• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Atdheu i humbur

July 25, 2016 by dgreca

Nga Ilir Levonja/

”Duro o zemër, duro…/

Siç duron bora në male”/

Jeronim De Rada/

Natën e mbrëmshme shikoja një emison për ruajtjen e traditës arbërore bash aty në jugun e Italisë. E ndofta nga kjo më çukiti kokën ky dy vargësh ”duro e zemër, duro/ siç duron bora në male.”, i De Radës. Poetit që përfaqëson atë, të ashtuqujturën letërsia e arbëreshëve të Italisë. Kjo histori e vjetër shqiptare, që njihet në analet europiane. Si historia e njerëzve me atdhe të humbur. E gjitha kjo nga rënia e Bizantit dhe triumfi i osmanllinjëve. Shqiptarët e asaj kohe, i kishin dhënë europës një ëngjull mbrojtës. Ky quhej Gjergj Kastrioti. Por shuarja e prijësit, vrulli osman, do i binin për së pari në kokë atyre vetë. Ndaj memoria mesjetare u njeh shqiptarëve shtatë eksode të mëdha. Rreth dyqind e ca mijë njerëz që u detyruan të linin vendin. Për t’i shpëtuar reprezaljeve, shfarosjes etj. Dhe që sot veç historisë së uzurpuar, kanosjeve ideologjike, shpirtrave të frymëzuar nga devotshmëria fetare etj. E flatron ajrin shqiptar vetëm një këngë e kohës. Ajo me titull, ”Moj e bukura More”. Të tjerat janë një kapitull i lënë pas dore. Ndofta për neglizhencë. Apo dështimeve të njëpasnjëshme për mos bërjen e një shteti të qëndrueshëm. Ndofta për shkak të eksodeve moderne që solli disfata e ekonomisë së planifikuar etj. Ku ka gjetur terren të hatashëm sponsorizimi i besimit nga lindja. Por edhe për shkak të konfliktualitetit politik të vazhdueshëm. Sa që çështjet kombëtare duken si një luks i largët për shqiptarët. Shkurt, nuk ka as interesin më të vogël. Përshembull shqiptarët aktualë janë të ndarë në erdoganistë ose gylenistë. Në orthodoksë grek ose nolistë. Duke ua lënë dhuratë atë orthodoksinë bizantine arbëreshëve të Italisë.

Megjithatë është një fakt i gjallë, që ne, nuk na shqetëson fare.

Por mjaft bërrtitës për të kuptuar identitetin tonë në lidhje me tabiatet (zakonet) e orientit. Një lloj simboli i njeriut që humb atdheun. Dhe që kthehet në një ishull diku. Për shkak se atdheun real e ka mbërthyer ekstaza e kalifatit dhe e sulltanit. Kështu, sot shqiptarët aktualë janë më shumë të shqetësuar për ata që i dëbuan. Se sa për njerëzit e tyre të dëbuar.

 

Filed Under: ESSE Tagged With: Atdheu i humbur, Ilir Levonja

Ali Podrimja, poet i vuajtjeve, dhimbjes, qendreses dhe qenies shqiptare

July 23, 2016 by dgreca

Me rastin e katervjetorit te vdekjes se poetit Ali Podrimja (1942 – 2012)/

NGA SADIK ELSHANI*/FILADELFIA/

“Te jesh shqiptar/

e vdekja te mos te gjeje/

edhe ne skaj te botes/

e pamundur eshte.”/

(Ali Podrimja, “Me qene”)/

Dhe vertet fati i popullit te tij e ndoqi poetin gjer ne diten e fundit te jetes se tij. Ka dicka profetike ne keto vargje, ngerthejne motivet e balladave, legjendave tona: vdiq ne France ku ka vdekur edhe djali i tij, Lumi; vdiq prane nje lumi, me nje tufe lule ne dore, sikur donte t’ia conte Lumit ne takimin e tyre ne amshim. Vdekje e bukur! Me siguri do te thoshte vete poeti. “Mortja eshte metafore e bukurise”, eshte shprehur poeti me rastin e vdekjes se poetit tjeter, Enver Gjerqekut. Ndoshta vdekja nuk e gjeti ne skaj te botes, por e gjeti larg Kosoves. Me 21 korrik, kater vite me pare, Ali Podrimja u nda nga kjo bote kur po merrte pjese ne nje festival te poezise qe po zhvillohej ne France. Edhe ketu, sikurse edhe herave te tjera ne vende te ndryshme te botes, kishte shkuar me mision: per te lidhur ura miqesie ne mes te popujve, per t’ia paraqitur botes vlerat tona shpirterore e kulturore. Ishte ne mesin e poeteve, ne gjirin e poezise – aty ku ishte gjithmone, aty ku gjithmone ndihej mire, ndihej i qete . Zemra e tij qe gjithmone rrahu per Kosoven, pushoi se rrahuri larg Kosoves se tij te dashur. E ndiejme mungesen e tij, vdekja e tij eshte nje humbje e madhe per letrersine, kulturen dhe kombin tone ne pergjithesi. Por poetet, njerezit e medhenj nuk vdesin kurre, jeta e tyre eshte vepra e tyre dhe ato vepra do te jetojne ne shekuj, sa te rroje njerezimi. Ali Podrimja u nda nga kjo bote, por me vargjet e tij, me vepren e tij, ne krahet e poezise u ngrit lart ne qiellin e perjetesise prej nga do te ndricoje si nje yll qe nuk do te shuhet kurre. Portreti i tij hijerande eshte shkrire ne vargjet e tij. Ali Podrimja eshte diamanti i kurores se poezise moderne shqiptare.

Ali Podrimja, si shume bashkemoshatare te brezit te tij, e arriten moshen e pjekurise, u burreruan para kohe. E tille ishte koha. vitet e pesedhjeta te shekullit te kaluar ishin vitet vendimtare per formimin shpirteror e intelektual te poetit. Muza e tij ishte fati i popullit tone: padrejtesite, vuajtjet, dhimbjet dhe sfidat shekullore neper te cilat kaloi populli yne, por edhe qendresa heroike e popullit tone, ngadhnjimi mbi te keqen. “Kauza e atdheut eshte kauze mbi kauzat”, eshte shprehur poeti. Me 1957 botoi poezine e tij te pare ne revisten letrare “Jeta e re” qe botohej ne Prishtine, me kryeredaktor, Esad Mekulin – babain e poezise shqiptare te Kosoves. Ishin vitet kur shqiptaret e Kosoves po perjetonin njerin nga terroret me te egra shteterore jugosllave, kohen e aksioniot per mbledhjen e armeve dhe trysnine, dhunen qe po ushtrohej ndaj tyre per t’i lene trojet e tyre dhe per t’u shperngulur ne Turqi. Ishin kohera te renda ato – ishte “Koha e Rankoviqit” (Aleksander Rankoviq 1909 – 1983, ne ate kohe minister i Puneve te Brendshme te Jugosllavise). Poeti i ri i perjetonte vete keto ngjarje te hidhura dhe e ndjeu nevojen qe te qendroje i paperkulur, duke mos u dorezuar kurre perpara te ligave dhe te zezave qe regjimi serb ushtronte panderprere ndaj popullsise shqiptare te Kosoves dhe trojeve tjera shqiptare ne ish Jugosllavi. Ky ishte misioni i tij fisnik qe manifestohet dhe e pershkon tere krijimtarine e tij letrare e publicistike, angazhimet e tij shoqerore e atdhetare. Ai e ndjeu thelle nevojen per te shprehur krenarine kombetare, revolten dhe shqetesimet e tij per fatin e popullit shqiptar. “Eshte roli i poetit qe kurre te mos hesht ndaj padrejtesive qe u behen popujve dhe individeve (vetjeve)”, eshte shprehur poeti. Kjo me se miri shprehet ne poezine e tij “Metafora e jetes sime”, si dhe ne shume poezi te tjera:

“Nese s flas

jeta ime s’ka qetesi

fjala ime behu Une

heshtja te te mos shtype

ne gure mulliri

nese s’flas

jeta ime s’ka qetesi

fjala ime behu Une

plaga ime

le te marre

fryme thelle.”

Ali Podrimja eshte autor i me shume se dhjete vellimesh me poezi te fuqishme dhe mbahet sot nga kritika si perfaqesuesi me tipik i poezise shqiptare, si dhe poet me me emer te madh edhe ne shkalle nderkombetare. Ai e modernizoi, e europianizoi poezine shqipe, prandaj nuk eshte e rastesishme qe ai eshte poeti me i perkthyer shqiptar dhe shkrimtari i dyte me i perkthyer, pas Ismail Kadarese. Ali Podrimja eshte nder poetet me te shquar shqiptare te lirikes atdhetare (patriotike). Kjo poezi pershkohet nga ndjenja te thella e te pastra atdhedashurie dhe nuk shprehet me parulla, thirrma e brohoritje bombastike, por me fjale e shprehje te zgjedhura, te shpalosura me nje mjeshteri te rralle artistike, me nje figuracion shume te pasur qe perforcon thellesine e mendimit te tij. Vargu i tij tashme shume i njohur, “Kosova eshte gjaku im qe nuk falet”, eshte kredoja, uni i poetit. Ky varg u be burim frymezimi, u be thirrje per te gjithe shqiptaret e ndershem e atdhetare qe u perpoqen dhe luftuan me pushke e me pene per lirine dhe pavaresine e Kosoves

Ne vitin 1982 ai botoi permbledhjen mjeshterore, “Lum Lumi”, e cila eshte e vetmja e llojit te vet ne letersine shqipe dhe shenon nje kthese ne poezine e sotme kosovare e gjithshqiptare. Jane keto vargje intime familjare te poetit qe shpreh dhimbjen dhe pikellimin per djalin qe i vdiq. Eshte dhimbja e prindit poet, eshte dhimbja e poetit prind. Prandaj, jane keto vargje shume te ndjeshme,shume te dhimbshme qe burojne nga thellesia e zemres dhe artistikisht jane shume te persosura, shume origjinale.

Ali Podrimja eshte poet i kursyer qe me mjeshteri e perdor cdo fjale. Ne vargjet e tij nuk ka fjale e shprehje te teperta e ta pavenda, prandaj edhe poezia e tij tingellion bukur. Cdo fjale pozicionohet ne vendin e duhur dhe eshte e sakte, si notat ne kompozimet e Mocartit. Vargu i tij eshte mjaft shprehes me figuracion te pasur ku domonojne metafora, miti e simboli. “Letersia, vecmas poezia, pa metaforat, simbolet, mitet dhe ironine, nuk eshte letersi. Pa keto figura nuk ka as letersi moderne. Pa keto figura dhe figurat tjera poetiek, nuk mund te kete poezi te fuqishme”, eshte shprehur Ali Podrimja. Ai e ka cliruar poezine shqipe nga disa rregulla te ngurta metrike, sic eshte vargu i thurur, apo nga permbajtja si, fryma apologjike, brohoritese e letersise se realizmit socialist. Por ai sjell disa risi dhe vendos parime te reja krijuese, sic eshte vargu i lire, shqiptimi metaforik, gjuha e alegorise dhe ironuise – mjete keto efikase per te depertuar dhe per te shprehur edhe zonat me te ndjeshme, me te fshehta te natyres njerezore. Ai se bashku me disa kolege te tij poete, shkrimtare e intelektuale te Kosoves, me guxim e ngriti zerin kunder parimeve te ngurta te realizmit socialist.

Pervec poezise ai ka botuar edhe dy libra ne proze dhe ka botuar mjaft shkrime eseistike e publicistike. Me shkrimet e tij publicistike dhe me veprimtarite tjera artistike, kulturore e shoqerore, ai ka qene mjaft i angazhuar per te afirmuar ceshtjen e Kosoves dhe arritjen e pavaresise se saj. Ne keto shkrime ai trajtonte, shqyrtonte ceshtjet dhe problemet madhore te kombit, duke i paraqitur nga nje nivel i larte intelektual e njerezor, e jo duke u bere pre, apo peng i politikes se dites. Ne shkrimet e tij nuk ka anime, tone ideologjike e politike – ai nuk ishte me kete, apo ate dhe kunder ketij, apo atij. Ai gjithmone ishte me kombin dhe tere jeten punoi per te miren e kombit – tere krijimtarine e tij e vuri ne sherbim te ceshtjeve madhore te kombit tone. Ai gjithmone ka qene kunder atyre qe popullit tone i shkaktuan dhimbje te thella, madje u munduan edhe ta zhduknin nga faqja e dheut.

Kam patur fatin e mire qe ta takoja poetin. Kur studioja ne Universitetin e Beogradit (me vone kam kaluar ne Universitetin e Zagrebit), Shoqata Letraro – Muzikore, “Perpjekja”, e studenteve shqiptare qe studionin ne Universitetin e Beogradit, ne pranvere te vitit 1977 organizoi nje mbremje letrare me shkrimtaret nga Kosova dhe ne ate grup ishte edhe Ali Podrimja. Ne ate takim shkrimtaret nga Kosova lexuan krijimet e tyre dhe disa nga ne studentet qe merreshim me krijimtari letrare, po ashtu lexuam krijimet tona. Pastaj u organizua nje koktej i bukur per nder te mysafireve tane dhe patem rastin qe te bisedonim nga afer me njeri – tjetrin. Ali Podrimja me pyeti se prej nga isha dhe me tha se i kishin pelqyer poezite e mia. Pastaj biseduam edhe per shume gjera te tjera aktuale, per hallet e Kosoves, per rolin tone per zhvillimin e gjithmbarshem te Kosoves, etj. Bisedonim hapur. pa kurrefare rezervash, sikur te njiheshim me vite te tera. Aty e pashe nga afer guximin atdhetar e intelektual te Ali Podrimjes, njeriun e vendosur te cedshtjes sone kombetare, urrejtjen e tij per regjimin e atehershem jugosllasv. Te tilla ishin vargjet e tij, sepse buronin nga zemra e nje krijuesi, nje njeriu me shpirt te paster, nje intelektuali shume te guximshem. Njeriu dhe poeti Ali Podrimja ishin nje.

Poetin tani nuk e kemi me ne mesin tone, ai tani eshte ne boten e lavdise se perjetshme, prehet i qete ne krahet e poezise, prane Lumit te tij te dashur, ne dheun e shtrenjte te Kosoves se lire.

Ali podrimja dhe vepra e tij nuk do te harrohen kurre! I perjetshem qofte kujtimi i tij!

Filadelfia, 21 korrik, 2016

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

 

 

Filed Under: ESSE Tagged With: 4 vjet, Ali Podrimja, nga vdekja, poet i vuajtjeve, Sadik Elshani

Esse rreth Romanit të Hatem Dervishaj “Çmimi i varfërisë”

July 22, 2016 by dgreca

 Nga Përparim Hysi /Sapo më ra në dorë romani i  Hatem Dervishjat “Çmimi i varfërisë”. Për të qenë më i drejtpërdrejtë me lexuesit, dje më ra në dorë dhe, po dje, e lexova me një frymë. Nodhi si  me atë thënien gati proverbiale:
-Baba, kam zënë një hajdut. Ta mbaj apo ta lëshoj?

– Mbaje!

– E mbaj unë, po nuk më lëshon “hajduti”.

Dhe, siç kuptohet, “hajduti” që nuk më “lëshoi” qe romani “Çmimi i varfërisë” që më erdhi enkas dhe, pa u çliruar nga impresionet e romanit tjetër “Përtej iluzioneve”, rashë “preh” e tjetrit. Këtë jo vetëm e lexova me një frymë, por pa më dalë mirë fryma  dhe po shkruaj.

                  *    *   *

Nëse gjykoni pozicionin tim si  lexues me autorin e këtyre dy romaneve, jam në pozicionin  e atij miut që gjeti hazinenë në mulli. Të tilla janë dhe  impresionet e mia edhe me romanin të porsadalë të Hatem Dervishaj. Parë në tërësinë e tij, romani bën  anamnezën e kohës në psottranzicionin maratonomak  të Shqipërisë. Hatem Dervishaj,  sado që ka mbi 15-v jet që jeton në Amerikë, po ta gjykosh me ato që shkruan, qoftë në tregimet dhe qoftë në romanet, jo të duket, por bindesh që ai asnjë ditë nuk është larg Shqipërisë dhe  e jeton dhe përjeton gjithë kalvarin postdemokraci, sikur është diku, prapa derës os më saktë: sikur është në Fier ku ka jetuar jo pak  por gati gjashtë dekada. Por unë them, se kam ndjerë një kënaqësi të veçantë kur lexova romanin dhe, tek do jap përshtypjet e mia për këtë roman, bashkohem  me mendimin e bukur të shkrimtarit rus Varlam Shallomov që diku thotë:  ” Nuk ka gjë më të ëmbël se sa kur të bie në dorë një libër që nuk e kam lexuar”.
                     *     *     *

Po të vëreni titullin  e esesë sime, do të shihni se kam bërë pak “retushim” apo një “ndërhyrje” pak vulgare duke  pranëvënë atë epitet aq të ashpër: i flliqur. E kam vënë se jo vetëm e kam njohur varfërinë, por më duket se “damkën” e rëndë të saj, sikur ta kemi të shkruar të gjithë  në ballë. Natyrisht, varfëria sa e flliqur është, aq dhe e turpshme,se, kur je i  varfër, për arsye subjektive dhe objektive, provon mbi vete pasoja që , me të vërtetë, janë dramatike. Në substancë, romani  e “lakon”, pothujase, në të gjashtë rasat e shqipes varfërinë, por nuk është vetëm vëzhgues, por dhe demaskon fajtorët. Kur them kështu, mos kujtoni se Hatem Dervishaj është nga ata autorë që ka nostalgji për sistemin që iku. Jo. Përkundrazi. Ai e di mirë (këtë e gjen në gjithë shkrimet e tij) se demokracia më e keqe, është ku e ku më e mirë se sa diktatura që patëm në regjimin komunist.  Dhe, sado që është pak Hygo-jan, ( Hygoi thoshte:” Nga ferri i të varfërve, lind parajsa e të pasurve”), në roman zbraz artilerinë e rëndë kundër varfërisë.

Aq i mbresuar është me “varfërinë”, sa, si të thuash, ka ngritur një “pavijon”, ku syri jo vetëm nuk të sheh mirë, por zë edhe të pikon. Nëse ndodh kështu,  se vet autori nuk rri gjakftohtë në këtë “pavijon”. Ai jo  vetëm i përjeton ngjarjet, por bëhet si “pjesëmarrës” në çaste që të shkaktojnë dhimbje.

Kur shkruan, autori e di mirë që romani është impresion dhe, ngaqë e di mirëfilli këtë gjë, ai në  roman të impresionon.

Sikur të kisha mundësi për t’u bindur për këtë, natyrisht do më duhej goxha kohë dhe shkrimi do të bëhej tërkuzë.
                              *      *     *

Në fund të fundit, pse të impresionon romani? Kësaj pyetjeje nuk është aq e lehtë për t’iu përgjigjur, por unë mund të them vetëm kaq: në doni që të shihni konkretisht gjithë gamën e problemeve në tranzicionin post demokratik të SHqipërisë, atëherë bëni  si unë: lexojeni romanin dhe aty do t’i kini të gjitha: Zhveshjen  “demokratikisht” të pronarëve të vërtetë nga prona me ligjin famkeq 7501. Kalvarin e mundimshëm në zyrat e qeveritarëve të tipit Sofokli e C0…; emigracionin aq me pasoja( vdekja e Irfanit nuk është asgjë tjetër, por një “baladë dhimbjej” ku i vdekuri udhëton me një të gjallë…). Prostuticioni ajo damkë  në ballin e shoqërisë  shqiptare. Tregtia me “mishin e gjallë” apo ca më tutje:droga. Ligji i nëpërkëmbur.Ryshfeti. Të gjitha janë plagë që dhëmbin.

Autori e di mirë që, në fund të fundit, në gjithë këtë dramë që luhet në skenën e shoqërisë shqiptare, ai që e pëson më shumë, është i varfëri. Është ai, i ndershmi, që kurrë nuk i shkeli vijat e bardha. Varfëria ka kthetra të rënda.I varfëri nuk  ka punë dhe, për të shpëtuar nga varfëria, hyn në “gjeratoren” e rrugëve të lehta. Por rruga e shkurtër, pret gjatë dhe ndodh ajo që të gjithë e dimë. Që të gjithë e shohim: vetëm dallkaukët, sharlatanët, plotikanët, (pa)drejtësia rron e bën pallë dhe të varfërit, përfundojnë në ferr.

Duke sjell në roman, një familje të varfër me 7 fëmijë, autori, thotë atë që dhëmb:- Nga varfëria, mund të shpëtosh  vetëm me “rrugë të paligjshme”. Kjo “rrugë e kollajtë”, haraçin e ka të rëndë: vriten tre djem dhe. më i ndershmi prej tyre, Petriti, mban mbi vete atë pasojë që vjen nga një shkak i madh: në një shoqëri të kurroptuar, është vështirë të mbetesh i ndershëm.

Fundi tragjik i Petritit është shumë domethënës:ky fund i dhimbshëm (natyrisht, është gjetje e autorit) tregon atë që dihet mirë prej krijuesëve me emër: shkrimtarët  e mirë ( në bindjen time, Hatem Dervishaj është i tillë), shfaqen në kohën e krizave shoëqerore. Tek ballafaqohem me fundit tragjik të një njeriu të ndershëm si Petriti, më vjen ndërmend një episod nga “Dimri i  madh” i Kadaresë. Atje në kohën e një krize shoqërore, ndodh dhe ajo “ftohja” e dashurisë të Besnikut me Zanën ( në mos i gabofsha në saj të kujtesës që më lë). Këtu, në këtë roman, drama është dhe më targjike: Petriti bën vetvrasje dhe gjithë ajo dashuri e bukur e këtij çifti (Petrit-Uljana), vritet tragjikisht.

Duke përfunduar, mund të them se ia vlen ta lexosh një roman të tillë, se  jo vetëm vë pikat mbi i, por nuk ka  fare “zbukurime” apo stisje. Dhe nëse një libër i shkruar quhet cilësor, se është i qartë dhe i pranueshëm për lexuesit, unë them se dhe në këtë drejtim i tillë është.

 
                                    Tiranë, 22 korrik 2016

Filed Under: ESSE Tagged With: Çmimi i varfërisë, esse, perparim Hysi, romani i Hatem Dervishaj

Kurdët një popull martir i pamposhtur

July 22, 2016 by dgreca

Nga Kolec Traboini/

Tragjedia nuk ju nda kurrë popullit të Kurdistanit. Ishin aty para se të vinin hordhitë vrastare osmanët, turqit e sotëm. I shërbyen perandorisë si një nga popujt më luftarakë bashkë me shqiptarët. Patën edhe ata fatin e shpërbërjes se shqiptarëve por më keq akoma sepse nuk arritën të krijonin shtetin e tyre.  E ndanë në disa shtete popullin e Kurdistanit, 20-25 milionë në Turqi, po aq në Siri, Irak, Iran e gjetkë. Asnjë herë nuk e pushuan luftën për pavarësi, ani pse mbi ta është ushtruar dhunë e terror i paparë. Mjerisht shteti shqiptar as dhe një here nuk e ka shprehur simpatinë për këtë popull trim e martir me shkakun se kemi pasur shumë jeniçerë edhe pasi janë shporrur turko-osmanët nga trojet tona. Një dashuri dhe flirtim pervers deri ne përdhosje duke na konsideruar popull vëlla me vrasësit tanë ne pese shekuj. Marrëdhëniet e mira në mes shteteve siç e kërkon koha kur jetojmë, në paqe e mirëkuptim nuk duhet të na kushtëzojnë e të mos respektojmë aspiratat e popujve për liri. Duam nuk duam turqit janë pushtues në Kurdistan. Populli kurd ka të drejtën të jetojë i lirë në trojet e veta, në atdheun e vet. Ai popull ka karakteristika krejt të tjera nga turqit dhe këta ushtrojnë një dhunë të egër dhe shtypin çdo aspiratë lirie. Aq i shfrenuar e dhunues është pushtimi sa kur një deputet kurd po shpaloste gjëndjen e popullit të vet, deputetet turq thirrën që ta kapin, ta nxjerrin jashtë dhe ta pushkatojnë. Por deputeti kurd më gjithë kërcënimet se do ta vrisnin në vend, u tha  se ju mund të më vrisni se unë një jetë kam e jeta ime nuk ka rëndësi, por nuk mund të vrisni e zhdukni popullin tim, i cili është këtu në këto troje para se të vinit ju dhe mongolët. Edhe kryetari i Parlamentit thirri të vritet. Atëherë deputeti kurd tha,  ju jeni pushtues dhe do të keni fatin e çdo pushtuesi që u merr lirinë popujve. Ju më kërcënoni të më vrisni sot mua, por ju vrisni përditë me bomba popullin tim, gra e fëmijë e mbillni kudo terror se jeni pushtues e vrasës. Po cila është historia e Kurdistanit, këtij populli luftëtar që aspiron lirinë e vet? Pas rënies së Perandorisë Osmane, shtetet e mëdha vendosën ta ndanin Kurdistanin në disa pjesë për të kënaqur orekset e tyre me trupin e një kombi. Ishte Traktati i Lozanës  më 24 korrik 1923 tepër fatal për kurdët, të cilëve makinacionet e shteteve të mëdha i lanë pa një shtet të vetin. Në Konferencën e San Franciskos 1945, përfaqësues të Kurdëve paraqitën kërkesën për njohjen e territoreve të veta dhe të një shteti kurd. Po kjo nuk u bë. Kurdët kanë një histori të gjatë luftërash e kryengritjesh për pavarësi. Është e njohur kryengritja e Koçkirit në vitin 1920. Po ashtu në vitin 1924 kryengritja me të njëjtin emër. Pastaj shënohet kryengritjen e Sheikut Said dhe e quajtura Republika e Ararat në 1927. Në vitin 1937 ndodhi kryengritjen e Dersimit. Por të gjitha këto revolta e kryengritje për liri  u shtypën në mënyrën më mizore nga autoritetet turke. Aq shumë është ushtruar dhunë e terror në Kurdistanin turk sa që nga viti 1925 e deri në vitin 1965  ishte shpallur zonë operacionesh ushtarake dhe u ndalohej të huajve që të hynin atje. Nuk donin që perëndimoret të njiheshin me krimet e përbindshme që bëheshin mbi popullsinë kurde. Ne përpjekje për tu mohuar çdo të drejtë kombëtare, qeveritë turke deri në vitin 1991 i konsideronin kurdët si turqit e maleve. Por asnjëherë nuk arritën ta asimilonin popullin e Kurdistanit. Marrëzia e pushtuesve turq arrinte deri atje sa edhe emri Kurdistan ishte i ndaluar. Me grushtin ushtarak të shtetit në vitin 1980, u ndalua edhe gjuha kurde si në përdorim publik por edhe në përdorim individual e privat si gjuhë shtëpie. Kushdo që fliste, shkruante apo këndonte në gjuhën kurde arrestohej. Një terror i pa shëmbullt sa asnjë popull tjetër e kjo ndodhte në Europë, hapur nën indiferencën e shteteve të mëdha. Që nga viti 1990 deri në vitin 2000 edhe partitë politike që përfaqësonin interesat e Kurdëve ishin të ndaluara në Turqi. Në vitin 1983  provinca e Kurdistanit në jug të Turqise  u vendos nen një regjim të hekurt ushtarak në përgjigje të veprimtarisë së Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit. Lufta guerrile vazhdoi që nga viti 1980 e deri ne vitin 1990,  gjatë të cilave me dhjetëra mijë banorë u larguar dhe mijëra fshatra u rrafshuan me tokën.  Numri i të vrarëve dhe të ekzekutuarve ishte i panumërt. Shifrat të tregojnë një tablo rrëqethëse e të përgjakshme. Më shumë se 20 mijë kurdë u vranë dhe  vendbanimet e tyre u shkatërruan, nën një terror të paparë. Jo vetëm aq, por turqit arritën deri atje sa të bënin edhe embargon e ushqimeve në zonat e banuar nga Kurdët në vitin 1983. Si mjet lufte u përdorën veç armëve e makinerisë moderne ushtarake edhe uria. Tërë kjo mizori ka pasur qëllim ta shkombëtarizonte dhe ta zhdukte rrënjësisht popullsinë e Kurdistanit sepse gjithherë Turqia ka pasur frikë se Kurdët e pjesës së Irakut do të nxisnin e frymëzonin kurdët e jugut të Turqisë për të fituar pavarësinë e për tu bashkuar në një shtet të përbashkët. Pikërisht kjo frikë i shtynte që krahas reprezaljeve e masakrave mbi kurdët e Turqisë, të bënte një luftë të madhe diplomatike, por edhe veprime ushtarake që kurdët e Irakut të mos kishin asnjë të drejtë dhe të mos e  fitonin pavarësinë e tyre. Por me hyrjen e amerikanëve në Luftën e Irakut rrethanat u ndryshuan. Autonomia e kurdëve e fituar në vitin 1992 në veri të Irakut u konsolidua. Interesant është se në vitin 2010 US Raport, ka shkruar se ka të gjitha gjasat që Kurdistani do të bëhet shtet nga viti 2030. Por ndodhitë me krijim e shtetit ISIS dhe pjesëmarrjen e kurdëve në krahun e Irakut dhe Shteteve te Bashkuara  krijonte një mundësi për krijimin e shtetit të Irakut mbase më shpejt nga parashikimet. Populli i Kurdistanit tani është më i ndërgjegjshëm se kurrë sepse nuk mund edhe më tej të  jetojë në shtypje e robëri dhe duhet të luftojë për lirinë e vet. Është karakteristike se djem e vajza të reja përditë e më shumë po radhitën në formacionet luftarake kurdistane në Irak dhe në Siri, por edhe në territoret e pushtuara nga Turqia. Ndaj tyre është treguar një gjenocid i paparë edhe nga regjimi i Sadam Hysejnit duke përdorur armët shfarosëse kimike. Ata tani janë ndër luftëtarët me të vendosur e të angazhuar ne luftimet kundër shtetit Islamik( ISIS), i cili ka shpërthyer në një mizori të paparë kundër njerëzve që i përkasin kulturave apo religjioneve të tjera. Sukseset e luftëtarëve kurdistanë duke përfshirë edhe gratë e vajzat e janë të dukshme. Ato kanë krijuar formacione e marrin pjese direkt në luftime me të gjitha llojet e armëve.  Sipas agjencive të lajmeve ata janë të armatosur më së miri nëpërmjet lidhjeve me njësitet  amerikane që veprojnë në Irak e te cilët kurdët i konsiderojnë tashme aleate. Edhe me mijëra vajza të Kurdistanit janë përfshirë në këto forca që quhen  Peshmerga, që ka kuptimin e qëndresës deri në vdekje. Ato janë luftëtarë të forcave ushtarake  të rajonit të Kurdistanit,  pjesa që ndodhet në Irak e cila e ka fituar autonomin në 1970.  E konfirmuar sërish në vitin 2005 kjo autonomi. Admirali amerikan në pension James A. Lyons, përfaqësues ushtarak i Amerikës në OKB, në një shkrim të tij në “Washington Times” me titull “A kurdish Opportunity” shkruan : “Në mënyrë të qartë, është koha që të mbështet në mënyrë  të gjithanshme, duke përfshirë edhe atë ekonomike, një komb sovran kurd. Ky do të jetë një tjetër aleat i fortë, i besueshëm e demokratik kështu Shteteve të Bashkuara në këtë rajon do të jetë të mirëpritura, dhe kjo ka një vlerë të madhe strategjike.”  Pas ngjarjeve të stisura me grushtin shtetin në Ankara e Stamboll dhe dhunës së egër që po ushtron shteti në mënyrë absurde,  çfarë të kujton diktaturat më të egra në histori,   agjencitë e lajmeve shkruajnë se Ushtria Amerikane po ngre pesë baza ushtarake në Kurdistan, rajoni autonom në veriun e Irakut. Me këto që bën Taip Rexhep Erdogani me dëshirën e çmendur të krijojë perandorinë e re osmane, ka gjasat që Turqia të shkërmoqet dhe populli i Kurdistanit të fitojë më së fundi lirinë e vet në tërë territoret e veta kombëtare. Nëse e duam lirinë tonë, nuk mund të mos e duam dhe lirinë e të tjerëve,  ndaj të mos heshtim por të përkrahim çdo popull të shtypur në aspiratat e vet të lirisë. 21 korrik 2016

 

 

 

 

Filed Under: ESSE Tagged With: i pamposhtur, Kolec Traboini, Kurdët, një popull martir

WHITE DANCE OF A WARRIOR WITH WORDS

July 20, 2016 by dgreca

(Jeton Kelmendi. On the Top of Time: poetry / Jeton Kelmendi; compiled and translated from Albanian by Anna Bahriana. – Lutsk: Publishing House “Tverdynia”, 2012. –  40 p. – Series “Modern Balkan Poetry”)/

By Ihor Pavlyuk/

In all nations and at all times it was easier to portray gods (neither friends nor enemies would criticize the images) than, for example, people… Few had seen gods, which is quite opposite to commonality of observing the men who are so close, though sometimes far away in space and even time.

That is why it is so easy and at the same time so difficult to create the adequate portrait of humans in paints, clay, or words without elevating them as gods and also without downplaying them as demons.

In such a situation I found myself, facing the challenge [binding myself by commitment] to convey to the Ukrainian readers, at least in a schematic way, the creative world of Albanian poet Jeton Kelmendi who is already well-known in the world and with whom I am acquainted through his texts, without seeing him, as well as I am only through cultural images familiar with his homeland, which sounds very poetic to me – Albania…

Since I take close to heart and mind the formula of Goethe the genius “Who wants to know the world of a poet – let them go to his country”, I understand and apologize in advance for all the creative approximation in my portrait of the fellow writer who has romantic biography, stack of printed books, multi-level awards, ranks and titles, and with whom, I feel, we have much in common regarding the ways we embrace life… Although I never shook his hand in his ancestral aristocratic nest in his country that gives roots and wings to his poetry.

Therefore, learning more about Yeton’s creative manhood, I was able to better understand the attractive feminine charm of Albania and – vice versa. By “learning” I mean knowledge and reasoning, as well as intuitive feelings, conscience in the highest spiritual coordinates. For literature, especially poetry, is the history of human emotion.

As for the poet’s homeland, the Republic of Albania is a country in the western Balkans on the Adriatic and Ionian seas. Its closest neighbours are (“tell me who your neighbour is and I’ll tell you something about you …”) Italy (through the Strait of Otranto); in northeast it is Serbia, Kosovo; Montenegro is to north-west; Republic of Macedonia is to east; and Greece to south-east. Only the list of names awakens in souls of our consecrated contemporaries a whole bunch of lyrical, dramatic, and sometimes tragic associations.

Jeton Kelmendi writes in Albanian, English, French, and Romanian languages and he is not stranger, as often happens with real poets, also to other literary modes and genres, such as prose, drama, journalism, the translation… As for the iconic facts that make up and mark the context of Jeton Kelmendi’s creative life, it is worth noting that he was born in Peja (Kosovo) in 1978, graduated from the department of mass communications at Prishtina University, and then studied at the Free University in Brussels. He participated in the Liberation Army during the war in Kosovo of 1998-1999… This latter biographical feaure especially touched me and became a psycho-philosophical reference point-magnet in the perception of myth and poetic world of Yeton Kelmendi, whose book of poems “On the Top of Time” was published recently in Ukraine, translated by remarkable poet Anna Bahryana and published in publishing house “Tverdynya” (“Stronghold”) in Lutsk.

War puts everything in its place within the highest hierarchy. And what war gives to human soul is stress, trauma, simultaneity of joy and suffering (according to Lorca), which are under the aegis of love, hate as love, and love as hate. The situation of war often calls for treatment with prayer or poetry, and with prayer that is poetry and poetry that is prayer …After all, if poetic argumentation of the world is a great hypocrisy for someone, for others it becomes life and death.

This is why it is so important how our neighbours on the planet are praying or write poetry – because with this knowledge we can examine ourselves in deeper and subtler way, which also means learning about the One who will call us again, for a meeting with the eternity, after calling each of us out of mother’s womb…  out of distant above-Earth dimensions.

It is difficult, of course, to deal adequately with poetry in translation, but knowing well the work of a translator Anna Bahriana and taking into account the impact of social, political, natural, ethical, ethnic, and aesthetic context – we will be able to see, feel, and understand what is crucial and serves as vector, “vertical”, and the core senses. In order to take these central points for ourselves and carry on …not as medals of gold or steel, but as something soulful and spiritual, experiential, painful, transformed into a quiet warm light of worldwide sorrow and innate joy derived from the fact that we are here, that we are sometimes pulsing in unison …in spite of everything.

And just poet the mythmaker as no one else becomes a poet the peacemaker, when politicians confidently and stubbornly push our common world into the abyss of the apocalypse, with its features of disillusionment and estrangement not surprisingly presented in this book:

 

I do not believe anything,

Even the words

That you speak from the heart

(“The Walled Dream”)

 

While reading these texts of free verses in the book, I was trying to understand precisely to whom they are addressed cordially – …a sweetheart? Albania? Almighty? … Obviously – to all and everything at the same time, with some prevailing senses and prerogatives in each particular poem of ragged rhythm, hints, and the rhyme-webs.

Although most often, it seems to me, they are letters of a man with music in the soul to his beloved Muse and they extrapolate on imaginary conversations of Adam and Eve who had just lost paradise…

The endings in his poems are expressive and conceptual, for example: “And this whole long journey // Was necessary just for // To come to myself”, and epigraphs refer to existential wisdom (“Now I came to myself and I can live with the angels” (Mother Teresa)).

Mother Teresa (Agnese Ґondzha Boyadjiev (1910 -1997)), whose “Prayers and Commandments” are always with me (like this one – “If you succeed, you make imaginary and real enemies. Yet still, look forward to success!”), by the way, was also Albanian … which let me better feel and understand the Albanian poet.

Yeton dates and geographically determines his poems: “District Auderghem, Brussels, February 2007”. They have a lot of footnotes, explanations, indicating the historiographic specificity of his lyrics.

Finally, whatever he writes about, everything in his texts, like in writings of every true poet, can be globally reduced to three main themes and ideological spectrums: love, space, homeland:

My Godly Motherland that called me

Albanian…

In some poems and lines, these themes are symphonically combined together in one single liturgy of feelings, and they sound as sacred saga of gratitude to the Almighty for our being here, pulsing, aching, and shining:

 

My beloved,

Beauty and poetry merge into one stream

For you and for the country

(Paris, March 28).

 

Sometimes his poems appear to be concise but meaningful everyday dramas, created, in fact, by the laws of the scene with all its actions, introductions, payoffs, and culminations:       

 

DRAMA

 

Action first

Maybe

Yesterday there was just too much

And you do not even remember

Where lies the boundary between

Sadness and joy

We had to walk

This way,

From somewhere — and to somewhere

……..

Action third

Today, we do not blame each other.

Buy a ticket for a long journey…

At each station

Of the written

You will find commas

For yourself

And question marks – for me.

 

Jeton Kelmendi is dancing his white dance with the words in his spiritual quest around apocryphal religious truths, once paying more attention to society, then poetry and politics, even macropolitics with their sacraments and revelations go together, creating the effect of hologram depth, making the poet a mirror of national space which exists by rules established by man, the other time, on the contrary, he regards nature that exists under the laws of God.

So mature as a poet, a man, a human being Jeton Kelmendi in his poetry and life creation becomes a philosopher, not a poet-lover, but poet-guru, gourmet, who, for sensing taste of wine and life does not need to drink the whole bottle, but quite a few delicate sips, because he is not afraid of the boundary manifestation of all things – aging … death, as evidenced by his poems such as “About my thirst, about her thirst,” “Life over oneself”, “Path to the own self”, “Memory in verse.” The latter one is probably one of the most penetrating pieces approaching matters of Eros and Thanatos

 

There, under a large stone

You will not find me anymore

I became its shadow

There, over the yellowed grass,

Only the content remained

How strong have you been, dear

When you said you would not move a step

Whilst you see me

Months were passing,

Seasons, years

Honey, how strong you were

Soft poems and wild poems

Words no longer have blood

Do not speak any more

About all that we had in common

Only one poem

Take off the top of time…

 

One verse that might become a song translated into different languages, including Ukrainian, one Albanian woman who is Mother Teresa, one poet-warrior, and one Albania on our one common planet Earth, one Word which is Logos, and Word that is God…

All of these is enough in order to feel the continuity of life and be eager to live with dignity and a feeling of flight, praying with poems and feeling prayers as poetry, as do all the true poets of the world, among which undoubtedly  Yeton Kelmendi, whose writings give a chance and a hope to the close souls for meeting soon on top of timespace…

Ihor Pavlyuk, Kiev Ukraine.

Filed Under: ESSE Tagged With: Jeton Kelmendi, OF A WARRIOR, WHITE DANCE, WITH WORDS

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 346
  • 347
  • 348
  • 349
  • 350
  • …
  • 607
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • QERIM VRIONI DHE FOTOGRAFËT QË SHKRUAN HISTORINË
  • Çamëria, kur e vërteta kërkon shkrim, përgjegjës dhe afat!
  • Dhurata, buzëqeshje dhe urime në shkollën shqipe “Skenderbej”
  • ROLI I PRESIDENTES OSMANI NË RIKTHIMIN E BESIMIT DHE BASHKËPUNIMIT TË KOSOVËS ME SHBA-NË DHE BE-NË
  • WHEN KOSOVA WORKS, AMERICA SPEAKS
  • Shkolla shqipe “Gjergj Fishta” – Long Island, New York festoi festat e fundvitit
  • Fotografia e Gjon Milit dhe CHARTRES CATHEDRAL -Një monument i entuziazmit Kristian
  • Lamtumirë legjenda jonë e mikrofonit në gazetarinë sportive Ismet Bellova!
  • Politika e mençur…
  • VEPËR NGA MË TË PASURAT E MË NJERËZORET NË MENDIMIN KRITIK
  • KOZMOPOLITIZËM
  • “Kur shpirti kthehet në gërmadhë lufte”
  • VATRA TELEGRAM URIMI AKADEMIKES JUSTINA SHIROKA PULA ME RASTIN E ZGJEDHJES KRYETARE E AKADEMISË SË SHKENCAVE DHE ARTEVE TË REPUBLIKËS SË KOSOVËS
  • Suzana Shkreli: “We can make history by electing Michigan’s first Albanian Secretary of State”
  • NDAA i SHBA-së dhe pozicioni i Kosovës në arkitekturën e sigurisë

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT