Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJË PROTOKOLL ME “PATERICA!”

by

Nga Fadil LUSHI/

“Nëse helbete në Maqedoni, shihni ndonjë njeri të buzëqeshur, apo të lumtur, qëndroni larg tij. Bën vaki që ky të jetë i rralluar nga truri…” tha Skënderi, vëllai i avokat Naserit, nga Shkupi. Edhe unë kohë pas kohe buzëqesh. A thua vallë edhe unë jam rralluar…, mbase bën vaki, jo inshallah, jo tani në vigjilje të muajit të bekuar të Rama-zanit!?

Sa herë që kam bërë përpjekje të ndërtoj shkrime a opinione (di-sa ndër ethe) për gazeta, aq herë jam paragjykuar nga ca njerëz të cilët nuk kanë fare haber nga kjo sferë dhe, lëre që nuk kanë idenë se ç’është shkrimi, por edhe hiç nuk bëjnë përpjekje të tjerrin lesh të eksportuar nga kontinenti i kangurëve!? Sa herë që janë lexuar a edhe rilexuar shkrimet e mia, aq herë (padrejtësisht) janë kontestuar. Sa herë që jam munduar të mos marr “tarafe” a anë, aq herë ma kanë goditur “tarafllëkun”. Sa herë që kam tentuar të “llafos” ndryshe, aq herë më kanë dështuar a më kanë shkuar huq mendimet dhe ca ide të tjera, sa herë që kam heshtur, aq herë më kanë akuzuar për oportunizëm, sa herë që nxirrja britma të zgjatura, aq herë më kanë “denoncuar për autizëm”, sa herë që jam munduar ta humanizoj qoftë edhe në një masë fare të vogël fjalën e lirë, aq herë më kanë thënë se je duke shpikur fjalë të paqena, sa herë që kam mëtuar ta emancipoj mendimin ndryshe, aq herë më kanë thënë kinse ushqej urrejtjen e tërbuar, inatin dhe neverinë ndër shqiptarë, sa herë që kam shkruar për të vërtetat shqiptare, aq herë më kanë konceptuar si narcisoid, megaloman, somnambul, makiavelist, gjumash, diletant dhe provincialist, sa herë që kam shkruar “mes reshtash”, aq herë më kanë thënë se jam i paqartë, sa herë që në shkrimet e mia kam devijuar nga standardi i gjuhës së sotme shqipe, aq herë më kanë thënë se turqizmat i “ke për xhan”…, sa herë që në shkrimet e mia predikoja për paqen shpirtërore, aq herë më kanë akuzuar për laicizëm…, sa herë kam shkruar për mbeturinat e moralit të së kaluarës si dhe për moralin fetar, aq herë jam kundërshtuar nga ana e pronarit të shtëpisë publike! Dhe, kur dikur (herën e parë dhe të fundit), u përpoqa të njihem me “abetaren e politikëbërjes shqiptare”, miqtë e mi të mençur dhe të mirë më thanë: “…, ik dhe sikterise politikën…, sepse ti nuk je për politikë dhe nëse do vendosësh të ngelësh aty, atëherë lëre që djalli do ta rrëmbejë arsyen, por ndoshta një ditë do të detyrohesh të “veshësh së prapthi brekë Stambolli pa llastik!” dhe, së fundi, hesapet do të dalin si puna e qelqpunuesit nga Gazi Baba e Shkupit, në punëtorinë e të cilit futet elefanti ashtu pa e ftuar!?”. Unë me atë inatin tim homerik, kundërshtova këshillat dhe sugjerimet e miqve. Toptan me axhamillëkun tim u shndërrova në dele të zezë dhe ashtu duke u ndarë nga vatha e dhenve, degdisa në gojë të “ujkut” të uritur!?… dhe “ujku m’i hëngri edhe ato pak mend që i kisha dhe ca gjëra të tjera”…, në fund, puna më vajti ters…, njësoj si hesapet e shefit për protokoll të një ministri si dhe truprojës së tij (se ishte truprojë ushtarake a edhe truprojë e kryetarit të shteteve të Obamës, një dreq e di), të cilët disa ditë më parë rastisa t’i takoj në një eveniment të organizuar “me a pa sebep”, diku në hapësirat e shkollës së dajallarëve të mi. Para se të vazhdoj ta ndërtoj këtë paragraf gazete, më duhet ta lakoj një fabul të cilën gjyshi im na e shpjegonte me ëndje…, njësoj si mësuesit e Dibrës dhe Elbasanit, ku thoshte se dikur “dovleti” e kapte lepurin me qerre…, e kapte ashtu toptan edhe për veshi, edhe për bishti, edhe për…, asnjëherë nuk e përfundonte fabulën në fjalë, sepse sipas tij kaptina e fundit e fabulës qenka shumë denigruese për moshën tonë prej kalamajsh.

Sot, mua më duhet të parashtroj një pyetje paksa lakonike, si vijon: Kush është ai bir nëne që mundohet ta kapë me qerre protokollin e ministrave dhe kryeparëve të partive politike shqiptare…, më intereson të di se cili është ai “ideator” provincialist që ndërton protokollin e ministrit, jam kureshtar të di se cili është ai njeri, që ndërton praptazi agjendën e vizitave të ministrit dhe deputetit, dua të di se kush është njeriu që prokuron a këshillon kryeparin e partisë politike, se si duhet ai të lëviz në hapësirat diplomatike, në hapësirat e mëhallës së tij, në hapësirat e kasabasë a fshatit të tij…, pse duhet ta mbrojnë politikanin e zgjedhur me votën deliberative të popullit, të fshatarit, bujkut, mësuesit, të motrës e të nënës shqiptare, të bariut, të akademikut e të tjerëve. Cili është ai kokëkrisur që e udhëzon politikanin, po edhe ministrin, se si nuk duhet ta përshëndesë ish-mësuesin e tij, se si “(nuk) duhet të futet në turmë”, se si “nuk” duhet të ulet pranë fshatarit për të qarë bashkë hallet, se si (nuk) duhet t’i përcjellë një përshëndetje premtuese studentit a nxënësit, pse këta “protokollistë” nuk e lejojnë politikanin të ulet në një sofër me hallexhinjtë, pse nuk i lejojnë që t’ia shtrijë dorën fshatarit dhe fukarait, pse këta “truproja”, orë e çast i rrinë mbi kokë politikanit a ministrit, edhe kur pinë ujë e kur hanë bukën e popullit, pse i rrinë mbi kokë edhe kur bëjnë a lexojnë duanë në varrimin e familjarit…, pse i rrinë mbi kokë edhe kur falet, pse i rrinë afër edhe kur vallëzojnë në dasma…, pse nuk i lënë rehat politikanët dhe ministrat tanë të lëvizin lirshëm dhe natyrshëm mes miletit, pse prej tyre “krijojnë karaktere krejt ndryshe”, pse na detyrojnë që pa nevojë t’i paragjykojmë e t’u ngjisim bishtin e dhelprës dhe çakallit, pse nuk i lënë rehat edhe kur shkojnë atje ku “mbreti shkon në këmbë”, pse gjithë kjo mendjemadhësi e truprojave analfabetë të ministrave dhe politikanëve tanë, pse gjithë ky cirk për fëmijë, pse gjithë ky cirk i panevojshëm shëtitës, pse krijojnë antipati, neveri e madje edhe primitivizëm, provincializëm, anadollizëm, bolshevizëm, enverizëm, stalinizëm e tjerë. Pse e frikësojnë politikanin a ministrin tonë të sinqertë, pse prej tyre “krijojnë haxhiqamilista”, pse e ushqejnë atë proverbin popullor ku, pos të tjerash, thuhet: “Në nuk je fajtor, unë të bëj me faj!?” Pse nuk krijojnë dhe nuk ofrojmë imazhe më humane dhe më emancipuese sa i përket politikanit dhe  ministrit tonë…, pse nuk u mundësojnë që ata të ndihen komod…, a mos vallë e gjithë kjo është një sajesë e radhës…, apo pjellë e mendjes sime të rralluar.

PORTA «MIHAL ENGJËLL KOMNENI« – SHENJTORI I GJASHTË

by

Ese nga Xhevair Lleshi/
Po ta kishe shtëpinë te Vangjel Dollani në Kala me siguri do ta mbaje frymën te Porta e madhe, pastaj te porta e dytë që është si tunel dhe je brenda në sheshin e madh. Aty mund të ngjitesh sipër, mund të hysh tek topat e mëdhenj, mund të endesh sipër bashkë me rojat e vjetër të pavdekshëm, mund të vëzhgosh sa të ngopesh gjithë fushën që të përpin, të sogjetosh Biftën dhe kalanë e saj, të ngopesh me Shëndëlliun, Lisin e Beçit, lagjen e poshtme, hapjen e gjerë të Osumit, grykën e Velabishtit dhe Shpiragun. Aty ndien se kënaqësia jote ka krahë të tjerë. Në sheshin e madh e kupton menjëherë se manastiret, kishat dhe shtëpitë janë bërë një trup i vetëm dhe dëshira jote bëhet gati e padurueshme, pasi kërkon rrugicat, shtëpitë e mëdha, dritaret e njëjta dhe që herë i mbajnë sytë hapur dhe herë të tjera mbyllur. Aty të vijnë në mendje thirrjet e nënave, sa te njëra portë tek tjetra, sa te njëri çardak te tjetri, të përhumbura në punët e tyre të dorës, terezitur në qafë dhe në prehër. Muhabeti bëhej edhe më i kripur kur puna vijonte në duar. Çudi e madhe, asnjë grua nuk shihje në Kala pa punët e dorës: në sofatet e portave ku mblidheshin dhe i bën gjyqin «botës», merrnin në gojë të tjerët dhe si i mbaronin gjithë kumtet, ngriheshin dhe futeshin në shtëpi. E kishin pirë kafenë aty ku shtronin shkorsat e leshta, aty ku hidhnin edhe ndonjë qilim të vogël gjunjëve, të mirëpritura e buzagaz. Pa këtë dukje s’mund ta përfytyrosh Kalanë. Po ky model zbriste edhe poshtë në qytet, herë duke u futur nga portat e fshehta anësore nga perëndimi e lindja, herë duke dalë në bash të vendit tek Porta e Madhe. Aty fillonte tjetër jetë. Dhe patjetër, sapo largoheshe pak, do të ktheje kokën pas, sepse menjëherë të dukej se po i ikje magjisë që të mbante mbërthyer me zor…
Mirë se erdhët në Kala! Ky është urim që nuk shkruhet në asnjë vend, por ty të puth në ballë një aromë tjetër, më e këndshme se gjithë mjedisi që të mban mbërthyer. Kjo është aroma e veçantë që kanë nënat kalaresha dhe një lloj kënaje e hedhur flokëve që dukeshin ndryshe, krejt ndryshe sa hiqnin gati me tërbim shamitë e bardha, ose shamitë e zeza. Ato nuk qenë kurrë të pranishme aty te Porta e Madhe, por ty të bëhej se aty ishin, të përqafonin e të dhuronin aromën e shtëpive, të trëndafilëve, dorëzonjave, hindërshasë, borzilokut që «vinte shpesh pas faqes», të thërrimeve që i ruanin për pëllumbat, të cilët merrnin karafilat dhe i mbillnin shtëpi më shtëpi. Në një prej këtyre dy ditëve e gjeta Vangjel Dollanin me Kostandin Bojaxhiun. I pari besnik i Kalasë dhe i dyti i fshehur pas emrit të saj dhe duke u marrë vetëm me gjuhët e huaja. Kur merrnin përpjetë Kalanë ata murmurinin vargjet e Virgjini Miles apo të Hyrie Saraçit dhe prisnin pak përballë shtëpisë së Kolovanëve, më tej vinin duart mbi gjunjë përballë rrugicës së Picinanëve, në krye të Mangalemit, për ta parë rrugën e thepisur, Përroin që zgjatej herë si Holek dhe herë si Atik, hidhnin sytë nga «Lëmi i Shamatasë», lëshonin një urim të bukur dhe ngadalë-ngadalë (ngëc-ngëc) gjendeshin te Porta e Madhe. Aty prisnin turistët, të cilët asnjëherë s’i kanë munguar Kalasë, herë të ardhur kokrra-kokrra më këmbë, të djersitur por mjaft të gëzuar dhe të tjerë zbrisnin në sheshin e jashtëm, aty ku këputeshin rrugët për në Shëndëlli, Burdullias, Delibegë, Urë, Qytet dhe Kala. Ky ishte një tjetër sinjal që merrje: ishe edhe jashtë qytetit, edhe brenda tij. Aty fillonte mbretëria e bezgës dhe e Ullinjve që përhapeshin shekullorë në gjithë hapësirën e kodrave. Mbi të gjitha bënte majë Bifta e famshme, ato kohë e trazuar nga repartet ushtarake. Por kësaj radhe në vizitën time me mua ishte Jorgji Doksani, përkthyesi i famshëm i Dostojevskit, Çehovit, Tolstoit, Shollohovit, Pasternakut… Kësaj radhe s’do të merremi me letërsinë, por me Kalanë. Te Vllaherna e bukur dhe e mbushur me veprat e artit e ka pasur shtëpinë, sepse sa mbaroi shkollën e mesme, fluturoi në Moskë dhe si ujët e pakët e mbajtën në Universitetin e sapoçelur në Tiranë. Dhe ai mbeti në Tiranë. Çdo ditë perëndie në gojën e tij është qyteti i Beratit, të cilit i është edhe si Qytetar Nderi, ashtu si i takon edhe gjithë vendit ky Mjeshtër. Mirëmëngjesi profesor! Dhe ai buzëqesh. I hapur. Shpirt njeriu, i kthjellët, i qeshur. Dhe ja tek jemi ulur në pjesën më të bukur dhe më eprane të qytetit: kompleksi i portave hyrëse. Aty s’mund të hysh me makinë. Aty je i mirëseardhur vetëm në këmbë. Presim biletat hyrës, se në Kala s’mund të hysh pa paguar. (Në Venecia gjatë prillit të këtij viti, në vizitën e fundit, nuk mund të hyje pa paguar në dhjetëra vende, por ama të hyje me autobus duheshin paguar 423 euro!) Dhe venedikasit e vjetër që rrinin në Durrës e në Shkodër, në Rodon e në Vlorë, shpesh këputeshin e vinin sa në Berat sa në Bylis dhe kërkonin. Vazhdimisht kërkonin. Por Pierr Battifol-i frëng thotë se kërkonin ca emra të vjetër për hazinenë më të madhe të Perandorisë Bizantine, të fshehur diku në gji të këtij «mali». Ndoshta, kur thuhet mal, mbahet parasysh jo kodra e Kalasë, por i vërteti, Tomori i magjishëm, që i dërgon erërat e tij të përqafohen në Kala me ato të detit e të Shpiragut. Ja, e sheh, thotë profesor Jorgji. Lexoje mbishkrimin, emrin e ndërtuesit dhe vitin. Mihal II Engjëll Komneni. Sundimtari i Mesjetës. Zot i vendit. Historiografët e përshkruajnë njeri të drejtë dhe jo aq të fuqishëm, sepse ka qenë i pakët dhe shëndetlig. Se ne, vëllaçko trimat i përfytyrojmë si lis me dega, trupmëdhenj, me zemrën në shkëmb, me forcë Herkuli dhe ashtu mbetet përjetë i fiksuar në kujtesën tonë operante, saqë me atë gjuhë flasim dhe me atë gjuhë ua përcjellim brezave më tej. Të fshehtat Kalasë ia di vetëm Nikolla Ikonomi dhe Myslim Hotova, ish-drejtori i muzeumeve. Nikolla ndreqte repetitorin e antenave televizive, sepse po të prishej kjo Berati mbetej pa sinjal. Jo Kalaja, kuptohet, por Berati i mbyllur në gropë. Të nesërmen ziente te sheshi, po edhe te «Lëmi i Shamatasë». Apo jo, profesor. Jorgjit i ka hipur një nur i përveçuar. Mirëmëngjesi Gaqi! Paske ardhur? Sikur ma zuri veshi mbrëmë. Nuk e dija saktë se do vija të të gjeja, të sillja pak karafil për aromë jastëku! Mos more, pse paske akoma? Si jo! Ajo nuk harrohet kurrë. Ja tek dalim tek e fshehta e parë e madhe e Portës së Kalasë. Ky mister ka mbetur në gojët e njerëzve, i pashkruar dhe i pakuptueshëm. Ma thuaj troç se ç’qenkej fara e karafilit. Bën sfidë kudo. Të zë gjumi kur e do, të vjen erë e mirë goja, bëhesh si më i bukur, tjetërsohesh. Hidhja ujit në gjymin e vogël dhe laji sytë me të mëngjeseve. Le ta kishe këmishën me arna, s’kishte rëndësi, por ama e finjosur, e larë mirë, e hekurosur dhe e spërkatur me aromë karafili dhe e ruajtur si palë trëndafili, atëherë do ta kuptoje menjëherë se kishe ardhur në Kalanë e Beratit. E pra, këtu të prisnin me farë karafili, të nderonin. Mos ishte ajo aroma kur hyra në fillim dhe mu te Porta e Madhe të puthte në ballë? Dhe kjo aromë s’ka humbur. Mund ta provokosh veten dhe të futesh te shtëpia e parë, te Vangjel Dollani, ose tek i vëllai, Luçi. Djem të mbarë. Profesori ndien se i dridhet shpirti nga malli. Qenkej mall i tjetërfartë ky i vendlindjes dhe të shfaroste me gjithsej, të bënte të bije në gjunjë dhe të luteshe për diçka të shenjtë… Se shenjtëri më vete qenkej Porta e Kalasë!
Profesori do, e kërkon me ngulm të bëjë guidën. Ja, këtu ku jemi. Si e rindërtoi Portën dhe gjithë kompleksin e saj, muret rrethuese, muret e Akropolit, hapsanën e madhe me shufra hekuri atje pranë Tabies, një nga pikat më të larta, në një rrafsh me Xhaminë e Kuqe, ashtu e kërrusur, pasi gjysma e minaresë i ka mbetur rrugës mbi shpinë, duke parë e llahtarisur muret e larta, mjaft të larta, të Akropolit. Xhamia ku faleshin ushtarët, që hidhte e priste sinjale me Xhaminë e Bardhë, xhamia e zotërinjve, në anën tjetër e Kalasë. Ne dilnim te pragu, mbanim sehir këngën dhe sa hap e mbyll sytë, u vidheshim syve të prindërve, i shkonim brinjas Katedrales së Onufrit, si quhet sot, dhe këtu mblidheshim, te porta: herë bënim roje, herë çukitnim si pëllumbat, herë na bënin shoqëri laraskat dhe pastaj rrinim pezull si skifterët! Ajo kohë sigurisht që ka vdekur, po për të mbetej e gjallë. Si rrallë kund në botë. Unë, miku im, do të zbuloj edhe një thesar tjetër: trëndelinën. E di ç’bëri Mihali i Dytë këtu? I mbushi themelet e mureve me trëndelinë. Ja, vëri re dhe eja pranë meje. Mbaj frymën. Tani merr frymë pranë gurëve. E ndien? Ende, pas qindra vjetësh vjen kjo erë e mrekullueshme, një magji më vete. Ai ndoshta solli këtu një mit nga të parët e tij që jetonin larg, por ama këtu mbeti. E ke parë që kur hedhin themelet e reja të shtëpive njerëzit vënë një dorë trëndelinë? Të mbyt aroma e saj përjetësisht. Trëndelinë Shëndëllie dhe Shpiragu, trëndelinë mali dhe fushe. Ah, ç’kënaqësi! E rrallë! Ndërsa tani, në kohët e reja, ka ndryshuar shumëçka mirëpo, më thoshte Pinguli, miku im që ndërton, se pa u dukur ai kudo që është i bën ritet një më një, ta dish. Kjo do të thotë se, edhe pse jemi në kohë të tjera, përsëri nuk është keq ta vëmë një dorë trëndelinë. Po pse? Pse ndodh kjo? Ç’punë ka trëndelina me rrojtjen e kohëgjatësisë së mureve! Sekretin e thotë Ana Komnena në historinë e Bizantit dhe kuptohet edhe të Beratit, si pjesë me emër e Perandorisë, atëherë kur quhej Pulcheriopolis! Pulkeria e famshme i vuri emrin e saj Belgradit shqiptar që do të vinte më vonë. Dhe ajo vinte erë trëndelinë! Si të gjitha femrat e asaj kohe. Por ku e ku t’u hedhësh themeleve, që atëherë në të gjitha muret e Kalasë së lashtë mbijnë çdo pranverë trëndelinat. Sa rrojtkan këto farëra? Pa fund. Ja, pra, a nuk është ky një mister? Koçi Bojaxhiu, kampioni për erërat e nuhatjeve që rrinte-rrinte në Qereshnik dhe klasifikonte lulet shumëllojëshe që i duheshin Vangjel Dollanit për herbariume. Por ata nuk e njohin historinë me trëndelinë! Dhe kështu nuk njohin shenjtërinë e Portës së Madhe…
Po e treta? Ti nuk e beson. Por Mihal Engjëlli i Dytë i Portës, ai emri i gdhendur aty, ndonëse truppakët e shëndetlig, qe një gjahtar i madh, i palëkundur në vendimet e tij. E thoshte një fjalë dhe betohej për të. Vinte përsëri dhe ulej në një gur, duke përvijuar një buzëqeshje të sinqertë. Ç’buzëqeshje! Dinte t’i bënte për vete njerëzit. Dukej se i jepte buzëqeshje gjithë Kalasë dhe Pulcheriopolisit, shoqëruar me një shprehje të përmbajtur, po edhe me egërsi e brishtësi delikate prej zonjash të modës së lartë, një mister i shenjtë dhe hir tokësor!… E dinte se do të bënte një kurban. Dhe çfarë zgjodhi? Dhelprën. Një dhelpër? Po, shoqëruar me një fshehje dhe joshje të mistershme, gjersa të shfaqet madhështia. Kurrë s’ka ndodhur që ujku apo çakalli, rrëqebulli apo ariu të vihen me trup e gjak në dheun e themelit! Po edhe dhelpra, kunadhja etj.? As ato. Po shembullin e dha Mihali II Engjëll Komneni. Ai e kapi vet dhelprën me çark, një çark i argjendtë, diku në pyllin me lisa mbi Goricë, që fillonte mbi Sheshin e Dosave dhe mbaronte në dyert e Tozharit e të Terpanit. Ia bëri ceremoninë ja, këtu, te Porta e Madhe. E shqeu me dorë dhe kokën nuk ia preku. Pse? Ashtu e dinte ritin ai! Dhe e vuri në themel. Kjo kështjellë nuk mund të merret kurrë me dhelpëri. Portat do t’i hapë çdo mëngjes pa feksur drita, do të mbyllet vonë në mbrëmje, do të mbahen ndezur gjithë natën fenerët dhe pishtarët. Gjithë Kalaja dhe gjithë rrugët e rrugicat e qytetit. Drita të shkëlqejë, siç ia kërkon emri Pulcheria. E puthi dhelprën në ballë, ia mbylli sytë dhe e la përjetësisht në themelet e Portës, që ngrihet mbi gurët ciklopikë të Ilirisë. Kështu do të mund të rronte më gjatë, madje pa fund. Në buzët e tij me afsh të zjarrtë. Një herë sa njëmijë herë ai ndjente mekjen e frymës. Duhej të përfitonte enigmën e shenjtërisë, ashtu siç e e këshillonte një zë i fshehtë. Themelet prej gjaku dhe eshtrash dhelpre do ta ruanin përjetësisht të paprekshme. Kur hyri komandanti austrohungarez për herë të parë gjatë Luftës së Parë Botërore, u tha të afërmve të tij me anë të një letre se kishte ardhur aty për një gjë të rrallë, se, siç e dinte ai, aty kishte libra të shenjtë të vjetër. I kam parë në shkrimet e gazetave të Vjenës, ku thuhej edhe për kurbanin e dhelprës! Dhe kjo ka qenë e saktë. Ndonëse ia donte shpirti t’i vinte nën zotërim, kujdestarët e kishave në Kala e kishin ruajtur betimin dhe librat e shenjtë nuk u gjetën kurrë, vetëm kur Aleks Buda, një lexues me nam i kronikave dhe dosjeve vjeneze, do t’i shtinte në dorë falë faljes dhe përkujdesjes së një burri kalari me emrin Nasi Papapavli. Po kjo është histori tjetër… Edhe një shenjtëri tjetër.
Profesori merr frymë thellë. Qëndron pezull në një përhumbjeje tronditëse habia. Vallëzon e bindur për suksesin e jashtëzakonshëm era. Në lojën e instinkteve ngrihet njeriu. Një pritje ëndërrimtare kjo, e mbushur me shpresë, ndonëse sytë të shohin dy gurë të kreut hequr, dhera hedhur nga lartësitë e anëve, dy shembje masive në perëndim e lindje, daljet që të detyrojnë të mbash hundët me duar… Pse, pse kështu? Ku vajti zjarri shkrumbues i dashurisë? Ku u fsheh era që zbret nga malet dhe pyjet? Ç’tërbim fshihet pas fjalës? Një ngazëllim trullosës krejt i veçantë. E vërteta do të përplaset gjëmshëm përtokë dhe këtë e dinë të gjithë. Sepse atje ngrihet madhërishëm e kaluara e thellë bashkë me zërat që vijnë pëlleshëm nga nëndheu… Aty është kufiri i parë i trëndelinave, aty ruhen farërat e karafilave, aty lëkundet magjishëm maja e barit…
A mund të ngriheshim dhe të merrnim rrugët e Kalasë? Pse jo? Ai e quajti të pam¬baruar punën dhe kishte plot për të thënë. Nga porta e parë në portën e dytë. Aty mund të futen katër kalorës njëherësh. Dhe gjithë ushtria rreshtohej në sheshin e madh, përanash manastirit të mbetur pa krye. Aty përmblidhen të gjitha dijet e botës dhe pastaj e kupton se të vjen dëshira për të folur. Dhe harron gjithçka tjetër, si për të treguar se asgjë s’ka mbaruar. Ka të fshehta të tjera, sigurisht. Dhe njëra prej tyre është muzika. Ai, Mihali i Dytë e mbante në gojë Johan Kukuzelin. E gjeti lirën dhe e gdhendi në gur. Lira binte vetë netëve dhe përkundte ëndrrat e vashave duke ujitur lulet e llojllojshme aty në penxheret me hiret e tyre të ndriçuara në profil prej dritës së mekur aq provokuese! Aty kërcehej në dritën e qirinjve dhe vallet i ktheheshin me fytyrë Tomorit! Po mbrëmjeve nën dritën e hënës? Kanë qenë kohë të arta ato, kur pushtuesi nuk e dinte që ishte i tillë, kur vendësi jetonte pa e ditur e pa e kuptuar nga kush vinte. Traditë e mbërthyer dorë më dorë. Dhe Ana Komnena betohet për muzikën e Kukuzelit dhe punën e bukur të shqiptarëve. Dukej sikur ato kohë nuk ekzistonte urrejtja.
Profesori i dinte të gjitha.
Mihali i Dytë Engjëll Komneni, kur Berati i përkiste Despotatit të Epirit, që e komandonin Komnenët, e donte pikturën dhe e zbuloi atë te mjeshtrit dhe artizanatet. Vetë nuk ua ktheu kurrizin, por sikur ta dinte se aty do të lindte një piktor i madh, më i madh se të gjitha kohët, një piktor i jashtëzakonshëm që do t’i bënte epokë Shqipërisë dhe do t’i bëhej legjendë ikonografisë. Ikona mbante edhe Mihali i Dytë. Ndoshta lutej për shëndetin e tij të munguar. Piktura dhe ikonat të mbajnë gjallë thotë Puzanova dhe këtë ta dëshmon edhe Jorgji Doksani.
Mihali i Dytë Engjëll Komneni u bë keq kur perandori bizantin u ul dhe pa portretin në ikonë. U ligështua edhe zoti i Pulcheriopolisit, si atëherë kur erdhi dhe u fal aty mbreti serb Stefan Dushani, që deshi të gdhendte shkronjat cirilike në portën e Kalasë. Por nuk e lanë dhe i thanë se aty në themele kishte reptilë që buronin vetvetiu. Dhe iku nga sytë këmbët serbi, që u trembej reptilëve edhe po t’ia zije ngoje! Punë besimi, ndoshta, se edhe perandori bizantin që erdhi përkrah Mihal Engjëllit u shty më tej si të blasfemohej. Buzëqeshja e mekur u përdrodh në buzë si një pamundësi e egër. Dhembja mund të nxirrej jashtë bashkë me misteret e pafundme të kësaj porte që nuk u shemb më kurrë as nga tërmetet e fuqishme, as nga bombardimet, as nga dhuna e egër e pafuqisë njerëzore. Se s’ka më të dhunshme sesa mungesa e fuqisë! Dhe ra sëmurë. Mihali i Dytë u kujdes për perandorin, sepse e dinte që Pulcheriopolisin e mbrojti edhe kur anzhuinët u zgjatën me ushtri nga Durrësi deri në Kostur. E mbajti edhe shprehjen e çuditshme në buzë, rrethuar me një besnikëri të sojme për vete edhe atëherë kur vdiq.
Ceremonia u bë në Akropol por korteu doli dhe hyri sërish në Portën e Madhe, duke lënë pas një kod të fshehtë sa qe gjallë dhe bash për këtë ai nuk vdes! Cili është ky kod? Buzëqeshja e fshehur nga sytë e të tjerëve, sapo e sheh në sy teksa hyn aty. Shihet vetëm njëherë të vetme. Mërmërima e zërit që sjell era vjen tek ti: Për qiell e perëndi, ja, më në fund unë po vij aty. Dhe drita, edhe kur dielli mungon, bie mbi fytyrën e bukur që fsheh buzëqeshjen e mistershme.

Dy fjalë për mikun tim, Eqerem Shehu

by

Nga Reshat Kripa/

Dy ditë më parë u nda nga jeta miku dhe vëllai ynë i paharruar, Eqerem Shehu, anëtar i Kryesisë Kombëtare të Shoqatës Antikomuniste të të Përndjekurve Politikë Demokratë të Shqipërisë.  Ishe fare i ri kur u detyrua të përballesh me dallgët e tufanit të tmerrshëm që kishte mbuluar vendin. Megjithatë ai nuk u thye. Ato dallgë i përballoi me krenari dhe dinjitet. Bijtë e një  familje fisnike e tregojnë veten edhe në rrethana shumë të vështira. Eqeremi  i  mbijetoi  asaj  kohe  barbare, i  mbijetoi  sepse  në  venat  e tij rridhte gjak fisniku. Fisnikërinë e familjeve të mëdha nuk mund ta errësojnë klithmat e korbave të zinj.

Biri i Zenel Shehut, komisarit të batalionit partizan “Baba Abaz”, që në Kongrasin e Përmetit pati kurajon t’i kundërvihej diktatorit Enver Hoxha duke i thënë:

– Ne morëm armët dhe dolëm në mal dhe vumë në dispozicion të luftës pasurinë dhe jetën tonë e të familjes, për të hequr spatat e fashizmit nga flamuri ynë dhe jo për të vendosur në vend të tij simbolin sllav të yllit të kuq.

Pas fjalës së tij Tahir Kadareja e tërhoqi mënjanë dhe i tha:

-Çfarë bëre kështu  more  Zenel?  Nuk  luftohet kështu si ti, se të mer plumbi ose në ballë ose prapa koke.

Tahir Kadareja e njihte strategjinë e hienave.

Këto fjalë diktatori nuk ia harroi kurrë. Më 14 janar 1948 Zenel Shehu së bashku me komandantin e batalionit ballist “Tafil Buzi“,  Syrja Vasjari dhe shenjtorët At Gjergj Suli, Baba Ali Tomori dhe Baba Shefqeti Koshtani, me urdherin direkt te tij, ekzekutohen në bazë të vendimit të marrë më 17 nëntor 1947.

Kështu Eqëeremit iu desh të priste gati një gjysmë shekulli deri sa të vinte dita e përmbysjes së diktaturës komuniste. Qysh në ditët e para u hodh familjarisht përkrah së djathtës shqiptare duke luftuar për çrrënjosjen e sistemit totalitar. Por, përsëri e pagoi shtrenjtë. Në shtator 1998, një dorë e zezë komuniste qëlloi për vdekje vëllanë e tij, Adem Shehun që së bashku me Skënder Kalenjën dhe Isuf Ukën u bënë martirët e asaj dite të zezë terrori Megjithatë, përsëri ai ishte në ballë të luftës për një Shqipëri demokratike dhe europiane.\

Së fundi më lejoni të tregoj një histori intime, lidhur me këtë ngjarje:

Po shkonim për në Libohovë për të kremtuar 80 vjetorin e lindjes së mikut tonë Tomor Alikos. Isha me mikun tim Eqerem Shehun, djalin e Zenelit. Në të dalë të Gjirokastrës, Eqeremi i foli Fejzit, që drejtonte makinën:

– Ndale pak të lutem!

Makina ndaloi dhe ne zbritëm.

– Këtu është pushkatuar babai me shokët e tij, – tha Eqeremi

Ne qëndruam në heshtje në formë respekti. Në atë vend tani ishte ngritur një hotel. Një gjë e tillë sepse më kujtoi legjendën e Rozafës. Edhe në themelet e atij hoteli ishin bërë kurban njerëz. Tregojnë se në kohën kur filluan punimet për ndërtimin e tij, punëtorët gjetën eshtra njerëzish. Lajmëruan organet kompetente se dyshuan mos ishin varreza të gjirokastritëve. Por përgjigja erdhi të vazhdonin punën se ato ishin eshtra të “armiqve të popullit“.

– Fejzi, bjeri bories! – foli përsëri Eqeremi.

Dhe boria ushtoi në ato brigje si kushtrim

Pas dy muajsh ai vendosi të bënte varrin e së ëmës, që kishte vdekur një vit më parë. Shkoi përsëri në vendin ku ishte pushkatuar i ati, mori dy grushta dhe, i futi në një qeskë dhe i vendosi në varrin së ëmës të pambuluar me pllaka mermeri. Mbi pllakën e atij vari tashmë është mbishkrimi:

 

                        Zenel dhe Ervehe Shehu

 

Dhe më poshtë epitafi:

SAFET BUTKA, QË I DONTE SHQIPTARËT MË SHUMË NGA VETJA

by

Nga Luan Çipi/
 Te Safet Butka gjen gjithçka të mirë: Traditën e Atdhetarisë, mbartur nga paraardhësit me pikë kulmore babën e tij, Sali Butka; kulturën dhe arsimimin superior, “dojç kulturë”; kontributin e tij direkt për arsimimin dhe kulturën e popullit, duke qenë deri drejtor dhe protagonist me peshë në Liceun e Korçës, Normalen e Elbasanit, Institutin Tregtar të Vlorës, Normalen e Gjirokastrës dhe Gjimnazin e Tiranës; krijues, studiues e botues librash; antifashist i orëve të para dhe i burgosur e internuar prej tyre; luftëtar për liri e prijës ushtarak direkt në disa aksione gjurmëlënëse kundër pushtuesve Italian e Gjerman dhe hero e trim i pashoq, pse si asnjë tjetër (siç kishte premtuar) vrau veten, për të shuar gjakderdhjen vëllazërore e “luftën civile”.
Sikur vetëm “sintezën” si mësipërm ta lexosh me dashamirësi, do bindesh për figurën madhore sipërore të këtij Atdhetari, që do ta lakmonte ta kish në historinë e vet edhe populli më krenar i botës.
 
Safet Butka u lind në Butkë të Kolonjës, më 10 gusht, 1901, në një familje me histori të lavdishme atdhetarie. Ai ishte fëmija i pestë i Sali Butkës. Pasi mbaroi shkollën fillore në fshatin e tij të lindjes, u dërgua për studime të mëtejshme në Linz, Austri, ku përfundoi shkollën e mesme dhe shkoi së fundmi për të studiuar në Universitetin e Gracit, ku në vitin 1928 u diplomua në filozofi me rezultate të larta. 
Gjatë qëndrimit të tij në Austri, ai ishte organizatori i shoqatës studentore Shqiptarë “Albania”, ku aderonin dhe Shqiptarët e tjerë të shquar për kohën: Aleks Buda, Eqerem Çabej, Krist Maloki, Lasgush Poradeci, kushëriri famëmadh Qemal Butka, Skënder Luarasi, etj.
Qysh student Safet Butka u dallua për hulumtime e krijimtari letrare dhe botoi në një koleksion të poezisë së zgjedhur dhe në vitin 1925 kreu një tjetër studim mbi veprën e Naim Frashërit, poetit të madh Kombëtar, prej nga e kanë dhe origjinën e lashtë familja Butka. 
Safet Butka, me diplomë filozofi, u kthye në Shqipëri në vitin 1928 dhe u emërua profesor në Liceun Francez të Korçës.  Në vitin 1929 ai u martua me Hatixhe Lubonjën, me të cilin pati 4 fëmijë.                                                                                   
Nga viti 1928 deri në 1939, ai punoi si mësues dhe drejtor në shkolla të ndryshme të mesme të vendit. Ai u zgjodh Kryetari i Klubit të parë Shqiptar të Mësimdhënësve dhe ishte një nga “profesorët” e parë, që zbatoi në Shqipëri metodat perëndimore në procesin e mësimdhënies. Si kryetar i kësaj shoqate Kombëtare, ai u bë nismëtar në një sërë aktivitetesh patriotike dhe kulturore, si në: vendosjen e pllakës përkujtimore tek Rrapi i Mashkullores në kujtim të dëshmorëve të çetës së Çerçiz Topullit; realizoi memorialin e Koto Hoxhit dhe përkujtimin e figurave të tjera të shquara si: Hoxhë Tahsini, Bajo Topulli etj.; bashkorganizator me Ministrin e Arsimit për kthimin e eshtrave të Naim Frashërit nga Turqia në Shqipëri, etj. 
Në këtë kohë ai shkroi artikuj në revista pedagogjike, sociale dhe filozofike dhe botoi mjaft shkrime problemore në shtyp si: “Për të nesërmen shqiptare”, “Për zhvillimin e gjuhës”, “Mbi edukatën kombëtare”, “Po, shqiptarizmit dhe Perëndimit”, etj.
Kulmin, si edukator në shërbim të brezit të ri, ai e arriti gjatë kohës që punonte si Drejtor i Gjimnazit të Tiranës, ku udhëhoqi intelektualët dhe “studentët” në demonstratat e para antifashiste në prag të pushtimit të vendit, qysh më 4 prill 1939, duke kërkuar armë dhe më pas, si mësues i shqipes në Gjimnazin e Shkodrës më 28 nëntor 1939 dhe 30 janar 1940, përkatësisht, kur u vu në ballë të demonstruesve.
Për këto aktivitete, i akuzuar si antifashist i rrezikshëm, u arrestua më 2 shkurt 1940 dhe u internua në ishullin e Ventotenes në Itali.
Në ishullin Ventotene, do gjente të tjerë idealistë, intelektualë e atdhetar si: Zai Fundon, Muzafer Pipën, Abas Ermenjin, Isuf Luzajn, etj., si  dhe federalistët e shquar italianë Altiero Spinellin dhe Sandro Pertinin. Në Ventotene, siç kanë dëshmuar ish të internuarit politik, gjithashtu ishte në krye: kundërshtoi nderimin fashist dhe vendosjen e shenjave fashiste në flamurin tonë kombëtar; refuzoi të ngrihej në këmbë kur ekzekutohej himni fashist; bënte propagandë kombëtare, si dhe u mësonte shkrim e këndim shqip atyre që nuk dinin. Në këtë mënyrë, Safet Butka, edhe në rrethana tepër të vështira të internimit, nuk përkulej, por qëndronte e luftonte për idealin kombëtar. Ai ishte i bindur dhe i vendosur se rruga drejt lirisë kalonte nëpërmjet luftës së palëkundur kundër pushtuesve. “Çdo gjë tjetër, thoshte ai, është iluzion”.
U lirua në shtator 1942, u kthye në Shqipëri dhe u vendos në Butkë, ku kishte lënë familjen. Më pas, si u këshillua me miqtë e tij më të mirë: Mitat Frashëri, Hysni Lepenica, Isuf Luzi dhe Abaz Ermenji, doli në mal dhe u bë një udhëheqës i shquar i lëvizjes kundër fashizmit në zonën e Korçës. Bërthama e çetës së tij ishte e përbërë nga 70 luftëtarë të kalitur dhe me shumë përvojë, dhe që në rast nevoje mund të zgjerohej deri në një mijë. 
Çeta e Safet Butkës qysh në fillim i dha një ndihmë të vlefshme luftëtarëve nacionalist të Vlorës dhe bëri gjithashtu, një tjetër gjest, sa atdhetar dhe human: mori nga depot ushtarake italiane në fshatrat Dardhë, Suli, Graçan, Progri, Pleshisht, dhe Verbinj gjithë prodhimin bujqësor (misri, duhani, leshi, etj) që kishin grabitur italianët dhe ua ktheu pronarëve. 
Forcat e tij, në mars të vitit 1943, sulmuan Italianët në Vithkuq, ndërsa më 25 mars 1943, sulmuan dhe shkatërruan një brigadë Italiane në afërsi të Voskopojës. Kishte shumë të vrarë nga të dy anët.  Në Voskopojë, Çeta e Safet Butkës liroi të gjithë të burgosurit politikë, dhe mori nga depot ushtarake Ersekë, një sasi të madhe me armë dhe municione.
Safet Butka ishte një nga themeluesit e Ballit Kombëtar dhe në bashkëveprim me çetat e tjera, bëri aksione të përbashkëta të suksesshme. Edhe pse një nacionalist i flaktë, ai përpoq në kohë të ndryshme për të bashkëpunuar edhe me Frontin Nacional-Çlirimtar, të drejtuar nga komunistët.  Kështu më 8 shkurt të vitit 1943 ai organizoi një takim me përfaqësues komunistë të Korçës dhe me 19 mars 1943 u arrit një marrëveshje për bashkëpunim. Ai gjithashtu bëri një marrëveshje tjetër lokale në gusht 1943 dhe më vonë, ishte gjithashtu një nga nismëtarët dhe mbështetësit e Marrëveshjes së Mukjes.
Më 8 gusht 1943 nënshkruan një marrëveshje me majorin  e forcave aleate britanike, Billy McLean. Dokumenti në shqip dhe frëngjisht, sanksionon luftën e përbashkët kundër gjermanëve. Me 13 gusht aksioni në Bermash të Kolonjës u krye me sukses, po nga një prej çetave të Safet Butkës që i ishte dhënë në dispozicion David Smileyt, ku u shkatërruan 4 autoblinda, një top dhe duke lënë 25 gjermanë të plagosur e të vrarë. 
Kështu gazeta “Daily Telegraph” e 26 marsit 1943, duke evokuar luftën e luftëtareve shqiptarë kundër pushtuesit, vë në dukje se ushtria e luftëtarëve shqiptare përbëhet prej 50 çetave ose grupe atdhetaresh, si i quante ajo.“Një prej grupeve kryesore të atdhetarëve shqiptarë – vinte në dukje gazeta në fjalë – është e komanduar nga profesor Safet Butka, drejtor i kolegjit të Tiranës, që vepron në zonën Korçë-Kolonjë”… Siç shihet edhe nga ky shkrim, burimet e paanshme të informacionit, e shohin luftën e Shqiptareve si një të tërë dhe jo me përkatësi politike, e shohin në funksion të detyrës që kishin të gjithë shqiptarët për çlirimin e vendit. Edhe vetë pushtuesi, në konstatimet dhe analizat, që bënte, nuk theksonte ndonjë dallim midis forcave të rezistencës shqiptare, bazë përkatësisë politike.
Në raportin që i bëhej Ministrit të Punëve të Jashtme të Britanisë së Madhe, Anthony Eden, me 30 korrik 1943, nga Miss E. Durham, ku jepet një pasqyrë e veprimeve luftarake në Shqipëri dhe e drejtuesve kryesore të tyre, krahas Hysni Lepenices, Skender Muços, Myslim Pezes, Abaz Kupit, Muharrem Bajraktarit, Mustafa Kaçaçit thuhej se “Ne krahinen e Korçës, zemra dhe shtëpia e nacionalizmit shqiptar në jug, Dr. Safet Butka, ish-profesor, komandon një njësi vullnetare dhe një numër çetash”. Duke e konkretizuar me tej veprimtarinë e Safet Butkes i njëjti burim theksonte: “Grupi i Dr. Butkes në Korçë, kohët e fundit, ka luftuar me një detashment Italian. Ka sulmuar gjithashtu shtabin Italian në Voskopojë, ku u kapën shumë armë dhe municione dhe liruan një numër robërish Shqiptarë. Kanë sulmuar gjithashtu një kompani këmbësorie italiane në Gjonomadh, në zonën e Korçës, duke vrarë majorin fashist Amedeo, si dhe 2 togerë dhe 21 ushtarë. Çetat në këtë krahinë sulmojnë shpesh depot e ushtrisë Italiane dhe bereqetin e shpërndajnë në popull.”
Ishte përpjekja e përbashkët e çetave partizane dhe çetës së Ballit Kombëtar, për të gjetur rrugët e bashkëpunimit, që u finalizua me marrëveshje në zonën e Kolonjës, më 19 mars 1943. Sipas pikave të kësaj marrëveshjeje, rezulton se të dyja forcat politike në terrenin e Kolonjës, ku vepronte edhe Safet Butka, e gjeten gjuhën e bashkëpunimit, duke njohur dhe individualitetin e njëra-tjetrës.  Nga të dyja forcat u shpallej luftë e hapur spiuneve, vjedhësve dhe çdo elementi që komprometonte luftën kundër pushtuesit. Dhe, siç vihej në dukje, në fund të marrëveshjes, kjo punë bëhej me “bindjen e plotë se i sjellin një shërbim Atdheut”. 
Siç dihet Safet Butka, u bë komandant i gjithë çetave nacionaliste të Qarkut të Korçës (çetave të Kolonjës, Korçës, Devollit, Pogradecit) dhe atje i zhvilloi luftimet e tij kryesore kundër okupatorëve. Këtë e vërteton dhe Daily Telegraf, që për çetën e Safet Butkës, njoftonte: “Kohët e fundit ky grup shpartalloi një njësi të tërë italiane, duke vrarë ushtarët, ndërsa ata që mbetën u dorëzuan…” 
 
Në kuadrin e përgatitjeve të terrenit për Mbledhjen e Mukjes është domethënës takimi i Safet Butkes me Abaz Kupin në Teqenë e Fushe Krujës në Qershor të vitit 1943. I entuziazmuar nga ky takim Abaz Kupi ishte shprehur: “Lum Shqipnia që ka kësi burrash”. Po kaq thelle do ta shprehte hidhërimin kur mori vesh vrasjen e Safetit: “Medet, po shemben shtyllat e Shqipnisë. Këta janë burrat që e mbajnë atë, ndaluan luftën vëllavrasëse dhe gjakderdhjen”. 
Pas denoncimit të Marrëveshjes së Mukjes nga komunistët shqiptarë, Safet Butka, u dëshpërua deri në shqetësim. Ai, i ndruhej një luftë civile midis shqiptarëve dhe kur u pyet lidhur me këtë çështje, deklaroi: “I pari dhe i fundit shqiptar, që do të vras unë, është vetja ime”.
Pas kapitullimit të Italisë, më 8 shtator 1943, në qytetin e Korçës u organizua një demonstratë masive paqësore, me anë të cilës kërkohej që ushtria Italiane të bashkohej me forcat antifashiste kundër pushtuesit të ri Gjerman. 
Në demonstratën u hodhën parulla për bashkimin e popullit dhe u kënduan këngë atdhetare. Në këto rrethana komanda Italiane, në grahmat e fundit, nxjerr autoblindat që qëllojnë direkt mbi demonstruesit me mitraloz duke shkaktuar 59 të vrarë dhe 120 të plagosur. Pas kësaj masakre me 10 shtator 1943, trupat Italiane filluan të tërhiqen në drejtim të Tiranës. 
 
Nga 9 deri në 13 shtator në Poçestë në rrugën Pogradec-Korçë, forcat e Safet Butkës, së bashku me forcat partizane, të drejtuara nga Nexhip Vinçani, sulmuan karvanin Italian që ishte tërhequr nga qyteti i Korçës, duke bllokuar për 5 ditë përparimin e tij. Në këtë luftë të përbashkët ranë dëshmorë dy partizanë: Zenel Skënderi dhe Bato Pojani, si edhe një nacionalist, Nexhip Mileci. Ja se ç’shkruhet në një dokument të kohës: “Ndër ditët 9 deri 13 të këtij muaji, armiku ka qenë impenjuar prej trupave tona të udhëhequra prej Safet Butkes në beteja të ashpra në zonën Pogradec-Korçë. Armiku pësonte humbje të rënda në njerëz, nga ana jonë humbjet janë të lehta”.
Gjashtë ditë pas betejës së përbashkët të Pocestës, çetat partizane, pabesisht, rrethuan nga larg forcat  e Safet Butkës. 
Një dëshmitar okular atëherë, shkruante: “Ishte më tepër se një rrethim, një grackë, një provokim për luftë vëllavrasëse midis shqiptarëve”. Po viheshin në zbatim vendimet e Konferencës së Dytë të Labinotit, që i shpalli luftë të armatosur Ballit Kombëtar. 
Në Teqenë e Melçanit, ku ishin pozicionuar trupat e Safet Butkës, forcat partizane nuk mund të sulmonin, për shkak të diferencës numerike, por edhe të pozicionit gjeografik strategjik të Teqesë, që është një kështjellë e lartë natyrore. Kur dikush nga kryesia e Ballit të Korçës i tha: “T’u biem partizanëve!”, Safeti i revoltuar iu përgjigj: “Vetëm kur të kaloni mbi trupin tim!” Është e bërë proverbiale dhe dihet thënia e tij e përsëritur para vetëvrasjes: “Të parin dhe të fundit shqiptar, që do të vras, është vetja ime” 
 
I pafuqishëm për të ndaluar gjakderdhjen, Safet Butka, pati një çast dobësimi, një çast tronditjeje fatale dhe realizoi atë që kishte premtuar: Vrau veten më 19 shtator 1943 në Teqenë e fshatit Melçan, duke i qëndruar besnik fjalës së tij, të deklaruar e përsëritur botërisht disa herë.
Për këtë veprim fatal në një çast kulmor dëshpërimi,  patën thënë: “Safeti, kur dëgjonte fjalën vëllavrasje, përgjigjej: d.m.th. vetëvrasje”. Një edukator si Safeti e misionar atdhedashurie, me moral e ideal i kalibrit të tij tepër të lart, nuk mund të bindej kurrsesi që, vëllavrasja nuk ishte një vetëvrasje. E, kur puna shkoi me të vërtetë në vrasje, Safeti tha: “Është më mire t’ia nisim nga vetvetja se sa plumbat t’ia drejtojmë vëllait të sëmurë, të cilin duhet të përpiqemi ta shërojmë dhe verdiktin e çdo akti marrëzie, t’ia lemë ta thotë një ditë, Kombi dhe Historia”.
Safeti desh t’i shëronte vërtetë një pjesë të djemve të Shqipërisë, injektuar me virozë komuniste dhe, si udhëheqës me moral filozofi, vendosi t’u japë shembullin e flinisë supreme të tij. “Përpara jetës së Atdheut, nuk ka vlerë jeta ime fizike”. E ku mund të gjendet arsyetim më i saktë e më i argumentuar, për motivet morale e atdhetare,  si ato që e çuan Safet Butken në amshim, vetëm e vetëm për t’i zgjatur jetën dhe për të lejuar çlirimin dhe lulëzimin e Atdheut? Duke u shprehur për këtë akt vetëmohimi të Safet Butkës, David Smiley, konkludonte: “Balli Kombëtar humbi një udhëheqës të zotin dhe Shqipëria një nga patriotët e parë, që binin viktimë e komunistëve.”
 “Ai do të jetë monumenti i përjetësisë të nacionalizmit Shqiptar.“, ka thënë për veprën e Safet Butkës, korifeu i Nacionalizmit Shqiptar, kryetar i Kongresit të Manastirit, protagonist i Pavarësisë, Ministër i Ismail Qemalit, Kryetar i delegacionit shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris, Ambasador i Shqipërisë në Greqi, etj. dhe kryetar i Ballit Kombëtar, Mid’hat Frashëri.
 
Do ta mbyllja esenëbiografike për këtë Atdhetar të shquar, me Fjalorin Enciklopedik Shqiptar të vitit 2008, botuar nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë, në zërin “Safet Butka”, ku mes të tjerash shkruhet: “Studiues, pedagog, drejtues dhe reformator i arsimit kombëtar, veprimtar antifashist i Ballit Kombëtar… Zhvilloi veprimtari antifashiste në radhët e nxënësve e të intelektualëve në Tiranë dhe në Shkodër në prag dhe pas pushtimit të vendit. U burgos dhe më pas u internua për tre vjet në ishullin Ventotene. Bënte pjesë në krahun që kërkonte angazhimin e Ballit në luftë kundër forcave pushtuese. Safet Butka qe themelues dhe komandant i çetave të para të armatosura të Ballit Kombëtar në qarkun e Korçës, që zhvilluan luftime në Grykën e Barmashit kundër gjermanëve (13.08.1943) dhe në Pocestë ( 9-13.09.1943) e në Floq (23.1.1943) kundër italianëve… Është dekoruar me titujt “Martir i Demokracisë” dhe “Urdhrin e Flamurit Kombëtar”.
 
Le ta kujtojmë me nderim të veçantë atdhetarin e shquar Safet Sali Butka, me shpresë se diku do tërheqim vëmendjen, për një vlerësim më dinjitoz të veprës së tij në dobi të Kombit.
 
 
Vlorë, më 25.05.2016

Një thirrje nga Tirana…

by

Në foto: Behlul Jashari në Tiranë afër tavolinës së mbledhjes së përbashkët të qeverive të Shqipërisë e Kosovës në 23 mars 2015 /

-Raportimet nga Kosova në Shqipëri nisën me thirrje nga Tirana në ditë zgjedhjesh, para 24 vitesh/

Nga korrespondenti në Kosovë i Gazetës DIELLI,  Behlul JASHARI/

 PRISHTINË, 24 Maj 2016/Mëngjesin e 24 majit 1992 po dëgjoja Radio Tiranën që paralajmëronte angazhimet e përpjekjet që gjatë gjithë kësaj dite të jepnin informacione të mundshme për zgjedhjet e para pluraliste, presidenciale e parlamentare, që do mbaheshin në Kosovë.

Një telefonatë e hershme mëngjesi më erdhi në ato momente pikërisht nga Radio Tirana, në telefonin e banesës në Prishtinë.Më thirrnin për informacione për zgjedhjet dhe më treguan se numrin e telefonit e kishin marrë nga kolegë të mi në Tiranë, ku isha në 1 maj dhe këmbyem adresat me disa që i takuam, në ato pak orë qëndrimi në kryeqytetin shqiptar, meqë shumicën e kohës së kufizuar na e mori rruga e gjatë përtej udhëtimit nga Kosova-Prishtina, nëpër Maqedoni.

Një maji 1992 për mua ishte ditë ëndërre, për herë të parë shkoja në Shqipëri. Në Kosovë Shqipërinë e kishim të ndaluar, na ndanin me kufi të hekurt, që ishte “Muri ndërshqiptar si ‘fundi i botës’”, si e përshkruaja në një titull reportazhi të botuar edhe në Prishtinë edhe në Tiranë, në 19 mars 1996.

Miq gazetarë shqiptarë nga Maqedonia më kishin njoftuar se atë ditë të parë maji do jetë i hapur kufiri për ta kaluar edhe me letërnjoftim te Dibra, ku shkova në mbrëmjen e një dite më parë, dhe pas natës pa gjumë e në festë, ujin e parë të Shqipërisë e piva në Hotel Turizmi në Peshkopi, me ndonjë gotë raki dhe kafenë e mëngjesit…

Pas ca më shumë se tre javësh më vinte telefonata nga Tirana, përmes së cilës dhash informacionet e para për zgjedhjet, që do të kenë qenë raportimi i parë i një gazetari nga Kosova për median në Shqipëri, ndërsa për komunikime tjera ua dhash numrin e telefonit të zyrës në Pallatin e Shtypit Rilindja, në Prishtinë.

U dhanë, pa saktësuar autorsinë, informacionet e mia të para në Radio Tirana dhe kur më telefonuan në zyrë më thanë se do i jepnin me emrin e autorit, po  kishin frikë se për ato raportime që ishin të ndaluara do më arrestonin në ato rrethana okupimi e shtetrrethimi serb.“Lajmet do i japim me emër-autorësi, që të mos mund të më akuzojnë për ‘veprimtari ilegale armiqësore’”, ju thash dhe shtova: “Problem është vetëm se lidhjet telefonike që më bëni janë shumë të dobëta, të zhurmëshme, ndërsa nga Kosova për në Shqipëri janë të pamundura. Më jepni ndonjë numër telexi…”

Të operoj me telex dija shumë mirë, se derisa isha ushtar në ish-federatën na kishin mësuar madje edhe “si të hyhet në lidhjet e armikut”…

Dhe, me ato mësime, u lidha me miqtë-vëllezërit, kolegët gazetarë e median në Tiranë. Funksionoi lidhja nga Prishtina, nga telexi i Rilindjes, në Tiranë – në telexin e Agjencisë shtetërore-zyrtare të lajmëve të Shqipërisë – ATSH.

Raportimet për zgjedhjet e para pluraliste presidenciale e parlamentare kosovare shënonin fillimet e korrespondenturës së ATSH në Kosovë.  Zyra e telexit u bë edhe zyrë e ATSH-së në Pallatin e Shtypit Rilindja – ambientet e gazetës së rezistencës “Bujku”, të vetmes të përditshme shqipe në Kosovën e asaj kohe, që nisi të dalë nga 18 janari 1991, me përcaktim të fuqishëm demokratik perëndimor euroatlantik e pjesë e lëvizjes gjithëkombëtare për liri e pavarësi, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës isha, duke sfiduar ndalimin e dhunshëm të gazetës Rilindja. Edhe duke vendosur bashkëpunimet e para me ATSH-në edhe me marrjen e botimin e lajmeve nga kjo agjenci kombëtare-zyrtare shqiptare. Ishin këto fillimet e bashkëpunimeve të para të mediave Kosovë-Shqipëri, që nisën e zhvilloheshin përkundër se ishin të ndaluara nga regjimi okupues në Kosovë.

Me falënderimet e vlerësimet për raportimet, që doja t’i përmbyllja me shpalljen e rezultateve të zgjedhjeve, më kishte ardhur në telex nga ATSH  edhe ftesa për të vazhduar me punën e nisur të korrespondentit në Kosovë…Dhe, raportimet vazhduan tashmë gati çerek shekulli, gjysma e këtyre viteve, të paraluftës, luftës, etj, pa pagë –vullnetarisht.

Ndërkohë, në Ditën e Lirisë së Kosovës, në 12 Qershor  2016 bëhet një vit raportimesh korrespondent në Kosovë i Gazetës Dielli, e cila edhe me vite më për  botonte shkrimet e mia marrë nga ATSH.

Shkrimi i parë enkas për Diellin, botuar në 12 qershor 2015, kishte titullin KUR TRUPAT E NATOS HYNE NE KOSOVE, e nëntitullin: Kosovës po i ndodhte liria dhe paqja para 16 viteve, NATO nisi të hynte në 12 qershor 1999 ora 05 e 17 minuta.  Në atë vit e orë historike me kolonën e tankeve të para të forcës më të madhe planetare – NATO-s kam hyrë në Kosovë dhe raportuar për ATSH-në e Radio Televizionin Shqiptar.

Në vitin 2015, në nëntor, Unioni i Gazetarëve Shqiptarë më ndau Çmimin Karriera në një veprimtari të organizuar në qytetin e Prizrenit, për të cilën Dielli ka raportuar mes tjerash:

Korrespondenti në Kosovë aktualisht i Gazetës Dielli – korrespondenti i ATSH nga Kosova e themelues i bashkëpunimeve të para të medias Kosovë-Shqipëri prej gati çerek shekulli, Behlul Jashari, gazetar shumëvjeçar, redaktor e kryeredaktor i gazetës tradicionale kosovare Rilindja, është fitues i Çmimit Karriera të Unionit të Gazetarëve Shqiptarë. Kryetari i Unionit, Aleksandër Çipa, duke prezantuar motivacionin për çmimin tha se, “Behlul Jashari është dëshmia e gjallë e qëndresës së gazetarit përballë shtypjes dhe terrorit okupues. Jo vetëm shembull i gazetarit korrekt në një kohë kur sundonte censura e shumëfishtë dhe sidomos ajo shtetërore. Behlul Jashari është emri i gazetarit jetëgjatë në profesion që përjetoi e përballoi sakrifica të mëdha. Ai si rrallë kush mori në dorë gazetën ‘Bujku’ kur pushteti serb mbylli të vetmin titull të përditshëm ‘Rilindjen’. Behlul Jashari ishte kryeredaktor i parë-themelues i gazetës së përditshme të rezistencës e pjesë e lëvizjes për liri e pavarësi ‘Bujku’ që nisi të dalë nga 18 janari 1991 dhe si korrespondent i parë nga Kosova i një mediumi të Shqipërisë nga 24 maji 1992. Raportimet e tij janë pjesë e rëndësishme e historisë së raportimit gazetaresk për krejt hapësirën shqiptare”.