiti në anën e djathtë. Një në dhjetë mijë njerëz e kanë zemrën në anën e djathtë. Nëse zemra është në anën “e gabuar”, të gjitha organet e tjera priren të jenë gjithashtu, gjë që i krijon kirurgut befasi nëse nuk është i përgatitur mirë, dhe ai mund të bjerë në atë që quhet ‘kurthi i pasqyrës’.
Mushkëria e djathë është më e madhe se majta, ndërsa gjysma e majtë e trurit është pak më e madhe se e djathta. Asimetritë në tru kontrollojnë shumë nga asimetritë në sjellje. Truri punon në atë mënyrë që ana e majtë e trurit të kontrollojë anën e djathtë të trupit dhe anasjelltas, pra pjesa e djathtë e trupit kontrollohet nga pjesa e majtë e trurit.
Kjo pjesë e majtë është përgjegjëse për gjuhën, leximin, shkrimin, të folurit dhe dëgjimin, ndërsa e djathta kontrollon njohjen vizuale, dhe prirjet për art e muzikë. Kështu, nëse një goditje dëmton pjesën e majtë të trurit, kjo bëhet shpesh pengesë për të folurit.
Sytë kontrollohen gjithashtu nga truri asimetrik. Kjo mund të provohet thjesht, nëse qëndroni rreth dy deri tre metra larg një objekti. Mbuloni syrin e majtë dhe vendosni gishtin para syrit të djadhtë për të mbuluar pamjen e objektit. Pastaj përsëritni ushtrimin duke mbuluar syrin e djathtë dhe duke hapur syrin e majtë. Nga ajo që do të shihni, përcaktohet nëse jeni i doninuar nga pjesa e majtë ose e djathtë e trurit.
Një nga shembujt më të njohur të simetrisë së pasqyrës është fakti se njerëzit përdorin njërën ose tjetrën dorë, por jo të dyja, për detyra të kualifikuara siç është të shkruarit. Por megjithëse një në dhjetë përdorin dorën e majtë në krahasim me të djathtën, bota është plot artefakte të krijuara me dorën e djathë në mendje, dorë e cila kontrollohet nga pjesa e majtë e trurit.

Kur t’a prishim Shqipërinë, ku do të vemi?

July 24, 2019 by dgreca

E THA KONICA : SHQIPTARËT VAZHDOJNË TË ÇQEVERISIN SHQIPËRINË SIÇ PATËN ÇQEVERISUR TURQINË!/

Në Gazetën “DIELLI” të 17 Qershorit 1922, Konica publikoi në faqen të parë të Diellit një karikaturë me emërtimin: dy “ekselenca”-burra shteti” dhe poshtë shënimin:

– Kur t’a prishim Shqipërinë, ku do të vemi?

– Do të vemi atje ku kemi vënë paratë në bankë.

-Po pse të mos rrimë të hyjmë në shërbim t’atyre që ua shesim Shqipërinë?

-S’do të na qasin!…Se tradhëtorëve as armiku nuk u zë besë!

Për kë e kishte fjalen Faiku më 1922?

Për të gjithë ata që rrjepin dhe shesin Atdheun!

Që kur proklamua pavarësia e Shqipërisë, Konica paralajmëroi”baballarët e kombit”që të mos ngrenë një Turqi të vogël në Shqipëri; të mos ngrenë një bina të re me qereste të vjetër!

Fatkeqsisht këshillat e Konicës shkuan kot. Mbeturinat e Turqisë u kthyen në Shqipëri, u rehatuan në kolltukë dhe vazhdojnë të çqeverisin Shqipërinë edhe sot e kësaj dite ashtu siç paraardhësit e tyre kishin çqeverisur Turqinë…Zot, ktheji në rrugë të mbarë që të shpëtojë Shqipëria e mbetur…! Amin!

FAME

July 23, 2019 by dgreca