Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Në përkujtim të 10 vjetorit të Anita Bitrit

by

(Mbresa dhe kujtime nga një tragjedi shqiptare në Amerikë që mori jetën e tri hyjneshave shqiptare)/
Nga Keze Kozeta Zylo/
Ndonëse ka kaluar një dekadë që nga ikja tragjike e artistes së madhe shqiptare Anita Bitrit, përsëri Diaspora, gjithë dashamirësit e Anitës dhe artdashësit e kujtojnë me dhimbje tragjedinë që ndodhi në qytetin ku jetoi në Staten Island, në New York. Ishte një ngjarje tejet e dhimbshme ku u trondit çdo qënie njërezore që e dëgjoi në lajmet amerikane dhe shqiptare, ngase humbën tri jetë njerëzish. Ishin tri gjenerata: Anita, e bija Sibora dhe nëna e saj Hazbija. Ato u mbytën nga gazi, monoksidi i karbonit.
Ditën e shtunë në Brooklyn bashkësia shqiptare e udhëhequr nga Pastori amerikan Steve Galegor dha një përshpirtje në gjuhën shqipe në përkujtim të Anitës, bijës dhe nënës së saj, në 10 vjetorin e tragjedisë së humbjes së jetës së tyre. Pastori amerikan Galegor, i cili të befason me të folurën e bukur të gjuhës shqipe tha se edhe pse nuk kam qenë atë ditë në koncertin e lamtumirës, pasi ishja me shërbim në Tiranë, e përjetova me dhimbje të madhe humbjen e tri krijesave të Zotit që u ndanë nga ne para kohe. Gjithmonë do t’i kujtojmë me dhimbje e dashuri Anitën, Siborën dhe nënë Hazbijen të cilat humbën jetën tragjikisht në mjediset e shtëpisë së tyre në Staten Island në New York tha pastori amerikan Steve Galegor në përshpirtje. Në këtë përshpirtje ishte dhe vëllai i Anitës, Arben Bitri së bashku me të fejuarën e tij Kinon.
Në intervisten që dha për TV Alba Life në New York, ai kujtoi me dhimbje dhe lot në sy tragjedinë e tmerrshme që i ndodhi familjes së tij. Ai vazhdoi se sonte ndodhemi pikërisht në këtë vend të shenjtë në Kishën First Evangelical Free Church në Brooklyn, ku dhjetë vjet më parë të gjithë artistët e Komunitetit, Diaspora, artdashësit e shumtë, së bashku me Qemal Zylon si organizator kryesor në bashkëpunim të ngushtë me artistin e shquar Frederik Ndocin dhe orkestrën mirënjohur “Alba” të udhëhequr nga kitaristi i talentuar Edi Xhani, organizuan një koncert lamtumire në nderim të artistes vlonjate mbarë kombëtare Anita Bitrit. Ai shprehu mirënjohjen e pakufishme në emër të gjithë familjes së tij për nderimin e veprës që i bën Anitës dhe tha se do të punojë së bashku me artistët për të realizuar një dokumentar që trashëgimia e vyer e saj t’u ngelet brezave. Ndërkohë Q.Zylo kujtoi të gjithë bashkëpunëtorët, veçanërisht Frederik Ndocin, Edi Xhanin, ambasadorët e kulturës shqiptare Merita Halilin dhe Raif Hysenin, Vait Hajdarin, Sokol Asllanin dhe Maksim Vathin, artistët e shumtë, dashamirësit, mediat si Adem Belliun për kulturën shqiptare, Dalip Grecën për gazetën “Illyria”, të cilët u ndodhën pranë në vendin e ngjarjes pasi e dëgjuan gjëmën që ndodhi, ngjarje që u publikua në mediat e shumta. Ai shprehu dhe mirënjohjen për të gjithë amerikanët dhe bordin e kishës First Evangelical Free Church, pasi si i punësuar aty për vite me radhë, kujtoi ditën që kjo kishë hapi të gjitha dyertë për të organizuar koncertin e lamtumirës. Ajo që do të më ngelet gjatë në kujtesë vazhdoi ai është se në vendin që u organizua koncerti i lamtumirës, ishte planifikuar me kohë të organizohej ceremonia e një dasme amerikane, por kur bordit i paraqita se me shqiptarët duam të organizojmë një koncert lamtumire për artisten e shquar shqiptare, familjarët dhe Bordi me zemërgjerësinë më të madhe pranuan të shkonin në katin e nëndheshëm, përdhes, (basement siç e quajnë amerikanët) dhe na lejuan që ne t’i bënim nderimet e duhura tri gjeneratave që humbën jetën tragjikisht.
Çdo njeri mbart kujtimet e tij në atë ngjarje tragjike, dhe ne kësi rastesh është e vështirë të ngjesh fjalë ngushëlluese. Personalisht kurre s’do ta harroj telefonatën në kolegj në Brooklyn të Frederik Ndocit i cili me një zë vajtues më dha i pari lajmin e kobshëm për tri gjeneratat të mbytura nga monksidi i karbonit. Tepër e rëndë ishte për vellain e Anitës, Benin jo vetëm tragjedia, por edhe sepse ai se kishte takuar kurrë Siborën, për shkak dokumentash, një ëngjëll që premtonte shumë për të ardhmen, por mjerisht ai erdhi për të përcjellë trupat në Atdhe, në Vlorë. Beni kishte dëgjuar vetëm zërin e saj qindra herë në telefon, dhe shprehjen aq të bukur të mbesës së tij Siborës duke i thënë në anglisht: “I love you Daja”!
Arti i Anitës, këngët e saj, violina e bukur, tekstet muzikore që krijonte, i përkasin fondit të artë të muzikës shqiptare. Nga të gjithë folësit atë ditë ajo u pagëzua si Pop Star i muzikës shqiptare, por mjerisht shpesh herë na duhen histori të dhimbshme si tek kalaja e Rozafës, që të dalin në pah madhështia dhe gjenialiteti i popullit tonë. Nga shpirti atë ditë në ceremoni i dhashë lamtumirën me këtë poezi: Kjo vdekja e zezë/ muret i çanë/ për tri hyjneshat që vdekjen panë/. Tmerruar nga lajmi rrugën mora/ kalova me drita të kuqe vetëtimë/ në cep të rrugës frymën ndalova/ ngriva statujë kur pashë shtëpinë/. Zemra më rrihte si e zënë në faj/ si labe e qava: e mjera e mjera/ ndenja gjatë, por porta s’u hap/ ndeza qiririn dhe e vura tek dera/. Vitet do të ikin dhe shpejt do të kalojnë/ loti i mërgimtarit do të ngelet në derë/ Orkestra “Alba” shpesh do të ekzekutojë/ këngët e tua në tastierë/. More helmin në zemër, ike larg Anita/ ndoshta të gjeje qetësinë/ bashkë me violinën si shelg lotues, le dhe këngën/ dhe me zërin tënd pavdeksinë!
Duke përfunduar në vesh ende kam zërin e vogëlushes, zërin e një ëngjëlli Siborës e cila i këndon mamit të saj si: Jam e bekuar si ty, kënga ime le të jehojë, për mamin le ta dëgjojnë…
Kënga dhe Zëri i Anitës kur këndon me të bijën e saj Siborën në duet duket sikur vazhdon të mbush qiellin si cicërima zogjsh, si zëra në përjetësi!

Tetor, 2014
Brooklyn, New York

BUKURITE SHQIPTARE- Berati, qyteti i çudirave, i një mbi një dritareve

by

*Turistët mahniten me tavanet e drunjta e të gdhendura dhe kërkojnë t’i blejnë…/
*Berati, qyteti i çudirave, i një mbi një dritareve…/
Shkruan: Harallamb Kota-Studiues i letrave shqipe/
Pas katër vitesh, në datën 16 qershor 2014 në shoqërinë e Prof. Dok. Hysen Kordha dhe gazetarit e botuesit të njohur z.Zylyftar Plaku, isha përsëri në qytetin e paraardhësve të mi, në Beratin e dashur të familjeve Kota. Qyteti qëndron hijshëm nën këmbët gjigante të kalasë mitike, ndërtuar me gurë nga mjeshtrit Parthan, midis të cilëve janë dalluar mjeshtrit Kota (gurskalitësit). Në Berat kishim ardhur të promovonim librin tim me poezi dhe kishim ftuar, nxënës të shkollave, punonjës të Bashkisë, Këshillit Bashkiak, Këshillit të Qarkut, historianë, studiues dhe qytetarë të Beratit. I pranishëm në këtë ngjarje me karakter kulturor dhe letrar ishte edhe Kryetari i Bashkisë Berat z. Fadil Nasufi, i cili me praninë e tij, tregoi mbështetje për këto aktivitete kaq të rëndësishme për qytetin dhe rilindjen e ndjenjave artdashëse të qytetarëve beratas. Atë ditë qyteti mitik i Beratit, zhurmonte nga mjeshtrit e rinj gurskalitës. Me çekiçë në duar, ata shtronin shëtitoren e qytetit me gurët e latuar, duke e lidhur më fort historinë e gurtë të kalasë mitike me historinë e gurtë të pedonales së sotme. Në 12 tetor 2014, isha përsëri në qytetin mitik. Berati në kryesimin e z.Fadil Nasufi, kryetar i Bashkisë dhe me mbështetjen e Kryeministrit Edi Rama, ka vite që po merr frymë nga hapësira e gjelbërimi. Po gjallon çdo ditë e më dukshëm nga turistë të panumërt dhe kurioz për të parë dhe zbuluar të kaluarën mitike të qytetit, kishat e tij mesjetare ndërtuar mbi themele tempuj pellazgjik, apo paleokristian, xhamitë e vjetra ndërtuar pas pushtimit otoman dhe ikonat mahnitëse të pikturuara nga Onufri e nxënësit e tij. Shtatorja e Kostandinit të Madh në shpatullën perëndimore të kalasë, i befason dhe i tërheq të mësojnë diçka për arsyen e vendndodhjes në kështjellë. Ciceroni nuk e njeh historinë. Dituria për ardhjen në kala të Shën Palit dhe 300 vjet pas tij’ e Kostandinit të Madh, do sillte më shumë turistë e më shumë të ardhura për qytetin. Shtëpitë në Goricë, Mangalem dhe në Kala, kanë hapur dyert dhe shërbejnë për fjetore. Turistët mahniten me tavanet e drunjta e të gdhendura. Kërkojnë t’i blejnë dhe për këtë qellim afrojnë para në shuma marramendëse. Pronarët e vjetër dhe autoktonë, nuk pranojnë t’i shesin, por i ruajnë për të provuar vjetërsinë e qytetit dhe krenarinë e tyre për vlerat e trashëguara nga të parët. Njëra nga këto familje fisnike qytetare beratase është edhe ajo e z.Ymer Kordha. Ngjitja në kala është biblike, ndërsa kështjella të puq me mitologjinë aq shumë, sa turistë amerikanë, evropianë, australianë, japonezë, etj., qëndrojnë, ecin në rrugët e kalldrëmta, ulen në sokakët e gurtë të portave të drunjta dhe kërkojnë të blejnë shtëpi. Largimi i tyre nga kalaja është mallëngjyes dhe mbresëlënës, kur i sheh aq të dëshiruar për të mos u larguar, apo duke qarë me lot pasi kapërcejnë portikun e madh të drunjtë. Atë ditë në ora 1100, u inaugurua shëtitorja e re, “Pedonalja e Gurtë”. Mijëra banorë të pranishëm gëzonin dhe ndjeheshin krenarë për qytetin e tyre, dhe vlerësonin pedonalen duke ndjerë në plloçat e gurta të shtrojës së saj, vazhdimësinë dhe harmoninë me kalldrëmin e gurtë të rrugëve të vjetra në “Kala”, “Mangalem” dhe “Goricë”.

Mesazhi i mësuesit të burgosur dy herë nga sllavët : Mos i harroni Vuthajt!

by

Mësuesi Imer A Ahmetaj:”Kthehuni vuthjanë se guri rëndë peshon në vend të vet , e vendin njerëzit e mbajnë,njerëzit janë ata që i japin jetë!”/
Nga Ukë Gjonbalaj/
VUTHAJ – Gusht 2014: Imer Ahmetaj, u lind më 22 prill 1929 në fshatin Vuthaj , në një familje malesore. Ende, pa i mbushur 3 pranvera më 5 maj 1931 prindërit e tij detyrohen të emigrojnë për në Shqipëri nga dhuna dhe terrori që i bëhej popullatës shqiptare në këto treva nga sundimi i padurueshëm i Mbretërisë së SKS. Familja Ahmetaj së bashku më se 98 familje, të tjera nga trojet shqiptare pas një rrugëtimi të mundimshëm u vendosën në rrethinat e Shkodrës, në Shtoj, e cila më vonë është quajtë Gucia e re. Më 1939-40 ai filloi shkollën por u detyrua t’a ndërpresë si shkak i Luftës së Dytë Boterore. Më 1 gusht 1943 , në moshën 15-të vjeçare kyçet në radhët e Batalionit, “Perlat Rexhepi,, dhe më vonë në Brigadën XXVll të- Divizionit të Korçës, deri me 11.02.1946.
Familja Ahmetaj e cila në atë kohë shquhej si familje përparimtare,ndoshta nga tradita dhe tiparet e veta që i mori nga fshati i tij Vuthaj, apo nga qyteti i Shkodrës, që ishte dhe është djep i dijës dhe kulturës shqiptare, në periferinë e të cilit jetoi , me gjithë varfërinë dhe skamjen që mbretëronte në atë kohë.Fëmijët i kyçi qysh atëhere në shkollë dhe ata treguan sukses.
Më 15.02.1947 kthehet në vëndlindjen e tij në Vuthaj, për të jetuar së bashku me prindërit dhe motrën – derisa vëllau më i madh Hyseni mbeti në Shqipëri.Ndonëse më i ri me moshë, ai u rritë dhe u edukua në një shoqëri burrash me Sadik Bekteshin, Rexhep Ramen, Sylejman B. Ahmetaj, Hysen A.Ahmetaj (vëllai i tij me të cilin kishte ndryshim moshe 18 vjet dhe në atë kohë kishte të kryer shkollën dhe e zotëronte mirë gjuhën italiane). Me të ardhur në Vuthaj , në vendlindje, filloi aktivitetin e tij me shoke të tjerë vuthjanë, ku kryen semimaturën.
Ne vitin shkollor 1947-1948 emrohet si mesues ne shkollen shqipe ne Vuthaj.Më 1948 përfundon kursin pedagogjik për aftësimin e mësuesve të përkohshëm në Ulqin. Më 1950 privohet nga liria lidhur me IB dhe pas 5 muajëve të kaluara nën hetime të egra në një nga burgjet e Malit të Zi, në Cetinje lirohet si i pafajshëm.Më 1951 emërohet si mësues në shkollën shqipe në Vuthaj, ndërsa më 1954 -56 emërohet në ciklin e lartë të shkollës fillore, në gjuhën amë në Guci, deri sa më 1956 kthehet përsëri në Vuthaj. Më 1962 burgoset përsëri dhe në mungesë të fakteve i shqiptojnë masën e sigurisë , internim-largim nga familja. Dy vjet e gjysmë i kaloi në burgun famëkeq në ishullin Grgur, ujëdhesë në detin Kroat. Pasi kthehet nga burgu ,nuk e rikthejnë në punë, dhe ai detyrohet të shkojë në Kosovë, në Pogragje të Gjilanit dhe Istog, duke punuar në profesionin e tij. Më 1967-68 kreu shkollën e lartë pedagogjike , të cilën e filloi në Prishtinë dhe më pastaj në Prizren – dega e gjuhës dhe letërsisë shqipe. Pensionohet në vitin 1989 dhe definitivisht kthehet në vendlindje të tij në Vuthaj.
Aty ku dhe unë me shumë mall dhe respekt e takova një ditë Vere, gjatë pushimeve në vendlindjen time. Megjithëse, në moshën 85 vjeçare ishte në një gjendje shumë të mirë shëndetsore, me një fizik karakteristik të burrave të këtyre anëve me një memorie të kthejlltë si më parë; u tregua i gatëshëm për të zhvilluar këtë bisedë për Gazetën Dielli në Amerikë.

Kujtime të largëta

(Kushtuar mësuesit tim në Vuthaj)

Në portën e shkollës dy milicë të zinj
Si dy sorra të zeza në një shkreti Ai midis tyre me hekura në duar
Atij ne i pamë vec dy pika lot
Që I ranë nëpër faqe me vertik
Kur s deshtëm ta linim me ta me ikë.
Ashtu I lidhur na përqafoj fort Prandaj cdo herë kur vjen Pranvera Kacurrelin e tij sikur ma tund era……
(Eshkruar nga nxënësi i tij:Mem Isufi Gjonbalaj,që me mbylljen e Tetëvjecares së Gucisë, doli në Shqipëri)

Zoti Ahmetaj let’ju kthehemi edhe një herë kujtimeve nga jeta juaj. Kur u hap për herë të parë Shkolla shqip në Vuthaj dhe kush ishin mësuesit e parë?
– Shkolla fillore me mësim në gjuhën shqipe në fshatin Vuthaj për herë të parë u hap nga mesi i muajit dhjetor 1945-1946 me dekretin e Ministrisë për arsim të Malit të Zi, edhe pse në mungesë të të dhënave , thuhet se Vatra e gjuhës shqipe – Shkollës shqipe në Vuthaj – Guci daton që nga viti 1916 – 17 me mësuesin Josip Rela. Ky vit mban në vehte ngjarje me karakter historik për tërë Vuthjanët e më gjerë, sepse, u hapën shtigjet e diturisë. Vuthjanët i thanë lamtumirë të kaluarës së errët historike. Vuthjanët, pasi dëgjuan lajmin u tubuan si rrufeja në vendin e caktuar për t’u hapur shkolla. Festuan sepse kjo ditë ka qenë endërr e parealizuar , ditë që na ishte mohuar nga osmanllinjët më se pesë Shekuj. Ditë, kjo që na është mohuar në kohën e robërimit serbomadhe, qëllimisht,duke na i mohuar të drejtat për shkollimin në gjuhën amtare. Një mohim i së drejtës të shkollimit në gjuhën shqipe, na u bë edhe në kohën e ashtuquajtur ,” Shqiperia e madhe ,,.
Mesuesit e parë apo t’i quaj më mirë – Pishtarët e arsimit në Vuthaj patën fatin të jenë : Ahmet Islami Rexhepagiq nga Plava, Ibrahim Shabani Gjonbalaj nga Vuthajt , Isa Elezi Ulaj nga Vuthajt, Hysen Cuku nga Ostrosi i Krajës, Sulejman Avdic nga Katerkolla-Ulqini dhe unë Imer Ali Ahmetaj nga Vuthajt.
Këta janë veteranët e arsimit, që ushtruan profesionin e mësuesit në shkollën fillore Vuthjane, në fillimet e para. Ndërsa mësuesi i parë që dual para nxënësve vuthjanë ishte Ahmet I .Rexhepagiq nga Plava.
Mësimi zhvillohej në kushte të vështira, çdo gjë mungonte për procesin mësimor, përveç vullnetit të nxënësve dhe mësuesve.
Në mungesë të objektit shkollor, kurset u mbajtën me heret në kasollen e Bali Syles Gjonbalaj (mejtepi), pastaj mësimi në shtëpinë e Dushe Dashes, shtepinë e Beqir F.Ahmetaj, Sherif M, Ahmetaj dhe në kullën Selman Fazlis Gjonbalaj , në katin e tretë. Dua t’a përmendi se Selman F. Gjonbalaj ishte nxenes i Josip Relës .
Më 1946-47 mësuesi i parë u transferua në shkollën fillore në Guci , po në gjuhën shqipe , ndërsa në Vuthaj emërohen dy mësues tjerë Sulejman Avdiqi e Hysen Cukoviqi , dhe pas një vit pune transferohen – Sylejmani në Martinaj e Hyseni kthehet në vendlindje, në Kraje-Ostros.
Ndërsa më 1947-48 , Ministria e Arsimit për herë të parë dekreton tre djem vuthjan për mësues në shkollën shqipe në Vuthaj – Ibrahim Gjonbalaj, Imer Ahmetaj dhe Isa Ulaj, të cilët me dinjitet, ndergjegje te madhe iu përveshën punës me nxënësit, dhe puna e tyre në procesin edukativo -arsimor vuri bazën e shkollimit të vuthjanëve, që nga ajo kohë e në vazhdim.
Mësuesit e permendur në atë kohë janë nismëtar të shumë aktiviteteve të zhvilluara në Vuthaj. Vlen të përmendet aksioni i ndërtimit të shkollës, që filloi e u krye me mjete dhe punë vetanake të vetë vuthjanëve. Me ndërtimin e objektit të shkollës nxënësve u afrua mësim më i mirë dhe kushte më të mirë se sa në shtëpitë private, ku zhvillohej mësimi. Objekti i shkollës u ndërtua ne vitin 1952-53,në mes të fshatit, në Mokën, ku mendohej se të gjithë nxënësit do t’a kishin më lehtë ardhjen në shkollë.
Vlen të përmendet se aktivitet tjetër ishte edhe elektrifikimi i fshatit ku të gjithë vuthjanët dhanë kontributin e tyre maksimal me punë fizike dhe për një kohë të shkurtër arriti edhe drita në çdo shtëpi, duke ndryshuar jetën e fshatarëve për të mirë.
– Çfarë ishin tekstet shkollore – mësimore, dhe nga furnizohej shkolla me libra programet mësimore?
– Në fillim tekstet mesimore kanë munguar për mësim në gjuhën shqipe dhe mjerisht, mungojnë edhe sot për nxënësit me mësim në gjuhën shqipe. Nuk kishte as fletore , nuk kishte banka dhe materiale të tjera logjistike. Fshatarët punuan prej drurit bankat, të cilat i quajtën atëhere “latna,, që kishin 3 metra gjatësi , dhe në shkollë ishin tri gjithsejt . Nxënësit kishin nga një copë dërrasë, ku shkruanin me shkumës dhe i fshinin përsëri, detyrat.
Nga librat kishim ,,Abetaren,, dhe ,,Libër Leximin,, derisa për lëndë të tjera as që bëhej fjalë mbasi nuk kishte libra, gjë që ishim të detyruar të merreshim me përkthimin joprofesional nga gjuha serbokroate dhe ua diktonim duke ju falenderuar vullnetit të fortë të mësuesve dhe intelegjencës natyrale të nxënësve – Megjithatë ne jemi krenarë sepse suksesi s’ka munguar. Dmth, në fund të vitit në bazë të suksesit, gjithmonë ka zënë vendin e parë ndër shkollat më të mira , kuptohet në gjuhën shqipe në atë trevë. Dhe , sipas një statistike, që e bëri Ministria e Arsimit e atëhershme , fshati Vuthaj – doli i pari në vend që e hoqi analfabetizmin ne ate kohe,dhe është interesant se nga vitet e 80-ta do jetë ndër fshatrat me më shumë njerëz me shkollim të lartë, në vend.
Programi mësimor i hartuar nga Ministria e Arsimit – ka qenë i cunguar në gjuhën shqipe sa i përket historisë kombëtare, gjografisë, edukatës muzikore, artit dhe mësimit për lendën e gjuhës shqipe. Mendoj se edhe sot mungojnë tekstet mësimore në gjuhën shqipe!
– Sa nxënës kishte shkolla e Vuthajt- në fillim të saj dhe sa ishin të përfshira vajzat vuthjane në shkollim e asaj kohe?
– Në vitin 1945-46 kur Shkolla fillore në Vuthaj nisi mësimet , nxënës të regjistruar përherë të parë kanë qenë mbi 90, të moshave të ndryshme prej 7-14 vjeçar, mbi 30 përqind ishin të gjinisë femërore.
Mësuesi i parë Ahmet I. Rexhepagiq, të gjithë nxënësit i ka grupuar në klasën e parë.Në mbarim të gjysmëvjetorit të parë, ai ka bërë seleksionimin e nxënësve. Duke patur kështu për herë të parë perparimin e nxënësve në procesin mesimor dhe moshën. Kështu që më shumë se gjysma e tyre, i ka kaluar në klasën e dytë.Pra, në mbarim të vitit shkollor, përfundojnë mësimin; klasën e parë dhe e dytë, kështu që në fillim të vitit të ri shkollor 1947/48 – shkolla nisë punën e saj me tri klasë ,e l-rë ,e ll-të,dhe e lll-të, me nga një paralele.
Vijimi i vajzave vuthjane në shkollë nuk ka qenë problem asnjëherë, mbasi ka rastisë, që gjinija femërore ka dominuar ndaj asaj mashkullore.
-Në se kthehemi në retrospektivë tek vitet- Viti 1956 ,si ju kujtohet ,kush ishin ata vuthjanë ,që e mbrojtën shkollën shqipe,e cila ishte e vetmja në Mal të Zi, që nuk u mbyll asnjëherë ?
-Viti kalendarik 1956 për shkollat me mësim në gjuhën shqipe ka qenë tragjik dhe i rënd! Në ketë vit organet shtetrore ndërrmarrin një aksion të maskuar, me qëllim të caktuar – lufte për mbylljen e shkollave në gjuhën shqipe në teritorin e Malit të Zi ,duke pretenduar jo mbyllje po , simbas tyre “reforma për riorientimin e shkollës shqipe”, në gjuhën serbokroate, duke aluduar gjoja në të mirë të shqiptarëve, që kur të kryejnë shkollën të punesohen më lehtë.
Ne si mësues e kundërshtuam këtë aksion në mënyrë kategorike dhe në mbledhjen e mbajtur me disa përfaqësues nga Ministria e Arësimit në Vuthaj bëmë kundërshtimet tona, që ju bashkangjitën edhe vuthjanët me këmbëngulje,kryesisht në perjashtim të dy tre vetave.
Ndër vuthjanët më të flakët ishin Adem Sadiku Qosaj. Adem Selmani Gjonbalaj, Bali Syla Gjonbalaj, Mustafe Arifi Çelaj, Ram Alia Ulaj,Bajram Hasani Gjonbalaj etj . Këtë program famëkeq të Ministrisë së Arsimit të atëherëshëm e kundërshtuan dhe nuk u pajtuan kurrë. Ata nxënës që kishin mbaruar mësimin në shkollën fillore, në gjuhën shqipe në Vuthaj, të moshave të ndryshme, nga pamundësia që të vijojnë në gjuhën shqipe ikën në Shqiperi, duke vazhduar atje shkollimin e metutjeshëm.Shumica nga ata nuk u kthyen më, por të gjithë kanë mbaruar fakultete të ndryshme.
Duke ju falenderuar vendosmërisë së vuthjanëve që mbrojtën shkollën shqipe, aq me vendosmëri, pas tri vjetëve u hapën shkollat shqipe në Martinaj, Doli dhe cikli i lartë në Guci.
-A mund të na sillni disa nga kujtimet tuaja për kolegët me të cilët keni punuar së bashku?
-Kur flet njeriu për kolegët e punës së përbashkët shumëvjeçare në të njëjtën shkollë , në të njëjtin profesion të shejtë të mësuesisë , nuk është lehtë, të kaplojnë emocionet, dhe ndjenjat e perziera – pasiqë, tani për shkak të viteve të gjithë pothuajse janë të ndjerë.Për të gjithë ata që punuam bashkë kam fjalët më të mira, dhe përulem me respekt të thellë për çdo njerin. Kanë qenë njerëz të ngritur, përparimtarë ,të pajisur me virtyte të larta njerëzore. S’ka qenë lehtë në një fshat si Vuthajt, paksa të mbyllur nga vetë natyra, një trevë e lenun pas dore, dhe e shtypur nga regjimi, me sakrifikua çdo gjë, për punën e mësuesit duke punuar me aq vullnet , duke perjetuar probleme të nderlikuara, por duke ju falenderuar karakterit të fortë njerëzor dhe kombëtar ishim të pamposhtur.S’kishim intriga, xhelozi me njeri tjetrin. Andaj edhe sot i kujtoj me respekt dhe kosideratë të lartë.
Gjithashtu, mund të them se mëkat do të ishte sikur të gjitha të arriturat në fshatin Vuthaj dhe sukseset në shkollën e Vuthajve, t’ua përshkruanim vetëm tre pishtareve të arsimit të permendur me lartë ,sepse do t’u hynim në hak mësuesve të tjerë që punuan më pastaj, me tërë qenien e tyre, në këtë shkollë. Dhe, aktivitete të tjera në fshat siç ishin dhe janë Ramiz I. Gjonbalaj, Sadri A.Gocaj, Ramadan B.Gjonbalaj, Hasan I. Gjonbalaj, Halil Z.Brucaj. Neriman Sadrijaj dhe Hasan R.Gjonbalaj. Pra do të thoja me plot gojën Respekt për të gjithë!
Cili ishte viti i largimit tuaj nga Vuthajt dhe arsyeja ?
Pushtetit të asaj kohe, natyrisht që nuk i konvenonte aktiviteti ynë, konkretisht puna ime, vullneti dhe kundërshtimi im për mbylljen e shkollës shqipe në Vuthaj, puna dhe suksesi me nxënësit. Si pasojë e gjithë kësaj më 1 mars 1962 – duke mbajtur orën e mësimit, në mënyrë jo njerëzore para nxënësave, më privojnë nga liria, duke më akuzuar për të gjitha veprat penale të veprimtarisë kundër popullit. Më kujtohen nxënësit , mbeten duke qajtë! Pas 6 muaj hetime, në mungesë të fakteve me shqiptuan dënimin me kohezgjatje dy vjet e gjysmë. Largim nga familja – internim, dhe me dërguan në ishullin famëkeq të ashtuquajtur Gërgur në Detin Adriatik – Kroaci. Nuk ishte lehte sepse në shtëpi lashë prindërit e vjetër, hallën ,motrën ,nusen e re dhe tri vajzat. Por, duke iu falenderuar familjes, dhe karakterit tim,i përballova dhe në fund të gushtit 1964 – u riktheva në shtëpi.
Dëshira që të kthehem në vendin e punës, aty ku e fillova me vullnet nuk mu realizua sepse Ministria e Arsimit ma refuzoi kërkesën time, dhe pranoi një mësues tjetër shqiptar.
U detyrova përsëri të dal nga shtëpia, lashë familjen, dhe shkova në Kosovë, ku më 30 shtator 1964 në bazë të një konkursi plotësues u pranova si mësimdhënës i gjuhës shqipe, në Shkollën fillore ,,Liria ,,në Pogragje të Gjilanit. Më vonë më zgjodhën edhe si drejtor të po kësaj shkolle. Aty punova 7 vite me radhë dhe duke ju falenderuar punës dhe sjelljes time, arrita nga autoritet të merrja dhe përkrahje të madhe në kolektiv të shkollës dhe tek pogragjalitë.
Në vitin 1970-71 kalova të punoj në shkollën fillore ,,17 Nëntori,, në Istog ,ku punova më se 19 vite ,më të njëjtin vullnet dhe pasion deri më 1 shtator 1989 – kur dhe u pensionova dhe u ktheva në vendlindjen time, në Vuthaj.
Tash kur mendoj dhe e kthej kohën pas, gjithë ato peripeti,gjithë ai vullnet i im dhe i shokëve është kurorëzuar me sukses, sepse shkolla shqipe në Vuthaj u bë vatër arsimi, çerdhe diturie prej së cilës dualën vetëm deri në vitet e 90-ta më se 218 veta me fakultet prej këtyre 54 vajza vuthjane janë edhe sot me fakultete të ndryshme.
Ideali im u realizua sepse arrita t’i shkolloj 6 fëmijët e mij, 5 vajzat dhe djali tash kanë të kryer fakultetin dhe njëra nga vajzat ka Doktoruar në lëminë e shkencave mjekesore, gjë që Kosovës i jam mirënjohës tërë jetën.
Së fundi – Cila është porosia e juaj për gjeneratat e reja vuthjane?
– Më beso, kjo është pyetja më e vështirë, më e rëndë për mua! Gjatë gjithë bisedës që e zhvilluam bashkë të fola me krenari, me respekt me emocione, për shokët – mësuesit e parë, për vuthjanët që bënë çmos dhe me guxim e mbajtën të hapur shkollën shqipe në Vuthaj. Pra, për nxënësit vuthjanë, që ishin të rrallë me një vullnet të paparë,në mosha të ndryshme, iu kapën shkollës ,në kushte shumë të vështira arritën sukses. Dhe, sot si në Kosovë, Shqipëri, e kudo nëpër botë, takon vuthjanë, janë me familje intelektuale dhe të suksesshëm. Por, fatkeqësisht, akoma vështirësitë për t’u punësuar, problemet e natyrave të ndryshme, dëshira për një jetë më të mirë dhe vuthjanët ikin, shpërngulen për çdo ditë. Nga frika se shkolla do të mbetet pa nxënës ,vendi është i zbrazët ,Vuthajt, janë shkretë, kam një porosi:” Kthehuni vuthjanë ,se guri rëndë peshon në vend të vet , e vendin njerëzit e mbajnë ,njerëzit janë ata që i japin jetë !
Ndërsa, së fundi të falenderoj Ukë Gjonbalaj , për respektin dhe kohën që ma kushtove!
Respekt për Ty dhe gjithe ata që dualën nga kjo shkollë nga ky vend!
Mos i harroni Vuthajt!
Vuthaj, Gsht 05.2014
Uke Gjonbalaj

PAPA PALI VI PËR SHQIPTARËT DHE KARRIGA BOSH E SHQIPËRISË NË OKB

by

Nga Frank Shkreli/
Të djelën, në mbyllje të Sinodit të Jashtzakonshëm mbi Familjen që u mbajtë në Vatikan, Papa Françesku celebroi meshën me këtë rast në Sheshin e Shën Pjetrit. Gjatë meshës, Papa Françesku beatifikoi paraardhësin e tij Papa Palin e VI, duke e shpallur atë të lumtur. Me këtë njoftim, Papa Françesku e cilësoi Palin e VI si një “Papë të madh”, si një të “krishtër guximtar” dhe një “apostull të palodhshëm”. Kardinali italian Giovanni Battista Re u citua të ketë thënë për Papa Palin VI, se ai ishte “një mendimtar i madh” dhe “shumë i ndjeshëm ndaj sfidave të botës moderne”. Ai tha gjithashtu se Pali i VI ishte i vetdijshëm se shumica e njerëzve në këtë botë nuk ishin katolikë, fakt ky që e bënte atë një “burrë të madh të dialogut”, jo vetëm me përfaqsues të besimeve të tjera, por edhe me ata që nuk i përkisnin asnjë besimi. Kardinali Battista Re u citua nga media të këtë thënë se Papa Pali VI, “ishte shembull i dialogut duke treguar respekt për të tjerët, si njëri që dëgjonte dhe respektonte pikëpamjet e tyre dhe si i tillë besonte se çdo njeri ka vlerë….”
Papa Pali i VI është njëri prej papëve që nuk njihet aq mirë nga shqiptarët, pasi jetoi dhe veproi gjatë luftës së ftohtë dhe kur feja ishte e ndalur me ligj në Shqpëri dhe ishte edhe koha e ndjekjeve dhe persekutimeve të klerit katolik në Shqipëri, në një kohë kur regjimi komunist i Enver Hoxhës e quante Vatikanin si “qëndrën e obskurantizmit botëror”. Megjithkëtë, besimi i Papa Palit VI në vlerat dhe në traditat dhe vetitë cilësuese të shqiptarëve, si dhe respekti i tij ndaj historisë së shqiptarëve dhe të vuajtjeve të tyre në përgjithësi, e sidomos respekti ndaj heroit kombëtar të shqiptarëve Gjergj Kastriotit – Skendërbe, u tregua me pritjen që ai u bëri shqiptarëve në vitin 1968, me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Fatosit kombëtar.
Shqiptarët kishin shkuar në Romë për të festuar 500-vjetorin e vdekjes së Gjergj Kastriotit nga të gjitha anët e botës së lirë, përveç nga Shqipëria komuniste. Kishin vajtur atje arbëreshët e Italisë, shqiptarë nga Kosova,mërgimtarë nga Europa dhe Australia, madje edhe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Organizata Pan-shqiptare Vatra ishte e pranishme në krye të një delegacioni shqiptaro-amerikanësh, që i printe i ndjeri Anthony Athanas. Ishin këto festime e kujtime 3-4 ditëshe në Romë dhe në Vatikan më 1968, ku mërgimtarët e ri të arratisur nga murtaja e komunizmit e shekullit 20 u bashkuan me arbëreshët që ishin detyruar të largoheshin nga trojet e tyre nga otomanët pesë shekuj më pare. U bashkuan në Romë dhe në Vatikanpër një takim vëllazërimi, rreth heroit të tyre kombëtar, pa dallim feje as krahine — ashtu si ishte dikurë dhe si duhet të jetë edhe sot. Revista Shëjzat e botuesit Ernest Koliqi, në një përshkrim të gjatë të festimeve, shkruante se emëri i Shqipërisë dhe i Fatosit të saj Gjergj Kastrioti -Skënderbeu gjatë festimeve të 500-vjetorit, bëri jehonë anë e mbanë botës si asnjë herë më parë, falë edhe fjalimit të mbajti me atë rast para shqiptarëve Papa Pali i VI. Në fjalimin e transmetuar nga media ndërkombëtare e kohës, Papa Pali i VIiu drejtua shqiptarëve të pranishëm dhe “gjakut të shprishur” të përhapur anëe mbanë botës me këto fjalë:
“Bijë fort të dashur Shqiptarë,
Po ju sjellim një mirëseardhje të veçantë në këtë ditë që jeni mbledhur për të kujtuar 500-vjetorin e Gjergj Kastriotit – Skanderbeg, fatosit tuaj të emërit të krishterë, pranë kësaj Selie Apostolike, të cilën mund ta konsideroni si shtëpinë tuaj atnore.
Ne ju shohim me kënaqsi, pse e dijmë se shpirti me të cilin ju e kujtoni këtë ditë është ai i gjithmonshmi i fisit tuaj, i cili gjithëherë, mbi çdo interes ka vendosur vlerat e trashëguara të Besës, të Nderit e të Burrënisë (fjalë këto që Papa Pali i VI i tha në gjuhën shqipe).
Fatosi Skandërbeg ka qenë personifikimi i gjallë i këtyre cilësive: ai ua ka lënë si trashëgim, bashkë me miqësinë e miqëve të vjetër të Atdheut tuaj, ndër të cilët kjo Seli Apostolike gëzohet se bën pjesë, mbasi e numëron veten ndër ata që kurrë s’i dolën fjale. Këto virtyte Gjergj Kastrioti ua ka lënë në roje trashëgim të shënjtënë Atdhe dhe në mërgim.
Dhe nëqoftse se historia ju ka parë të shtypur e të shpërndarë, mirësia e Zotit ka premtuar që ju, me të gjitha të mirat e gjakut tuaj të shprishur, (edhe këto fjalë Papa Pali i VI i tha në shqip) me veprimtarinë e gjallë që e kini në shpirt dhe me njohuri të fituara, u bëtë urë miqësishë e bashkpunimesh, dhe në këtë mënyrë jeni bërë para-ardhësit e ekumenizmit modern.
Urimi ynë në këtë rast pra për ju, për të gjithë Shqiptarët, të jetë që vuajtja të shoqërohet gjithmonë nga shpirti i juaj kreshnik që kini trashëguar nga të Parët tuaj. Uroj që kjo trashëgimi të japë mundësi dhe meritim, që të jeni element kuptimi dhe paqeje ndërmjet fisesh e gjuhësh të ndryshme.
Këso dore do të rindërtohet testamenti i Skandërbegut dhe Atdheu i juaj do të shkëlqejë me meritime të reja, Atdheu i juaj, të cilin na e kemi aq fort për zemër dhe që e bekojmë me dashuri atnore.”
Shqiptarët e shpërndarë në të gjitha anët e botës së lirë kishin vajtur në Romë për të kujtuar heroin e tyre kombëtar, Gjergj Kastriotin Skënderbe — i cili në 500-vjetorin e vdekjes i mblodhi ata ashtu siç i pat bashkuar princat shqiptarë më 1444 kundër armikut të përbashkët. Kishin vajtur aty gjithashtu për tu takuar me Papën me këtë rast nga dhe per të dëgjuar fjalët përshëndetse dhe tepër miqësore ndaj kombit shiqptar dhe për të marrë bekimin e tij.
Megjithëse me 1968 dhe në raste të tjera, Papa Pali i VI ishte shprehur me një fjalor superlativ për Shqipërinë, për Shqiptarët dhe për heroin e tyre Gjergj Kastriotin – Skënderbe, regjimi komunist i Enver Hoxhës i shikonte ndryshe rrjedhat e historisë së Vatikanit me Shqiptarët.Tre vjetë më heret në tetor të vitit 1965, Papa Pali i VI ishte Papa i parë në histori që vizitoi Shtetet e Bashkuara dhe i pari udhëheqës i Kishës Katolike që ishte ftuar të mbante një fjalim para Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB). Bota priste me ankth mesazhin e parë të një Pape para OKB-së, në të cilin ai bëri thirrje për paqë duke deklaruar, “Kurrë më luftë, kurrrë më….” Në atë fjalim, ai i bëri gjithashtu apel ndërgjegjes morale të njeriut duke thënë, se “Ka ardhur koha për një moment reflektimi shpirtëror, pothuaj për një moment lutjeje, për një moment për të menduar rishtas për origjinën tonë të përbashkët. Sot më shumë se kurrë, në një periudhë që dallohet nga përparimi njerzor, ekziston nevoja për të bërë një apel ndaj ndërgjegjës morale të njeriut.Sepse rreziku nuk vjen nga progresi, as nga shkenca, përkundrazi po të përdoren ato ashtu siç duhet, këto mund të zgjidhin shumë prej problemeve me të cilat përballet sot bota. Rreziku i vërtetë vjen nga vet njeriu….Me pak fjalë, qytetërimi modern duhet të ndërtohet mbi parime shpirtërore…..”,tha ai në fjalimin e tij në Asamblenë e Përgjithshme.

Si fjalimi i parë nga një Papë në OKB,sipas shtypit vendas të kohës, u prit me entuziazëm dhe duartrokitje të ngrohta nga të gjitha 117 delegacionet e atëhershme, vende anëtare të OKB, me përjashtim të diplomatëve të Shqipërisë komuniste. Por paraqitja e Papa palit të VI në foltoren e OKB-së kishte zemëruar pa masë regjimin komunist të Enver Hoxhës. Shtypi amerikan, përfshirë edhe televizionin, njoftoi se njëri prej vendeve anëtare të OKB-ës, përfaqsuesit pra të Shqipërisë komuniste të Enver Hoxhës, kishin dalur nga salla e Asamblesë së Përgjithshme, në protestë kundër pranisë së Papës Palit të VI në podiumin e OKB-së dhe kundër fjalimit të tij për paqë, para organizatës botërore. Kamerat e televizionit, sipas njoftimeve të shtypit të kohës, tregonin karrigat bosh të delegacionit të Shqipërisë enveriste. Bojkoti i Shqipërisë komuniste ndaj fjalimit të Papa Palit të VI, në bazë të lajmeve të kohës, shkaktoi një indinjatë të thellë jo vetëm në Kombet e Bashkuara por edhe në radhët e publikut amerikan. Por nuk mjaftoi bojkoti.Dalja jashtë në protesë kundër Papës nga salla e OKB-ës e delegacionit të Shqipërisë komuniste u pasua nga një fushatë me kritika të ashpëra kundër Papës dhe Vatikanit, të urdhëruara nga Enver Hoxha dhe të shpërndara nga mjetet e propgandës së tij me radio dhe me shtyp. Në një prononcim të ish-diktatorit shqiptar në lidhje me vizitën e Papa Palit VI në OKB, thuhet se, “Misioni i papës është një ndihmë që ai i jep agresionit amerikan dhe revizionizmit sovjetik.Papa e hoqi maskën e tij spirtiuale.Udhëtimi në UNO u vendos nga vetë Papa, në përgjigje të kërkesës qëtu vintenë ndihmë dhe të mbështesteimperilaizmin amerikan dhe revizionizmin sovjetik që janë duke humbur terren.” Ndër të tjera, Enver Hoxha deklaroi me atë rast se, “Këthimi i Vatikanit në akcionet dhe metodat mesjetare ka për të prurë një katastrofë të pashmangshme….”
Gazeta Shiptari i Lirë, organ i Komitetit Shqipëria e Lirë, shkruante për indinjatën e madhe të komunitetit shqiptaro-amerikan për ato që ai cilësonte si “sjellje të panjerzishme e delegacionit komunist të Tiranës në Organizatën e Kombeve të Bashkuara ndaj Papa Palit të VI duke qenë të vetmit që nuk ishin të pranishëm në Sallën e Madhe të Asaamblesë së UNO-s, kur Shënjtëria e Tij mbajti fjalimin e lartë me 4 Tetor 1965.” Gazeta Shqiptari i Lirë, si zëdhënse e njoftonte gjithashtu komunitetin shqiptaro-amerikan edhe për telegramet protestë që kishte dërguar Kryetari i Komitetit Shqipëria e Lirë, Dr. Rexhep Krasniqi, dërguar autoriteteve botërore duke kritikuar bojkotin e Papës nga delegacioni shqiptar, përfshirë edhe një telegram dërguar Ministrit të Jashtëm të Shtetit të Vatikanit, Kardinalit Ciccognani,në të cilin thoshte: “Komiteti Shqipëria e Lirë, zëdhënës i popullit shqiptar — i venë sot në heshtje — dhe anëtar i Kuvndit të Kombeve të Robëruara Europiane, i lutet Shkëlqesisë tuaj të bëheni ndërmjetës pranë Atit të Shënjtë, Palit VI duke i shfaqur atij indinjatën e thellë të Komitetit Shqipëria e Lirë, për sjelljen e urrejtshme të delegacaionit të qeverisë komuniste të Tiranës me rastin e mbajtjes së fjalimit të Papa Palit të VI në favor të paqës në Kombet e Bashkuara.” Dr. Rexhep Krasniqi vazhdon telegramin e tij drejtuar Ministrit të Vatikanit, duke e siguruar atë se, “Ajo sjellje e urrejtshme është plotësisht në kundërshtim me ndjenjat e respektit të thellë dhe dashurisë që populli shqiptar ushqen ndaj Kryetarit të Kishës Katolike”, përfundon, Dr. Rexhep Krasniqi njërin prej telegrameve që ai kishte dërguar personalitetve botërore, për t’i siguruar ata se përfaqsuesit e regjimit komunist të Tiranës, me bojkotin e tyre, nuk përfaqsonin ndjenjat e popullit shqiptar për Papën ose për Vatikanin, por theksonte ai, në vend që të shikojnë interesat e kombit shqiptar, ata janë promovoues të revolucionit Bolshevik ndërkombëtar dhe si të tillë, me largimin e tyre nga salla e OKB-së, nuk mund të përfaqsonin ndjenjat dhe respektin e popullit shqiptar ndaj Selisë Apostolike.
Dr. Rexhep Krasniqi kishte të drejtë! Historia e provoi se populli shqiptar, pa marrë parasyshë se ç’pretendonte regjimi i Enver Hoxhës, ruan ndjenja miqësore, dashurie dhe respekti për Papët gjatë historisë, dhe ansjelltas. Kombi shqiptar këtë respekt dhe dashuri e tregoi qartë sidomos gjatë vizitës muajin e kaluar në Tiranë të Papa Françeskut dhe gjatë vizitës së Papa Gjon Palit II pas shëmbjes së komunizmit me 1993. Pritjet madhështore nga shqiptarët dhe deklaratat e tyre gjatë vizitave në Shqipëri, por edhe fjalimi i Papa Palit të VI me rastin e 500-vjetorit të Skënderbeut ku ai i deklaroi botës, cilësitë dhe vetitë dalluese të kombit shqiptar, besa nderi e burrënia, fjalë këto që ai i tha në gjuhën shqipe, venë në dukje historinë e ndjenjave të respektit dhe dashurisë midis Vatikanit dhe kombit shqiptar ç’prej kohës së Skënderbeut. Fjalimet dhe deklaratat e këtyre papëve dhe të tjerëve gjatë historisë, mund të jenë bërë në periudha të ndryshme historike, por në thelb, përbëjnë vazhdimësinë e marrëdhënjeve miqësore dhe përmbajnë kujdesin, dashurinë dhe respektin e Vatikanit për kombin shqiptar dhe për mirëqenjen e tij, por reflektojnë gjithashtu edhe respektin që kombi shqiptar ka pasur dhe vazhdon të ketë për Papët e Romës.

Homeri i Maleve Prendush Gega(1843-1938)

by

Shkroi: Leonora Laçi/Shkoder/ Promovohet në Shkodër libri“ Poeti i Kabashit “ –Prendush Gega “ Artist i Merituar” i Mjeshtrit të Madh të Punës të studiuesit Xhemal Meçi./ “Vin pes Krajlat nëpër det/
Vin pes Krajlat që çoi Eropa,/
Dajn Shqipnin copa –copa”./
Studiuesi i palodhur pukjan Xhemal Meçi që gjatë gjithë jetës së tij hulumtoi me përkushtim të pashterrshëm, duke lartësuar Pukën e mbarë Malësinë me veprat e tij me karakterit shkencor, etnografik, folklorik e historik, së fundmi na paraqet vepren dy vëllimore “Poeti i Kabashit- Prendush Gega- Artist i Meritum”. Me 17 Tetor 2014 në ambientet e Bibliotekës “Marin Barleti” të Shkodrës në bashkëpunim me Muzeun Historik të Pukë u zhvillua promovimi i librit kushtuar rapsodit pukjan Prendush Gegës që në këngët e tij i këndonte çdo ngjarje historike apo dhe përditshmërisë, siq është shprehur dhe studiuesi Prof.Dr Kahreman Ulqini (1963)“Cdo ngjarje, çdo krismë pushke, prekte telat e çiftelisë së Prendushit”. Studiuesi i mirënjohur pukjan Prof. Xhemal Meçi me profesionalizmin e tij na sjell përpara nesh këtë vepër unikale në llojin e vet, që është realizuar me mjeshtëri etnologu, studiuesi, mësuesi që mban mbi vete çmimin e merituar dhe të përligjur plotësisht “Mjeshtër i Madh i Punës”. Në këtë aktivitet promovues morën pjesë profesor e studiues, përfaqsues të pushtetit vendor, media të ndryshme, si dhe miq e dashamirës të Profesor Xhemal Meçit. Përmendim këtu: Prof. dr Artan Haxhi, Tamara Gaci, Prof. dr. Mahir Hoti, Prof. dr Rifat Talani, Prof. Ahmet Osja, Marash Kolaj( nënprefekti i Pukës), Maxhid Cungu( Kryetar i Këshillit të Qarkut Shkodër), Kolonel Bilbil Dervishi etj. Fjala e hapjes u mbajt nga Drejtori i Bibliotekës “Marin Barleti” Gjovalin Cuni, referuan studiuesit Prof. dr.Bajram Xhafa (historian) dhe Sefer Pasha. Në fjalen e se cilit vlen të përmendet vlerësimi që i bën punës kolosale të Studiuesit Xhemal Meçi. Ku Prof.dr. Bajram Xhafa thekson mes të tjerash -“… Por me veprën që ka bërë profesor Xhemal Meçi, njërën nga të cilat po e promovojmë sot, ai i ngriti shkencës së Etnologjisë, vëtës së tij, Pukës e Masësisë, një përmendore. Ku me këtë promovim u jetësuan këngët e Prendush Gegës”. Ndërsa studiuesi Sefer Pasha shprehet -“ Se Prendush Gega është i jashtëzakonshëm, i bën autopsinë shoqërisë së kohës, këngët e tij janë pët tu admiruar. Poeti rapsod Prendush Gega nuk është veç i Kabashit e Pukës por i gjithë Shqipërisë”. Fjalë përshëndetëse mbajti dhe Kryetari i Qarkut Maxhid Cungu e Xhemal Shkjau. U recituan dhe vargje nga këngët e Prendush Gegës që morën mjaft duarktrokitje nga të ftuarit. Vepra dy vëllimore kushtuar rapsodit Prendush Gegës është një vlerë e shtuar për të njohur më mirë historinë e popullit shqiptar, sepse nëpërmjet këngëve është pasqyruar realiteti shqiptar në fund shek XIX dhe fillim shek XX. “Ku kënget e poetit të malësisë Prendush Gegës kishin marr jehonë që prej fushorëve të Kosovës deri në brigjet e Ardiatikut”- citoj këtu Ernest Koliqi-n. Ka shumëllojshmëri në tematikën e këngëve të Prendush Gegës, ku mbizotërojnë motivet patriotike e ngjarjeve historike, ku jepen me mjete të goditura artistike skena historike. Këta këngë shërbejnë dhe si fakte historike për periudhën delikate në të cilën kalonte Shqipërisë. Nga ana artistike, menjanohen detajet e panevojshme, duke u përqëndruar tek dinamizmi i vargut duke shprehur thelbsoren e asaj që dëshiron te transmetoj. Përdorimi i dialogut e monologut si dhe mjaft figurave letrare vihen re dukshëm. Kënget e Prendush Gegës i janë kushtuar figurave si : Halil Musës, Bajram Currit, Pal Marashit, Sali Tahirit, Sadik Hoxha, Ismail Arifi etj. Apo, dhe ngjarjeve si : Lufta e Shkodrës, Lufta e Fletit, duke vlersuar Lajthizën e Malziun, rapsodit ja brenin shpirtin dhe gjëndja nën sundimin turk të Shqipërisë, ku për Rrethimin e Shkodrës nga serbo-malazezët në 1913 thur vargjet: “Esat Pasha u mustak i zi
Po ban fjalë me Mal të Zi
Hiq ket punë s’ta za trimni
Po m’rrethove me Serbi
Hiq pa gjak s’ke mujt me hi
m’merr me t’keq e m’merr me zi
Kullot robin si baktin
Si baktin qi kullot barin
Hej medet si i bahet hallit
Se na u sos mishi i kalit
Njiqind grosh s’i gjindet oka
Krajl Nikolla krye lopa
Nuk po din ça ban europa
Veç po ndez Shkodrën me topa
Po e ndez e te e ka shkri
Nga nji gjyle e hodh per shpi
Ka vra gra e ka vra fmi
Ka qart kish e ka qart xhami”. Dhe në rastin kur në vitin 1903 në Iballë u ndërtua shkolla e re , kundër vullnetit turk, Prendushi thuri vargjet: “Na bajmë shkollën e bajmë saraje, sa për Turkun s’kemi gajle”. Kjo shkollë u ndërtua nga populli i zonës, ku dha ndihmesë dhe Dom Ndre Mjeda me tekste shkollore si dhe mësuesi i parë i kësaj shkolle Kolë Zezaj. Këngët e Prendush Gegës u bën model për “këngtorët” pra shkollat e rapsodisë të mëvoshme. Mjaft përsonalitet të botës Shqiptare apo dhe bashkëkohës kanë dhënë vleresime për Prendush Gegën si Lazër Shantoja, Gjon Karma, Migjeni, Lazër Radi, Prof. Ernest Koliqi, Prof. dr Mark Tirta, Prof. dr. Kahreman Ulqini etj. Vlersimet për Prendush Gegën janë realizuar në mjaft raste dhe në sesione shkencore kushtuar rapsodit pukjan. Vëllimi i dytë kushtuar Prendush Gegës përmban vlerësimet për rapsodin nga personalitet të shkencës e historisë, sesionet shkencore që janë relizuar për të, kujtime e se si e kujtojnë bashkëkohësit e tij. Fjalen e mbylljes e mbajti autori Xhemal Meçi, që falenderoi të pranishmit për pjesëmarrjen, si dhe u ndal tek rëndësia e zhvillimit të promovimit në Shkodër. Duke saktësuar se zgjedhja e Shkodrës nuk ishte rastësore por e qëllimshme, sepse më së tepërmi u vlersua në Shkodër dhe u nxorr në pah Prendush Gega dhe këngët e tij, duke qënë se në këngët e Prendushit zinte një vënd të rëndësishëm ky qytet dhe ngjarjet që po ndodhnin në atë kohë të vështirë. Aq më tepër që luftoj sëbashku me pukjan të tjerë në rrethimin e Shkodrës, studiuesi i mirënjohur Z. Meçi recitoi vargun e Prendushit –“ Shkodra shkret për Shqipni po don me dek”. Pas promovimit u shtrua një koktej si dhe dreke në Grand Hotel Europa që u sponsorizua nga deputeti i Shkodrës Agron Cela. Vepra dyvëllimshme e promovuar tashmë dhe në Shkodër, është pasuri e madhe për folklorin, ku ashtu si Homeri por i maleve shqiptare, Prendushi i thuri vargje heronjëve tanë, ku krijimtaria e tij është një pasqyrim i realitetit.