Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Mora ne Bruksel dashurine tuaj nga Florida

by

NGA BAJAME HOXHA-ÇELIKU, BRUKSEL/
Po largohem nga Florida me dashurinë tuaj me vete/
Dikur kam qenë e internuar dhe s’i kaloja dot as e vogël e as me tim shoq, rreth katër km² territor që e rrethonin kampin e Savrës. Është një keqardhje e përzier dikur me lot dhimbje kur njeriu mendon se çfarë është liria,hapësira, detet, oqeanet, treni, autobusi,anija, avioni,vetura, aq më tepër kur e kapërcen atë prag dreqi të ndaluar e merr udhëtimin për shumë larg, deri atje ku kemi shkuar vetëm me imagjinatë, dhe le pas ato shpella skëterre, apo kampet të fëlliqura si nga ambienti dhe nga personazhet e titullarët diktatorë e të çmendur për të shtypur, e fyer, për të të marrë edhe frymën e fundit, dhe jo në pak raste në tortura të tmerrshme fizike dhe ato psikologjike, kur temperatura i kalonte 42°c. Nuk shkohet përpara pa menduar të djeshmen, pa lidhur kohët, pa bërë krahasimet, pa kujtuar fëmijërinë tejet të vrarë e të rreckosur,të pa ngrënë e të braktisur, syrgjynosur e katranosur, nëpër kampet e komunizmit të dalë boje, por ne krenarë për pastërtinë shpirtërore të nënave tona heroike mbijetuam duke u rritur jetimë por me dinjitet. Ishim shembull i pastërtisë në ato kushte e kohë të kufizuar sepse duhej të gdhiheshe e të ngryseshe nëpër fushat e apelet e pafund të myzeqesë të cilën e kthyem në hambarin e Shqipërisë, duke hapur me krahë kanale të thella kulluese,vaditëse, lloj-lloj punësh të tjera të rënda, me kazma e lopata, duke e niveluar, si i vogli në moshë punoi, ashtu dhe i madhi, kur në çdo vend të botës, këto punë teje dërmuese, i bënin makineritë përkatëse të kohës.
Liria! O zot! Sa fjalë e gjerë dhe e bukur sa vet jeta!Dhe erdhi koha që diktatorët të mos kenë më skllevër pune, vallë ç’bëjnë ata tani pa ne? Kë shtyjnë? Kë fyejnë e ofendojnë? kujt i çirren e hakërrehen? Ua kemi falur kampet t’i mbajnë me shëndet! Mjaftë punuam për ta! Me keqardhje e shkruaj: po ne u kemi falur të gjithë Shqipërinë, atdheun, që të kacafyten tani me njëri tjetrin. Këtu, nuk kemi bërë zgjidhje të drejtë. Gabimi qe se mungoi partia e duhur në 24 vjetët e fundit, ajo që duhej krijuar në “ditët e fundit të pompeut” Partia e të përndjekurve politik, në të cilën do të merrnin pjesë me qindra e mijëra shqiptarë që vuajtën ferrin komunist e të mbronin të drejtat e tyre të cilat edhe pas demokracisë u shkelën, u morën nëpër këmbë, e të gjithë mbetën pa strehë pasi dolën nga kampet e burgjet. Në këtë kategori njerëzish, bëj pjesë dhe unë,familja ime e përbërë nga pesë persona, dhe sot e kësaj dite nuk ka shtëpi në asnjë vend të botës, me e dhimbshmja s’kam në atdheun tim, ku punuam e derdhëm djersën lumë si kafshë tërë jetën që nga mosha 11vjeçare e deri në “demokraci”. Shpesh kam bërë kërkesë në qeverinë e Berishës për të kërkuar atë pjesë të vogël të pensionit të veçantë si gjithë kolegët e mi, si krijuese me shumë e shumë tituj e kontribute të tjera në dobi të demokracisë. Këtë ma jep ligji, po fatkeqësisht nuk e kam fituar, ligji ma jep, sundimi e ndal!Edhe verën e shkuar e kërkova përsëri po përgjigjja mbërriti negative. Vetëm kryeministrit të sotëm nuk i jam drejtuar ende, po le të shpresoj.

Pas shumë sakrificash për të qëndruar në Atdhe, kapërceva me vështirësi kufijtë dhe u stabilizova në Bruksel, duke u bërë Belgjika një atdhe i dytë për mua, më dha vendin e merituar, më kthehu dinjitetin të cilin ma kishte mohuar vendi im Shqipëria. Ky atdhe i dytë, më bëri vend si bijës së vet të vuajtur nën një diktaturë të urryer. Kështu prej shumë vitesh gëzoj pasaportën Belge, pasi nacionalitetin me gjithë familje na i dhanë brenda dy vjetësh.
Kur viziton Evropën sigurisht ka dhe më tutje është toka e premtuar, ose e bekuar, Amerika. Mua m’u dha rasti fillimisht të vizitoja shtetin e Floridës në Amerikë, për çështje pune, por dhe motra ime Shpresa Kulla, me familjen e saj të nderuar,të shoqin gëzimin, dhe tre fëmijët Sonilën Evën dhe Gencin banojnë atje. Ata kur shkuan kishin me vete dhe heroinën, nënën e mrekullueshme të Gëzimit,Myneverin, e cila sakrifikoi jetën duke provuar të gjitha kampet famëkeqe të Shqipërisë, që nga Tepelena dhe së fundi në kampin Savër,me të birin katër vjeç e s’u martua kurrë më. Ajo i qëndroi të shoqit të arratisur në Amerikë besnike për tërë jetën. Tani ajo s’është më. Po unë sa herë që shkoj përulem para varrit të saj me një tufë lule, dhe instinktivisht më pikojnë dy pika loti në kujtim të së kaluarës së hidhur dhe të qëndresës së saj heroike. Pas demokracisë motra u sistemua në këtë vend të begatë me shumë demokraci. Fëmijët tani janë të rritur Sonila punon në një zyrë shtetërore, Eva punon Stewardess që me rastin e 11 shtatorit, kurse Genci, Inxhinier elektronik.
Në shtetin e madh e të bukur të Floridës, të bien në sy rrugët të gjëra me nga katër korsi, e me shumë ura moderne ku qarkullimi i dendur nuk pengohet kurrë, dhe syri të sheh e të ngopet me fusha të pa fund, ku mungojnë vetëm malet sidomos në Orlando mungojnë edhe kodrat, dhe çdo shtëpi ka pishinë, ose liqen origjinal te ballkoni i katit të parë. Me që Florida është e njohur nga liqenet e shumtë, banesat janë ndërtuar rreth e rrotull tyre, që nga lartë duken aq bukur si lule-lule të vizatuara në forma të ndryshme.
Këtë shtet është e dyta herë që e vizitoj, dhe mbeta e mahnitur për vet faktin se aty është gjithmonë ngrohtë e nuk bën dimër. Vend për fukarenjtë por në fakt atje janë të gjithë të pasur se i thonë:Amerikë. Pa le të vizitosh Manhattan New York, me qendrën e tij madhështore, e me ura marramendëse pastaj Statujën e Lirisë, Brooklyn, Bronx, Pennsylvani, Çikago, Michigan, etj, mbetesh pa mend, pa e zënë në gojë Kanadanë që duhet kohë për të qëndisur një libër për mrekullitë e saj.
Gjëja e parë që më ka rënë në sy dhe herën e parë, është se, femrat shqiptare ishin shumë të avancuara, kishin ecur përpara me guxim, duke çarë jetën me forcën e dijes, të mendimit,të kurajës dhe me krenarinë e origjinës. Të gjitha të zonjat, të shkolluara apo mbrojtur diplomat me aftësi të paparë në vendet që banonin, e jo qyqare të sunduara nga burrat, që të prisnin gjithçka nga burrat apo fëmijët e tyre. Ato janë shembull i krenarisë, si Shpresa Kulla,Flutura Simaku, Alketa Gega Shingjergji, Nazmie dorona, Adela Reçi, sidomos Liri Themollari vetëm me zotësinë e saj mbante një restorant të madh i cili frekuentohej shumë nga amerikanët. Në Orlando lashë pas, miket e mia të mira ku shpesh pinim kafe së bashku në Starbucks, apo nëpër familjet e njëra tjetrës ku tema kryesore ishte: Shqipëria sot, letërsia,puna, dashuria. U largova nga ky shtet mikpritës, duke marrë me vete dashurinë e tyre të pakufishme. Ndër të tjerat, përshtypje të mëdha më la një zonjë e nderuar që quhej: Meli Alla, më e moshuara ndërmjet tyre. Kjo grua vitale me autoritet, e cila kapi Amerikën në moshë të konsiderueshme 59 vjeçare,me të shoqin Nexhmi Alla, mësoi mirë anglishten, mësoi dhe mori patentën për veturë në Orlando, pastaj, studioi për të fituar Nacionalitetin Amerikan dhe e fitoi. Kështu Meli Alla, i doli për zot vetes dhe familjes, sepse në Florida, pa makinë je pa këmbë. Kjo Zonjë e nderuar që sot është te të shtatëdhjetat, që në pamje të parë të le përshtypjen e një gruaje që vinte nga gene fisnike, aktive si në punë e në shoqëri, dhe së fundi anëtare e kryesisë së shoqatës “Vatra” në Orlando, e cila u krijua një vit më parë,dhe mbetet një nga themelueset e saja. Meli Allën do ta gjeje duke lexuar gazetën “ Dielli” apo në çdo kuvend apo bisedë shoqërore, ndonëse e moshuar ajo nxitonte me një veturë të vogël, sa te njëra te tjetra për t’i ardhur në ndihmë ndonjë patriotes që kishte probleme shëndetësore,me letrat, në familje, apo probleme shoqërore. Ajo i shtronte qetë-qetë punët dhe i sheshonte me mençuri e dashuri njerëzore, se zoti e dërgoi vetëm për të bërë mirë e t’u gjendet njerëzve në nevojë. Natyra e saj e butë e bujare, gjithnjë e qeshur të bënte për vete, të ngjallte admirim,dhe mendimi shkonte larg, aq larg sa të dukej se nuk kanë fund Nënë Terezat shqiptare, dhe kështu, të pajisur me kaq shumë virtyte të larta, e njoha unë këtë shqiptare të pa lodhur dhe krenare. Thjeshtësia e saj e karakterizonte në çdo hap që hidhte, edhe pse tërë jetën e saj e kaloi në kryeqytetin e Shqipërisë,Tiranë. Meli, ndjehej e barabartë me më të thjeshtat gra,edhe pse kishin nga një punë të mirë bashkë me të shoqin inxhinier në zyrën e projektimit. Ky çift i mrekullueshëm, rriti dhe edukoi mirë si askush tjetër dy vajza të bukura Matildën dhe Adelën, duke çuar Matildën e shkëlqyer të kryente universitetin në Ekonomi. Familja Alla, njihet për mirësitë e pakufishme edhe kur banonin në Tiranë. Kështu kanë gëzuar respektin dhe dashurinë e të gjithë atyre që e kanë njohur. Por ja, jeta ka të papritura, dhe zemrat lëndohen deri aty ku dhemb shpirti në pafundësi. Çifti Alla, së fundi, afrohet pranë vajzës së tyre të vetme Adelës, e martuar me Aldo Reçin, me banim në shtetin e Floridës, që prej 11 vjetësh. Çifti i ri Reçi, qe stabilizuar në Orlando, kur Çifti Alla, vendosi të largohej nga Tiranë e të banojnë pranë vajzës dhe nipave në Orlando. Ata të dy vendosën të marrin një shtëpi të vogël me qira, në të njëjtin qytet që vajzës t’ia lehtësonin sadopak dhimbjen e anasjelltas, por pa ndërhyrë në familjen e saj të re, e të mrekullueshme. Meli dhe Nexhmiu tashmë në moshë, kanë dhe dy nipa në Shqipëri nga Matilda, Kim dhe Ted. Kimi tashmë tetëmbëdhjetë vjeçar, këtë vit, i gëzoi gjyshërit e vet me vizitën që u bëri në Orlando mbasi ai është me studime në Kanada,(shkollën që kreu dhe e ëma) kurse Tedi vazhdon gjimnazin në Tiranë pranë të atit,Ilir Kurti. I shoqi i Adelës, Aldo ,një djalë flori nga pamja dhe nga puna, i zoti dhe largpamës, mikpritës në familje dhe në restorantin e tij si askush tjetër. Ai ka një restorant të bukur të madh ku shpesh ftohen prej tij njerëz të kulturës shqiptare dhe shtron dreka e darka për nder të tyre. Pra Zonja Meli, gjen forca e gjithmonë shikon përpara, për t’i ardhur në ndihmë me veturën e saj të vogël çdo shqiptari që është në nevojë, sidomos femrave, të cilat janë nga natyra më delikate kur ndodhen për herë të parë në dhe të huaj.

Kardinali Edward Egan shkoi…

by

Në përkujtim të Kardinalit Edward Egan, i dashur dhe i respektuar i shqiptarëve/
Nga Beqir SINA – New York/
Kardinali Edward Egan, ish-kryepeshkopi katolik i Nju Jorkut vdiq dje në moshën 82 vjeç
NEW YORK CITY : Kardinali Edward Egan, një ish-kryepeshkop katolik i Nju Jorkut, i cili u shqua për këshillat dhe mënyrën se si e trajtojë ai pas sulmeve të 11 shtatorit, qëndrimin e kishës dhe autoriteteve njujorkeze, ka qenë edhe njëri prej klerikëve, më të dashur dhe të respektuar të shqiptarëve në SHBA.
Ai vdiq të enjten në moshën 82 vjeç – njofton shtypi njujorkez.
Gazeta shqiptaro – amerikane Illyria ka botuar sot një shkrim me titull “Vdiq kardinali që organizoi meshën ndërfetare për Nënë Terezën në New York” me autor Ruben Avxhiun – duke përkujtuar në këtë mënyrë kryepeshkopin katolik të Nju Jorkut Kardinalin Edward Egan, i cili thotë Avxhiu :” Për shqiptarët, ai do të mbetet në kujtesë për meshën e jashtëzakonshme ndërfetare të mbajtur në Katedralen e famshme të Shën Patrikut në Manhattan kushtuar Nënë Terezës, me rastin e 10-vjetorit të vdekjes së murgeshës shqiptare”.
Gazeta Bota sot, risjell në përkujtim ngjarjen në reportazhin e saj në 28 nëntor 2008, ku shkruajti drejtëpërsëdrejti se aktiviteti me i madh ne SHBA-es, ne kuader te Dites se Flamurit – 95 – Vjetorin e Shpalljes se Pavaresie se Shqiperise, eshte kurorezuar me nje lutje nderfetare ne Katedralen San Patrik(St. Patrick’s Cathedral), ne Nju Jork.
Në të cilën morën pjesë disa qindra bashkatdhetare, ne mesin e tyre, edhe diplomat, udheheqes te komunitetit, veprimtare e aktiviste, paten rastin te percjellin kete ritual te rendesishem fetar, e cila deshmoi se edhe ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes, mergimtaret tane krenohen e jane dinjitoz se jane shqiptare. Ceremonia e kesaj feste tregoje, se sa te bashkuar jane shqiptaret rreth flamurit te tone, flamurit te kuq me shqiponjen e zeze dykrenare ne mes, dhe se bashkëjetesa fetare tek shqiptarët është simbol.
Kete, pikerishte, e ka deshmuar lutja nderfetare me rastin e Dites se Flamurit – 95 – Vjetorin e Shpalljes se Pavaresie se Shqiperise, qe u mbajte te merkuren pasdite( 28 Nëntor 2008), ne Katedralen San Patrik(St. Patrick’s Cathedral), ne Nju Jork. Ishte, lutja fetare, kjo, ku moren pjese edhe disa udheheqes fetar te, të tre besimeve. Ajo ishte konfirmimi i bashkëjetesës së shkëlqyer dhe harmonise fetare mes te krishtereve, muslimanve dhe ortodoksve shqiptar. Sherbesa fetare, e mbajtur ne Katedralen San Patrik(St. Patrick’s Cathedral), ne Nju Jork, ku moren pjese me qindra besmitare shqiptare e te huaj, iu kushtua edhe 10 vjetorit te vdekjes se nje nder figurave te ndritura boterore e shqiptare, te Lumes Nene Tereza, duke e nderthurua edhe me celebrimin e Dites se Flamurit – 95 – Vjetorin e Shpalljes se Pavaresie se Shqiperise, dhe nje lutje (atëhere)per pavaresine e Kosoves.
Në këtë ceremoni morën pjesë Kardinali, Edward Egan nga Nju-Jorku, Ipeshkev i Kosoves Imzot Dode Gjergji, Famullitari i Kishes Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodres” ne Nju Jork, Fr. Don Pjeter Popaj,Famullitari i Kishes katolike ne Binçe, Don Lush Gjergji, Raba i Sinagoges,”Emeritus Temple Israel” New Rochell – Nju Jork,Rabbi Amiel Wohl, Imami i Qendres Kultura Islamike, ne Staten Islland, Nju Jork, Imam Tahir Kuka, të cilët sipas riteve dhe zakoneve te tyre fetare bekuan Diten e Flamurit – 95 – Vjetorin e Shpalljes se Pavaresie se Shqiperise, dhe u luten per pavaresine e Kosoves, duke dhënë lutje të veçanta edhe për Nëna Terezen – nobelisten dhe bijën e madhe shqiptare.
Promotori i kesaj lutje fetare, ishte, ish kongresmeni republikan e i Nju Jorkut, Joseph J. DioGuardi, presidenti vullnetar i Lidhjes Qytetare Shqiptaro Amerikane, ai se bashku me bashkeshorten e tij znj. Shirli Cloyes – DioGuardi dhe Famullitarin e Kishes Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodres” ne Nju Jork, Don Pjeter Popaj – thuhet se e realizuan kete lutje te madhe dhe te paharrueshme. Ata me sa duket, kane mesuar t’i bashkojne te tre fete e shqiptareve per nje qellim, nga eksperienca e kaluar, kur me 3 prill 2007, u krye nje lutje e tille, e quajtur nderfetare mes te tre besimeve me te medha shqiptare, mbajtur po nga Qendra “Nena Tereze”, prane Kishes Katolike Shqiptare ne Amerike “Zoja Shkodres”.
Ne emer te besimit te tyre, Raba i Sinagoges,”Emeritus Temple Israel” New Rochell – Nju Jork,Rabbi Amiel Wohl, i u faleminderua me gjithe zemer shqiptareve, dhe shprehu mirenjohejen e tij te thelle, per ate çka shqiptaret bene, per te mbrojtur hebrejte gjate luftes se Dyte Boterore. Njehereshit, ai eshte lutur per pavaresine e Kosoves. Sipas zakoneve e riteve fetare muslimane, Imami i Qendres Kultura Islamike, ne Staten Islland, Nju Jork, Imam Tahir Kuka, nga foltorja e katedrales, tha se feja dhe kombi tek ne shqiptaret, kane qene te lidhura ngushte me njera tjetren. Ne i gezojme kesaj dite, tha ai ashtu siç po i gezojme edhe dites me fatlume, per te gjithe kombin shqiptare, pavaresine e Kosoves. Ipeshkev i Kosoves Imzot Dode Gjergji, i cili kreu ritualin e tij ne emer te besimit te krishter, tha se Jemi mbledhur te ndajme se bashku, katolik, musliman dhe ortodoks gezimin e kesaj feste te madhe, e cila na bashkon te gjitheve si vellezer e motra te nje gjaku. Jemi mbledhur te deshmoje se e duam paqen dhe lirine, ashtu siç e deshi edhe nena jone e madhe Nena Tereze. Ne shqipatret ka theksuar Imzot Dode Gjergji, jemi shembylltyra e harmonise, tolerances e bashkesjeteses fetare.
“Nuk eshte ndonje egazagjerim – kur them se shqiptaret jane shpetimatret. Jane njerezit e sakrifices , krenarise dhe dinjitetit njerezore” pohoje qe ne fillim te fjales se tij Kardinali, Edward Egan nga Nju-Jorku,. Ai tha se:” Eshte ne kenaqesine tone, te lutemi dhe te ndajme me ju gezimin e madh qe ka kjo feste per ju – pavaresia e Shqiperise. Shqiptaret, megjithese kaluan nje nga periudhat me te egra komuniste , se fundi jetojne te lire dhe ne paqe. Shqiptaret, kaluan nje tragjedi, tha ai. Por besimi i tyre ne Zot, i beri ata qe sot te jene te lire e sovrane ne vendin e tyre.” Mepastaj, Kardinali, Edward Egan nga Nju-Jorku, foli gjate per diktaturen komuniste, dhe tregoje historikun i kishes katolike shqiptare ne Amerike, prej don Nue Oroshit, don Rrok Mirdites e deri tek don Pjeter Popaj.”Shqiptaret, vertet vujaten , por ja qe nje dite edhe ata kane te drejte te jetojne si gjithe popujt e botes te lire e te pavarur. Kardinali, Edward Egan, u shpreh se edhe per Kosoven, po agon nje dite qe ajo te jete e lire, sovrane dhe e pavarur.
Ne fund te kesaj veprimtarie, ish kongresmeni republikan e i Nju Jorkut, Joseph J. DioGuardi, presidenti vullnetar i Lidhjes Qytetare Shqiptaro Amerikane, se bashku me bashkeshorten e tij znj. Shirli Cloyes – DioGuardi keshilltare e çeshtjeve Ballkanike, faleminderuan perzemersisht, Kardinalin, Edward Egan nga Nju-Jorku, Ipeshkev i Kosoves Imzot Dode Gjergji, Famullitari i Kishes Katolike Shqiptare “Zoja e Shkodres” ne Nju Jork, Fr. Don Pjeter Popaj,Famullitari i Kishes katolike ne Binçe, Don Lush Gjergji, Raba i Sinagoges,”Emeritus Temple Israel” New Rochell – Nju Jork,Rabbi Amiel Wohl, Imami i Qendres Kultura Islamike, ne Staten Island, Nju Jork, Imam Tahir Kuka, duke uruar qe lutjen tjeter t’a bejme me bekimin e pavaresise se Kosoves.
Kardinali Edward Egan, ish-kryepeshkopi katolik i Nju Jorkut:
Egan, konsiderohet një ekspert në teologji dhe ligjit kanunor fetar, u deklarua i vdekur në oërn 14:20 , në qendrën spitalore “NYU Langone Medical Center”, ku ai ishte dërguar në spital me urgjencë nga rezidenca e tij, tha se kryepeshkopata në një deklaratë. Shkaku i vdekjes ishte ataku kardiak – heart attacks.
Si kryepeshkopi i New York-ut 2000-2009, Egan u vlerësua për rolin që luajti si udhëheqës shpirtëror i komunitetit katolik të qytetit sidomos pas ngjarjeve tragjike të 11 shtatorit, 2001, sulme që shkatërruan e Qendrës Tregtare Botërore, dhe morën jetën e afro 2900 njerëzve të pafajshëm nga të gjitha besimet dhe kombësit e botës.
“Kardinali Egan ka përhapur dashuri dhe dituri, dhe e solli rehati të panumërta tek njujorkezët dhe të tjera besime fetare në të gjithë vendin dhe në botë, ai kërkoi me udhëzimin e tij dhe këshillët maturi dhe qetësi – veçanërisht pas 9/11,” tha Guvernatori i Nju Jorkut Bill de Blasio në një deklaratë .
I lindur në Oak Park, Illinois në 1932, Egan u shugurua prift në 1957 dhe shenjtëroi një peshkop në vitin 1985. Egan u emëruar nga Papa Gjon Pali II, në Kolegjin e Kardinalëve në 2001.
Në vitin 1988, ai u emërua peshkop i Dioqezës së Bridgeport, Connecticut.

ADEM JASHARI, SIMBOL I REZISTENCËS ANTISERBOSLLVE

by

Shkruan: Eugen SHEHU/ Zvicer/
Ashtu si mosha e një rrapi madhështor përcaktohet nga rrathët e trungut të tij,edhe dhimbja e një kombi mund të përcaktohet nga të rënët e tij.Këta të rënë për idealin e lartë kombëtar,asesi nuk vdesin,nuk humbasin në muzgjet e harresës.Ashtu si rrathet që tregojnë moshën e rrapit,jetët e tyre potencojnë shkallën e dhimbjes krenare.Paqja e gjelbër nderet pafundësisht mbi ta.Shembuli i Adem Jasharit,përveç si simbol qëndrese dhe heroizmi vlen të shikohet edhe si flijim në emër të një të ardhmeje fatsjellëse për kombin e vet.

DRENICA LIND VEÇ TRIMA…

Duke dëgjuar këtë varg lapidar,në këngën kushtuar Adem Jasharit natyrisht që të pushtojnë emocione të thella.Historia në këtë rast nuk shërben më vetëm si një burim informacioni por të fal edhe ndjesi të tilla për çka mund ta çuash veten krenar që ke lindur në truallin shqiptar dhe mban këtë emër gjithkund.Ngase je i prirur të dish për heroizmin e sotëm të Drenicës,të vijnë në kujtesë si në celuloidin e një filmi,ngjarje dhe data të lavdishme,gjëmime luftërash,këngë djepi trimërie e këngë vaji po kaq trimërie dhe heroizmi.Hyn në bisedë intime me të kaluarën tënde.
Drenica kësisoj hynte në analet e historisë për trimëritë e birit të saj.Dhe sipas zakonit të lashtë shqiptar,kur dikush bënte diçka të ndershme e të lavdishme për fshatin e krahinën e vet,ai thirej me emrin e fshatit.Ai nderohej kësisoj e përjetsohej në këngë e legjenda.
Shumë vite më pas,në kullat e rënda të tij,një burrë trim i cili shumë shpejt do të hynte në legjendë. Ai quhej Isa Boletini, e prej kushtrimit të tij u trembën në dhjetra vjet ushtritë turke dhe hordhitë serbe.Kullat e Isës u dogjën e u rrafshuan disa herë,babai,vëllai,djem e nipër u vranë duke luftuar me turq e shkije,lumi Ibër rrodhi për ditë e netë të tëra gjakun e Boletinjëve që donin të rronin në liri si shqipe mali.Por Isa s’u tremb,Isa s’u tund.Vetëm një tradhëti e serbo- malazezëve do të bënte që gjokësi i tij të mbushej me plumba dhe zëri i tij të ndalej.
Po ishtin dhe Azem e Shotë Galica.Emrat e tyre i thërasin ende sot erërat e maleve të Drenicës, borërat e Sharrit ende nuk mund t’i mbulojnë gjurmet e gjakut të tyre,heshtja e viteve kurrsesi nuk mund të përballet me krismat e pushkëve të tyre.Këtu është Shqipëria,të ngjan se thonë ende ato krisma,kjo është tokë e gjyshërve tanë,thonë bubullimat e Llapit e Vushtrisë,ne falim jetët tona,por jo nderin e vatrave.Azemi duke rënë në luftë me shkjaun,lutej që beteja të vazhdonte.Shota në krye të çetës përcillte amanetin e prijësit dhe burrit.Më pas kur edhe ajo binte në fushbetejë rëndë e plagosur ishte një armatë e tërë e burrave prej Drenice që vazhdonin udhën e nisur.
Për të ardhur kësisoj deri në dimrin e egër të vitit 1944-1945.Një,një Isë,një Azem,e një Shotë,jepnin kushtrim në hap e në zë të një burri që quhej Shaban Polluzha.Edhe ky ishte lindur pranë këngëve dhe trimërive të Polluzhës,edhe ky pat thithur ajër prej bjeshkëve të lira të Drenicës.Dhe kur pa se po shkelej amaneti i të parëvet dhe kur ndjeu se gjakun e pastër të trimave të tjerë të Drenicës donin ta bënin fli të ideologjive,nuk mundi të duronte më. Komunizmi kjo sëmundje e urryer e derdhur prej uralveve do ta ndjente vehten shumë ngushtë në kullat e Drenicës.Ylli pescepesh ardhur prej sllavëve,nuk mund të zëvendësonte në ballët e bukur të djemve ku jetonte dashuria për shqiponjën dykrerëshe të lirë.Polluzha,duke organizuar revoltën e parë antisllavo-komuniste të Drenicës,u jepte mesazhin e qartë,të një lufte të vazhdueshme midis nacionalizmit të ndershëm shqiptar dhe internacionalizmit proletar,ose e thënë ndryshe,ndaj proletarëve pa atdhe.
Në një muzg në Tiranë, miku im Ylli Mici,dikur oficer kariere në drejtim kondicionimi në Akademinë Ushtarake „Skenderbeu“ ,duke parë këmbënguljen time për të ardhurit nga Kosova (grupet e para që trajnoheshin)më tregoi :
„Na thirrën në komandën e Akademisë Ushtarake „Skenderbej“ në Tiranë dhe na treguan shkurt mbi ate se çfar do të bënim.Duhej të stërvitnim një grup burrash të ardhur nga Kosova.Përgaditja e tyre,në strukturat tona ushtarake do të konsistonte në ate taktike,të lëndëve të zjarrit dhe ato të përgaditjes fizike.Porosia e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Shqiptare,ishte që askush veç ne, kuadrove të akademisë ushtarake „Skenderbej“ nuk duhej të dinte mbi këtë mision. Që në ditët e para të stërvitjes të zjarrit,më ra në sy interesimi dhe serioziteti i Adem Jasharit.Trupëlartë,me mjekër e mustaqe,sytë gati zhbironin gjithshka që unë shpjegoja.Përgjithësisht,krejt grupi mësimor kishte njohuri për automatikun,ndërsa armët e tjera të këmbësorisë njohuritë i kishin të pakta. E vërteta është se ne kishim planifikuar gjashtë orë të plota mësimore por une asnjëherë nuk mbarova mësimin në ora pasiedhe pas atij që patën caktuar,vëllezërit tanë të ardhur nga kosova nuk shqepeshin prej kabinetit.Ata i mernin armët i zbërthenin,i preknin me kuriozitet bile më dukej se edhe me shumë dashuri. Adem Jashari një ditë,ndërsa dilja prej kabinetit,më vjen mbrapa dhe më thotë : Pedagog Ylli, a mundet me të pyet diçka ? Fol i thashë mos u tut ! pasi heshti pak,me një vështrim të thellë më pyeti sërish : A i kena na kret këto armë,në armatën tonë ?
Unë buzëqesha pse e kuptova shqetsimin e tij.Për arsye të sekretit ushtarak,une s’mund t’i tregoja të gjithëve po Ademin e çova një ditë në disa depo të reparteve.Ai shihte armët,municionet, aparaturat luftarake dhe kujtoj ende sot se si duke më përqafuar më tha : „Bash këtej e tutje s’kam ma asnji merak ! Dikur pata mësuar se i madhi Sami Frashëri pat shkruar që shqiptari duhet të luftojë me dituri e penë,por edhe pushkën ta ketë plot.Tash kuptoj më së miri këtë.Atëherë kur me fqiun tand s’ke gjuhë me u marrë vesh,atëherë edhe qytetërimi modern s’gjen gjuhë me u marr me të,le të flasi pushka.Nuk asht ndonji gja e bukur por asht e domosdoshme,për mos t’u shuar historia jonë nga më të vjetrat në ballkan“. Vite më pas e kuptova shqetsimin e heroit Adem Jasharit“ .

KRAHËT E PRERË TË SHQIPONJËS

E vërteta është se marsi i vitit 1998,nuk mund të vinte me kaq krisma,pa patur më parë të tjerë terrore e fushëbeteja të tjera.Kështu në ditët e fundit të nëntorit 1997,në drenicë posaqërisht në fshatrat ; Rakinicë,Rezalle,Vojnik e Llaushë,policia serbe ndërmori një sërë aksionesh befasuese kundrejt familjarëve të pambrojtur.Më së tepërmi,ata kërkonin të vendosnin një terror psikologjik për të ndaluar sado pak erërat e pavarsisë dhe të Lirisë që kishin filluar të frynin në ato gryka.mandej për të treguar hapur se kundër kujt drejtohej ky terror dhe kjo luftë,serbët qëlluan varrin (më saktë fotografinë) e studentit Selman Vojvoda i cili ishte vrarë në demonstratat e mëdha të rinisë shqiptare,në Mitrovicë,në vitin 1990.Rivrasja e këtij studenti që u ngrit për të kërkuar të drejtat e kombit të vet,natyrisht nuk mund të kalonte pa një ndjenjë urrejtje madhore tek familjarët,miqtë dhe krejt studentët që patën përcjellë Selman Vojvodën për në varreza të mbuluar me flamurin kuq e zi. Dhe pikërish aherë,kur kjo revoltë kish nisur të dallgëzojë,kur djem e burra të Drenicës mbushnin radhët e UÇK-ës,nga sirtarët e komandave ushtarake serbe,u nxuarën planet për goditjet e mëdha,vrasjet mizore dhe malltretimet ndaj popullsisë së pabrojtur shqiptare.E nëse kish një „radhë“ goditje kjo padyshim do të niste me familjen e Jasharajve në Prekaz,pasi serbët nuk do të harronin ngjarjen e tetë viteve më parë.Kështu,bashkë me borrën e madhe që binte në mesnatën e 22 janarit 1998,grupe speciale të ushtrisë fashiste serbo-çetnike rrethonin kullat e Jasharajve në heshtje të plotë.ata patën marrë gjitha masat që goditja të ishte e menjëhershme, e fuqishme, vdekjeprurëse duke paraparë se në përfundim të kësaj beteje do të luhatej revolta e Drenicës,ashtu si luhaten fortunat në gjoks të malit.Dhe pikërisht ngase kështu llogari kanë bërë në të shumta herat serbët gjithmonë kanë dështuar.
Ka qenë ora 5 e mëngjezit e datës 22 janar 1998 kur mbrenda një çasti të vetëm,toka ku ishin kullat e Jasharajve,ka shungulluar prej një numëri të pazakontë krismash.Në murret e kullave,janë derdhur njëherësh mijëra gjyle topash,granatash,fishekë mitrolozi e automatiku,a thua se luftohej në front të rregullt lufte.Për nga sasia e sidomos lloji i armatimeve që janë përdorur aty,kuptohet se tashmë në ndihmë të policisë,ishin formacionet e ushtrisë gjakatare serbe.Në këtë rrëmujë predhash,janë sulmuar sidomos ato ambiente të kullave ku mendohej se ndodheshin gratë dhe fëmijët.Mandej futja në luftim e minahedhësve,dëshmoi se ky aksion i pushtesve serb tek e mbramja kërkonte shfarosjen e plotë të kësaj familjeje të madhe trimash.Në fakt,sipas dëshmive të mëvonshme të fshatarëve të Prekazit, beteja ka zgjatur vetëm 35-40 minuta,ngase në krah e shpinë të banadve ushtarako-policore serbe pas kësaj ka filluar goditja po aq vendimtare me armë nga ana e UÇK-ës.Kjo i ka detyruar tërheqjen e forcave serbe pa mundur të realizojnë qëllimin final të tyre.Të paisur me mjete të çelikta,ata janë larguar me ngut duke vazhduar terrorin e duke vrarë njerëz të pafajshëm në rrugë.Paskësaj,çdokush e pat kuptuar se diplomacitë midis serbëve dhe shqiptarëve kishin dështuar fund e krye.Lufta ishte shpallur.Kjo luftë,midis dy racave të ndryshme,nuk ishte e para.Sidoqoftë,fati mjegullor dukej se e parashihte si të fundit.
Djetë ditë më pas,me 1 mars 1998,herët në mëngjez,drejt fshatrave Likoshan dhe Qirez,ishin drejtuar njësi të mëdha paramilitere çetnike, policore e ushtarake.Duke përfituar prej zhurmës si edhe terrenit të pyllëzuar,mjaftë banorë të këtyre fshatrave,të bindur prej rrezikut të madh u fshehën në pyje.Dy-tri helikopterë që kanë vëzhguar lëvizjet kanë bombarduar gati krejt zonat. Ata janë larguar në të errur pasi kanë shkatëruar shumë shtëpi dhe vrarë e plagosur dhjetra vetë prej këtyre vendeve. Mdje, më 5 mars 1998,do të niste Epopeja e madhe.E vërteta është se një natë më parë,janë vënë re lëvizje të mëdha të forcave ushtarako policore serbe.Tashmë për banorët e Prekazit,Gradicës,Qiriezit, Açarevës,Llaushës,Rrezallë e Re etj,ishte e qartë se dhuna serbosllave nuk do të kursente dikend. Megjithkëte,përndryshe nga ç’mendonin serbët,burrat e gratë trime të Drenicës,ndiheshin të paepur në sytë e tyre të frymëzuar prej idealit të madh të lirisë e pavarsisë.Kështu dëshmitarë okullarë të fshatit Pollac,disa minuta larg lagjes së Jasharajve kanë pohuar tashmë vendosmërinë e kësaj familjeje heroike. E vërteta është se ndërsa zona rreth Prekazit po rrethohej,disa fshatarë kanë shkuar në shtëpinë e Jasharajve dhe kanë mundur të bisedojnë me plakun Shaban mbi mundësinë e largimit të tyre të fshehtë,pasi dihej historia e dy sulmeve serbe të maparshme ndaj këtij fisi.Shaban Jashari,ai plak i bëshëm e plot kurrajë,ai ballist i vendosur që ngriti në shtizë flamurin në Plloçicë,ka heshtur disa çaste e mandej ka thirur dy djemt e tij,Hamz e Adem Jasharin duke u propozuar që ata të largohen me gra e fëmij ndërsa ai ti priste hordhitë e shkijeve siç i kishte pritur në rininë e tij,me pushkë në dorë,ndërkaq këtë ide nuk e kanë përkrahur bijtë me gjithë respektin e madh që patën treguar kurdoherë për të jatin.Me ç’rast,mësohet që Ademi t’i jetë përgjigjur të jatit se „na nuk mund të largohemi me shpetue kryet tonë.Shkiet do vijnë të djegin kullat e të vrasin fqinjët,miqtë e dashamirët tonë ata do të bajnë masakra të mdhaja.Ma mirë se me shpëtue jetën,asht me e dhanë atë për Kosovën e krejt Shqipërinë,ndaj kemi rrokur armët“.Baba Shaban,një pinjoll i nacionalistëve të dëgjuar në Prekaz e Drenicë,atëherë asht que e ka puthur djemt në ballë,si zakon nacionalisti,ka puthur mbesat e nipat e vet duke qenë i bindur se jeta e tyre,pranverat e tyre aq të njoma e të shtrenjta do të shërbejnë si nji shteg prej nga do të vijë lirija e Kosovës,ai e njihte mirë armikun që sulej në votër.Beteja ka filluar në orën 3 të mëngjezit.Drejt kullave të Jasharajve është derdhur si lukuni ujqish një mizeri policësh,çetnikësh e ushtrie serbosllave të vendosur që të shujnë aty çdo gjurmë jete.Tanke ,topa,utoblinda,helikopterë, kanë derdhur gjatë gjithë ditës aq sasi të madhe zjarri sa flaka e rrënojave ka vazhduar deri më 8 mars. Nga kulla e Jasharajve qëndresa ka qenë e mnejëhershme, e plotë.Por rezistenca e këtyrre burrave të mëdhenj ka qenë veç pushkë e zemra ngase tanket,avionet e topat i dispononin forcat disa mijëshe të okupatorëve serb.Madje duke parashikuar ndonjë sulm të mundshëm të UÇK-ës,rreth e përqark fshatit Prekaz në largësinë 10-15 kilometra,forcat militare serbe formuan një unazë tjetër rrethuese duke hapur zjarr me çdo lloj arme.
Vështirë të gjesh në historinë e luftërave të këtij shekulli një paradoks kaq ekstrem të palëve ndërluftuese,nga pushtues e çlirimtarë.Nga njëra anë, një ushtri e rregullt,e paisur me mjeteluftarake më moderneme paramilitar e mercenarë sllav,ndërsa nga ana tjetër një fis një familje,e një popull i pafajshëm e i pambrojtur në kërkim të Lirisë.Kështu midis flakëve e gjëmimeve,midis atij tmerri predhash e bombash,ranë një nga një trimat e kullës së Jasharajve,burrat e Kalasë së pamposhtur Kosovës.Kështu,do të binte duke luftuar deri në çastin e mbramë edhe Ademi,ky lis me rrënjët në liri,ky mal ku mbështeti gjoksin dhe kryet e saj vetë rezistenca kombëtare shqiptare,që të hynte në mesin e Legjendës së këtij shekulli,për të mbetur i pavdekshëm për jetë të jetëve.
Bern-Zvicër

NË NJË KËSHTJELLË LEGJENDARE TË PREKAZIT

by

Në përvjetorin e rënies së Adem Jasharit/
Nga blloku i shënimeve /
Nga: Prof. Murat Gecaj/
Sot, po shikoja me vëmendje dy data në kalendar…Ato lidhen me jetën dhe lavdinë e njërit ndër trimat më të shquar atdhetarë, të Kosovës e mbarë trojeve shqiptare, pra me emrin e Adem Jasharit. Ditëlindja e tij është simbolike: 28 nëntor 1955, në përvjetorin e shpalljes së Pavarësisë sonë. Por dhe datërënja e tij heroike, 7 mars 1998, ka breda simbolikën e veçantë, pra ajo na kujton 7 Marsin e vitit 1887, kur në Korçë u hap shkolla e parë shqipe…
I përqendruar në këto dy data, në përkujtim të Heroit të madh të Kosovës, Adem Jashari, shfletova faqe të ditarit tim. Kështu, së bashku, le të lexojmë disa radhë në të, shoqëruar dhe me fotografi.
x x x
“Nëntor, 2000…
Në varganin e stërgjatë të vizitorëve, nga qytete e fshatra të ndryshme të Kosovës, nga Shqipëria dhe mbarë trojet tona amtare, në fshatin e dëgjuar Prekaz, isha edhe unë. Ndieva emocione të patreguara, kur atë mbrëmje shkela për herë të parë në pragun Kështjellës legjendare të Jasharajve. Na priti buzagas e krahëhapur vëllai i Ademit, Rifat Jashari. Ndërsa në odën e shtruar me qilima, gjetëm djalin e Ademit, Lulëzimin, me pjesëtarë të tjerë të familjes. Dëgjuam tregimet rrënqethëse të tyre për ato ditë të paharruara, pamë fotografi dhe botime të ndryshme. U përpoqëm të krijonim në kujtesë ato skena sa të dhimbshme, por dhe aq heroike. Baca Rifat foli me zë kumbues:
“Ishin afër 5 mijë forca serbe. Ata u sulën si bisha të tërbuara kundër 12-13 luftëtarëve të Kullës sonë. Masakra e armiqve ishte e pashoqe. Nga familja jonë u vranë e u masakruan 20 veta: fëmijë, gra e pleq. Ndërsa nga e gjithë lagja dhanë jetën e tyre për lirinë 54 veta. Nga Prekazi 109 veta dhe nga gjithë komuna e Skënderajt u vranë në luftën e fundit kundër agresorëve serbë 1.028 veta…”.
Këtu, ai e ndali pak tregimin e na vështroi si kreshnik dhe na u drejtua: “Por kemi mbetur mjaft e do të qendrojmë fort, se çdo gjë ia falëm vatanit. Lulëzimin e fejuam tash vonë. Nipa e mbesa do ta mbushin prapë këtë truall…Jemi të lumtur, se u thye përgjithnjë kufiri shqiptar-shqiptar, që na ndante padrejtësisht. Detyrë e madhe për ne tashti është: Të bëjmë shtet dhe të gjithë së bashku të shikojmë kah çështja jonë kombëtare…”.
Pastaj biseda jonë rrjedh për Adem Jasharin dhe shokët e tij trima. Ndërsa unë mbaj shënime e meditoj…
Epopeja heroike në Kullën e Jasharajve u shkrua në disa faza, që po i përshkruajmë shkurt më poshtë.
Rrethimi i parë
Ishte mëngjesi i ftohtë i 30 dhjetorit 1991. Në kullën e Jasharajve ishin bashkë të tre vëllezërit: Rifati, Hamza dhe Ademi. Pasi e kishin ndjekur hap pas hapi veprimtarinë e tyre, forcat policore serbe vendosën që ata t’i rrethonin dhe t’i fusnin në një darë të hekurt, nga mendonin se nuk do të delnin dot. Pra, donin që me çdo kusht t’i kapnin të gjallë. Ishin çaste të vështira e vendimtare. Trimat e Jasharajve vepruan me gjaftoftësi dhe me guxim të pashoq. Nga magnetofoni, vinte zëri i komandantit të policisë serbe: “Dorëzojuni, se jeni të rrethuar e nuk shpëtoni dot të gjallë!” Ndërkaq, me veprime të matura e të shpejta, Ademi me dy vëllezërit arritën ta çanin rrethimin, duke qëlluar me breshëri kundër armiqve dhe duke plagosur disa prej tyre. Jehona e kësaj qendrese u përhap menjëherë në tërë krahinën. Drenica u ngrit e tëra në këmbë. Burra e të rinj të armatosur krijuan kolona të gjata drejt Prekazit.
Që nga ajo ngjarje, Prekazi jetoi ditë në liri, serbët nuk shkelën më në tokën e bekuar shqiptare.
Rrethimi i dytë
Megjithatë, siç thotë populli, “uji flë e hasmi nuk flë”. Policia dhe ushtria serbe vëzhgonin e përgatiteshin që të sulmonin në befasi. Ata grumbullonin forcat dhe mjetet në fabrikën e municionit të Skënderajt, që u shërbente si kazermë. Prej andej, dukeshin si në pëllëmbë të dorës, jo vetëm Kulla e Jasharajve, por dhe më gjerë.
Më 22 janar 1998, kur ende nuk kishte zbardhur dita, armiqtë iu afruan Kullës së Jasharajve dhe befas e rrethuan atë nga të katër anët. Një njësi e posaçme armike, e pajisur me minahedhës, mortaja dore e armë automatike, sulmoi me shpejtësi. Po, a ishin trimat kosovarë në gjumë? Jo, ishin zgjuar dhe i përgjonin lëvizjet tinzare të armiqëve: Baca Shaban, Hamza, Besimi, Fitimi, Kushtrimi…Sakaq, këta ia nisën furishëm kundërsulmit të tyre.
Lajmi i kësaj qendrese u përhap anë e mbanë, në mbarë Kosovën dhe e shtoi besimin e fitores përfundimtare të luftës mbi pushtuesit serbë. Ndërsa armiku përsëri përgatitej për hakmarrje.
Por, tashmë, po forcohej dhe UÇK-ja. Një muaj më vonë, në fshatin Likoshan u zhvillua një përleshje e përgjakshme ndërmjet një grupi të vogël të saj dhe policisë serbe. Ashtu siç pohonin burimet serbe, u vranë, së paku, gjashtë armiq. Por u plagos edhe një luftëtar i lirisë.
Pas kësaj, pushtuesit serbë ndërmorën një sulm të ashpër hakmarrës, kundër fshatrave Likoshan e Qirez. Përvç forcave policore, sulmuan edhe mjaft tanke e dy helikopterë. Bilanci ishte tragjik: u vranë 24 veta, nga të cilët 4 kishin qendruar me armë në dorë. Masakruan dhjetë meshkuj të familjes Ahmetaj dhe vranë një grua shtatzënë, me fëmijën e tmerruar në gjoks. Sapo morën vesh, Adem Jashari me bashkëluftëtarët, u erdhën në ndihmë, duke i tërhequr të plagosurit dhe njerëzit e mbetur gjallë e të tmerruar.
Rrethimi i tretë
Pas kësaj ngjarjeje tragjike, Adem Jashari shkoi në Kullën e tij dhe bisedoi me bashkëluftatarët e familjes. I njihte armiqtë mirë dhe e dinte se cili ishte qëllimi përfundimtar i tyre. Pra, duheshin bërë përgatitje të shumta për ngjarje e luftime të reja, kundër serbëve. Sigurisht, kjo gjë kërkonte zgjuarësi, trimëri, guxim e sakrifica. Kishte patur ndonjë mik dashmirës, që i kishte këshilluar të largoheshin, për t’u shpëtuar goditjeve të pritshme. Por ishin të lidhur aq shumë me trojet amtare, me shtëpinë, ku kishin lindur dhe ishin rritur, sa ishin bërë njësh me to. Pra, betimi i tyre ishte: “Kurrë nuk i lëshojmë, për së gjalli, këto troje, se dheu e toka janë tonat…Serbi nuk ka asnjë punë këtu dhe duhet të largohet, sa më pare, në skutat e veta!”
Dhe erdhi një ditë tjetër e madhe, që do të ruhet e pashlyer, brez pas brezi. Ishte dita e qendresës së pashoqe të Adem Jasharit, por dhe aq e dhimbshme për familjen, Prekazin, Drenicën, Kosovën, UÇK-në e mbarë Shqiptarinë. Ishte data 5 mars 1998. Nëpër terrin e natës, si korba të zinj, lëviznin forcat serbe, në kolonë dhe me armët ngjeshur, deri në dhëmbë. Kur i morën masat, që Jasharajve mos t’u vinte ndihmë nga ndonjë drejtim i mundshëm, gjeneralët e zinj serbë bënin shënja në hartën luftarake të Prekazit, me lapsat e tyre të kuq. Në qendër të saj shënohej, posaçërisht, Kulla e Jasharajve. Sipas planit të parashikuar, armiqtë e rrethuan përsëri Drenicën, se donin ta gjunjëzonin e ta gjakosnin për vdekje.
Në Kullën e pamposhtur ndodheshin 22 pjesëtarë të familjës Jasharaj, përveç Rifatit, Muratit, Bekimit e Lulëzimit, që ishin në mërgim dhe Ilirianës, Shqipes, Fazliut e Marigonës, që një ditë më parë kishin shkuar te dajtë, në fshatin Akrashticë. Rrethimi armik sa vinte e ngushtohej, gjë që e vërente mirë edhe Adem Jashari me të tjerët, që ndodheshin zgjuar. Para se të dilte plotësisht drita, ky iu drejtua të pranishmëve: “Sot. do të kemi luftë. Pra, të qendrojmë, si na ka hije dhe mos ta lëshojmë vatanin tonë. Me fat na qoftë!”
Çastet kalonin me vështirësi dhe po vinte ora e betejës së madhe, legjendare. Artileria e rëndë villte zjarr papushim, po kështu tanket i drejtoheshin Kullës së pamposhtur. Ndërsa aty secili e kryente detyrën luftarake, të caktuar nga komandanti Adem Jashari: baca Shaban, Hamza, daja Osman, Bashkimi, Besimi, Fitimi, Kushtrimi, Adilja, Feridja, nëna Zahë, Selvija…Dikush qëllonte mbi armiqtë dhe dikush tjetër i mbushte krehërat me fishekë. Po qendronin me armë në dorë dhe ata pak banorë të lagjes, që ishin ndodhur atë natë në shtëpitë e tyre.
Lufta vazhdonte e ashpër. Por, ah, plumbi i mallkuar armik ia përshkoi trupin Adiles, që ishte dëshmorja e parë e lirisë, në këtë Kullë. Megjithatë, nuk u ligështuan. Sulmi armik vazhdoi gjithë ditën e natën tjetër, por dhe të pasnesërmen. Tri ditë luftë e rreptë dhe Kalanë nuk e morën dot. Veç qëllonin nga larg me topa. Më në fund, një predhë goditi prapa kthinën, ku ishin shumica e pjesëtarëve të familjes. U vranë menjëherë 13 veta: nëna Zahide, Zarifja, Feridja, Selvetja, Hidajetja, Valdetja, Afetja, Liria, Fatimja, Blerimi, Igbali, Igbalja dhe Blerina. Shpëtoi vetëm Besarta, që u bë dëshmitare e asaj dite tragjike e të tmerrshme.
Ndërsa komandant Ademi u jepte zemër të gjithëve. Sakaq edhe këtë Burrë kreshnik e mori plumbi në gjoks, por qendroi në këmbë, nuk ra përdhe. Se të parrëzuar ishim mësuar ta shihnim këtë Hero të Kombit dhe i tillë do të mbetet në përjetësi. ”Gjenerali i kryengritjeve popullore”, e patën quajtur bashkëkohësit, Isa Boletinin. Po kështu, “Gjeneral i qendresës mbarëkosovare”, meriton të quhet edhe Adem Jashari. I fundit në këtë betejë, për jetë a vdekje, ra Kushtrimi 13-vjeçar.
Kishin rënë për lirinë e dëshiruar ndër mote, 20 pjesëtarë të Kullës së Jasharajve dhe po kaq të familjes së gjerë Jasharaj. Po kështu, figuronin të zhdukur ose të vrarë 14 veta, me mbiemrin Jasharaj dhe disa veta të Prekazit ose që u kishin ardhur në ndihmë atyre, nga fshatrat e tjerë. Në varrezat e Fushës së Pajtimit, nën tytat e policisë serbe, u dërguan të prehen në përjetësi, 53 dëshmorë.Të gjithë u betuan, se atyre do t’ua merrnin hakun shumëfish. Dhe rrokën armët, deri sa u çlirua përgjithnjë Kosova: Shqipja 18-vjeçare, Bashkimi 20-vjeçar, Sahiti, Musa, Hatixhja, Xhemilja, Ragipi…”.
Mars, 2015…
Përsëri, në Kullën legjendare të Jasharajve, tani hyjnë e dalin vizitorë të panumërt. Në përvjetorin e rënies heroike të kyetrimit Adem Jashari e të familjarëve të tij, por dhe të dëshmorëve të shumtë, nga Prekazi i Kosovës, ata përkujtojnë e nderojnë të gjithë të rënët. Por, natyrshëm, i gëzohen Republikës së pavarur të Kosovës, që ecën pa u dalur në rrejedhat e demokracisë europiane. Se kjo ishte ëndërr dhe e kryetrimit Adem Jashari, e gjithë martirëve të atij trualli të stërlashtë shqiptar.
Tiranë, 5 mars 2015

Fan Noli, mes botës njerëzore dhe hyjnore

by

IN MEMORIAM -50 VJETORI I VDEKJES SË FAN NOLIT/
Esse-nga Raimonda MOISIU/
Ndërsa kthejmë kokën përgjatë viteve, në perëndimin e tyre, dallon gjurmët e arta të kujtesës së një kombi. Janë gjurmë që gjithmonë do të kujtohen si shprehi e ndodhisë në etapa të ndryshme dhe e ekzistencës së tyre, për tu përqendruar në erudicionin e një prej figurave që është çmuar shumë prej shqiptarëve dhe amerikanëve, si një figurë aktive e letrave shqipe, Rilindjes Kombëtare, çështjes kombëtare dhe të të drejtave të shqiptarëve jo vetëm në trojet etnike shqiptare, por në Amerikë e kudo në botë, Fan Stilian Noli. Ndërsa vitet rrjedhin, aq më shumë rritet edhe ndërgjegjësimi kombëtar për t’u kthyer pas ideve, erudicionit, veprave, penës, së këtij kolosi të letrave shqipe, për të eksploruar në vlerën e tyre. Vepra e Nolit të Madh është shumëdimensionale, e krijuar në përkushtimin dhe vëmendjen, poezi, prozë, publicistikë, pamfletist, eseist, historian, fetare, muzikë, përkthime të shkrimtarëve të shquar të botës, midis atributit të një lideri popullor dhe shpirtëror, midis lavdisë e modestisë që e karakterizonte, gjithmonë sipas kontributit që ai kishte ndërtuar në thënien biblike që shprehte shpesh: “Një popull pa vizion zhduket”. Poliedriku dhe eruditi Fan Noli, nuk u përqendrua vetëm te një pjesë e veçantë e historisë së kombit shqiptar, por ai adaptoi atë pjesë integrale të vlerave dhe historinë e kulturave të tjera, pikërisht asaj amerikane, ku ai jetoi dhe veproi deri ditën që vdiq, – dhe – hodhi një bazë të shëndoshë të rizbulimit të identitetit kombëtar dhe të ruajtjes së tij nga asimilimi kulturor pas disa shekujsh shtypje. Muaji mars tashmë është bërë një muaj i veçantë për të përkujtuar, poliedrikun dhe eruditin, Nolin e Madh, dhe krahas tij, ne sjellim në kujtesë një sërë figurash të shquara të letrave shqipe, atdhetarizmit e patriotizmit, si Konica, Pipa, Zef Oroshi, Rexhep Baba Bardhi, Qerim Panariti, Antoni Athanas, Kristaq Trebicka, Petraq Turtulli, Sotir Peci, At Arthur Liolini, Bill Kamenica, Thanas Laskaj, etj. Përgjatë gjithë kësaj kohe, forca e kujtesës, e vizionit, e mendjes dhe e penës së njerëzve të letrave shqipe, nëpërmjet aktiviteteve në dedikim të vlerave kombëtare e historike, sikurse kanë bërë ata vetë dhe pararendësit e tyre. Ata besojnë në parimin bazë e jetësor se vepra dhe kontributi i Nolit flasin shumë, si një domosdoshmëri që vlen edhe në ditët e sotme, ka aftësi universale për të evokuar të kaluarën ngadhënjyese me njerëzoren. Ndërgjegjësimi kombëtar i njerëzve të letrave shqipe, lëviz drejt vizionit të së ardhmes drejt atij vizioni që predikonte Noli i Madh, në ruajtjen e traditës, gjuhës, kulturës, identitetin e tyre, për të treguar se jemi një komb me botë, shpirt e mendim të lirë, ecim, jetojmë, tregojmë me penën e krijimtarinë, organizimin e aktiviteteve me taban kombëtar e historik, se jemi aty, në tokën e mundësisë e demokracisë, dhe kjo është një arsye që ata e përkujtojnë 50- vjetorin e përjetësisë së Nolit tonë të Madh. Është ndjesia më e fuqishme e krenarisë kombëtare, është aftësia e talentit dhe penës së shkrimtarëve, ndjesitë që poetët e prozatorët i koordinojnë me ndjesitë e pararendësve të tyre, si gjënë më të bukur e të shtrenjtë të përjetësimit të vlerave kombëtare dhe identitetit kombëtar ashtu si pati bërë dikur ky uragan i shqiptarisë në Amerikë.

Noli…nuk besoj të ketë patur ndonjë armik personal

Ai ka qenë njeri i letrave dhe i humanizmit të thellë njerëzor, në ato përmasa, saqë nga burrë shteti u bë prift. Të bëhet prift dikush, do të thotë të jetë idealist patjetër, njeri që jeton mes botës njerëzore dhe asaj hyjnore, pra, njeri tolerant, i dhimbsur për njerëzit, i gjendur për ta, dhe, Noli, e pati të thjeshtë krejt të vishte rason e zezë. Me dhënien e meshës së parë në gjuhën shqipe dhe shkëputjen e ortodoksisë shqiptare nga ajo greke, janë dëshmi të një kthese historike në historinë e Rilindjes Kombëtare. Noli ynë i Madh ka qenë kryeredaktori i gazetës më të vjetër shqipe, “Dielli”, President Nderi i Shoqatës Pan Shqiptare “Vatra”, u diplomua në Universitetin e Hawardit, botues i “Adriatic Review”, “Republika” dhe përfaqësuesi i Lidhjes së Kombeve, Ministër i Punëve të Jashtme, Kryeministër i Shqipërisë, filozof, botues dhe përkthyes i shumë veprave letrare e fetare, dhe i vlerësuar nga kritika e kohës amerikane, në veçanti nga Presidenti Linden B. Xhonson. Një deklaratë brilante e Fan Nolit i kapërceu me të shpejtë kufijtë e mijëvjeçarit kur ai jetoi. Ai tha se populli shqiptar, me një shumicë dërmuese myslimane, zgjodhi në krye një prift ortodoks, siç vdiq ai. E ku ka kompliment më të bukur, se ky mesazh i tolerancës dhe bashkëjetesës fetare që mund t’i bëjë dikush popullit të tij se sa ky? Sidomos sot, kur ngado gëlojnë përplasjet fetare? Fan Noli i ka kapërcyer kufijtë e kulturës së intelektualëve të kohës, shqiptarë dhe jo shqiptarë. Ai është parë si një personalitet i shquar për atributet e një lideri shteti që ai i atribuoi vetes me restaurimin e identitetit kombëtar të shqiptarëve mbas disa shekuj të pushtimit otoman. Jo vetëm si kishtar, historian, studiues, shkrimtar, eseist, pamfletist por edhe si një burrë shteti, bëri që atdheu i tij të njihej në arenën ndërkombëtare, duke e shquar Nolin si një arkitekt i zgjimit e dinjitetit kombëtar, besimit dhe pika e bashkimit të shqiptarëve, sidomos në Amerikë. Brilantet e tija të veprave origjinale dhe të përkthyera, janë deri më sot, të pakritikueshme nga askush. Si poeteshë dhe publiciste, si një adhuruese e patjetërsueshme e Nolit të Madh, do të vëreja një shembull të mrekullueshëm për mua, për ne, njerëzit e letrave dhe për ata që aspirojnë galaktikën e letërsisë. Në qoftë se ne i themi “çifut” dikujt që është kurnac dhe që i tërheq gjithmonë kërraba nga vetja, Noli i madh ka qenë “çifut” i fjalës së përkorë. Ai ka qenë kur shkruante, si një punonjës i arit apo i zemberekëve të orëve. Aq poezi sa na ka lënë Noli, janë, që të gjitha, të derdhura në flori, ku nuk ke kurajën të heqësh apo të redaktosh, qoftë edhe një rrokje. Mirëpo, Noli, Konica, Mjeda, Migjeni, Fishta, etj, kanë lënë trashëgiminë e tyre që ne jemi të detyruar t’i referohemi, si zotërues të tyre. Pra, duhet të përkulemi me nderim përditë te “Profesor Noli” në përzgjedhjen dhe koncizitetin e fjalëve. Tregojnë se Noli, vetëm për të gjetur fjalën e bukur shqipe “gërdallë”, i ka shkruar letër një shoku të tij të fëmijërisë, që nga Amerika, ndërsa po përkthente Servantesin. Dhe kush na qe më në fund “gërdalla”? E kush tjetër, përveçse Rosinantit. Apo, tjetër. Pas luftës, kur i dërguan Nolit vepra të tjera të Shekspirit, të botuara në atdheun e tij, ai, si i përgëzoi për punën e lavdëruar me gjeniun anglez, i këshilloi nga ana tjetër duke u thënë se; “por, shqipja ka fjalë të tjera më të bukura, more djema”.

Noli, në tërë parametrat ka qenë modern

Kur udhëhoqi revolucionin e njëzetekatrës, i tërë Ballkani ishte monarki, pra, në një mënyrë arkaike e të drejtuarit. Noli, krejt ndryshe, organizoi republikë vendin e qeverisur prej tij, dhe, për më tepër, ai kërkoi të lidhej me pushtetin komunist të Rusisë së Leninit, duke vepruar me një diplomaci marramendëse. Fundja Lenini qe ai që denoncoi traktatin e fshehtë të Londrës për copëtimin e vendit tonë, por, nga ana tjetër, në atë kohë, komunizmi sovjetik u bë aspiratë e shumë popujve, shteti qe i madh, dhe nuk ishte aspak keq të kishte edhe simpatinë e kësaj fuqie që po rritej me bum të paparë. Dhe, rrëfanën e kishte…. Noli ishte aq energjik, humanist e reformator, diplomat, njohës i shumë gjuhëve të huaja, historisë e kulturës së popujve të ndryshëm, dhe mbrojtës i flaktë i çështjes kombëtare dhe i të drejtave të patjetërsueshme të kombit shqiptar, kur fati i Shqipërisë ishte në një rrezik të madh për t’i ndarë përsëri kufijtë, ai takohet me Presidentin e SHBA-së të asaj kohe, Wilson, duke i kërkuar mbështetjen e padiskutueshme të tij, dhe falë saj, Noli ynë i Madh do të ndalonte masakrën tjetër që donin të bënin shtetet evropiane me kufijtë e Shqipërisë. Duke e vlerësuar ndihmën e Presidentit Wilson dhe mbështetjen e patriotëve të vjetër dhe komunitetit shqiptar në Amerikë, përveçse zërit të tij të fuqishëm kombëtar, në Konferencën e Parisit më 1919, ai do ndërgjegjësonte zgjimin e kombit, me vargjet “Mbahu nëno mos kij frikë, se ke djemtë në Amerikë…” Aktualiteti dhe mesazhi i këtyre vargjeve vazhdon edhe për të sotmen për zgjidhjen e çështjes kombëtare, si një apel që i bëhet botës dhe Evropës për më shumë vëmendje ndaj kombit shqiptar dhe Kosovës, njohjen e Pavarësisë së saj ndërkombëtarisht. Pranimin e Shqipërisë në Lidhjen e Kombeve, Fan Noli e vlerëson si një arritje nga më të mëdhatë e shpirtërore të kombit e çështjes shqiptare. Kur e përzunë forca të financuara nga armiku shekullor i shqiptarëve, shteti serb, Nolin, këtë figurë poliedrike dhe që krahasohej me kokat më të ndritura të kohës, e zëvendësoi një njeri tjetër. Ai, për fat, që nuk e kishte as kulturën, as edukatën, as bagazhin, as elegancën e të qeverisurit dhe as qytetarinë e tij, por ishte një fshatar i zgjuar dhe manovrator nga Burgajeti i Matit, pretendenti se vinte nga familja mbretërore e Topiajve, Ahmet Zogu. Noli i madh u detyrua të ndahej fizikisht nga populli i tij. Atij nuk i mbeti tjetër, veçse atë pjesë të jetës që i kish mbetur, të vishej prift. Pikërisht në Amerikë. Ai e dinte se kush do të bëhej Amerika. Falë kishës së tij, shqiptarët e Amerikës ishin dhe janë të bashkuar më shumë se në asnjë vend tjetër të botës. Nën shembullin e Nolit të madh i mbajnë bashkuar shqiptarët sa e sa klerikë të nderuar si At Arthur Liolini, Federata Panshqiptare Vatra , Gazeta Dielli dhe shumë patriotë dhe atdhetarë të tjerë.
Raimonda MOISIU
Hartford CT USA