ESSE – Page 410 – Dielli

Imzot Rrok Mirdita në fjalët e Papa Françeskut

December 9, 2015 by dgreca

Mesazhi i Papa Françeskut drejtuar imzot Rrok Mirditës, me rastin e 50-të vjetorit të meshtarisë së tij kremtuar në korrikun e këtij viti./

Një jetë shpenzuar në shërbim të Ungjillit, të Kishës e të Popullit: Papa Bergoglio e paraqet, kështu, angazhimin e kryeipeshkvit imzot Rrok Mirdita, Arqipeshkëv metropolit i Tiranës-Durrësit, me rastin e jubileut të hareshëm të 50-të vjetorit të meshtarisë, që u kremtua më 4 korrik 2015 në Kishën Katedrale të Shën Palit Apostull, në Tiranë.

Papa Françesku, në letrën e urimit drejtuar imzot Rrok Mirditës, përshkoi etapat e jetës së prelatit shqiptar qysh nga periudha e misionit të tij si prift në kryedioqezën e Nju Jorkut e deri në Jubileun e 4 korrikut. Papa Bergoglio kujtoi shërbimet, misionet dhe detyrat të rëndësishme që Imzot Rrok Mirdita bëri dhe pati gjatë 50-të vjetëve të meshtarisë, duke shërbyer me entuziazëm, përkushtim të pakursyer e duke dëftuar cilësitë e gjenisë së shpirtit e urtisë, në situata të ndryshme, jo pa vështirësi, por përherë plot besim në Provaninë e Hyjit.

Ati i Shenjtë Bergoglio përmend edhe shumë nisma e vepra, siç është ndërtimi i Katedrales së Shën Palit në kryeqytetin e Shqipërisë, qendra e gjithë jetës shpirtërore të kryedioqezës. Letrën e Tij drejtuar imzot Rrok Mirditës, Papa Françesku e përfundon me urime të përzemërta e Bekimin apostolik për kremtimin e këtij jubileu meshtarak.

Ja letra e Papa Françeskut për Jubileun e 50-të vjetorit të Imzot Rrok Mirditës

VËLLAUT TË NDERUAR RROK MIRDITËS, ARQIPESHKËV METROPOLITAN TIRANË-DURRËS

Me lutjet tona i shoqërojmë të gjithë Barinj në botë. Por tani duam ta shprehim mirëdashjen tonë ty, Vëlla i Nderuar, që më 4 korrik do të kremtosh jubileun e artë të meshtarisë. Në këtë rast duhet të përkujtojmë dhe të lëvdojmë angazhimin tënd baritor që për një kohë të gjatë ke zhvilluar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe në Shqipëri.

Meshtar i arqidioqezes së New York-ut, e zbatove me entuziazëm zellin tënd meshtarak, duke shpallur të vërtetat shpëtimprurëse, dhe veçanërisht duke sjellë ngushëllim shpirtëror besimtarëve shqiptarë, të besuar kujdesit tënd baritor. Në punët e tua ke dëftuar cilësitë e gjenisë dhe të shpirtit, shkathtësinë dhe urtinë, saqë shën Gjon Pali II, në dhjetor të vitit 1992, të emëroi Arqipeshkëv i Durrës-Tiranë dhe më 25 prill të vitit pasues të shuguroi.

Në mbarështimin tënd të përditshëm je treguar i zellshëm në shtjellimin e doktrinës katolike, në ndërtimin e strukturave dioqezane, në zbatimin e nismave bashkë me meshtarët dhe besimtarët. Në periudha të vështira ke qenë krejt i kujdesshëm për përparimin shpirtëror i të krishterëve, për të cilët në situata të ndryshme ke qenë moderator shpirtëror dhe ndihmës në jetën e përditshme. Jo pa vështirësi, por plot besim në provaninë hyjnore, ke zbatuar shumë nisma, që besimtarët, pas periudhës së ngushtë, mund ta lëvdonin Hyjin e gjithëpushtetshëm me më shumë ngulm. Me kujdes, nëpërmjet lutjeve dhe shembullit të jetës sate të përditshme, je përpjekur t’i tregosh grigjës sate rrugën e drejtë kah e vërteta dhe lumturia. Je kujdesur për ngritjen e selisë së re dhe për ndërtimin e tempullit të Katedrales kushtuar shën Palit në Tiranë, i cili është qendra e gjithë jetës shpirtërore e arkidioqezës.

Duke pasur parasysh këto si edhe të tjera merita dhe cilësi të tua, edhe bashkëvëllezërit ipeshkvij të kanë vlerësuar, ty që të kanë besuar me detyra shumë të rëndësishme në Konferencën Ipeshkëvnore të Shqipërisë dhe dy herë të kanë zgjedhur si kryetar.

Me rastin e gëzueshëm e jubileut tënd, me ndërmjetësinë e së Lumes Virgjër Mari, të urojmë urime më të mira, më së pari ndihmat e Hyjit. Dëshirojmë gjithashtu të të shoqërojë bekimi ynë apostolik, që të përcjellim sikur të ishim të pranishëm, dhe që do të komunikohet të gjithë atyre që do të marrin pjesë në kremtimin e jubileut tënd, duke kërkuar lutjet prej jush, që të mund të zbatoj me besnikëri, sipas vullnetit të Hyjit, detyrën shumë e rëndë si pasardhës i Pjetrit.

Nga Selia e Vatikanit, me 11 qershor i vitit 2015, viti i tretë i Pontifikatit tonë.

Françesku

Ja një biografi e shkurtër e Imzot Rrok Mirditës

Imzot Rrok Mirdita lindi në Kllezën të Ulqinit më 28 Shtator 1939. Studimet elementare dhe të mesme i kreu në vendlindje. Studimet e larta filozofike dhe teologjike i kreu në Zagreb ku u diplomua shkëlqyeshëm. Më 4 korrik 1965 shugurohet meshtar nga Shkëlqesia e Tij Aleksandër Tokic, Arqipeshkëv i Tivarit. Një vit më vonë emërohet Administrator i Kishës së Shën Pjetrit dhe Shën Palit në Salç ku shërben për më se tre vjet. Më 1970 emërohet famullitar i Kishës së Shën Gjon Pagëzuesit në Kllezën. Nga Arqipeshkvi i Tivarit dërgohet në New York për t’i shërbyer diasporës katolike shqiptare në Bronx në qendrën “Zoja e Këshillit të Mirë”. Në marrëveshje me Dioqezën e Tivarit, Eminenca e Tij Terence Kardinal Cooke, Arqipeshkëv i New York-ut, me dekret special të datës 19 qershor 1981, e pranon si meshtar me shërbim të përhershëm në këtë Arkidioqezë me detyrë pranë qendrës “Zoja e Këshillit të Mirë”. Në vitin 1985 themelon radio programin fetar “Zëri i Kishës Katolike Zoja e Shkodrës” për New York-un e rrethe, program të cilin e vazhdon për shtatë vjet deri në emërimin e tij si Arqipeshkëv i Durrës-Tiranës. Më 1 korrik 1986 Hirësija e Tij Kardinal O’Connor – Arqipeshkëv i New York-ut e emëron Administrator të Kishës Katolike Shqiptare “Zoja e Këshillit të Mirë”. Më 28 shtator 1989 prej të njëjtit Arqipeshkëv emërohet famullitar i famullisë së re “Zoja e Shkodrës” themeluar prej vetë Imzot Rrok Mirditës. Më 25 prill 1993 kur Papa Gjon Pali II vizitoi Shqipërinë dhe shuguroi 4 ipeshkvij, mes të cilëve Imzot Rrok Mirditën, fillon misionin si Arqipeshkëv i Durrës-Tiranës. Më vonë në 1994 merr detyrën e Presidentit të Caritas-it Shqiptar dhe në 1996 zgjidhet Kryetar i Konferencës Ipeshkëvnore Shqiptare, kryesinë e së cilës e drejtoi për dy mandate. Dje, më 7 dhjetor 2015, në vigjiljen e hapjes së Portës së Shenjtë të Mëshirës Hyjnore, Hyji Atë e thirri pranë në Amshim.(Kortezi-Radio Vatikani)

U NDA PREJ NESH MONSINJOR RROK MIRDITA

December 8, 2015 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

Ishte ky lajmi pikëllues këtë javë nga një njoftim për mediat dhe për publikun nga Arkidioqeza Metropolitane Tiranë-Durrës. Lajmi na tronditi meghithëse kishim marrë vesh se gjëndja e tij shëndetsore nuk ishte aq e mirë, prap se prap nuk na e merrte mendja se Mons Miridta do të ndahej prej nesh kaq shpejt. Ky lajm i zi, shkaktoi hidhërim të thellë në radhët e të gjithë atyre që e kanë njohur Monsinjor Rrok Mirditën, nga komuniteti shqiptaro-amerikan ku ai ka shërbyer me përkushtim për pothuaj 30-vjetë, para se të emërohej nga Papa Gjon Pali i Dytë në vitin 1992 Arkipeshkëv i Durrës – Tiranë, por edhe nga shumë shqiptarë të gjitha feve anë e mbanë trojeve shqiptare që e kishin njohur dhe me të cilët kishin pasur kontakte, në radhët e të cilëve kishte lenë vetëm kujtime mbresëlënse për punën e tij si përfaqsues i lartë i Kishës Katolike, por edhe si shërbestar i popullit shqiptar pa dallim feje a krahine dhe Atdheut të tij.

Si shumë shqiptarë të tjerë, edhe unë si bashkvendas, bashkatdhetar dhe bashkvuajtës — për një kohë edhe bashpuntor i tij në vitet e para pas ardhjes së tij në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, me të cilin megjithëse larg me detyrë në Washington — mbajsha kontakte të rregullta me të. Si i tillë, ndjejë hidhërimin e thellë për këtë humbje të madhe për të gjithë ne, por sidomos për ata që e kanë njohur nga afër dhe në jetën e të cilëve ka lujatur rol dhe ka lënë mbresa të paharruara dhe të pashlyeshme. Nëqoftse më lejohet, për rolin e tij në jetën time dhe të familjes mjafton të përmendi se si bashkvendas dhe të njohur që ishim me të dhe familjen e tij, në vitin 1975 Dom Rroku pranoi me një shprehje miratimi, të ndërmjetësonte si “shkues” për fejesën me bashkshorten time Vitoren, që përfundoi në martesën që vazhdon për 40-vjet tani. Sot, por ndoshta edhe atëherë, mund të duket si diçka e jashtzakonshme për një meshtar që të shërbente si shkues, por i tillë ishte Mons Rrok Mirdita, i gatëshëm për të shërbyer, jo vetëm me shërbime e ceremoni fetare, por gjëndej edhe në fusha të ndryshme familjare dhe shoqërore. Unë dhe familja i jemi mirënjohës dhe përulemi me respekt në shënjë nderimi të thellë për rolin që ka luajtur në jetën tonë dhe të familjes.

Si rrjedhim, ashtu si edhe shumë shqiptarë, unë ruaj konsideratën më të madhe për punën dhe veprimtarinë fetare dhe atdhetare prej 50-vjetësh të Monsinjor Rrok Mirditës, qoftë në vendlindje në rrethin e Ulqinit, qoftë në Amerikë, qoftë më në fund edhe në Shqipëri, ku luajti rolin kryesor për ringjalljen e Kishës Katolike të martirizuar për pothuaj një gjysëm shekulli nga regjimi i egër komunist i Enver Hoxhës, që kishte pasur në plan të zhdukte të gjitha fetë, por sidomos e kishte ferrë në sy klerin katolik, anëtarët e të cilit brutalisht i vrau, i burgosi dhe i torturoi deri në zhdukje. Me arrijtjen e tij në Shqipëri, Mons. Mirdita, përballet me një gjë gjëndje të mjerueshme shoqërore dhe fetare, me një vend që kishte mbyllur kisha e xhamia, dhe si asnjë shtet tjetër në botë, komunistët shqiptarë me një vendim absurd, kishin shpallur Shqipërinë shtetin e parë ateist në botë, duke ndaluar me ligj edhe Zotin.

Si Arkipeshkëv i Durrës- Tiranë emërohet dhe shugurohet nga miku i madh i shqiptarëve, Papa Gjon Pali i Dytë në fillim të 90-ave. Ndër veprimtaritë e tij të shumëta gjatë asaj periudhe, si drejtor i entit bamirës të Kishës Katolike, Caritas-it Shqiptar nga viti 1994 deri në vitin 2000, ai me vetitë e jashtzakonshme mendjeje e zemre që e dallojshin — ashtu siç vihet në dukje edhe në njoftimin e Arkipeshkëv i Durrës- Tiranë — Mons Mirdita siguron ndihma nga vende dhe institucione të ndryshme katolike anë e mbanë Europës, por edhe nga komuniteti shqiptaro-amerikan, për t’i ardhur në ndihmë popullësisë së varfër në Shqipëri, por njëkohsisht edhe popullit shqiptar të vuajtur dhe të terrorizuar të Kosovës nga forcat terroriste të policisë dhe ushtrisë serbe të Millosheviqit gjatë dekadës së vështirë të 90-ave. Gjatë asaj periudhe, Kisha Katolike Shqiptare në New York kishte organizuar gjithsejt 22 transportime ushqimesh dhe veshmbathjesh, si edhe fonde me qindëra mijera dollarë për njerëzit në nevojë në Shqipëri dhe për refugjatët shqiptarë nga Kosova.

Parardhësi dhe mbështetsi i Mons Rrok Mirditës në New York, Dom Zef Oroshi me rastin e themelimit të Lidhjes Katolike Shqiptare në vitin 1962, pat deklaruar: “Mirë se u pruni Zoti në shtëpinë tuej. Këjo sot është një shkëndi e vogël që me ndihmë të Zotit do të bahemi dritë e madhe, me shëndritë edhe votrat e errësueme në Atdhe. Rruga e jonë është dhe mbetet ajo e Krishtit: drejtësi, dashuni e paqë për gjithkënd dhe me gjithkënd.”

Nuk ka asnjë dyshim, për ata që e kanë njohur dhe që kanë ndjekur jetën dhe veprimtarinë e Mons Rrok Mirditës, se në të vërtetë ishte Arkipeshvi i Durrës -Tiranë, i cili për fat të keq u nda prej nesh para pak ditësh, ai që “shkëndinë e vogël”, për të cilën pat folur Mons Zef Oroshi në vitin 1962 — Arkipeshkvi Rrok Mirdita ishte ai që shëndërroi, atë shkëndi të vogël në një “Dritë të Madhe”, dritë e cila sot me krenarinë dhe besimin e padyshimtë në pasurinë etnike të trashëguar nga të parët dhe në traditat fetare dhe kombëtare shqiptare, të gërshetuara me kulturën e shëndosh amerikano-perëndimore, më në fund, “shëndritë në votrat e errësueme të Atdheut”.

Kjo është merita dhe trashëgimia e Mons Rrok Mirditës, i cili me entuziazmin e tij pat sjellur një bashkpunim të zellëshëm e të frutshëm në komunitetin shqiptaro-amerikan duke i dhënë një hov të ri veprimtarisë së Kishës së parë katolike në Amerikë dhe bashkpunimit të këtij komuniteti dhe mbarë shqiptarëve në Shtetetet e Bashkuara, pa dallim. Ishin përpjekje të vështira këto për të bashkuar shqiptarët e shpërndarë anë e mbanë Nju Jorkut dhe në shtete të tjera. Por me vullnetin e pandërprerë, me sakrifica e mundime të mëdha që Mons Mirdita me bashkpuntorët e tij arrijti të kapërcente kundërshtimet, apatitë, ndërhyrjet qëllim-këqia, dhe më në fund nën drejtimin e tij, ia dolën me realizimin e objektivit të lartë fetar e kombëtar, ndërtimit të Kishës së re, Zoja e Shkodrës këtu në Hartsdale të New Yorkut që sot është bërë jo vetëm qëndër fetare, por edhe një qëndër kombëtare me rëndësi e shqiptarizmit dhe e vëllazërimit midis shqiptarve të besimeve të ndryshme. I ftuar nga Papa Gjon pali i dyt, Mons. Mirdita pranon këtë thirrje the privilegj historik që veprën em madhe të filluar në Amerikë, t’a vazhdonte në Atdhe, për të filluar një agim të ri për Shqipërinë, siç pat shkruar një gazetë amerikane në atë kohë. Me transferimin e tij në Shqipëri, ai angazhohet për ringjalljen e Kishës Katolike duke ndërtuar, ndër të tjera, edhe Kishën Katedrale të Shën Palit Në Tiranë, edhe kjo një qëndër shërbimesh fetare dhe kombëtare për të gjithë shqiptarët, por një qendër kjo që Mons Rrok Mirdita e shëndërruar në bashkrendimin e veprimtarive të shumta në fusha të ndryshme bamirëse përfshirë, sipas njoftimit të Arkipeshkvisë, ” fushën e arsimit, atë shëndetësore, në mbrojtjen e fëmijëve, në mbështetjen e familjeve në vështirësi dhe në strehimin e të braktisurve përmes hapjes së shkollave fillore ( fillore, e të mesme), azileve, qendrave sociale, shkollave profesionale, qëndrave shëndetësore, dhe atyre për fëmijët e braktisur”, ndër të tjera.

Humbje e madhe e një udhëheqsi kishtar, i pajisur me cilësi të një prijsi të palodhur e i pa shkurajuar përball vështërsive, ia hyri punës me gjoks, me ndihmën e shumë përkrahsve ai kapërceu vështërsi të panumërta, këtu në Amerikë por edhe më shumë në Shqipëri. Unë, dhe besoj shumë të tjerë, do të ushqejmë dhe do të ruajmë, sa të jemi gjallë, mirënjohje për miqësinë, bashkpunimin e këshillat, por për më tepër për trashëgiminë e tij fetare, kulturore dhe kombëtare, trashëgimi që besoj se do të sjellë lulëzime dhe punë të tjera të mbara për Kishën Katolike në Shqipëri dhe anë e mbanë trojeve shqiptare, në dobi të mbarë kombit. Jo vetëm Kisha Katolike, por bota shqiptare në përgjithësi, ka humbur një frymëzues dhe organizator të palodhur nismash jo vetëm fetare, por edhe kulturoro-kombëtare, gjthmonë në përputhje dhe në lartësimin e vlerave më të dalluara fetare dhe kombëtare. Unë dhe shumë të tjerë që e kemi njohur për së afërmi Mons Rrok Mirditën dhe me të cilin si indivdidë dhe si komunitet kemi kaluar nepër disa shtigje të vështira, por edhe të lumtura gjatë dekadave të fundit, e ndjejmë rëndë humbjen e tij. Si bashk-udhtarë nepër këto shtigje – vëllëzërve dhe familjes së tij më të gjërë — si pjesëmarrës në zinë që e goditi, u shprehim ndjenjajt dhe përdhimtimet tona më të sinqerta. Ai pushoftë në paqë dhe ju Zoti u forcoftë!

Lamtumirë për një mik si Zef Lleshi

December 8, 2015 by dgreca

Nga Bledi KASMI/
…Ndërroi jetë gazetari dhe miku ynë, Zef Lleshi. Nuk është është e lehtë të ndahesh nga një mik dhe aq më e vështirë të shkruash për të në këto momente. Kushdo që e ka njohur, ka pasur mundësi të takojë tek Zef Lleshi, njeriun me zemër të madhe. Janë të rrallë njerëzit si Zefi me aq energji pozitive, në këtë botën tonë të veshur me shumë urrejtje dhe mllef. Hokatar dhe babaxhan, Zefi kalonte momentet më të vështira të jetës gjate muajve te fundit jo duke pritur vdekjen, jo duke iu dorëzuar sëmundjes, jo duke u rrrëzuar, por duke e marrë atë me shaka, si e gjithë kjo jetë e shkurtër e secilit prej nesh.
“Më duket si një film i parë”, thoshte Zefi pak ditë më parë, duke mos qenë aspak i frikësuar për atë që e pret në botën tjetër. Ishte përgatitur për ditën e fundit ndaj dhe mendja e tij ishte aq e kthjellët sa është e rrallë sot të gjesh njerëz me kurajo të tillë si Zefi.
Ai postonte në facebookun e tij pa fund tregime humoristike nga spitali ku kurohej. Tallej me vdekjen sepse vdekja kishte dështuar që ta trembte Zefin.
Ai postonte foto pa u druajtur nga ndryshimi fizik që i kishte sjellë sëmundja dhe dukej se në vend që të ishim ne që ti jepnim kurajo Zefit në ato momente, ishte Zefi që na tregonte ne të gjithëve, se secili prej nesh ka nevojë për pak reflektim përpara se të mbërrijmë në stacionin nga ku nuk ka kthim pas, drejt të cilit jemi të destinuar të mbërrijmë.
Zefi kaloi me sukses një provë të vështirë, sikurse është jeta e kësaj bote dhe ne lutemi që mirësia e tij në këtë botë të gjejë paqen e dëshiruar në botën tjetër.
Ngushëllimet tona si “RD” në këto momente shkojnë për bashkëshorten tij Liza, vajzën Blerina dhe djalin Dritani.
Të prehesh në paqe miku yne, Zef!
Varrimi i tij do të bëhet sot në orën 14.00 në vendlidnjen e Zefit në fshatin Rrënjë e Zezë të Rrëshenit.

KALUAN NE JETEN E PASUR NJE PASURI SHENJTI DHE NJE SHEJTERUES I FJALES

December 7, 2015 by dgreca

NGA ZEF PERGEGA/MICHIGAN/Sa po erdha ne shtepi, sot me heret se ditet e tjeradhe cela fb e bashkeshortes. Sot nuk u ndjeva mire, sec kisha n,nje therje ne shpirt. Ndoshta parandjenja e humbjes se dy njerezve qe I kam njohur disi nga afer…Gjergj Marku njoftone ne nje lajm mortor se kaloj ne jeten e pasosur gazetari Zef Lleshi. Mos!-thashe dhe mu mpi fjala. E kam njohur Zefin.Sa here kthehesha nga ATSH ndaloja ne zyren e tij. Dorezoja ndonje shkrim dhe dilnim per nje kafe. Zakonisht mirditoret jane te serte ne pamjen e pare dhe nuke tregojne ambelsine e shpirtit. Po Zefit i dallohej lehte ne mollesat e faqesh qe i skuqeshin edhe per nje shaka te lehte edhe kur buzeqeshte nga nje humor i embel.

Mbaj mend se nje gazetar , korespondent nga Vlora beri shume zhurme ne koridoret dhe zyrat e RD-se se ishte marre ne pune njeri qe kishte punuar ne Zerin e Popullit. Zefi, i cili ia kalonte shkrimet vetem sa qeshi dhe i tha: “Puno me shume, shkruaj me bukur dhe do ti besh vend vetes. A e shikon qe titullin e shkrimit tend nuk e kishe ne reguall dhe dy Zefa ta rregulluan qe te behej i botueshem!”

Pastaj i futi krahun dhe pime kafe ne nje local buze rruges, se te gjithe loklet buze rruges ishin. Ne bisede e siper Zefi i tha: “I shikon keto makina, levizin e ne nuk e dime se ku shkojne, porte gjithe njerezit qe i ngasin e dine se ku shkojne. Edhe ti duhet ta dish se ku do te shkosh. Kjo puna e gazetes don pak shpirt, pak vullnet e pak talent e mbi te gjitha ta duash. Gjerat nuk duhen pare nga e keqja, por nga e mira…!”

Nje dite para pallatit te Sportit ne Tirane degjoj nje ze qe me therriste. Nuk e degjova mire nga zhurma e makinave. U takova me Zefin, ishte vere e vitit 1992.Me pyeti nese isha i angazhuar me gazetarine. Pastaj me sygjeroi nje teme shkrimi te cilen e priste me ngut. Mora vesh se ai punonte si gazetar ne gazeten RD. Po me perpara ne vitin 1991 kisha botuar ne RD disa shkrime.Si “Historia e kashtes dhe shenjti Nano” Dy Pupla te Servet Pllumit”…Zefi shpesh qeshte kur i kujtone ato shkrime per nga fabulla e gjetur dhe shume te shkurter si skica humoristike me nje sarkazem politike. Keshtu ne e vazhduam bashkepunimin dhe miqesine me kete njeri te mire, te qyteteruar, te zgjuar nje krenari mirditore dhe nje emer ne gazetarine shqiptare.

E pac token e lehte o njeri i mrekullueshem i fjales se lire!

Vazhdova te shoh ne fb, per te pare ndonje gje te re nga miqte. Kur pashe lajmin tjeter te hidhur: Ndarjen nga jeta fizike e Mons. Rrok Mirites. Ndjeva nje therje ne zemer per kete humbje te punetorit te zemres se Krishtit ne popullin tone. Me kujtohet kur ne 2003 botova monografine per Monns. Zef Oroshin dhe me mori ne telefon mbasi bashkeshorta ime e kishte takur ne Rreshen dhe ia kishte dhene kete liber. Folem gjate per figuren e MOs. Zef Oroshit dhe per mundesine e plotesimit te vepres se tij.

Ai me tha se kishte meshuar 13 vjet me kapelanin e pare te kishes katolike nder shqiptaret e Amerikes me Mons. Oroshin dhe e ndjente obligim per te me dhenedisa materiale. Po koha si koha.Koha eshte silumi qe nuk mund ta mases masen e rrjedhjes.

Ne revisten “Jeta katolike” 1973 Mons. Orsohi shkruan per At Rrok Mirditen:

“Me daten 6 qershor 1973 arriti pergjithnje ne New- York ne kishen tone i Perndershmi Dom Rrok Mirdita, prift diocesan i Arqipeshkevise se Tivarit, per te meshuar ne kishen shqiptare bashke me At Zef Oroshin. Dom Rroku arriti ketu me te gjitha kerkesat e duhura kishtare e kanunore qe do te thote me pranimin e Arqipeshkevit te New-Yorkut dhe te Ordinarit te vet Arqipeshkevt te Tivarit. Kryetare zyre per keto veprimtari kanuanore e kishtare u be At Zef Oroshi, administrator I kishes se shqiptareve “Zonja e keshillit te Mire” ne New-York.

Dom Rroku leu ne fshatin Klezen afer Ulqinit me 28 shtator 1939 nga nje fshat qe e ka nderuar veten me kete meshtare e kater rregulltare, te cilet e te cilat ia kushtue vetin sherbimit ndaj Zotit. Ata zhvillojne veprimtari te zellshme e te shkelqyeshme ne gjuhen e ambel shqipe qe flasin e shkruajne si me te miret e Shqiperise.

Shkollen fillore Dom Rroku e kreu ne vendin e vet. Seminarin dhe gjimnazin ne Zader, ku gjenden me se dymbedhjete mije Arbanas ose shqiptare , te cilet iken prej turqeve dhe paten mbrojtjen e Ipeshkevut Zmajeviqit, Arqipeshkev i Tivarit. Nen kujdesin e ketij Ipeshkevi u zhvillue Koncili Nacional i “Arberit’ ne Lezhe, gjate papatit shqiptar Papa Klemndi XI.

Filozofine dhe teologjine e mbaroi ne fakultetin teologjik te Zagrebit ne Kroaci. Meshtar u zhugurue ne Tuz me 4 korrik 1965 nga Imzot Aleksander Tokiq, Arqipeshkev i Tivarit. Famullia e pare, ku sherbeu ishte Salci ne krahine te Ulqinit. Nga ky vend u tranferue ne fshatin e tij te lindjes qe nga prilli i vitit 1969. Nga kjo famulli Dom Rroku erdhi ne New-York, ku menjehre hyri ne krah te At Zef Oroshit ne zhvillimin e apostullimit me zelle e dashuri, maturi e pjekuri meshtarake.

Nderkaq “Jeta Katolike” uron me zemer mire se ardhejen Dom Rrokut ne gjinine e bashkesise sone katolike shqiptare, ku jemi te sigurte se ai ka per te zhvillue nje veprimtari te dobishme shpirterore ne vneshten e Tenzot!”

E solla kete shkrim te Mons. Oroshit se nuk eshte botuar ndonjehere.

Heren e dyte e takova Mons. Rrokun ne Detroit, kur Dom Ndue Gjergji organizoi 30 vjetorin e themelimit te kishes katolike “Zonja Pajtore” nga Dom Prek Ndrevashaj mik i shtrennjte i Mons. Rrokut. Beme forografi dhe biseduam per disa minuta, mbasi secili donte ta takonte kete meshtar te pervujatur te kishes. Ne nje debat mes meshtaresh, ku njeri ze bente fjale per kthimin e tjetri per qendrimin Mons Rroku nderhyri e tha: “Nuk behet me falaje per kthimin se kush vjen ne Amerike koha ka treguar se ato nuk kthehen, por detyra jone shenjte eshte qe tua sjellim Zotin ne zemrate tyre dhe atdheun sa me prane”

Ne shtator te vitit 2005 bisedova me Mons. Rrokun perre rreth dy ore. Tema ishte kryesore libri qe kisha bere per viziten e Papa Franceskut ne Tirane”, 40 martiret e plot materialete tjera historike e dokumentare. Mons Rroku me xhentilese vuri ne tavoline nje katalog me foto nga kjo vizite.Sigurisht 2-3 foto nuk i kishin pelqyer Monsinjorit per nga cilesia. Ai me propozoi te beja librin “Dy Papet ne Shqiperi” dhe se do te mendihmonte me materiale dhe foto cilesore. Kam filluar nga puna me nje stil tjeter…Bisdova me Monsinjorin per kuntributin e klerikeve ne fushen e botimeve. Ai mbante me shumeanen e perkushtimit ne fe te meshtareve sesa ne fushen e shkrimit. I permenda murgeshen e kishes se Dom Simon Filipit qe cila kishte takuar nje barine mal me librin e shenjte ne dore. Murgesha ishte ndalur dhe e kishte pyetur plakun malesor se c’fare ishte ai liber dhe ne c’fare gjuhe ishte shkruar!. Plaku iqe pergjigjur se eshte Libri iShenjte dhe gjuhen nuk ia dinte. Menjehere murgesha sapo e pa librin ai ishte i shkruar ne serbo-kroatisht dhe menjehere i ka thene Dom Simonit ta perkthente Biblen ne shqip. Dhe keshtu nisi e mbaroj kjo histori perkthimi.Mons Rroku buzeqeshi e tha: “Me te vertete, kur ishim studenta ne Zagreb ,Bibla vetem ne shqip nuk ishte perkthyer…!”

I bera kete pytje Mons. Rrokut: “A ka ardhur koha qe te ngrihet Instituti i Studimeve katolike?! Duke parur parasysh ate volum te madh te librave qe kane shkruar martiret dhe meshtaret e likujduar nga diktatura. Ai u pergjigj: “Ide e mire por nuk kemi shume njerez per kete pune. Duhen njerez me pergatitje te larte e ne meshtaret jemi te angazhur ne punera te tjera.!”

Mons Rroku me vuri sallen e konferencave ne dispozicion,te cilen e vizitova po ate dite, per promovimin e librit tim. Me vjen keq se nuk arriti te marre pjese ne kete evenimet, megjithse e theksova se kur u hodhen themelet e kesaj katedralje me eshte dhene rasti te hedh nje lopate Dhe ne gur themelin pasi ate e kishte hedhur Dr. Sali Berisha, juristi Zef Brozi dhe per kete arsye e lashe promovimin e librit ne kete vend te shenjet.

Njerez si Rrok Mirdita nuk vdesin, por vetem sa ndrrojne jete ne Krishtin dhe me Krishtin.

Detroit, 7 dhjetor 2013 ora 2:00 mbas dite e mjegullt!

Themelet e kishës shqiptare në Amerikë

December 4, 2015 by dgreca

NGA URAN BUTKA*/

Përpjekjet njerëzore e kombëtare të emigrantëve shqiptarë pengoheshin me të gjitha mënyrat e mjetet nga propaganda e lobit grek dhe e kishës greke. Kulmi i kësaj intrige u shfaq më 25 gusht të vitit 1907, ditën që vdiq patrioti Kristaq Thimi Dishnica në qytetin e vogël industrial Hudson.

Hudson-i ishte një qytet i vogël, por atje banonte një koloni shqiptare relativisht e madhe dhe e rëndësishme. Jetonin dhe punonin kryesisht shqiptarë emigrantë nga Shqipëria Juglindore: korçarë, voskopojarë, kolonjarë dhe përmetarë, “të ndarë në dy fusha politike, që antagonizonin njëra-jatrën me tërbim: shqiptarët nacionalistë dhe grekomanët fanatikë” [1]

Po vdekja e Kristaqit i bashkoi. Ata nuk kishin kishën dhe priftin e tyre shqiptar, që të kryente shërbimet mortore. Kisha greke nuk pranoi, sepse i ndjeri ishte atdhetar shqiptar. Atëherë, shqiptarët e Hudson-it iu drejtuan priftit të kishës ortodokse siriane, që ndodhej në qytetin Worcester. E lutën priftin sirian që t’i bënte të vdekurit shërbimet kishëtare. Fillimisht, ai pranoi dhe u bë marrëveshja. Siç shkruan Vangjo Miller[2] në gazetën “Liria”, shqiptarët e Hudson-it, Natick-ut, Marlboro-s e të Boston-it shkuan me karroca në Worcester me kortezhin funeral.

Kristo Kirka , që në atë kohë jetonte në Natick, u ndodh në mes të bashkëkombasve, që shoqëronin kufomën e të ndjerit.

E ka përshkruar me dhimbje, por edhe me zemërim, këtë peligrinazh dhe këtë vuajtje kalvari:

“Në atë kohë, kisha ortodokse varej nga Patriarkana e Stambollit, që i shërbente sundimit osman, por edhe kishës greke dhe helenizmit. Ritet fetare zhvilloheshin në gjuhën greke. Ne, ortodoksët shqiptarë, konsideroheshim grekë dhe çdo përpjekje për shqiptarizimin e kishës, shtypej pa mëshirë, duke filluar nga mallkimi e duke mbaruar te helmi e thika. Ishte e pamundur, bile çmenduri, të luftonje për kombësinë shqiptare, për kishën shqiptare, për mëvehtësinë shqiptare. Po rrethanat e sollën që përmbysja e madhe të fillonte pikërisht atje ku kishim shkuar ne, në Amerikën e lirë! Ishim të rinj dhe, ndonëse puna ishte e lodhëshme, në kohën e lirë nuk rrinim kot, por e shfrytëzonim për veprimtari shoqërore, kulturore e patriotike. Askush nuk na pengonte, siç ndodhte në Shqipëri. Nisëm të organizonim shoqëri të ndryshme të shqiptarëve. Në krye këto shoqëri kishin fizionomi lokaliste, bie fjala, shoqëri e atyre shqiptarëve që kishin ardhur nga i njëjti fshat apo krahinë. Ata njiheshin me njëri-tjetrin dhe e ndjenin nevojën për të qenë të bashkuar, që të kishin ku të mbështeteshin në rast nevoje. Më pas, krijuam shoqëri kulturore, arsimore e atdhetare, që kishin një vizion dhe veprimtari më të gjerë shoqërore dhe politike. Kështu që, problemi i kishës nuk ishte kryesori, sepse shoqëritë na bashkonin të gjithëve, pa dallim krahine dhe feje: ortodoksë, myslimanë e katolikë. Për festat e mëdha fetare, si Pashkë e Krishtlindje, një pjesë e otodoksëve shkonin në kishën greke, sipas zakonit në vendin tonë, ndërsa ne që i kishim ndarë hesapet me intrigat greke dhe me grekomanët, venim në kishën ruse ose siriane. Por na ndodhi diçka që e ndryshoi krejt rrjedhën e ngjarjeve të zakonshme. Papritur, njëri nga shokët tanë, Kristaqi nga Dishnica e Korçës, u sëmur rëndë nga një plevit, që u shtri në të dy anët e mushkërive të ronitura dhe, me gjithë përpjekjen e mjekëve, ndërroi jetë në Hudson. U njoftuam dhe u mblodhëm, siç ishte zakoni. Dhimbja ishte e madhe, sepse ishte hera e parë që na vdiste në vend të huaj një shqiptar. Po më shumë na shqetësoi puna e varrimit, që duhej bërë sipas riteve fetare në kishë. Me që ishte rit vdekjeje, disa shokë të Hudson-it, njoftuan priftin e kishës greke, po ai nuk pranoi t’ia bënte shërbimet e fundit. Kjo gjë na brengosi, por edhe na zëmëroi. Iu drejtuam priftit të kishës ruse, ai u tregua i gatshëm, por na e ktheu fjalën, pas ndërhyrjes së grekëve dhe të grekomanëve fanatikë. Atëherë, Risto Koki, që banonte në Worcester, bisedoi me priftin sirian për t’i bërë shërbesat fetare të varrimit. Ai pranoi, por duhet ta çonim të vdekurin në Worcester. S’kishte kohë për të humbur. Një shoku ynë, që punonte në një shoqëri për shitjen e perimeve, na siguroi një karrocë, që mund të përdorej vetëm përgjatë natës, kur ata nuk punonin. Kështu që, në mbrëmje, nja pesë a gjashtë miq të të ndjerit, ngarkuan qivurin me të vdekurin në karrocë dhe u nisëm për rrugë.

Nuk e harroj deri sa të vdes atë udhëtim mortor nëpër natë.

Ishte ftohtë, thëllim i akullt. Bridhnim me karrocë, të mbledhur grusht me njëri-tjetrin dhe me arkivolin përpara. Në një qytet të largët të një kontinenti të madh, ndienim dhimbjen e ikjes së një shoku, lotët digjnin zemrën për vetminë edhe në vdekje. Mendonim jetën dhe pastaj atë, mortjen, që do të vinte një ditë. Kështu do të endeshin edhe trupat tanë? Ku do të na preheshin kockat? Nata ndillte pikëllim, ndërsa hëna bënte dritë. Zjenim së brendshmi me të vdekurin e pavarrosur mbi karrocë. Asnjë nuk fliste dhe mendimi na fluturonte larg, shumë larg, te vendi ynë, qyteti ynë, shtëpia jonë… Atë natë e ndjemë, më tepër se çdo herë tjetër, se ishim në vend të huaj. Sa të pafuqishëm, të pambrojtur e të vogël e ndjeva veten time! Provova thellë në shpirt një ngashërim e një përmallim aq të madh, sa mendova që në atë çast, të linja gjithçka e të vraponja drejt shtëpisë, si ai zogu që fluturon drejt folesë dhe atje të prehesha i qetë, bile edhe të vdisnja i qetë në vendin tim e midis njerëzve të mi. M’u përfytyrua nënë Athinaja, që ma bënte me dorë dhe më thërriste: “Eja, bir, eja!” Shkundnja kokën që të vinja në vete. Përpara arkivoli me trupin e pajetë të Kristaqit! Me hidhërim të thellë mendonja për nënën e gjorë të tij, dëshpërimin dhe kujën e saj, kur të merrte mandatën e zezë të të birit të pavarrosur. Mos vallë, një ditë edhe nënë Athinaja do të merrte nga larg mandatën time? Përse më shkon mendja te vdekja, kur jam kaq i ri? Ç’më bëri të ligështohem? Fati ynë i keq edhe këtu, edhe në Shqipëri. Dhe këtë fat tragjik duhet ta ndryshojmë ne që jemi këtu, por edhe ata që janë atje. Me përpjekje të përbashkëta, me dashuri për njëri-tjetrin dhe për mëmëdhenë, sepse pa mëmëdhe, ne s’jemi kërkush. Ky duhet të jetë ideali që duhet të mbushë jetën tonë…

Me këto mendime në kokë, arritëm më në fund, aty ndaj të gëdhiri, në Worcester dhe u drejtuam për tek kisha siriane. Por, për habinë dhe zëmërimin tonë të madh, prifti na e ktheu fjalën. Na tha se na lejonte ta varrosnim në një cep të varrezave, por nuk do t’i bënte ritet fetare. Për mendësinë tonë të besimit ortodoks, ishte mëkat i madh ta varrosnje të vdekurin pa prift dhe pa lutjet fetare. I vdekuri nderohet, kështu thotë ungjilli, ky është nom dhe detyrim i kishës. Kundërshtimeve tona ai nuk iu përgjigj, ngriti supet dhe u largua. E kuptuam që ishte sërish dora e kishës greke.[3]

Kristoja e përshkruan me vërtetësi dhe dhimbje të madhe njerëzore këtë ngjarje të jashtëzakonshme antinjerëzore dhe antifetare. Por ai dhe shqiptarët e tjerë reflektuan dhe kërkuan një dalje, madje, menduan për një zgjidhje definitive dhe të dobishme për të gjithë.

Vangjo Miller, njëri nga shqiptarët ortodoksë të Hudson-it, shkruante i indinjuar te gazeta “Liria”: “Ishte ndërhyrja e grekëve të qytetit, që i bënë presion priftit të mos e bënte shërbesën. Intriga e tyre e ulët bëri efekt dhe kisha siriane nuk e bëri shërbesën. Trupi i të ndjerit mbeti jashtë kishës. Ishin grekët ata që intriguan kundrejt shqiptarëve”[4]

U revoltuan shqiptarët, po ç’të bënin?

U mblodhën rreth arkivolit dhe e pleqëruan. Shqiptari Kozma Angello u dorëzua prift sa për momentin, i këndoi shërbesën, sepse dikur kishte shërbyer si psallt në kishën e fshatit dhe Kristaqi i ndjerë u varros pa ceremoni fetare në kishë.

Kjo ngjarje e dhimbshme u bë shkak që shqiptarët ortodoksë të mendonin edhe për vdekjen e tyre në vend të huaj. Si do t’i përballonin situata të tilla të ngjashme? Kishte pasur edhe raste të tjera të mospagëzimit apo të moskurorëzimit të shqiptarëve nga kisha greke, kur bëhej fjalë për ortodoksë atdhetarë. Por refuzim të varrimit të tyre s’kishte pasur gjer atëherë. Vdekja e hapte udhën vetë. Kisha greke kishte shkelur edhe mbi institucionin e patjetërsuar të vdekjes.

“Çdo gjë ka një fund, – thoshte Kirka. – Me lotë në sy e me dhimbje në shpirt, hodhëm nga një grusht dhe mbi varrin e bashkëkombasit tonë dhe u larguam ngadalë, me kokën ulur, me një peng të madh në zemër, por edhe me një indinjatë për atë sjellje çnjerëzore të atyre, që gjoja flisnin në emër të Krishtit e të njerëzimit, po bënin të kundërtën. Gjithashtu, edhe me një vendim të prerë për të ngritur kishën shqiptare. Në Amerikë kishte një komunitet në rritje shqiptarësh, që , sipas ligjeve demokratike të vendit, kishin të drejtë, si gjithë komunitetet e tjerë, të ndërtonin lirisht faltoret e tyre, sipas besimit. U mblodhëm menjëherë dhe, si e shoshitëm mirë e mirë, vendosëm që në fillim të shuguronim një prift shqiptar. U zgjodh një komision i posaçëm, ku bëja pjesë edhe unë dhe ia filluam punës. Caktuam nga një komunitet për secilin dhe u nisëm për të shkelur çdo qytet e fshat që kishte shqiptarë. Sigurisht, që disa nga ne e lanë punën dhe po harxhonin nga paratë që kishin kursyer. Natyrisht që na shtynte shumë edhe ngjarja e hidhur me të ndjerin Kristaq. Ai edhe me vdekjen e tij, po i shërbente çështjes shqiptare” [5]

Miller shkruan se shqiptarët vendosën përfundimisht që të shkëputeshin nga tirania e kishës greke dhe të proklamonin indipendencën e kishës së tyre. Me nismën e disa patriotëve ortodoksë të Hudson-it, u formua një komision me në krye Vangjo Miller, që iu drejtua shqiptarëve të Marlboro-s, Natick-ut dhe Boston-it për të ngritur Shoqërinë Kishëtare. Të parët që iu përgjigjën kësaj nisme, ishin shqiptarët e krishterë të Natick-ut, ndër ta edhe Kristo Kirka.

“Të gjithë shqiptarët e kolonive të sipërpërmendura, veçanërisht ata të Natick-ut, iu përgjigjën thirrjes dhe pas disa javësh u mbajt mbledhja, e cila zgjodhi një komision që kërkoi kandidaturën e një shqiptari për prift. Dhe kandidatë ishin: Fan Noli nga Bostoni dhe Petro Luarasi nga Clintoni. Pasi ata u votuan prej delegatëve të Natick-ut, Marlboro-s dhe Hudson-it, fitoi Noli që të dorëzohej prift. Delegatë nga Natick-u ishin zotërinjtë Kristo Kirka, Nik Dishnica, Andrea Kristo, Dhori Bardhoja”.[6]

Kristo Kirka ishte një nga nismëtarët dhe themeluesit e Kishës Shqiptare në Amerikë.

“E ndjejmë për detyrë të numërojmë anëtarët e parë të kishës, ndihmat morale dhe materiale të të cilëve bënë të mundur dorëzimin e Fan Nolit si prift dhe hodhën themelet e Kishës sonë kombëtare që kemi sot” – shkruante V.Miller.

Fan Noli pranoi të dorëzohej prift për motive kombëtare.

Por, edhe këtu kishte një problem, shugurimi i Nolit prift nga një dhespot i një kishe të huaj. Sigurisht, kishat në Amerikë nuk vareshin nga Patriarkana e Stambollit, por kishat ortodokse ruse, serbe e greke, kishin qëndrime të bashkërenduara ndaj çështjes shqiptare, natyrisht edhe ndaj ngritjes së kishës shqiptare.

“Na dolën pengesa të mëdha, – kujtonte Kristo Kirka. – Porsa e merrte vesh përpjekjen tonë, kisha greke ndërhynte dhe na e prishte. Më në fund, e rregulluam me dhespotin e kishës ruse në New York. I dhamë disa ndihma për kishën e tij dhe bëmë sikur nuk e kuptuam synimin që kishën tonë ta kishte nën kontrollin e tij. Po punën më të madhe e bëri vetë Noli. Theofani u dorëzua prift sipas të gjitha kanuneve të kishës. Ceremonia e shugurimit prift prej hirësisë së tij, peshkopit Platon, u bë në Mitropolinë ruse të New York-ut, më 8 mars 1908. Gëzimi ynë ishte i jashtëzakonshëm, sepse në qendër të lëvizjes sonë u vu shërbestari i devotshëm, Fan Noli, bashkëvuajtësi ynë, miku ynë dhe modeli ynë për shqiptarizëm e kulturë. E përqafuam uratën tonë, i puthëm dorën dhespotit rus dhe dolëm gjithë gaz e hare. Gëzimi na kishte dhënë krahë dhe na dukej sikur e gjithë bota ishte jona”.[7]

Kristo Kirka bënte pjesë në komisionin përfaqësues të shugurimit të Fan Nolit prift.

“Komisioni që vajti në New York që të dëshmonte dorëzimin e Fan Nolit si prift, përbëhej prej këtyre zotërinjve: Vangjo Miller për koloninë Hudson, Kristo Kirka për koloninë Natick, Sotir Peci për koloninë Boston dhe Spiridon Ilo e Gaqo Dushi për New York-un” – shkruante gazeta “Liria” e Boston-it.[8]

Kristoja do t’i përkushtohej seriozisht ngritjes së kishës shqiptare në Amerikë, sepse ai e shihte këtë si pjesë të çështjes sonë kombëtare. Por, për të arritur deri në fund të kësaj udhe të mundimshme, duheshin ende përpjekje.

Le t’ia lemë Kristos t’i rrëfejë vetë :

“U nisëm me tren për në Boston. Në stacionin e trenit kishte dalë një grumbull i madh shqiptarësh, që na priti me me brohoritje. Kish edhe myslimanë mes tyre. S’kishte ndodhur më parë kështu. Shkuam për te kafeneja e Dhorit, ku mblidheshim zakonisht. Ata që na shihnin rrugës, ndoshta na merrnin për të dehur në ndonjë orgji, sepse flisnim me zë të lartë, po prifti ç’donte me ne!? Nolit, veshur me rason e zezë të priftit dhe me kryqin varur në gjoks, i kishte rënë një nur i bukur shenjtori. Kjo ngjarje ndikoi thellësisht edhe në jetën e tij. Kur arritëm afër kafenesë, më shkuan sytë te disa shqiptarë, si nja dhjetë veta, që i mbanim për grekomanë. Rrinin të ndrojtur e të menduar matanë rrugës. U shkëputa nga grupi, kapërceva rrugën dhe u vajta pranë.

– Po ju, ç’më rrini si hunj! Pse nuk vini të festojmë bashkë?

– Po, ja…, – mërmëriti njëri.

– Ne vijmë, po a na pranoni? – pyeti një tjetër.

– Ejani, o burra, se të gjithë vëllezër të një gjaku jemi dhe një mëmëdhe kemi! – u thashë dhe u zgjata dorën. Akulli u shkri. Dy prej tyre u futa krahun dhe hymë së bashku brenda. Ata që ishin ulur, u ngritën dhe u bënë vend. Në krye të tavolinës së gjatë ishte ulur hirësia e tij, Noli, që rrinte i heshtur dhe i menduar. Ndoshta, s’e kishte menduar ndonjëherë se do të bëhej prift, sepse nuk besonte në dogmat dhe në mrekullitë fetare. Besonte në Zot dhe në thelbin human të krishterimit, besonte te forca e njeriut, që mund ta mirësonte botën, besonte tek vetja e tij, që nën petkun e priftit e të predikimeve të tij, mund t’u shërbente shqiptarëve të Amerikës, por edhe të Shqipërisë, për të hyrë në rrugën e përlindjes dhe të qytetërimit.

Dhori, që njihej si inatçi, m’u afrua dhe më tha mënjanë:

– Po këta grekomanë, ç’m’i solle këtu?

– Dhori, – i fola me qortim, – këta janë të mashtruar ose të paditur. Po janë shqiptarë, ama! Është detyra jonë t’i afrojmë, t’u hapim sytë dhe t’i bindim të ndërrojnë udhë. Tani që do të kemi kishën tonë, priftin tonë, të cilin e njohin dhe e respektojnë të gjithë, e kemi më të lehtë të merremi vesh dhe të bashkohemi. Shqipëria nuk është vetëm jona, është e të gjithë shqiptarëve. Ti dhe unë e ca të tjerë, edhe fuqi të mbinatyrshme të kemi, nuk e bëjmë dot vetëm Shqipërinë. Do ta bëjmë së bashku.

Dhori tundi kokën, po nuk u bind plotësisht.

– Atyre u kanë hedhur trutë e gomarit, – tha nëpër dhëmbë dhe u largua.

Natyrisht duhej punë bindëse me ta dhe me shumë të tjerë që i kishte verbuar propaganda greke. Po këtë punë ringjalljeje, më mirë se ne, do ta bënte kisha jonë dhe hirësia e tij Fan Noli, që shquhej për një gojëtari të rrallë dhe magjepsëse”. [9]

Komisioni për themelimin e kishës shqiptare bëri një punë të madhe për të ngritur e kompletuar ndërtesën e kishës, e cila kërkonte mjaft shpenzime, për ta bërë të njohur e të frekuentuar për shqiptarët dhe për ta vënë atë në shërbim të tyre.

“Tani që kishim priftin, duhej edhe kisha, kështu që iu përveshëm punës për ta bërë. Ne që ishim nismëtarët, filluam të shkonim konak më konak për të mbledhur paratë e nevojshme. Në shumicën e rasteve, jepnin ndihmën që duhej, por kishte raste kur na shmangeshin. Të gjithë kishin vajtur në kurbet për të bërë prokopi dhe për të mbajtur familjet e tyre në Shqipëri, ndaj edhe kursenin shumë, deri tek ushqimi. Kështu që, me gjithë dëshirën e mirë për të ndihmuar, duhet të vinje disa herë deri sa t’ua shkëpusnje dollarët, që i nxirrnin me mund e djersë. Më në fund, ia arritëm qëllimit: të hollat i mblodhëm dhe kishën e bëmë. Biseduam disa herë sesi do ta quanim dhe të gjithë dhanë proponime të ndryshme. Noli shfaqi mejtimin që të quhej “Kisha e Shën Gjergjit”. Ky shenjt, paraqitet nëpër ikona si një kalorës i krishtërimit, i hipur sipër kalit të ngritur kas, që vret gjarprin gojëjëhapur, i cili zvarritej drejt njerëzve. Kjo ishte një alegori fort e goditur për Shqipërinë, shpëtimtarin e saj dhe armiqtë, që e kërcënonin. Po, proponimi i Emzot Nolit, lidhej më së shumti me emrin e Gjergj Kastriotit, kalorësin dhe mbrojtësin e qytetërimit evropian. Ndërkohë, ai kishte përkthyer nga greqishtja pjesë të Ungjillit që duheshin për shërbesat fetare, si edhe kishte kompozuar muzikë kishëtare, që do të shoqëronte ritet fetare.

Dhe ja, ajo ditë e bekuar, aq e shumëpritur, erdhi. Atë të diel, të datës 22 mars 1908, në Kishën e Shën Gjergjit në Boston, u mblodhën me qindra shqiptarë. Erdhën nga çdo anë e Amerikës. Ishin të gëzuar, por edhe të tronditur, sepse po përjetonin një ngjarje të madhe. Tingujt e kambanës na ftonin t’i faleshim perëndisë në gjuhën tonë, por edhe të ndjeheshim shqiptarë, të bashkuar e të mbrojtur. Dalëngadalë, me qetësi e rregull, u futëm brenda. Ishim aq shumë, saqë, ndonëse të shtrënguar me njeri-tjetrin, mjaft besimtarë mbetën jashtë. Rrinim të heshtur, të tendosur dhe me dridhje në zemër. Nën dritën e qirinjve, doli prifti Theofan, i veshur me rroba të reja ceremoniale. Dukej si një Mesi, i dërguar nga Zoti. Me zërin e tij të dridhshëm e të qartë si drita e diellit, ai nisi të meshonte. Të gjithë ishim shtangur dhe po dëgjonim si të ngrirë, pothuajse pa marrë frymë. Për herë të parë po dëgjonim meshë në gjuhën tonë dhe po kuptonim fjalët e Ungjilit, ato fjalë plagëshëruese dhe ngushëlluese, që predikonin dashuri për njëri-tjetrin, paqe dhe mirësi, falje për të penduarit dhe mëshirë për mëkatarët. Deri atëherë faleshim dhe e bënim kryqin, pa kuptuar asgjë nga ato që thoshin priftërinjtë grekë. Ndërsa atë të diel, e përjetuam thellë atë meshë në gjuhën shqipe. Ishim të mallëngjyer e të përlotur, ishim më të mirë dhe më afër Perëndisë. Kur mbaroi mesha, njëri tha: “Ç’fjalë hyjnore, që të hyjnë drejt e në zemër!”. Një tjetër, që ishte grekoman, mërmëriste: “Tashi e ndjej veten shqiptar, siç kam lindur”. I vura dorën në sup. “Ashtu ndihemi të gjithë sot. Po duhet të ndihemi shqiptarë çdo ditë, çdo orë, çdo minutë”- i thashë. “E ku e dinim ne të gjorët! Na thoshin që greqishtja ishte gjuha e Zotit dhe se kush punonte kundër Greqisë, vepronte kundër Perëndisë. Po tani e kuptuam të vërtetën”- m’u përgjigj. Më preku sinqeriteti i tij dhe ne u bëmë miq. Po puna nuk mbaroi këtu. Ne, të komisionit kishëtar, vendosëm që në çdo qytet, ku kishte një numër të mjaftueshëm shqiptarësh, të ngrinim kishën shqiptare. Kaluan vite plot lodhje e mundime dhe ne arritëm të ngrinim mjaft kisha të tilla, që t’u shërbenin komuniteteve shqiptare. Por nuk ishim të kënaqur, as të qetë, sepse na hante një merak i madh: kur do të arrinim që këtë gjë ta bënim edhe në Shqipëri? Në atë kohë atdheu ynë vuante nën një robëri të dyfishtë: sundimit osman dhe sundimit të kishës greke. Kur do ta hidhnin tutje shqiptarët këtë robëri?”[10]

Hapi i parë u bë në Amerikë.

“Themelimi i Kishës Kombëtare Shqiptare në Amerikë më vitin 1908, ishte ngjarja më e madhe në historinë e emigracionit shqiptar para themelimit të “Vatrës”. Ajo ndihmoi shumë për zhvillimin në kah pozitiv të lëvizjes kombëtare dhe për krijimin e kushteve më të favorshme për themelimin e “Vatrës”. [11]

Ndërkohë, kisha shqiptare dhe imzot Noli, ndihmuan mjaft në gjendjen shpirtërore të shqiptarëve, por edhe në lehtësimin e jetës së tyre në SHBA. Njëherësh, edhe në bashkimin, shkuarjen dhe veprimtarinë e shqiptarëve atje.

Por ajo çka ishte më e rëndësishme në rang kombëtar, Kisha e shqiptarëve të Amerikës u bë gur themeli dhe faktor kryesor në themelimin e Kishës Ortodokse Autoqefale në Shqipëri. Ja ç’mesazh kishte për shqiptarët Kristo Kirka në vitin 1909:

“Kisha kombëtare ortodokse “Shën Gjergji” vajti shumë përpara n’Amerikë dhe, pothuaj, s’mbeti qytet a fshat ku ndodhen shqiptarët, që të mos ketë dëgjuar meshë edhe predikim shqip. Që nga Saint Louis e gjer në New York, që nga Philadelphia e gjer në Lewistown, më prifti i shqiptarëve, Fan Noli, u prit me gas në zemër dhe, megjithëse moti ishte nga më të varfërit, ndihmat që iu dhanë nga shqiptarët e Amerikës, ishin fort të mëdha. Por ajo që na çudit më tepër nga të gjitha, është moslëvizja kishëtare brenda në Shqipëri. Shqipëtarët ortodoksë të Shqipërisë s’bënë gjë gjer më sot që të rrëfejnë se duan që gjuha e tyre të futet zyrtarisht në kishat ortodokse. Duhet të kuptohet që, vetëm duke thirrur nëpër kafenetë dhe duke shkruar artikuj të zjarrtë kundër Patriarkanës nëpër gazeta, nuku ndreqet gjë, por duhet veprim me methodë dhe organizim. Duhet të bëhet një kongres ortodoks shqiptar në Korçë a n’Elbasan, ku të ketë delegatë nga gjithë anët e Shqipërisë e të vendosë dhe s’andejmi të dërgohet një peticie në Patriarkanë për kërkimet tona. Për këtë, duhet të përpiqet komisioni kishëtar i këtushmë, i cili të merret vesh edhe me ortodoksët atdhetarë të brendshëm e të jashtëm. Kështu që Patriarkana të mos thotë , siç i tha një korespondenti të një gazete europiane se shqiptarët ortodoksë s’i kanë kërkuar gjë deri tani”.[12]

Kristoja kishte të drejtë, sepse në vitet 1908-1909, kur u shpall konstitucioni xhonturk, u krijuan mundësitë edhe në Shqipëri për çeljen e shkollave shqipe e të klubeve kulturorë, të kongreseve kombëtarë e kulturorë, si ai i alfabetit në Manastir dhe ai i arsimit në Elbasan. Mund e duhej të krijohej edhe një lëvizje kombëtare për autoqefalinë e kishës ortodokse shqiptare dhe predikimin e saj në gjuhën shqipe.

[1] Gazeta “Liria”,SHBA,korrik 1986

[2] Vangjo Miller, atdhetar shqiptar, sekretar i Kishës shqiptare në Boston dhe inspektor i Federatës “Vatra”

[3] N.Kirka, Për Mëmëdhenë.

[4] Gazeta Liria , SHBA, korrik 1986

[5] N.Kirka, Për Mëmëdhenë.

[6] Gazeta “Liria” SHBA, korrik 1986

[7] N. Kirka, Për Mëmëdhenë

[8] Gazeta Liria, Boston, 1986

[9] N.Kirka, Për Mëmëdhenë

[10] Po aty

[11] B.Meta, Shoqëria Panshqiptare Vatra.

[12] Gazeta “Dielli” mars 1909

*(U botua ne numrin special te Gazetes DIELLI ne SHBA me 28 Nnetor 2015. Marre nag Libri i Uran Butkes”Kristo Kirka”, liber qe fitoi cmimin Pena e Argjendte.