ESSE – Page 338 – Dielli

MALET MBETUR JETIMË

September 8, 2016 by dgreca

Ese nga Xhevair Lleshi/

Aa, këtu jam në shtëpinë time tani! Mbajeni gojën. Malet janë drita ime, vera që pi përditë, shakaja që bëj me veten time dhe me miqtë e mi, janë kryelartësia e çdo njërit prej nesh, buzëqeshja intime dhe e ngrohtë që ta përndrit shpirtin, janë guximi që na përmbledh forcat dhe na bën të ecim vetë përpara. Malet… Kushdo i sheh sipas mënyrës së tij. Por, thjesht, malet janë lartësi, që kush ka lindur atje ka parë që sa hapi sytë një horizonte të gjerë, të pakrahasueshëm me këdo tjetër. Malet janë eleganca e shpirtit njerëz. Të lindurit në male janë Sizifë dhe kjo vuajtje i bën njerëz të vërtetë, të pastër e të ndershëm. Më gjeni një njeri prej malit (të paktën e të paktave një!) që të jetë dhjamur. Kurrë! Mali të bën qefull, pikë dhjami s’të lë, të hollon linjat, të detyron të ecësh si duke vallëzuar. Vetiu je një artist, një valltar i lindur. Eh, sa do doja ta zhvilloja këtë temë. Sepse me këtë frymë gjithsecili do të donte të ishte i vendosur për të ecur përpara në trajtën e tij më të bukur. Ndaj dhe kalarinjtë në qytetin e mrekullueshëm të Beratit, për shembull, janë aq të përsosur në trup! Nuk gjej dot fjalë t’i përshkruaj. Më gjeni një malësor të shkurtër, më gjeni një malësore të mos jetë perri, më gjeni një malësor që të lypë, më gjeni një malësore që të prostituojë. Jooo! Nuk e kam fjalën për ato që i kanë rrëmbyer nga shkolla dhe i kanë çuar në oborret me drita të kuqe në Evropë. Nuk mundet askush t’i bëj ballë sfidës sime për malin… Ju ftoj të gjithëve t’u gjeni të kundërtat! Jo nga ato që ju i përdorni aq shpesh nga foltoret tuaja të allasojta, të bëra nga druri i pyjeve të maleve tona! S’ka antitezë më të poshtër, qoftë edhe nga kjo fjali. Lisi i gjallë sulmon qiejt, pi verë të kuqe me jashtëtokësorët (fjala vjen) dhe s’ka nge të merret me morrat e me pordhacët, fjalamanët e dokraxhinjtë. Lisat rrinë e flasin me diellin dhe grinden me retë. S’ mund të përfliten dot fjalët e urta që lisat u tregojnë gjithë atyre që prehen përkohësisht dhe përjetësisht nën hijet e tyre të bryllëta. Hidhu pjergullën lisave, ta shijosh verën a rakinë. Ndërto shtëpinë me zemër lisi dhe e gjen rrojtjen e bukur dhe aromën e mirë. Ajo zemër nuk kalbet kurrë!…

Eci me një gëzim të papërmbajtur drejt maleve dhe me bisht të syrit shoh turistët e mi, që kam vendosur t’i gjezdisë nëpër male, paçka se ndonjë prej jush s’i ka qejf, madje i shan e i batërdis si malësorë, madje duke i përdhosur si malokë! Kurrë në jetën time nuk kam mallkuar e as sharë një njeri të fushës, të luginës, apo të bregut e gropës. Kurrë! Askush nga ne të malit nuk di të shajë e të mallkojë! Gjithë atë fjalor të ndyrë e kemi mësuar duke ndenjur në pellgjet me bretkosa dhe nëpër ferrat e fushës! Nuk ka ferra mali! Mali ka lisa, ahe, pisha e bredha! Të gjitha rrahin qiejt! Malet e bëjnë drurin të këndojë. Uji brisk i ftohtë i maleve ua pret buzën atyre që s’i duan. Mali i mbulon me djersë e me turp ata që s’i pëshpëritin fjalën e duhur malit, ua rrallon frymëmarrjen, i bën të vuajnë. Malet mbajnë zotat, perënditë. Atje është froni i lartë i tyre. Ndaj dhe ndihesha krenar që i shoqërova në male turistët e mi. Sigurisht malin duan ta bëjnë pis. Ecën dhe shikon plastmas, copa letre, hedhurina plastike, shishe lloj-lloj. Që të gjitha vijnë o nga pellgjet, o nga fushat, nga qytetet. Turp e marre! Autobusi ndërkohë ndalet në Ko-man. S’kini qenë asnjëherë deri aty? Ah! E tmerrshme. Merreni njëherë guximin, se do të mrekulloheni. Mos e shtini në sy lodhjen e rrugës, mbyllini sytë para hedhurinave, lini pasdore fjalët e këqija që mund të keni. Ejani me mua! Unë nuk shaj askënd. Vetë përplas të vërteta në fytyrat e kujtdo. Duhet gjetur një që t’i thotë troç. Dhe më keni gjetur mua. Unë meditoj pak dhe pas pak ia marr këngës. S’dua vegla që të më shoqërojnë, s’dua saze si u thonë në jug, dua vetëm zërin të buçasë! Se s’gjen, është e pamundur të gjesh një njeri të malit me zë të ulët e të çjerrë! Përkundrazi malësorja e malësori ka zë gurgullues, të kthjellët, të lartë dhe imponues. Dhe kjo është një krenari më vete. Edhe kur i këndon dashurisë, shoqëruar me çifteli, drithërima e zërit përfton një oqean me drita dhe vera e rrëkëllyer mbi gjoks bëhet një lojë e kërthndezët plot e-mocion. Mali s’ngre mure, po shkëmbinj. Jemi njerëz ne të malit…

Hyni kështu në liqenin e Komanit. Udhëtoni me malet mbi kokë, jeni bashkë me zanat e shtojzovallet, soditni ujëvarat, guvat, kishat e harruara nga shekujt, retë, duke përcjellë histori të lashta dhe këngë majëkrahi. Më është e pashlyeshme pamja e kësaj kështjelle gjigante që shqyen e gris gjithë hapësirë e ç’të sheh syri, ndërsa turistët e mi, si-kur qenë mbledhur kutullaç e qenë zvogëluar papritur e pa kujtuar! Ç’t’ju them o njerëz. Se kushdo prej nesh ashtu mblidhet kur është përfund tyre. Këtë e them me një lloj mërie, sepse më vjen keq që mali edhe shtyp kaq egërsisht. Po ama kur i çova, siç qenë, në Korab u mrekulluan. Ishin mbi mal. Preknin dëborën. Shikonin hapësirën pa skaj të fushëtirës mbi majën e malit, duke mbajtur në gjumë gipset e arta dhe mermerin e rrallë. Atje do të ishte ndërtuar kampingu më i rrallë në botë. Dhe banorët e vjetër thërrasin në telefon të rinjtë që (të gjithë e pa përjashtim) punojnë e jetojnë në Londër dhe një ditë, thonë, do të bëjmë mbi Korab Lojërat Olimpike Botërore të Dimrit. Le ta marrë vesh e gjithë bota sa janë se djemtë e Korabit, më të bukurit nga racat e kësaj bote, dinë dhe duan, dashuroj-në dhe qajnë me ligje, respektojnë dhe kur vjen puna të bëjnë grusht e të rrish sus. Krenari e pakrahasueshme! Krenari e bukur dhe që të imponohet. S’gjen kund tjetër. Edhe në Selishtën time të mrekullueshme nuk gjen të tillë. Më ka ardhur inat që vajzat e Korabit mund të krahasoheshin me vajzat e Lurës e të Selishtës. Por m’u desh t’i përulesha. E, në këto bukuri të hatashme ka rënë sharra elektrike (ose me bateri) dhe sëpata. S’gjen dot aq lehtë drurë! Dhe nuk jemi vetëm ne fajtorë, por vijnë nga larg kopilët e djallit, na cytin, na japin helm, na prishin vetëdijen që të shfarosim pyjet, ajrin, jetën! Dhe në këmbim të ca letrave që kanë vlerë, për të mbajtur shpirtin gjallë, ne u turremi me hanxhar në dorë, si hordhi të huaja e fa-mëkeqe dhe presim drurët e mjerë. Shtatë ditë e shtatë net vajtojnë trungjet për trupat e prerë dhe të mbajtur po atë çast. Tani që s’do pikët e mundimit? Gjetëm një mëngjes një prej atyre soj vrasësish, nën trung me sytë hapur, duke iu ankuar zbrazëtirës së molepsur! Kishte mbetur aty dhe trungjet vajtonin me ligje! Zot o Zot!

Turistët e mi janë buzëhollë. Nuk i lë të shajnë malet, as edhe kur kanë shumë të drejtë. Sepse edhe në një lëndinë të Lladomericës ua shtroj nën hijen e kumbullave e të arrave dhe atje ku gjej një shpellë dhe pllakë e madhe me foton dhe emrin e Agron Elezit, u them cili ishte, se ç’bëri i vëllai. Dhe, ku-ku, profesor, ata ishin nga Berati! Nuk më ndahet ky qytet mua. Edhe në këtë formë më del për-para. Por, ani, edhe kështu vlen. Pastaj i lë më poshtë të shijojnë buzës së Drinit të Zi në Gjoricë, nëpër hijet e mrekullueshme të shelgjeve të varur mbi ujin aq të kulluar. Si nuk turbullohet njëherë ky ujë, ë? E kullon Radika thonë, po edhe shkëmbinjtë e murrëtyer nëpër të cilët kalon. Zë e shoh drejt Maqellarës, vrojtoj rrugën ende të paprekur me dorë. «Rruga e Arbrit» që me këtë vonesë kush e di në ç’ shekull do të përfundojë. Edhe rruga nga Shupenza në Bulqizë që përfundoi ca kohë më parë Berisha dhe kompania e tij, po prishet. E prish koha vetiu. Kjo është trandja e parë nga e vërteta. Ca thonë se kjo rrugë turbullon ujërat e Zallit të Bulqizës, të Matit dhe të Lumit të Tiranës. Por unë mezi pres që të ngrihet edhe njëherë Elez Isufi i Dibrës dhe majë kalit të jetë Tiranë, si atëherë kur ia bëri tetë me dy mbretit Zog! Kështu e duan qeveritë që të mbledhin mendjen. Se kështu bëhet më mirë, vjen ora kur këndojnë malet dhe ata ta presin me zallahinë e tyre refrenin tënd të mallkuar. Kushdoqofsh! Talljet e ustallarëve të rinj në qeveri nuk kanë të sosur. Malet dëgjojnë, zënë sytë me duar dhe brejnë mendime.

Presin të shpërthejë stuhia. A do të shpërthejë vallë?

Ndoshta. Vijnë dhe ikin kohët e stuhive. Pastaj mbretëron qetësia. Se turistët, të themi të drejtën, s’para i duan stuhitë!…

Pranoj të vete në kishë e në xhami të falem. Vijnë me mua edhe turistët e mi. Më çojnë kumt kudo që të jenë dhe e dinë saktë që i pres. Kanë shkruar në SMS «Nëpër Shqipëri». Dhe itinerari dihet. Koman – Valbonë – Grykat e Prizrenit (ose në Rugovë – çfarë madhështie! E paparë!), kthehem drejt Korabit (eh, Korabi!) – Gollobordë – Pogradec – Shën Naum – Volorekë – Prespë – Voskopojë – Dardhë – Kolonjë (e bukura Kolonjë!) dhe ndalem në Leskovik! Një përrallë. Ndalu, pusho, valle, këngë, tregime gojore, pleq të llahtarisur, dreka e darka madhështore midis njerëzve që i duaj aq shumë njerëzit, papritur mes ulërima resh e ujqish, qengja e keca të pjekur në hell, nga hojet e shpirtit. Këtu dua të mbetem ca. More, po sa e kuptojnë malësorin dhe gruan e tij këta turistët e mi! Po që kanë një dëshirë të papërmbajtur të jenë kullat e tyre, të bujtin si kohë e kohë parë, të shëtisin në male, nëpër shtigjet e njeriut, të gjejnë motivin e dashurisë hyjnore e pastaj të luten në të parën kishë dhe t’u këndojnë të vdekurve. Se të vdekurit janë një racë e vetme dhe një barazi për ta pasur zili, ndaj dhe u këndohet njëlloj në gjithë botën. Në botë varret ledhatohen njëlloj… Vetëm të kesh t’i shohësh si ulen mbi varre. Femra e meshkuj njëlloj, sikur ndjellin jetën që jetojnë. Vihen e të vënë në merak të madh. I dua, i dua, i dua turistët e mi, se janë njerëz, ndonëse të parfumuar për ibret, edhe me shije delikate po, por natyra e bukur ua heq trurin, ua largon aromat e çuditshme dhe i kthen me këmbë në tokë. E mbajnë fjalën ata, turistët, të njohur e të panjohur. Vijnë, dërgojnë motmot më vonë të njohurit e tyre. Shkoni, u thonë, vend i magjishëm, ndonëse ca i egër, po edhe dashuria sikur do spërkatur me ca egërsi, se fundja qulli as ka dashuruar dhe as mund të dashurojë. Dashuri eprane kjo për ne. Unë e ndiej. A na shajnë, më thua? Po or mik, po. Të kërdisin e jo të shajnë. Unë bëhem vrer, por s’kam ç’bëj. Ma kanë zënë fytin zyrtarët e qeverisë me ata të turizmit me ngjyra artificiale. Pse kanë turp ta thonë të vërtetën? Ja, edhe fjala që shkruan edhe ti, lum miku, s’të ka lezet nëse s’është e sinqertë, e ndjerë dhe e pastër. Sa të futësh (fute po të duash!) del menjë-herë që është ndryshk i gjallë! Ka luks të madh ajo e uruar fjalë e bukur! Po natyra?…

I ke parë trëndafilat në Shën Naum, ë? Jo? Mëkat! Zoti të mbrojttë, s’kam ç’them tjetër. S’ka më bukur! S’them, edhe Driloni (Voloreka, de!), është në po atë majë, një këngë e shtruar romantike. Ku nuk të shkon mendja! Kur je në Drilon te vajzat e bukura (të bukurat e dheut!) atje të shkon mendja! I ka bërë Zoti që të na marrin mendjen malukatkat! Kështu sevdallinjtë e Korçës e ngrysin në Voskopojë e në Vithkuq, në Dardhë e në Prespë! Pse doli kaq shpejt vera sivjet, djem? Pse? Na i bën tym mendjen vajzat tona! Dhe, edhe ai i humburi atje, i kruspullosur në mjerimin e vet, ngre kryet sapo ndien aromën e vajzave. Dhe Sefer Bodini dhe e gjithë njerëzia në autobus, pasi ka lënë shoferin e dytë ia merr valles së shtruar, duke grykuar vargje të rreptë, e duke përdredhur si një mrekulli. Kam ndjekur kursin për balerin. Sikur ta dija se do të merresha me turizëm dhe doemos me femra! Kjo është një mrekulli më vete, por jo si harresa!…

A e dini si pushohet duke parë diellin që lind në Gramoz dhe si perëndon tutje në malet e Skraparit? E kini përjetuar një natë të vetme të jeni duke lundruar një natë të vetme në Maligrad, mbi Prespë? A i jeni lutur Zotit mbi majën e Tomorit, i cili rënkon nga pllakat që ia vjedhin pa të keq fare? Jeni grindur ndonjëherë shiun apo dëborën në Dardhë? A ia keni marrë ndonjëherë këngës në livadhet e Leskovikut? Jetë o jetë! Por, më besoni, përveç dashurisë sime të verbër, maleve, vëllezër e motra ua kanë hequr të gjitha. Kanë ngelur pa njerëz malet, jetimë. Janë thinjur e-dhe më. Vetëm kur vete Simon Vrusho në Velçan, ndanë Shpiragut për të parë lisat e tij. Ose kur i teket Skënder Rusit të gjuajë ndonjë peshk në Shadicë! Ja, edhe atëherë kur i rrëmben malli poetët Buçpapaj e vijnë në Valbonë. Atëherë do të shohësh se malli është bërë mal më vete dhe shfryn si vullkan. Jo si vullkanet artificialë, vërtet madhështore që shpërthen Berluskoni i famshëm në vilën e tij në Sardenjë! Është tjetërsoj shpërthimi i mallit. Presim vepra të mëdha prej tyre, duket! Ua them unë që s’jam poet. Në Valbonë, vëllezër, është përrallë që ta tregon Jezerca mbi kokë, duke të mbajtur në pëllëmbë të dorës! E, mendoni, është privilegj i madh, i papërshkruar kund, ndërsa e sheh spektaklin e Bajlozit me Mujin e Halilin. Dëgjohej nëpër smeraldin e Valbonës bubutima e legjendës. Do ta shijoni shumë, edhe pse u është dashur që katër kilometra të ecni në rrugë të pashtruar! Epo, fundja, katër kilometra janë! E nëse jeni ngopur me pamjet groteske të Alpeve nëpër Koman, do t’ju duhet të ktheheni nga Kosova dhe aty vendosni vet nëse do të preheni në Rugovë, në Pllavë e Guci, apo të përjetoni hatanë e shkëmbinjve dhe guvave kaliforniane të Lumbardhit të Prizrenit në prehër të Sharrit. Zgjidhni e merrni. Ndoshta ju do të dëshironit Mirushën, Llapin, Drenicën Caralevën, Anamoravën, Grykën e Kaçanikun, ballkonin e Ballkanit mbi vetull të Tetovës! Bëhem keq edhe prej mjerimi të fjalëve, më zënë të rejat mbi të vjetrat, ndihem më zi edhe kur flirtojnë apo për-leshen të rejat midis vedit. Ç’të them! Ishte një madhështi e pa treguar, e rrëmbyer, që të mbush plot jetë, kaq e ma-dhe, sa më vjen çudi kur e sheh dhe pastaj me siguri përhumbesh duke vënë përpara piskamën e një zëri që s’di-het se nga buron: Dil moj dil me diellin mbi mal, dil se më trete e më le pa varr… Mu atë çast gratë u plakën në çast dhe fara nuk është më farë, shpirti m’ u përvëlua në zjarr, bukuria na u bë kallkan… Një puthje në vetull të malit, ma nxirr o shpirt buzën all, dhe shpirtin mos ma merr, më lër të digjem në mall…

Kush ia di të mirën kaut! Ndryshe nuk do ta thernin ditëzinë. Mbi lëndinat e Leskovikut vijnë gratë e bukura, të gjata e sevdallesha të Leskovikut. O, o, o, ç’kam parë, mos pafsha kurrë më! Leskovik o gur’ i thatë ku o ku m’i ke prurë gratë, për një plak për një gjak, ma dogje shpirtin or farmak… Nuk gjej dot pamje tjetër më të pjekur: burrat marrin një veshul qershi dhe krijojnë skena të papara, të gjalla, plot humor e shpërthim të fshehur në gji, ja gratë më tej qeshin e këndojnë, me sytë e ndezur të bëjnë të fundosesh me gjithë ç’ke! Humbet, or burrë, humbet në këtë humbellë të marrosur Leskoviku. Fët ia bëjnë në Greqi, i ndezin brigjet Sarandoporosit, i çmendin vërtet, të mjerat, i ndjekin pas, se s’ka më keq kur bukuria bëhet xhind… Po pse, mos është muaji i mushtit, apo i mjaltit që presim nga hojet. Mushti të ndez, mjalti të harbon. Se, miku im, edhe në Lurë të jesh, tek ata liqenet që vajtojnë pyjet e prerë, e di kush këndon nëpër male? Jo? Vetëm malli. Se malet kanë mbetur jetimë. Sirenat e Drinit janë ngjitur në Lurë dhe lahen nudo, bashkë me zanat e pyjeve që kanë ngelur pa shtëpi! T’i shohësh, aman o Zot, vdes në këmbë, po ama ngjallesh prapë, mbyll sytë dhe përfytyron pamjen e llahtarisur të shpirtit dhe i hap menjëherë nga frika: nuk di më ku je, në Lurë apo në parajsë… Dhe qahen djemtë që vijnë më të rrallë: na i morën të bukurat e dheut, na humbën e u tretën të puthurat e zjarrta (ato që i japin shpirt parajsës hyjnore e tokësore), e ne kemi vetëm ç’gjetëm dhe ç’na mbeti…

Unë miku im, s’mund ta harroj një natë mbi mal, në Kuç. Hë këtu, hë atje dhe mbeta gjithë ditën nëpër re. Herë i shihja shtëpitë, malet përreth, dëgjoja larg psherëtimën e detit dhe krismat e rrëmujës vinin prej të qeshu-rave në Fterrë. E sheh? Jam i bredhur. Dhe turistët e mi në autobus s’i mbante vendi. U tërbuan. Ta bën natyra këtë, është hall i madh! Rri pak në Kallarat, pastaj ulesh në Vranisht. Kockë e fortë. I thonë Lumi i Vlorës me nam. Edhe turistët e mi kishin ngelur pa e parë. Kur u gjendën aty sa u largua reja u pataksën. Po kjo? Guri i madh peshonte mbi dy karthje dhe rrinte hosh. I madh guri sa një shtëpi. Sofra e Zotit i thoshin. E fotografuan, sa i nxorën zinë. Bënë sellfi, u përmorën në brekë nga bukuria e hatashme, iu shtruan byrekut me tre petë që lundronte në gjalpë dhie aty mbi Sofrën e Zotit dhe u zhdëpën. Harruan dietat, harruan linjat dhe pastaj lëpinin gishtërinjtë. S’ kishte më petanik, as lakror me tri petë. Ishte ç’ishte. Dhe kënduan labçe. Pa u mblodh i madh e i vogël, u tund dynjaja. Dasmë e shkuar dasmës. Po ku i mësuan këngët labçe, e ta dridhnin zërin që ndryshe bëhej hataja! Ja kjo të ndodh aty ku s’ta pret mëndja. Dhe kur të jenë në anët e tyre, mrekullisht do tregojnë përralla nga Lumi i Vlorës, nga Labëria. Fyelli, mishi në hell, ushqimi si në kohët e lumturisë së për-folur njerëzore. Dhe pyesnin këtu ku jemi: More mos janë të droguar? Mos rrisin hashash? Mos na bën lakror me hashash? Bëhet? Vërtet? Pash perëndinë, ç’ thua! Ndodh. Po, po, ndodh. Se, e kam thënë, s’ka argëtim e festë më të madhe për fshatarin, se në rastet kur ia hedh një njeriu tjetër, të ditur apo qytetar! Vë dhjamë, ta them unë! Ç’na ra dhe s’e hoqëm, thuaj!

Sefer Bodini merr frymë thellë dhe qesh, po menjëherë ngryset si malet që kanë mbetur jetimë!

DY LUFTËTARË MARTIRË NGA PLAVË-GUCIA

September 8, 2016 by dgreca

SELMAN FAKU PRELVUKAJ E PULEC HIMA AHMETAJ, DY LUFTËTARË MARTIRË NGA PLAVË-GUCIA
-Në 70 vjetorin e vrasjes së tyre nga serbo-malazezët në bjeshkën e Memës /

NGA RAMIZ LUSHAJ/

1.Historia i njef të asht’ e të palctë Kasemçukajt. Rrem genetik i Prelvukajve, bark më veti i tyne.

Nga kjo derë e fisme është gjyshja e Bruno Selimajt të Nokshiqit. Bjeshka i thoshin, një emën burimor shqiptar. Ajo është motra e legjendave të trimnisë, Selman Faku Kasemçukaj. Ky luftëtar i Shqipërisë Etnike është pesë herë i njoftun: si Selman, si i Kasemçukaj, si i Prelvukaj, si i Martinaj, si Plavë-Gucias.

Një fakt: i fismi Jakup Jahelezi i Dragobisë, mbi 90 vjeç, i emigruem në Nju Jork, e përveçon Selman Fakun me thanien e thuktë: “S’kam pa djemë ma trima në jetën teme”.[1]

2.Kasem Çukaj i trimnisë, sipas pemës gjenealogjike, ishte vet i katërti vlla, sëbashku me Metën, Latifin e Omerin. Tre prej tyre pjesmarrës ballor në Luftën panshqiptare e ndërkombëtare të Nokshiqit (1879-1880).

Vet Kasem Çukaj i pati gjashtë djemë: Butin, Salihin, Brahimin, Rekun, Elkun e Fakun. Gjashtë kreshnikë. Si në Eposin e Kreshnikëve. Secili histori e lavdi të shkruar me mend e pushkë, me sakrifica e gjak.

Tre prej tyre: Brahimi, Buti e Salihi, janë martirë të kombit shqiptar.

Prof. dr. Zekeria Cana ishte në shtator 1995 në fshatin Martinaj, në kullën e të moçmit mbi shekullor, Sylë Prelvukajt, i cili e kishte përjetue pushtimin sllav genocidial të Plavë-Gucisë nga tetori i 1912-tës deri në nëntorin e 1913-tës, kohë e njohur në histori edhe me emrin e tragjedisë “Masakra e Previsë”. Ky i rrëfen historianit edhe për një nga dajët e Bruno Selimajt: “Brahim Kasemi dhe dy burra të tjerë që nuk pranuan ndrrimin e fesë u pushkatuan në vend. Varret i kanë mbi fshat pranë themeleve të kishës së vjetër katolike”.[2]

Historiani tjetër, i vuthjani R. Dedushaj, tek vepra “100 Vjet Luftë” dëshmon se djalin e Kasemçukajve, Brahimin – vet i tretë, e kanë vrarë Vasojeviçët si hakmarrje shovene ndaj trimave e trimnive të Prelvukajve në mbrojtje të Plavë-Gucisë në vitet 1854-1880.

Dy djemtë e tjerë të Kasem Çukajt, Butin dhe Salihin, i kanë pushkatue malazezët në Masakrën e Previsë.[3] Nuk iu dihen as vorret.

Kësokohe, në Previ, në këtë masakër ende të pazbardhur plotërisht dhe të padënuar ndërkombëtarisht u pushkatua nga Martinajt edhe Arif A. Balidemaj, Hysen Delia, Mujë Gali, Bajram Haxhia e në Greben Nezir Cufi e Zekë Haxhia. Ka edhe të tjerë. Ne kaq dijmë. Trolli i vet Martinajve mund të dëshmojë ma tepër.

Një telegram i 27 marsit 1913 i nënshkruem nga Krahinari i Pejës, J. Plamenac, drejtue për në Çetinën e Krajlit, direkt për ministrin e Brendshëm Plamenac, i ban atij me dije se “sot në Martinaj iu vu zjarri 11 shtëpive kaçake” (Dok. nr. 488). Historianët listojnë se u dogj edhe kulla e Kasemçukajve të Prelvukajve. Krimineli i atij zjarri të përflakshëm e të përgjakshëm ishte kapiteni Vuksan Dragoviq, antar i Gjykatës Ushtarake në Plavë-Gucinë e sapopushtuar nga mbretnia e Malit të Zi, një mbretni – protektoriat i kahershëm i Perandorisë Ruse.

Kësokohe, Selman Faku i Kasemçukajve, përndryshe: vllai i gjyshes së Bruno Selimajt, ishte vetëm dy vjeç. Djalë i vetëm. Një grua e atyhit e mori në mbrojtje deri në vetsakrificë. E fshehu në një kullë, në dimit e saj. Ai iu shpëtoi kontrollit e ndëshkimit sllav dhe asaj jete shumë të vështirë të kohës së Masakrës së Previsë, një nga masakrat ma të mëdha ë ma tragjike në historinë e botës antike e moderne. Ndoshta kjo situatë e rëndë e me rrethana të ashpra në vite rritje e lanë atë disi trupshkurtër.

Selman Faku Prelvukaj i Martinajve, banor i Gucisë, luftëtar i lirisë për Plavë-Guci, për Shqipëri Etnike, veçanarisht gjatë Luftës së Dytë Botërore e në vitet e para të sundimit të shumëfishtë komunist në Malin e Zi (Jugosllavinë Avnjoiste) e në Shqipërinë Londineze, u shqua si Luftëtar i Lirisë Kombëtare Shqiptare.

Ai, Selman Faku i Martinajve kishte me veti edhe një shok të pa shoq, Pulec Hima Ahmetaj i Vuthajve. Si rrinë shqiponja me dy krena në Flamurin Kombëtar Shqiptar ashtu qëndruan këta të dy sëbashku në Plavë e Guci me rrethina vrrini e bjeshke deri në Malësi të Gjakovës (Tropojë), Malësi të Madhe, Shkodër, Deçan, etj.

Ata kishin edhe një “Grup të Rezistencës Shqiptare Kundër Sllavëve” (1941-1947).

Shqiptarët prej nga liqeni i Plavës tek ai i Shkodrës dhe nga lumi i Limit deri tek rrjedhat e Drinit, si dhe ardhacakë e okupues sllavë në Alpe, e thirrnin “Grupi i Selmanit e i Pulecit” apo “Grupi i Pulecit e i Selmanit”.

Këta, të dy, nuk u ndanë kurrë në jetë në vitet e rezistencës së tyre. Ata i kishin idealet kombëtare shqiptare të përbashkëta. Për ma tepër, ishin edhe baxhanak ndërveti, i kishin gratë motra. Edhe vdekjen e patën bashkë: në të njëjten ditë, në të njëjtin vend. Edhe varret iu mbetën pranë njëri-tjetrit në Bjeshkën e Memës.

Historiani tjetër i Plavë-Gucisë, Sulejman B. Ahmeti, ndër të tjera, konkludon: “Këta dy trima i patën rrugët e hapura. Ka qënë shumë e vështirë për t’u dalur atyre përpara. Tek pushtuesit serbë ishte krijuar bindja se ata nuk i merr pushka”.[4]

Në këto vite, në krejt krahinën e Plavë-Gucisë, në burime të ndryshme dokumentare thuhet se vetëvepronin përkohor disa luftëtarë edhe në grupe nacionaliste.

Këta kishin lidhje të dyfishtë ndërveti: nga gjaku e nga ideali kombëtar, si grupi i Rrustem Mulajt e i Adem Shaban Gjonbalajt (ky i fundit, daja i Bruno Selimajt nga ana e nanës së tij), i Prelë Kolë Shytit, i Haxhajve të Hotit të Plavës, i Shemso Ferrit të Plavës, i Sali Ismail Nikoçit dhe i Hasan Isuf Kukajt, i Man Zekë Qosajt e i Ram Tole Hasangjekajt, i Imer Maliqit e i Mustaf Haxhisë, i Smajl dhe Haxhi Metë Martinaj, i Belo Hamëz Ahmetajt, të cilat përndiqeshin me hjekësi e pushkë nga tana anët: edhe nga Jugosllavia (Serbia e Mali i Zi), edhe nga Shqipëria Londineze.

Grupi nacionalist i Selmanit e i Pulecit ishte tejet i veçantë, ma aktivi ndër të gjithë, veprimtar e qëndrestar deri në kufij të legjendave të kohës.

Selman Faku Prelvukaj, trim i maleve që rriten trimni, kishte vra në përpjekje e atentate gjithato shkije me cene e akte antishqiptare, ndaj pas ripushtimit të egër sllav nga Jugosllavia e Dytë e Titos, tue kanë thep e ferkem në luftë të pandalune me ta, si shumë plavë-gucias të tjerë çohet e kapërcen kufinin e padrejtë të 1913-tës e 1945-ës dhe hyn në Shqipërinë Londineze, Republikën Popullore të Enverit, sistem e fytyrë kthyeme kah Beogradi e Moska e atëherit, dy nga kryeqëndrat prej kah i erdhën përjetësisht të kqijat e derisotme kombit shqiptar.

E lypte gjithkund Jugosllavia. Selmanit ia kishte ruejt qelinë e torturave e plumbin jetëmarrës.

Diku i ra në fije edhe Shqipëria. E kapën në kambë, në rrethin e Shkodrës. Ia lidhën duert, e mbyllën për disa ditë në burg. Ia dorëzuen palës jugosllave, sipas një Marrëveshje të përbashkët në mes qeverive komuniste të Shqipërisë të (pa)varur e të Jugosllavisë federaliste.

Vetë Selmani, për realitetin zyrtar shqiptar plot mbrapshti helmtë të asaj kohe me pabesi shtetërore shqiptare e ortaknitë me sllavët, shprehej: “Ne ishim të detyruem të kërkonim strehim në vendin tonë. Komunistët e Enverit nuk na pranonin, ata na thonin tradhtarë, reaksionarë. Ata na prenë në besë. Na lidhën dhe na kthyen te vllaznit e tyne jugosllav”.[5]

Sigurimi oktapod shqiptar, fijelidhun edhe me sllavët e Beogradit e të Çetinës dhe prej 1946-tës me të Titogradit (Podgoricës), nuk harrojnë asnjë detaj të bashkpunimit ndërveprues.

Në Han të Hotit, teksa ua dorëzonin Selmanin ashtu të lidhun e të lodhur nga burgu i vështirë, i amanetojnë palës jugosllave: “Kujdes! Mos e shihni kështu trupshkurt se është njeri shumë i rrezikshëm…”.

Ia caktojnë një ushtarë sllav trupfortë me e përcjell përkrye maleve deri në Guci, i cili iu thotë eprorëve të vet e shoqëruesve shqiptarë të deriatyshëm: “Kush, ky i lidhun e unë me pushkë në dorë, me i pasë krahët nuk mundet me më ikë mue…”.

Rrugës për në Podgoricë Selmani ishte dhe hiqej si tepër i lodhur, ndaj ky ushtari shoqërues po i ndal hapat tek një farë ure me ujë të vrulltë e po gjuen në shenjë thëllanxat e malit. Selmani gjen rast e i thotë: “Ah, trim te je! Si i mbyll burri sytë kur rrudh me gisht në pushkë?!” Fjala ndjek fjalën. Selmani nuk ndal bisedë: Të kallzoj unë qysh me gjuejt kryeshenjë. Ndale frymën, mbylle një sy, qetësohu…”

Trupgjati ushtar merr huti çasti. Selmani mendje e sy mprehtë i avitet shpejt e i shkallmohet me prangat e duarve e t’i jep plastim e rreknim teposhtë në zallishtë. E vret ushtarin, dekun e në tokë. Ia merr atë armë.

Ik’ tue u ruejt aq fort sa mos me e pa as zogjtë. Ecte tue ngatrrue ferkem. E kalon për të dytën herë brenda asaj dite kufinin shqiptaro-shqiptar.

Kur hyn në Hot trupi i merr krahë. I troket një dere hotjane. Kish pasë mikpritje, besë e burrni. E presin shqiptarisht, pa frikën e kohës. Aty merr ma shumë forcë e shpresë. Ia hjekin prangat duarve, që i kishin lanë shenja ajtjeje. Ia vlerësojnë idealin kombëtar e trimnitë. E mbajnë për nja dhjetë ditë si ma të mirin mik në kullën e tyre e, mbasandejna, mashkujt e fortë e bestar të saj e përcjellin deri tek Shtegu i Dhënve.

8.Luftëtari kombëtar Selman Faku Prelvukaj prej atyhit shkon drejt e në krahinën e tij të Plavë-Gucisë, drejt e në malet e lirisë të pafjetun atë ditë e sot.

Prapë me grupin e tij, me “Grupin e Rezistencës Shqiptare kundër Sllavëve”. Ky grup prej kryeherit kishte deri në mbi dhjetë antarë: Pulec Hima Ahmetaj i Vuthajve; Zenel Mehmeti Ahmetaj i Vuthajve – një burrë i shkolluar e i sprovuar për mend e pushkë; Ibrahim Smajli Prelvukaj i Martinajve; Shaban Sadria Hasanaj i vllaznisë Gjonbalaj të Vuthajve; Kadri Salihi Ulaj i Katundit Sirm të Vuthajve; Mehmet Mustafa Kukaj i Kukajve të Vuthajve, dy rugovas, e të tjerë.

9.Shenjat e natyrës tregonin se dimni i atij viti 1946-‘47 po vinte tepër i egër. Grupit të Selmanit e Pulecit iu duhej me i ba konak vetes në jetesen plot me sakrifica sfide deri në vetmohim.

E kishin gjet vendin krejt të sigurt: përmbi Jasenicë, në afri të Hotit të Plavës, bash në Sjapicë të Haxhisë, në një shpellë tek “Buni i Shtjerrave”.

Po një dimën tjetër antishqiptar ma i madh e ma i egër po vinte edhe në Plavë-Guci nga regjimi jugosllav i Titos, nga vet Beogradi i Serbisë me kryeministrin serb Blagoje Neskoviç dhe nga dy kryeqëndrat e Malit të Zi, nga Çetina e vjetër e fronit e nga Titogradi i ri me kryeministrin malazez Blazho Jovanoviçin.

Cilido shqiptar etnik që ishte me rezistencën antisllave e luftonte për liri kombëtare në male, i cilësuar “kaçak”, “i arratisur”, “tradhtar”, etj., UDB-ja jugosllave ua torturonte e masakronte familjet me të madh e të vogël.

10.Sapo kishte hy’ viti 1947. Dikush nga të afërmit e grupit, që fatalisht ishte thirrë ndihmatar në përgaditjen e konakut të atij dimni të ashpër, nuk mujti me iu durue gatë torturave antinjerëzore e me shpirt ndër dhambë iu kallxoi pabesisht armiqve të kombit “shtëpinë e dimnit” të luftëtarëve të Lirisë Kombëtare, të Shqipërisë Etnike.

Ky njeri i besuar i preu në besë, i tregoi UDB-së ku ndodhej i strehuar Grupi i Selmanit dhe i Pulecit…

Shteti jugosllav u ngrit në kambë sikur do të mësynte kufinin drejt Shqipërisë Londineze e jo drejt një shpelle tek “Buni i Shtjerrave” në Sjapicë, ku thuhej se ishin vetëm 14 luftëtarë plavë-gucias e të rrethinave. Sidoqoftë nuk merr aq randësi numri i atyre luftëtarëve po fakti se kësaj here po sulmohej ajka e qëndresës luftarake lavdiplote në kit’ krahinë etno-historike shqiptare, vatra e fundit e qëndresës së organizuar antisllave në Alpe nga lumi i Vermoshit e ai i Valbonës deri në Lim.

UDB-istë të atyhit e të ardhun nga larg, shumkush nga komunitete etno-kulturore ardhacake në krahinë, mjaft njerëz përtej kureshtisë, lëviznin gjithandej në dy qytetet Plavë e Guci, në Ultinën e Epërme të Limit, luginat e Jasenicës e të Plavës…Gjithkah.

Forcat policore të rendit e të ndjekjes dhe ato ushtarake, të cilat rrinin përditë në survejim e kryenin terror e genocid në Plavë-Guci, u shtuan me përforcime të reja.

Fjala e zezë cegmoi mbi borën e bardhë, ajo doli para krismave të pushkëve: I kanë rrethue Selman Fakun e Prelvukajve e Pulec Himën e Ahmetajve…”.

Forcat e Sigurimit Jugosllav – UDB-ja, sëbashku me ato të policisë e të ushtrisë republikane e federale, ua kishin frikën një përballje luftarake me grupin e Selmanit e të Pulecit, prandaj shkuan tek vendstrehimi i tyre në shpellë tek Buni i Shqerrave tue përdorë për mburojë trupa njerëzore civile të Plavë-Gucisë. I kishin mobilizue me forcë, me dhunën e kohës. Kishte aty burra e gra me autoritet në fshatra e krejt krahinë dhe deri në Malësi të Madhe e Rrafshin e Dukagjinit. Disa sish edhe pa lidhje të afërt genetike gjaku me të rrethuarit në atë shpellë.

I kishin sjellë edhe nga të trungut familiar, të afërm e miq të këtyre luftëtarëve kombëtar në rrethim të plotë. Në mes tyre, në ballë të tyre, ishte edhe Bjeshka, motra e Selman Fakut e gjyshja e Bruno Selimajt. Ajo kishte me veti edhe djalin e saj, Ymerin e të tjerë. Aty ishin edhe të familjes së Pulec Himës. Edhe të tjerëve.

Në disa burime dokumentare thuhet se ishin mbi 100 civilë plavë-gucias të moshave të ndryshme, të thyer në moshë e të rinj, burra e gra, etj., që shumë prej tyre i kishin sjellë aty edhe si “pengje” për të rrethuarit. Një numër tejet i madh.

Diku, në një pjesë të rrethimit, në pjesën ballore, ku komunikohej edhe me luftëtarët në shpellë, ishin vendos deri në mbi tre rradhe me civil. I shtyjnë t’i afrohen konakut, shpellës.

Prej nga afër iu thërrasin të dorëzohen, po ka qëndresë. Kurrkush nuk po don me ra në dorë të shkjaut i gjallë. Situata e tensionuar fort, keq, e paparishikueshme zgjati bukur shumë.

11.Civilët, realisht, ishin “pengje”. Në koft se patriotët e rrethuar do të kundërpërgjigjeshin me luftë, atëherë do të kryhej një masakër e madhe mbi gjithë ata njerëz të ndershëm, të pafajshëm, të gatshëm edhe për vetsakrifikim.

I pari nga ajo shpellë si shtëpi e kështjellë po del Zenel Mehmeti Ahmetaj i Vuthajve, që shpesh printe me fjalë e shembullin e tij. Po dvet si është puna. I thanë se qëndresa e tyne do të sillte masakrën e përgjakshme. Ai e lëshoi armën përtokë tue thanë sheshit: “Jo, jo, ma mirë ma shumë se 10 se sa ma shumë se 100”.

Pas tij, dolën të gjithë. Në intervale kohe. Njani pas tjetrit. 12 luftëtarë.

12.Të fundit, nga shpella, dolën Selman Faku Prelvukaj dhe Pulec Hima Ahmetaj. Ia kanë qit’ pushkën njani-tjetrit në gjoks gati me dhanë jetën dhe u besatuan ndërveti e përballë të gjithëve se nuk dorëzohemi të gjallë. Ia kanë nis kuvendimit nga larg.

Selman Faku po iu selamet i pari:

-Ju e keni fitue Luftën e Dytë Botnore, po ne Shqiptarët luftojmë për tokën tonë…Ju e keni ditë se jena në shpellë. Pse na i keni marrë në qafë familjet tona e i keni pru deri këtu. Pse nuk erdhët me luftue me ne e me e pa se qysh zihen burrat rob…

I shtymun nga antishqiptari barbar, Mikail Bullotovi, naçallnik në Beranë, një shqiptar, i thirrun aty, po ia përcjell fjalët e tij kah dera e shpellës:

-Selman e Pulec, mos e vrani njani tjetrin, se nuk keni nevojë. Luftë a kanë…

Atëherë Selmani po dvet prej larg shqiptarin ndërlidhës:

-A asht Bullatoviçi ende në fuqi si naçallnik në Beranë. Në koft se asht ai atje nuk dorëzohem i gjallë, sepse e di se ka me më vra për hakmarrje. Në besë të shqiptarit po të them: mos më merr në qafë…

Shqiptari u fut me trina nëpër mal. I ktheu përgjigje sikur Mikail Bullatoviçi nuk ishte naçallnik në Beranë.

Selmani i besoi atij.

U dorëzue sëbashku me Pulecin.

13.Menjëherë i nisën 14 luftëtarët e Lirisë Kombëtare Shqiptare drejt qytetit të Plavës. Ashtu të lidhun dy e nga dy. Me dhjetra tyta armësh të drejtuara drejt tyre.

U shkrehën armë zjarri në ajër si sinjal fitorjeje për kapjen e tyre robër. Në fakt ata ishin ma shumë se robër lufte.

Iu del para Bullatoviçi.

Selmani e Puleci e kqyrën njani-tjetrin: A thue kanë ndonjë shteg me ik?! E panë se ishin të premë në besë si na “dikushi” që ua kishte tregue UDB-së vendstrehimin e tyre dhe tashti nga ky shqiptari nderlidhës që nuk iu tha të vërtetën për Bullatoviçin. Ata do të kishin vrarë veten e nuk do të ishin dorëzue të gjallë tek shpella te Buni i Shtjerrave.

-Ndani veç ata të dy – iu tha Bullatoviçi. -Mos i çoni poshtë me të tjerët…

Ashtu ndodhi: i ndalën aty ata të dy: Selmanin e Pulecin.

Sllavët ishin të etur për vrasjen e tyre.

Në bjeshkën e Memës, mbi dyqind metra poshtë shpellës i mbështetën për një pishë të madhe e derdhën mbi ta breshëri armësh.

I pushkatuan pa gjyq.

Një vrasje politike, barbare, shovene.

Një urrejtje bio-politike e etnike ndaj tyre, pasi ata ishin e mbetën shqiptarë të vërtetë, të rrallë, legjendar.

Naçallniku Bullatoviç e shpiku një farsë sikur gjoja ata donin të arratiseshin e qëlluan mbi ta pa paralajmërim.

Në fakt e vërteta qëndron ndryshe: edhe sot pas 70 vitesh në koft se ua përmend shkijeve këta dy emra të lavdisë shqiptare atyne ua prish në çast humorin e me kanë pramje i lenë pa gjumë.[6]

14.Pulec Hima Ahmetaj i Vuthajve ka lanë trashëgimtarë. Një nga djalë të tij, Shemunin, e kam njoft personalisht. Ishte mësues emigrant në Elbasan. Mjaft i lidhun me tre djemtë e hallës time, Dadës Razë, djemtë e Sherif Dedushajt nga Vuthajt, edhe ata emigrantë në Elbasan.

Një herë në vitet ’80 teksa shetisnim me Shemunin e Avdyl Dedushaj, bash aty tek hotel “Skampa” po ndal hapin Shemuni e vikati me tanë forcën e shpirtit të tij: “Kosova Republikë”…Duart i mbante të lidhuna lart në formë shqiponje, simbol i bashkimit kombëtar. Ky nuk ishte rasti i parë e as i fundit. Ai kishte në gjakun e tij genin e martirit të kombit, Pulec Hima Ahmetaj.

Selman Faku Prelvukaj, i derës së Kasemçukajve, i lindur në Martinaj e jetues në Guci, i ka lanë dy çika, po geni i këtij martiri të kombit jeton edhe tek gjithata nipa të tij nga Selimajt e Nokshiqit. Një prej tyre është edhe Bruno Selimaj, një emër i kohës shqiptare, një njeri simbol për kontributet e tij për kombin shqiptar.

[1] Rexhep Dedushaj. 100 Vjet Luftë. NY. 1999.

[2] Zekeria Cana. Gjenocidi i Malit të Zi mbi popullin shqiptar 1912-1913” (Dokumente). IAP. Prishtinë. 1997, fq. 34.

[3] Z. Cana. Po aty. f. 34.

[4] Sulejman B. Ahmeti.: “Plava dhe Gucia – Ngjarje që nuk duhen harruar…”. Monografi. Tiranë, 2002, f. 78.

[5] S. B. Ahmetaj. Po aty. f. 81.

[6] Ramiz Lushaj: Referime dhe nga Dosja ime “Plava e Gucia” (Dokumente arkivore, shënime, dorëshkrime, takime e biseda, etj.)

NËNË TEREZA NË NJË SHKOLLË AMERIKANE NË NJU JORK

September 7, 2016 by dgreca

” MEGJITHATË” …./

NGA ILIR HASHORVA/

… Kur takohesh me Nënë Terezën, nuk mund të mos ndiesh inferioritet- Indira Gandi/

Këtu e trembëdhjetë vjet të shkuara, pata bërë shkrimin e mëposhtëm për Nënë Terezën i cili, duke parë drejtimin e shtrembër moral që ka marrë shoqëria jonë sot, më duket më aktual se atëherë.Ne ceremoninë që u zhvillua në shkollën e mesme “Teodor Ruzvelt” në Jankes, në Nju Jork, me rastin e mbarimit të vitit shkollor në vitin 2002, shkollë prej së cilës mbaroi vajza ime, mora pjesë edhe unë si prind. Gjatë asaj ceremonie, e cila u zhvillua e bukur dhe serioze, diku nga mesi i programit, një prej drejtueseve, pasi thirri një nxënëse në skenë, filloi të recitonte: “Ndershmëria dhe sinqeriteti të bëjnë të brishtë”, dhe nxënësja, e thirrur pranë saj, vazhdoi: “Ji i ndershëm dhe i sinqertë, megjithatë”. “Të kujt janë këto mendime?”, pyeti drejtuesja. “të Nënë Terezës” iu përgjigj nxënësja. “Pa dyshim”, tha drejtuesja. Dhe, më pas, ato, së bashku, recituan të gjithë poemën e shkurtër të Nënë Terezës, “MEGJITHATË” e cila u duartrokit nxehtësisht. Poema ishte vërtet një koncentrat mendimi e urtësie i shkallës më të lartë. Ajo përmblidhej në tetë rreshta dhe kishte të bënte me sjelljen e njeriut të mirë në një botë të keqe.

Nuk e kisha dëgjuar më parë atë poemë, ndonëse dija vargje të tjera të ngjashme, apo gjerdane maksimash, po të Nënë Terezës, me titull “JETA” dhe që në Tiranë i kisha vendosur në xhamin e bibliotekës sime të punës.

Pasi dëgjova atë mbasdite poemën e Nënë Terezës, u interesova të mësoja diçka më shumë për të. Dhe ja se çfarë mësova:

Origjinën ato vargje duhet ta kenë nga feja e lashtë indiane Xhain, e cila është një fe, ndonëse jo shumë e përhapur (për shkak të rregullave shumë të forta që i imponon besimtarit), me parime shumë interesante, ndërmjet të cilave edhe parimin e Ahimsa-s, që do të thotë “pa dhunë”, dhe që ka frymëzuar lëvizje të mëdha botërore të shekullit që lamë pas, duke përfshirë atë të Gandit në Indi dhe të Martin Luter Kingut në Amerikë. Në citatet që jepen për të njëjtin subjekt nga ajo fe, përveç vargjeve të ngjashme me ato që përmbahen në poemën e Nënë Terezës, janë edhe dy vargje të tjera që nuk ndodhen në thëniet e saj. Ato janë: ” Njeriu më i lartë me idetë më të shquara, goditet nga njeriu më i ulët me idetë më të errëta – Përpiqu të bëhesh i lartë, megjithatë” si dhe “Në qoftë se mendon ndryshe, mund të kritikohesh nga të tjerët – Përpiqu të mendosh ndryshe, megjithatë”. Mundësinë më të madhe të prejardhjes ato vargje duket se e kanë pikërisht nga kjo fe, por Nënë Tereza u dha atyre një përhapje dhe njohje universale.

Në vitin 1966 një nga udhëheqësit kryesor të studentëve amerikanë, Kent Keith, shkroi një pamflet për udhëheqës të tjerë të studentëve të asaj kohe të cilin e quajti “Revolucioni i qetë”. Në këtë pamflet u paraqitën disa maksima që u quajtën “Urdhëresa paradoksale “. Janë gati të njëjta me ato të Nënë Terezës. Në vitin 2001 ato u riparaqitën në librin e tij “Urdhëresa paradoksale: të gjeturit e kuptimit personal në një botë të çmendur “. Në këtë libër tetë mendime janë si të Nënë Terezës, një është personal dhe një është si ai i fesë Xhain.

Fillimisht Nënë Tereza ato vargje i kishte vendosur në një mur të shtëpisë së të vegjëlve jetimë, Shishu Bhaven, në Kalkuta, por sot ato vargje gjenden të vendosura kudo nëpër botë: në mure, në zyra, në dyer frigoriferi, në dollapë, kudo. Ndikimi i tyre në edukimin moral të njerëzve, duket se është shumë i fuqishëm. Uein Daier (Waine Dyer) i quan ato vargje ” “Plani me tetë pika për dendotizim” i Nënë Terezës.

Më poshtë është poemthi i Nënë Terezës, “MEGJITHATË`”

MEGJITHATË

Njerëzit janë të paarsyeshëm, të palogjikë dhe egoistë

Duai ata, MEGJITHATË

Kur bën mirë, të tjerët të akuzojnë se nise nga egoizmi Bëj mirë, MEGJITHATË Në sukses fiton miq të rremë dhe armiq të vërtetë

Përparo, MEGJITHATË

Të mirën që bën sot, do të ta harrojnë nesër

Bëj mirë, MEGJITHATË

Ndershmëria dhe sinqeriteti të bëjnë të brishtë

Ji i ndershëm dhe i sinqertë, MEGJITHATË

Atë që ndërton me vite, mund të ta shkatërrojnë brenda natës

Ndërto, MEGJITHATË

Njerëzit duan ndihmë, por mund të të godasin, po t’i ndihmosh

Ndihmoi njerëzit, MEGJITHATË

Jepi botës më të mirën që ke dhe ajo do të të thyejë dhëmbët

Jepi botës më të mirën që ke, MEGJITHATË

Nuk duhet që Nënë Tereza të na shërbejë vetëm si një zbukurim të cilin e demonstrojmë sa herë që duam t’u tregojmë të huajve se ajo është jona. Ajo duhet bërë pjesë e kulturës dhe shpirtit tonë. Nuk mjafton të shqetësohemi, kur nga indiferenca jonë, Nënë Terezën na i marrin të tjerët. Nuk mjafton të shqetësohemi, kur harrojmë t’i përkujtojmë asaj ditëlindjen apo përvjetorin e vdekjes. Nuk mjafton të shqetësohemi, kur kujtohemi që asaj nuk i është ngritur një bust a një përmendore për të qenë, ashtu siç e meriton, në atdheun e saj, në Shqipëri, pikërisht sepse ai vend u tregua aq i padrejtë dhe aq mizor ndaj saj.

Nuk di nëse mendimet e Nënë Terezës, apo moralistëve dhe humanistëve të tjerë të ngjashëm me të, mësohen apo jo në shkollat tona, por, në qoftë se nuk mësohen, apo nuk mësohen siç duhet, aty duhen kërkuar edhe rrënjët e një pjese të shkaqeve të gjendjes së mjeruar morale të popullit tonë sot.

Nënë Tereza dhe moralistët dhe humanistët e tjerë, të cilët nuk janë vetëm shpirtra të mëdhenj, por edhe mendje të ndritura, duhen futur urgjentisht kudo: në kopshte fëmijësh, në shkolla, në universitete, në spitale, në burgje, në gjykata, në politikë, në pushtet, në ministri, në kryeministri e kudo. Dhe, po të bëhet kjo, me siguri Shqipëria do të ndryshojë dhe do të ndryshojë për mirë; po qe se s’bëhet kjo, të tjerat janë formalitete të karakterit hipokrit.

Nju Jork, korrik 2003

Ilir Hashorva

Një takim i paharrueshëm me Nënë Terezen

September 2, 2016 by dgreca

Një fytyrë që rrezaton fisnikëri…/

Nga Sinan Kamberaj/

Sapo hapem zyrat e Gazetës Illyria, ra telefoni. Misioni Shqiptar në OKB na njoftoi se pas një kërkese që i kishin parashtruar zonjat dhe fëmijët e personelit të këtij Misioni, zyrës së Motrave Misionare, për një takim të shkurtër me Nënë Terezën në Bronx, kishte arritur pëlqimi për takimin. Redaksia jonë kishte nderin dhe privilegjin të merrte pjesë në takim, gjë që ishte një kënaqësi e vecantë, e paharrueshme.

Takimi, në fakt, e kishte një të metë: nuk mund të bënim intervistë me Nënë Terezën, sepse Ajo ishte e lodhur nga puna që kishte bërë gjatë qëndrimit disaditor në Amerikë. Marrëveshja, si e tillë, duhej respektuar.

Kush do ta refuzonte këtë shans, pavarësisht nga ky kufizim? Do ta takonim Nënë Terezën, do të bënim fotografi bashkë, do të këmbenim ca fjalë, fundja, do ta përshëndesnim dhe do t’i thoshim shqip atë që duhej thënë: Lutu për ne!

E po, a nuk ishte ky një rast i rrallë?

Takimi u zhvillua gati ashtu siÇ e imagjinuam. Në një Shtëpi (të vogël) Misionare në St. Rita Church në Bronx, po na priste një Nënë e Madhe: Gonxhe Bojaxhiu – Nënë Tereza.

“Do ta takoni pas pak Nënë Terezën”, tha Jenny, një ndihmëse e saj, e cila na priti ngrohtësisht para hyrjes së Shtëpisë.

U ngjitem shkallëve në katin e parë dhe sakaq u shfaq Nënë Tereza.

“Mirë se vini! Zoti ju bekoftë!”, përshëndet mysafirët Nënë Tereza dhe ulet në një karrike, në një dhomë të mobiluar fare thjeshtë.

“Është një nder për ne që e kemi Nënë Terezën në mesin tonë, krenarinë e kombit shqiptar dhe të gjithë njerëzimit” filloi të fliste ambasadori Pëllumb Kulla. “Kjo, me të vërtetë është një ditë e veÇantë për ne, që Ju takojmë këtu”, iu drejtua ai Nënë Terezës.

Ajo falënderonte për fjalët e mira dhe uronte pa ndërprerë. Fytyra e Saj rrezatonte ngrohtësisht mirësi dhe fisnikëri. Për një Çast pata ndjesinë se fytyra e saj ishte një mishërim i të gjitha fytyrave të nënave shqiptare. Fytyra e saj është vërtet një fytyrë tipike e nënave tona, e atyre plakave fisnike, të cilat, sa më shumë që u rëndojnë vitet mbi supe, fytyrat e tyre bëhen gjithnjë e më ëngjëllore, duke rrezatuar ngrohtësi e butësi qiellore.

Në këtë Çast ajo uroi në gjuhën shqipe: “Zoti e baftë mirë”!

(Sa fotografi të Saj i kam parë të varura në muret e shtëpive shqiptare në Kosovë, në muret e klasëve në shkolla, sa këngë janë kënduar për Të në kopshte e shkolla, sa vizatime me fytyrën e saj, me të hequra vijash të sigurta, nga duar fëmijësh, sa vargje në faqet e shtypit shqiptar: “Nënëz-o, Nënëz-o!…)

Gonxhe Bojaxhiu ka shkruar edhe vetë poezi. “Po lë shtëpinë zemërfanar/ Vendlindje e farefis/ Po vete n’Bengalin dergjevarë/ Atje në të largëtin vis”. (Nga poezia: “Lamtumirë”, shkruar më 9 dhjetor 1928, gjatë udhëtimit për në Indi).

Dora e ngrohtë e saj prek butësisht duart tona. Gishtërinjtë magjikë përkëdhelin flokët e butë të fëmijëve mysafirë. Ata e shikojnë me kurreshtje dhe dashuri dhe sakaq edhe ne të rriturit, më bëhet se bëhemi si ata. Unë, për veten time – po. Me vinte t’i pyesja fëmijët: Si e ndjeni vetën kur, në Çastet e Çapkënërisë, pas ndonjë sherri të vogël, nëna ua ngre veshin? Ju dhemb? Jo, jo, ju “djeg“ ëmbëlsisht, sepse gishtërinjët e nënës janë magjikë?

Kthjellohem kur Nënë Tereza fillon të flasë, qetë-qetë. Nuk mund të mos e përfytyrosh gurgullimën e Vardarit të Shkupit. Tek lutet, Ajo palos cepin e veshjes së bardhë, me vija ngjyrëkaltër të Çelët, ndërsa ti përfytyron shkumëzat e bardha të Lumbardhit të Prizrenit, pas përplasjes me shkëmbin.

“Ma kanë punuar të sëmurët leprozë shqiptarë”, thotë ajo në anglishte.

Tek zë ngoje Shqipërinë, padashur të shkon ndërmend se dy lumnej – njëri i trungut familjar Bojaxhiu, ndërsa tjetri – i fëmijërisë së Gonxhes, rrjedhin në dy drejtime të ndryshme dhe derdhen në dy dete, poashtu të ndryshme: Lumbardhi – në Adriatik, kurse Vardari – në Egje.

Familja Bojaxhiu është e shpërndarë në disa vende të botës. Është e sigurt se familja e saj rrjedh nga Prizreni; një pjesë jeton ende aty, një pjesë në Shkup. Dega shkon deri në Egjipt.

Gonxhja u lind në Shkup, më 27 gusht 1910, nga babai Kolë Bojaxhiu, një tregtar i madh e i ndershëm, patriot i flaktë, si dhe nga nëna Drane, një grua fisnike e bujare.

Njëri nga studiuesit e jetës dhe veprës së Nënë Terezës, Dom Lush Gjergji, duke iu referuar rrëfimeve të vëllait të Gonxhes, Lazrit, thotë se “shtëpia e Kolë Bojaxhiut ishte gjithmonë krahhapur, si për miqtë, ashtu edhe për të varfërit. Ajo ishte një Çerdhe politike, kulturore, ndërtimtare…”.

Dom Gjergji shpalos kujtimin e Nëne Terezës për të jatin e saj, Kolën.”Bija ime, mos e le asnjë kafshatë buke pa e ndarë me të tjerët…”.

Lorenc Antoni, tashmë i ndjerë, një kompozitor i njohur nga Prizreni, bashkëkohanik dhe farefis me Nënë Terezën, thoshte se më 20 gusht 1928, duke u kthyer nga Kisha Katolike Shqiptare e Letnicës së Vitisë së Kosovës, Gonxhja i kishte thënë në besë: “Kam vendosur para Zojës së Letnicës të shkoj në misione dhe t’i kushtohem tërësisht Zotit për shëlbimin e shpirtërave…”

Që nga viti 1948 Nënë Tereza jeton në Kalkutë të Indisë, midis njerëzve të uritur.

Ajo, edhe pse mban mbi supe 85 vjet, ngrihet lehtësisht. Flet kulluar “Edhe pse po i mbushi 85 vjet, ndjehem mirë, sepse të gjithë luten për mua”, na thotë ajo në anglishte.

“Presidenti (Berisha) më ka ftuar të shkoj të jetoj në Shqipëri”. “Nëse dikush dëshiron të të vizitojë apo të bisedojë me Ty, le të vijë në Shqipëri”, më tha ai, – shton Nënë Tereza, duke qeshur. “Ndoshta do ta dëgjoj sugjerimin e Presidentit”.

Nënë Tereza e kishte nënën, vëllain Lazër dhe një motër në Shqipëri. Regjimi komunist i Tiranës nuk e lejoi ta vizitonte as varrin e së ëmës, as varrin e së motrës, deri në gusht të vitit 1988. Ky akt do t’i ketë shkaktuar dhimbje Nënë Terezës, por jo edhe zhgënjim. Dhimbjet e bëjnë njeriun të fortë, por akoma më të fortë janë ata që kaliten me vuajtje e dhimbje në fëmijëri.

Babain e Gonxhe Bojaxhiut, Kolën e kishin helmuar serbët në Beograd, në vjeshtë të vitit 1918, pas një mbledhjeje të rëndësishme të Parlamentit, ku ishte diskutuar për Çështje shqiptare. Kola ishte përfshirë në debat, duke mbrojtur të drejtat e shqiptarëve si deputet i Shkupit.

Vdekja e Kolës kishte shkaktuar dhimbje të madhe në familjen e tij, por edhe në mesin e shqiptarëve të këtij qyteti. Ishin pikëlluar veÇanërisht varfanjakët e shumtë të qytetit, të cilët i kishte mbajtur gjallë ai. Kola u varros me nderime të mëdha nga bashkëqytetarët e tij, në varrezat katolike në Shkup. Pas tërmetit fatal që goditi Shkupin, në vitin 1963, eshtrat e Kolë Bojaxhiut u zhvarrosën, bashkë me eshtrat e shqiptarëve të tjerë dhe u rivarrosen në periferi të qytetit të Shkupit.

Vitet e fundit Nënë Tereza ka qenë shumë herë në Shqipëri. Herën e fundit ishte më 25 prill 1993, ku bashkë me Papa Gjon Palin mori pjesë në ceremoninë madheshtore të inaugurimit të Katedrales së Madhe në Shkodër.

***

Është koha ta lëmë të qetë Nënë Terezën. “Rrnofsh sa malet!”, i thotë kolegu im, Isufi. “Ju kujtohet kjo uratë shqip?”, shton ai. “Ma përsërit ngadalë!”, thotë Ajo. “O, po, po!”, përsërit duke buzëqeshur. “Na rrnofsh sa malet”, – i themi edhe ne. “Edhe Ju”, thotë Ajo.

Nënë Tereza na përcjell deri te dera. I përqafon fëmijët, i ledhaton. Na uron rrugë të mbarë.

***

Pas ndarjes, nuk mund te mos meditosh për takimin. Si është e mundur që një komb i vogël, si ne shqiptarët, – bukur i pafat gjatë historisë, – t’i jepë botës figura kaq të mëdha, si Nënë Tereza. Nobelistja e Paqes, tashmë është, jo vetëm e shqiptarëve, por edhe e gjithë njerëzimit. Më 557 shtëpitë e saj në 126 vende të botës, Misionet e saj ndihmojnë qinda mijëra fëmijë e pleq, të vuajtur e të uritur, njerëz të sëmurë e të pastrehë. Nënë Tereza ka në Shqipëri tetë Shtëpi Bamirësie. Në Kosovë i ka dy Shtëpi të tilla.

“Në Kalkutë i kemi marrë nga rruga të gjithë njerëzit e uritur dhe të sëmurë, i kemi strehuar dhe nuk i kemi lënë të vdesin në rrugë”, reprodukoj në mendjë fjalët e sapothëna të Nënë Terezës në zyrën e Motrave Misionare në Bronx.

Në redaksinë e gazetës, nxjerr nga rafti një libër me kujtime të Nënë Terezës, të Dom Lush Gjergjit.

“Kemi qenë një familje e lumtur, plot hare e dashuri … Edhepse kam vijuar shkollën laike, së pari familja ime, e më vonë “Famullia e Zemrës së Krishtit”, më kanë dhënë një edukim të shëndoshë dhe të thellë fetar”, shkruan Dom Gjergji, t’i ketë thënë Nënë Tereza.

Ndërkaq, vëllau, Lazri e kujton të motrën: “Ishte vajzë normale, ndoshta pak e mbyllur… Qysh nga vitet e para të shkollës fillore hetohej talenti dhe shkathtësia e saj për mësim. Ishte nxënësja më e mirë në klasë, gjithnjë e gatshme për t’i ndihmuar të tjerët…”

Teksa filloj t’i shkruaj këto rradhë, më shfaqen para syve gishtërinjtë e këmbëve të Nënë Terezës, që dukeshin paksa të ndrydhur në sandalet e saj të grisura… Pastaj, gishtërinjtë magjikë të duarve që preknin faqet e skuqura të fëmijëve mysafirë, të këtyre vogëlushëve që u bënë sebep për këtë takim të paharrueshëm.

“Prej nga je Ti, vogëlush?”. “Nga Shqipëria”. “Po ti?”. “Nga Kosova”. “Zoti Ju bekoftë!”.

Ajo lutet për liri e paqe midis njerëzve. Atë do ta ketë bekuar Zoti, qëkur u lëshua në krahët e Tij. Ndaj, Ajo lutet edhe për të tjerët që t’i bekojë e t’i pranojë në Mbretërinë e Paqes së Përhershme.

“Nuk është popull i vogël ai që ka dhënë një Nënë kaq të Madhe”, ka thënë për Nënë Tërëzën kardinali i Kishës Katolike të Hungarisë, Paskal.

Ky reportazh eshte botuar ne gazeten shqiptare-amerikane “Illyria” nr. 411 (29 qershor – 1 korrik 1995) ne New York. Eshte ribotuar po ne kete gazete me 28 Nentor 20012.

NEW YORK, 28 qershor 1995

GËZUAR 90 VJETORIN E LINDJES, Z. AGIM KARAGJOZI!

September 1, 2016 by dgreca

VATRA URON PRESIDENTIN E NDERIT, Z. AGIM KARAGJOZI, ME RASTIN E 90 VJETORIT TË LINDJES/

Me 1 Shtator 2016 z. Agim Karagjozi, President Nderi i VATRES, feston 90 Vjetorin e Lindjes. Ai u lind me 1 Shtator 1926 në Qytetin e Gjirokastrës, në një familje të pasur qytetare, që shquhej për Atdhetarizëm.

Katër klasë të arsimit fillor i bëri në qytetin e lindjes, klasën e pestë në Vlorë. Në vitet 1938 – 1944 vazhdoi shkollimin në liceun e Korçës, në gjimnazin e Gjirokastrës dhe në gjimnazin e Tiranës.

Që në moshën 16 vjeçare i riu Agim Karagjozi u përfshi në veprimtari aktive me Rininë Nacionaliste të Ballit Kombëtar. Në vitet 1943-44, ishte anëtar aktiv në rininë e Ballit Kombëtar në Gjirokastër, Vlorë e Tiranë. Në verë 1944, ishte vullnetar në batalionin “Besnik Çano” që shkoi në Kosovë për të luftuar kundër forcave të Mihajloviçit në Qafë të Morinës, ku ra dëshmor i riu Hamit Troplini.

Në moshën 18 vjeçare, nëntor 1944, së bashku me të atin dhe shumë nacionalistë të tjerë mori rrugën e mërgimit, përmes një odiseje të vështirë, me një motobarkë arritën në Itali. Saga e ikjes nuk përfundoi aty, por vazhdoi drejt Turqisë. U regjistrua dhe kreu studimet universitare për inxhinieri elektrike në Robert College të Stambollit. Ëndrra e tij ishte “Toka e Lirisë”, Amerika. Pas studimeve, më 1956 ai erdhi në Amerikë. Pa asnjë mëdyshje mori kontakte me vatranët dhe u bë pjesë aktive e Vatrës. Po mbushen 6 dekada, që është pjesë e Vatrës, duke shënuar një rekord historik të Federatës 104 vjeçare dhe duke u bërë kështu vatrani me më shumë vite aktive në Federatën Panshqiptare të Amerikës VATRA.

Inxhinier Agim Karagjozi e udhëhoqi Vatrën për dy dekada, madje në kohë shumë të vështira, nga viti 1992 deri në vitin 2010, kur dha dorëheqje për arsye shëndetsore. Për shumë kohë ai pat drejtuar edhe degën më të madhe të Vatrës, atë me nr. 29 në Nju Jork.

Karagjozi së bashku me atdhetarët e tjerë nacionalistë u bënë pengesa kryesore e regjimit komunist të Tiranës, që u përpoqën ta neutralizonin veprimtarinë Kombëtare, antikomuniste të Vatrës, ndërsa pas rrëzimit të komunizmit, mbështetën forcat e reja demokratike.

Kosova e robëruar, ishte plaga që i shkatonte më së shumti dhimbje Agim Karagjozit. Ai e orientoi Vatrën kah Kosova, duke i dhënë mbështetje pa kushte drejt Lirisë. Dr. Ibrahim Rugova, tek Vatra dhe Karagjozi, shihte dritaren drejt Washingtonit.

Agim Karagjozi me bashkëpunëtorë nuk kurseu asgjë për Lirinë e Kosovës. Ai e hodhi Vatrën në aksion për të mbledhur ndihma për Luftën, dhe me një delegacion, që e udhëhoqi ai, i dërguan ndihmat monetare tek përfaqësuesi i Qeverisë së Kosovës në Tiranë. Jo vetëm kaq, por së bashku me një grup vatranësh, ai shkoi deri në Tropojë, duke udhëtuar përmes Shqipërisë së rebeluar, që kishte rrëmbyer armët, dhe duke vënë jetën në rrezik,shkuan në spitalin e qytetit, takuan të plagosurit e Luftës, duke dorëzuar ndihmat që kishin marrë prej Amerike. Z. Karagjozi e ndjeu veten me fat, tek përfaqësoi Vatrën historike në takimin këshillues me Presidentin Bill Klinton, përpara se të bombardohej Serbia, ashtu si dikur, paraardhësi i tij i famshëm,ish kryetari themelues i Vatrës, Fan S Noli, pat takuar presidentin Wilson, në takimin me përfaqësuesit e Kombeve në SHBA, dhe iu lut për shpëtimin e Pavarësisë së Shqipërisë në prag të Konferencës së Paqës.

Po ashtu, ai ndjehet me fat që në ceremoninë për pranimin e Shqipërisë në NATO,organizuar në Shtëpinë e Bardhë nën drejtimin e Presidentit George Bush,mori pjesë bashkë me një grup vatarnësh.

Karagjozi do të mbahet mend edhe për faktin se ishte ai që e bëri Vatrën me një shtëpi stabël. Për rreth një shekulli Vatra ka vuajtur për ta pasur të vetën një shtëpi, por kjo u bë realitet vetëm në sajë të seriozitetit me të cilin e kreu Karagjozi detyrën e kryetarit për grumbullimin e fondeve të shtëpisë së Vatrës. Edhe pse kryetarët e Vatrës patën kërkuar me këmbëngulje që fondet të shpenzoheshin për gazetën dhe botime të tjera, apo për emërgjenca, ai kurrë nuk tha”PO”, por kundërshtoi me argumenta, dhe i sigurtë punoi dhe siguroi fondin e domosdoshëm. Po t’i shtosh këtij faktin edhe kontributin që dha i biri, Zyhdi Karagjozi, që gjeti një banesë që shitej përmes bankës, dhe duke mos marrë asnjë interes për vete, duhet thënë pa mëdyshje se vatranët u bënë me shtëpi nga Agim Karagjozi dhe i biri, Zyhdiu.

Për aktivitetin e tij atdhetar z. Agim Karagjozi është nderuar nga Qyteti i Lindjes,që e ka shpallë “Qytetar Nderi të Gjirokastrës”, është nderuar nga Presidentët e Shqipërisë me ” Shqiponjën e Artë” dhe me Urdhërin “Nder i Kombit”.

Të gjithë vatranët, Kryetari Buçaj, Kryesia dhe Këshilli i Vatrës, Gazeta Dielli, e urojnë Presidentin e Nderit të Vatrës, z. Agim Karagjozi:

GËZUAR 90 VJETORIN E LINDJES!