Featured – Page 528 – Dielli

KONSULLI I KOSOVËS NË SHKUP VIZITOI VATRËN

March 17, 2017 by dgreca

Të Enjten(16 mars, 2017) në mesditë në Selinë e Vatrës ishte për vizitë diplomati Agim Krasniqi, Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Shkup.

Krasniqi u prit në Vatër nga Kryetari dr. Gjon Buçaj me zonjën Nikoleta, zv.Kryetari Asllan Bushati, anëtari i kryesisë dhe arkëtar i Vatrës Marjan Cubi me zonjën Dilë, anëtarët e Këshillit Drejtues të Vatrës Zef Balaj dhe Idriz Lamaj, si dhe Editori i Diellit, Dalip Greca.

Kryetari Buçaj i uroi mirëseardhjen mysafirit dhe e informoi me veprimtaritë dhe qëndrimet e Federatës Panshqiptare të Amerikës “Vatra”.

Dr. Buçaj shprehu shqetësimin për zhvillimet jo të favorshme në trojet Kombëtare, si ; situata e ngarkuar me tensione në Shqipëri, ku 25 vjet pas rrëzimit të diktaturës, ende është në dyshim liria dhe pasiguria e votës, është në pikëpyetje Reforma në Drejtësi, korrupsioni në nivelet e larta, krimi është ulur në Parlament dhe në pushtet,Shqipëria është kthyer në Kolumbia e Ballkanit për kultivimin dhe trafikimin e drogës, dhe në këto kushte vetë Demokracia është në pikëpyetje e shoqëria në krizë. Po ashtu në Kosovë janë shqetësuese zhvillimet e fundit, marrdhëniet me Serbinë, arrestimi i Haradinajt, mosmarrveshjet për demarkacionit, komunat me shumicë serbe, që vënë në pikëpyetje pavarësinë e shtetit, problemet për Ushtrinë e Kosovës , korrupsioni etj.

Edhe në Maqedoni, për Kryetarin e Vatrës, gjendja paszgjedhore, ka krijuar tensione , duke i ushqyer ato në mënyrë të panevojshme me ngarkesa etnike, duke shpallë Gjuhën shqipe-rrezik për shtetin etj. Për të gjitha këto kryetari Buçaj shfaqi qëndrimete Vatrës, që tashmë janë bërë publike.

Konsulli i përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Shkup, falenderoi Kryetarin e Vatrës për mikpritjen dhe përgëzoi Federatën Vatra për punën e palodhur në drejtim të Çështjes Kombëtare. Një shekull histori e Vatrës, nuk është vetëm histori vatarnësh apo një organizate, tha mysafiri, por histori Kombëtare këtu në Shtetet e Bashkuara. Ai shtoi se çdo kush në Kosovë e di se ç’është dhe çfarë ka bë Vatra për Kombin shqiptar. Jini krenar që përfaqësoni një qëndresën shqiptare këtu në vendin e Demokracisë. Aifalenderoi Diasporën Shqiptare të Amerikës për kontributin e madh që ka dhënë për Kosovën, gjatë dhe pas luftës.

Më pas mysafiri iu përgjigj interesimit për zhvillimet e fundit në Maqedoni, për faktorin shqiptar atje, për Platformën dhe për qëndrimet paszgjedhore dhe mundësitë e daljes nga kriza maqedonase.Gjatë bashkëbisedimit e morën fjalën edhe zv.Kryetari Asllan Bushati, Zef Balaj, Idriz Lamaj, Marjan Cubi dhe editori Dalip Greca.

***

Agim Krasniqi ka qenë një nga këshilltarët dhe miqtë e Presidentit historik të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugovës. Ai ka kryer detyra të ndryshme dhe ka pasur funksione si anëtar i kryesisë së LDK, sekretar organizativ si dhe dy mandate deputet në Kuvendin e Kosovës.

One Military Family’s Tragedy Brings Two Worlds Together After 18 Years

March 15, 2017 by dgreca

Kosovar refugees fleeing their homeland. [Blace area, The former Yugoslav Republic of Macedonia]

Kosovar refugees fleeing their homeland. [Blace area, The former Yugoslav Republic of Macedonia]/

By Besa Pinchotti*/

When CW2 Kevin Reichert boarded his Apache helicopter for the last time, he was part of a task force supporting the NATO intervention in Kosovo. It was a place he had barely even heard of… but I know it well.

My dad, Ramiz Tafilaj, is from Kosovo and, as a kid, I spent every summer there with my family—until things got so bad I couldn’t go. More than 10-thousand people died at the hands of Serb forces. And you’ve probably seen the pictures of more than a million Kosovars forced out of their homes, walking for weeks, sleeping in refugee camp sites, trying to reach neighboring countries. My own family was somewhere in the masses and it took us months to find the ones who escaped and survived.

When Kevin talked to his wife, Ridgeley, an hour before he took off on his mission, he had seen for himself. “Honey,” he said to her on what neither realized would be their last phone call, “You should see the devastation these people are enduring. I’ll do whatever it takes to free them.”

But what it took, was something the family had never imagined. Kevin’s helicopter crashed in Albania.

It has been almost 18 years since Ridgeley Reichert lost her husband…and Carissa (9), Chris (7) and Colten (4) lost their father.

Kevin and his co-pilot, CW3 David Gibbs, were the first American soldiers killed in the Balkan conflict.

For years, my father has wanted to find their families.

“Kosovo’s Declaration of Independence was written with the blood of these soldiers. We will never forget them.”

In February, on Kosovo’s 9^th Independence Day, my parents and a friend—renowned Kosovo historian, Jusuf Buxhovi—journeyed from Texas to Wisconsin to meet the Reicherts.

Those military kids who lost their father so long ago aren’t kids anymore—Carissa has two kids of her own, Chris helps with the family business and Colten is studying history at the University of Wisconsin, focusing on the Balkans. And Ridgeley, that military spouse who endured the ultimate sacrifice and was left to raise three kids on her own, runs the family farm.

“Two million people are living in freedom and without fear because of your husband,” my dad told her as she watched her son meticulously clean the framed photo of Kevin’s helicopter.

“For the first time since Kevin passed, I feel like my life has meaning,” she said.

My dad and Ridgeley swapped stories of pain, sacrifice and mutual respect.

“Because of your husband, my country’s dreams are alive,” he told her. “Kevin did something for my people that I couldn’t do myself.”

My dad gave the family a plis, which is a traditional Albanian hat worn by many of our family members. Chris said his dad would have been proud to see them all together and knowing his father didn’t die in vain carries him through the tough times.

3-9-kosova-meeting

My family and the Reicherts are friends now—sharing an unbreakable bond. What’s next? They’re working on a trip to Kosovo next year to celebrate the 10 year anniversary of the country’s independence, and hoping to get in touch with the other pilot’s family.(

ByMy Military Life. Published on March 9, 2017)

By Besa Pinchotti, Communications Director

FESTA QË I URON MIRËSEARDHJEN PRANVERËS

March 14, 2017 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/
Nga rrëketë e shekujve kanë gurgulluar e gurgullojnë shumë rite pagane. Këto janë përcjellë, sa në antologjinë gojore popullore, aq edhe në plastikën e lëvisshmërisë së jetës, si një dëshmi e madhe e kulturës së lashtë të një vendi. Dita e Verës është një prej riteve festive të lashta pagane, e cila përkon me çeljen e parë të Pranverës. Ajo hyjnëzon këtë stinë dhe, sipas traditës së mbetur, të ruajtur e përcjellë në trevat shqiptare, veçanërisht në atë të Elbasanit, festohet si Dita e Verës më 14 mars. “Është dita në të cilën stërgjyshërit tanë, kur s’kish lindur ende krishtërimi, kremtonin bashkë me Romakët dhe me Grekët e vjetër, perënditë e luleve” do të shkruante ideologu i shquar shqiptar, Faik Konica. Dita e Verës është një festë me karakter të mirëfilltë popullor, e cila rrjedh nga thellësia e etnitetit të jetës sonë ilire me rite të bukura, të rrënjosura në vetëdijen e kohëve, që rrallë i gjen në ndonjë vend tjetër kaq të vyer e, mbi të gjitha, e lashtë.

Në përmbajtjen e saj Dita e Verës përshkohet nga një tis, tipar i përbashkët i gëzimit njerëzor, që pasqyron kalimin e Dimrit dhe ardhjen e Pranverës, për përtëritjen e natyrës, nga dëshira për prodhimtari të mbarë; për shëndet e mirësi në familje, shoqëri, miqësi. Stina e pranverës sjell gëzim. Dimri, si stinë, i mbyllte njerëzit brenda mureve të shtëpisë, ndaj edhe festohej, sepse do të sillte një rizgjim në punë, gëzim, lëvizje të jetës dhe gjallërim të natyrës.

Studiuesit e fushave etnokulturore (e jo vetëm ata) nëpërmjet hulumtimeve kanë prurë të dhëna interesante dhe e kanë paraqitur festën e Ditës së Verës me ritet pagane si thesar të paçmuar. Ritet pagane, sipas akademikut Mark Tirta kanë lidhje me ripërtëritjen e natyrës, me krahasimin, afritë dhe pikëtakimet në terminologji…

Origjina e kremtimeve të kësaj feste me rite pagane te ne, më së shumti, është Çermenika (Kandavia), një krahinë afër Elbasanit, e cila është e banuar që në kohët e lashta parahistorike, dhe nuk mungojnë gjetjet që i përkasin kësaj periudhe. Ajo ka një shtrirje kulture të pasur me tradita. Këtu qëniet mitike të indentifikuara dhe me kultin e perëndive gjatë periudhave parahistorike kanë lënë gjurmë në kujtesën e popullit. Duke hyjnizuar dukuritë që njerëzit e asaj kohe nuk dinin t’i shpjegonin, krijuan besime tek idhujt paganë, të lidhur ngushtë me rite. Një nga figurat e mitologjisë ishte Zana, apo Diana, që jetonte pyjeve, ujëvarave, shpellave e lëndinave. Ajo ishte perëndia e pyjeve, e gjuetisë, dhe e gjithë Natyrës. Figura e saj në këtë trevë (dhe jo vetëm këtu), është pasqyruar në legjenda, përralla, ninulla e gjetje arkeologjike. Një shekull më parë arkeologët austriakë Prashniker dhe Shober, gjatë një ekspedite kërkimore në trevat e Shqipërisë dhe Malit të Zi, pikërisht në rrënojat e një ure romake pranë lumit të Moraçës, zbuluan një altar mermeri me një mbishkrim interesant. Ky mbishkrim i ishte kushtuar perëndeshës Diana të Kandavëve. Ndaj edhe festa e Ditës së Verës ka lidhje historike e kulturore me Ulqinin dhe trevat e tjera shqiptare në Mal të Zi, të lidhura me tempullin e Dianës në Dioklea, ashtu sikurse lidhet me tempullin e Artemisës dhe Dianës në Martanesh. Ajo, sikurse perëndia ilire më e njohur, simbol bukurie, e kalonte kohën me festa, me muzikë, duke kënduar e hedhur valle mes luleve, shelgjeve, burimeve dhe ndjehej e pranohej si fatsjellëse e engjëllmbrojtës ndër banorët, dhe ata i organizonin asaj festa, duke bërë për atë dhurata. Kështu, duke buruar nga kulti i figurës mitologjike të Dianës, ritet pagane për nder të saj morën karakterin e mirfilltë të një feste me pije, ushqime, lojëra, ndezje zjarresh, etj në fillim të stinës. Profesor Hasan Ceka do të shkruante: “Dita e Verës i kushtohej Dianës së Kandavëve, bukurisë së saj dhe ku dëshmohet karakteri pagan i festimit që lidhet me natyrën, me ndërrimin e stinës, ardhjen e pranverës, fillimin e punëve bujqësore”. Si pasojë edhe e ecurisë së zhvillimit në kohëra festa e Ditës së Verës u përhap edhe në trojet e tjera dhe është e gjithë shqiptarëve. Në Dibër, Strugë, Tetovë, Gostivar, Prespë, Berat, Përmet, Pogradec, Korçë, Gjirokastër, Himarë, Çamëri, Krujë, Burrel, Mirditë, Lezhë, Malësinë ë Shkodrës, Ulqin, Kosovë, por edhe tek arbëreshët ka nuanca festimesh të ndryshme, por shtratet e riteve kryesore janë njëlloj.

Është mbresëlënëse se si kjo festë ka përshkuar shekujt. Ka përballuar mugëtirat e kohëve të vështira, sisteme shoqërore me fe e religjone të ndryshme, luftra e pushtues të huajve duke prurë kulturat e tyre. Ndaj nuk u harrua; nuk u harruan as ritet e shumta, lojërat popullore, ushqimet e cilësuara, të gatuara për këtë ditë, festa me miqtë, të njohurit, etj. Fetë rrëmbyen shumë rite të kësaj feste, por asnjëherë nuk e tjetërsuan atë, edhe pse u munduan.

Fryma pagane në festën e “Ditës së Verës”

Kjo festë është bërë tradicionale si një lidhje e gëzimit njerëzor për lindjen e Pranverës. Ritet e festës së Ditës së Verës në thelb janë të një kulture të lashtë të kohës së Paganëve. Për të hyrë në atmosferën e festës, përgatitjet fillojnë një ditë më parë. Në mbrëmje, kodrave, grupe-grupe të rinjtë mbledhin shkarpa drurësh dhe ndezin zjarre për të dëbuar errësirën e Dimrit. I kapërcejnë flakët, duke besuar se kështu marrin shëndet e fuqi dhe ky rit tregon zhdukjen e të këqiave, që kishte mbartur viti i kaluar. Djemtë demostrojnë forcat. U bjen zileve e këmborëve, trembin zhapikët, gjarpërinjtë e tërë të këqijat e Tokës. Vajzat përreth zjarrit këndojnë e hedhin valle për ardhjen e stinës së re. Vendosin verore në qafat e duarve, të cilat janë një ndërthurje penjësh të kuq, të bardhë dhe të gjelbër, që simbolizojnë gjakun e brezave, pastërtinë e shpirtit dhe gjelbërimin e Natyrës. Vendosja e verores në dorë me fije shumëngjyrëse është karakteristika kryesore që i bashkon gjithë shqiptarët në festimimet e Ditës së Verës. Autori elbasanas Hyjni Ceka e konsideron veroren një distiktiv që elbasanasit e vendosin gjatë festimit të Ditës së Verës. Ato hiqen nga dora kur fillojnë e vijnë dallëndyshet pas shtegtimit. Verorja ka fuqi mbrojtëse nga e liga. Gratë e prisnin mëngjesin me gatime për ditën e nesërme. Zjejnë misra, vezë, gatuajnë gjelin e detit, tavat me pistil, nxjerrin nga arkëzat: arrat, lajthitë, palat e fikut, shegët, mollët e ruajtura pikërisht për këtë ditë. Po ashtu, bëhen gati dhuratat për fëmijët, që njihet ndryshe edhe si shpërndarja e hiseve për ata që të nesërmen në mëngjes, kur trokasin në derën e shtëpisë për të uruar Ditën e Verës u dhurohen ëmbëlsisht. Vizitat e tyre këtë mëngjes Ditëvere shikohen ende si mbarësi. Të moshuarit në mëngjesin e 14 marsit shpejtojnë të hapin derën për të sjellë bujari e mirësi. Në përshëndetjet interesante janë: “Të shkoftë Vera me shëndet!”, “Të dëgjofsha zërin e mirë!”, etj. Në mëngjes herët, bëhet stolisja e pragut të derës me degë bimësh, sytha e lule të çelura. Vendoset pranë saj një plis me bar dhe tek magjia e bukës lule e degë me gjethe të njoma. Gratë shkojnë te burimi e mbushin ujë të freskët, në të cilin janë hedhur lule e degë të gjelbërta. Fëmijët dhe pjestarët e tjerë të familjes spërkaten me këtë ujë, duke bërë edhe zgjimin e tyre e më pas ata lajnë fytyrën. Rituali qëndron edhe te spërkatja e themeleve të shtëpisë me ujë burimi. Gjithashtu spërkaten edhe bagëtitë, pasi besohet se do të jenë më të shëndosha. Këto rite bëhen mes një morie formulash urimi si: “Unë dimrova ti veroj!”, “Lulëzo si këto lule!”, etj. Vajzave u vendosem lule mbi jastëk. Në “Ditën e Verës” nuk punohej. As nuk pritej dru i njomë, apo filiz i ri, që do të thoshte se e reja e ka jetën e gjatë.

Në këtë ditë fëmijët, por edhe të rriturit, veshin rroba të reja. Në sheshe dhe kodra, ku çel gjethi e avullon toka, cicërojnë zogjtë e lëvrijnë gjallesat e ku bari ka filluar të shpërthejë nga toka, luhen lojëra popullore si: vrapime me kuaj, hedhje guri, mundje, ngjitje në pemë, etj; për të pasur shëndet e lumturi. Fëmijët dhe të rinjtë këndojnë e hidhin valle nën tingujt e fyjeve, pipëzave, daulleve, nën shoqërinë e diellit, dhe freskisë ripërtëritëse të natyrës. Vajzat mbledhin lajmëtaret e pranverës, manushaqet dhe karakaftet duke stolisur njëra-tjetrën me kurora lulesh.

Elbasani, kryeqyteti i festës

Me lindjen e formimin e qyteteve dhe gjatë periudhave të mëvonshme historike, festa u përhap duke u shtrirë më gjërë. Elbasani si qëndër administrative, që në kohët e hershme i trevave të Shqipërisë së Mesme, ishte faktori kryesor që e mbështolli atë. Një qytet me një histori të lashtë e zanafillë që në shekullin e II para Erës Sonë, i përmendur me emrin Mansius, në kryqëzimin e rrugës së lashtë Egnatia; i lidhjeve me Antipatrean, Apoloninë, Dyrraun, Pelionin, Dimalin, etj, ku edhe dyndjet e pushtuesve (edhe pse linin pasoja shkatrrimtare) nuk e shuan mbijetesën e tij. Të ardhurit nga krahina rrotull qytetit sollën tradita, rite pagane e midis tyre edhe festën e Ditës së Verës. Qyteti, duke u kthyer në një qendër të zhvilluar zejtarie e jetese në vazhdimësi, këtë festë pagane e trashëgoi dhe e festoi më bukur për të shprehur shpirtin bujar të gëzimit.

Ndaj kjo festë ka hyrë në fjalorin dhe ndjenjën njerëzore të këtij qyteti prej shekujsh si një traditë, mbi të cilën portretizohet gëzimi i ardhjes së Pranverës. Ajo, e materializuar, e ka përsosur cermonialin e saj me elementë të tjerë. Por shekujt do të rendnin me hapat e tyre, duke kapercyer pengesa të njëpasnjëshme, për të ulur disi tempin e saj në gjysmën e dytë të shekullit të kaluar. Sistemi totalitar socialist, i instaluar në Shqipëri, persekutoi zakonet prapanike, festat e ritet fetare. Ndërsa festën e Ditës së Verës, për vetpërmbajtjen e karakterit popullor e lejoi të festohej në heshtje. Ndaj kjo festë asnjëherë nuk është ndërprerë. Kjo, sepse elbasanasit e festuan në familje, në natyrë, edhe me një masivizim të rinisë shkollore, punëtore, etj, gjë që edhe nuk i cënoi punë sistemit. Kur erdhi Demokracia, si një erë e re, ngarkuar me ajër të ndryshuar, festa e Ditës së Verës, u shpërfaq, ashtu si festat fetare, me një madhështi për t’u admiruar. Ajo sot i është përshtatur kohës dhe vazhdon të festohet si një ditë gëzimi e hareje, që tregon vlerën dhe tagrin që mbart, si festa më e vjetër e trojeve tona dhe unikale në shtrirjen evropiane.

Për të përjetuar me kënaqësinë e festës

Dita e Verës, e cila është pjesë e gëzimeve të banorëve të Elbasanit, në historinë e tij mijëravjeçare, përjetohet si një ngjarje e madhe. Ajo thith një angazhim moral e material dhe në thelb ruan traditën, që festohet aq këndshëm me një repertor të pasur në familje, në shoqëri; me begati ushqimesh e me shumë rite pagane, blatime, etj. Duke i pranuar Elbasanit autorësinë, festimet i përcjellin edhe disa veçori, ku inkludohen dhe mbështetjet shtetërore me veprimtari të ndryshme muzikore, gara sportive, panaire lulesh, zbukurime artistike, prodhime ushqimore, ku më së shumti bie në sy ballokumja. Vite më parë, klubi letrar “Kostandin Kristoforidhi“ në Elbasan organizonte festivalin poetik “Trëndafilat e Elbasanit”. Emocionet e kënaqësia e festivalit i shtonte shkëlqim festës së Ditës së Verës mes bukurive të qytetit, ku edhe gurgullima e Shkumbinit plak shoqëronte vargjet e poetëve, mjeshtër të fjalës, të mbledhur bashkë me shpirtin e tyre plot lirizëm pranveror. Ky konitacion nuk duhet harruar.

Gjatë festimit të Ditës së Verës, Elbasani bëhet më i bukur dhe merr vlera, sepse në brendinë e tij ndesh harmoninë e plotë me të gjithë komponentet përfshirës (dhe jo vetëm argëtues) të një kënaqësie mrekulluese. Nëpër rrugët, sheshet, lulishtet e zbukuruara dhe lokalet e shumta që gumzhijnë jo vetëm të banorëve të qytetit, e cila ndikon në gjendjen e çdokujt me entuziazmin e frymëzimit pranveror. Gëzimi derdhet e të duket sikur noton edhe me fluksin e njerëzve nga qytete e krahinat e tjera. Ka njerëz që udhëtojnë qindar- mijëra kilometra për të ardhur. Elbasanasit, të larguar në emigracion, kthehen me mall. Cila është ajo forcë e çuditshme, çfarë i shtyn ata të marrin udhën?! Respekti dhe dashuria për festën e të parëve të tyre, malli për origjinën për të gëzuar me njerëzit e tyre të dashur, do të thosha, për t’i mbyllur këto rreshta.

Në mbrëmje qyteti vesh petkun e shëndritshëm të dritave dhe të ngjan sikur janë derdhur mijëra yje. Çdo familje përgatit ushqimet më të mira për këtë festë. Nënat dhe gjyshet gatuajnë, në heshtje e me një solemnitet për t’u përgëzuar, të ndërthurur me urime si: “Tu bëftë jeta behar”!,“Kështu të gjetë behari!”, etj. Pjekin ballokumet, që është ëmbëlsira më e veçantë e kësaj feste dhe karakteristike e Elbasanit, me gatimin nazik të saj. Të impresionojnë fjalët e thëna shpirtërisht nga studiuesi Thanas Meksi: “Hiroshja Ditë Vere futet shtëpi më shtëpi e sofër më sofër, te pasaniku, por edhe tek i vobekti. Sepse edhe ky i fundit me kursimet e mbledhura gjithë vitin, shpenzon pak gjë, ndaj nuk mund të festohet ardhja e festës së Ditë së Verës pa Gjelin e Detit, gëzimin e fëmijëve, apo pa ballokumet me sheqer”.

Por më shumë se ditët e tjera, në këtë ditë feste, ua ka enda të rendin në natyrë, në kodrat, pyjet, lëndinat, e pranë lumenjve për të festuar me familjen, të afërmit; me miq e shokë. Elbasani shquhet për panorama të larmishme, jo vetëm në kolorit e formë, por edhe në sistemim, dukshmëri dhe shije të hollë artistike. Kjo është edhe pjesa më e bukur e festës së elbasanllinjve. Vendet e bukura të Elbasanit si: Burimi i Bushekut, Rrapi i Mansit, Varrezat e Mëdha, Kroi i Kalit, Tepja, Ullini i Qejfit, Teferiçi, Çezma e Kasinës, etj marrin tjetër kuptim e dimesion marramendës njerëzor e, me spikatje gëzimi dhe hareje që sjell festa, e ndikuar dukshëm nga natyra, ku lakuriqësia e trishtë e saj këmbehet me lule e gjelbërim. Dhe të tëra këto shërbejnë si një forcë shpirtërore, jo vetëm në sytë e fëmijëve, mbushur me dritë gëzimi, por edhe në rruthat e të moshuarve. Një gërshetim brezash për të gëzuar e festuar së bashku me të afërmit, miqtë e shoqërinë. I gëzohen më shumë të rinjtë ardhjes së stinës së re. Ajo shërben edhe si një mundësi njohjeve dhe zbavitje për ata. Ata që shiheshin për herë të parë takoheshin, pëlqeheshin dhe më pas mblesët piketonin fejesat dhe martesat e tyre. Një ditë e gjatë me argëtime të shumta si lojëra popullore, këngë e valle. Nuk harrohen këngët e Isuf Myzyrit si: “Për gjithë shokët asht Ditë Vere, Dimni tem s’ka të mbaru/Ç’janë k’to lajme, k’to habere?/Ah, erdh koha me kalu…!.”

Në këtë ditë feste urimet burojnë nga shpirti i çdokujt: “Gëzuar Ditën e Verës!”, “Me shëndet behari!”, “Gëzofshi të ritë!”, etj.

Është kjo festë kaq e bukur dhe e lashtë, sa që jo vetëm e ka pasuruar botën shpirtërore të njerëzve të kësaj treve, por edhe që flet për një kulturë të lashtë dhe të veçantë.

Përmbylltasi në formatin e këtij parashtrimi u synua jo vetëm të sjellë anën burimore të këtyre riteve pagane, veçanërisht Ditën së Verës, por edhe përqëndrimin e saj dhe shtrirjen, me ngarkesën emocionale përjetuar me efektet tepër ndikuese, të cilat duhen ruajtur, duke i dhënë një mesazh vazhdimësisë.

Dita e Verës, Festë në Prizren si në Elbasan

March 14, 2017 by dgreca

-Si Dita e Verës në Shqipëri, Dita e Verëzes në Kosovë. Nga ky vit festë zyrtare në Prizren, ka vendosur Kuvendi i Kumunës. Ide ime e kaherëshme e raportimeve nga Kosova/

-Faik Konica më 1911: Ç’është Dita e Verës?/

-Para 21 viteve, në reportazhin me titull “Muri ndërshqiptar si ‘fundi i botës’”, botuar në Prishtinë e Tiranë shkruaja se administrata e instaluar policore serbe i kishte ndaluar një grup të rinjësh dhe të rejash nga rrethi i Prizrenit të shkojnë në Shqipëri, të marrin pjesë në festën e njohur të qytetit të Elbasanit-të Ditës së Verës, Ditës së Luleve, të 14 marsit/SPECIALE- Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI/

PRISHTINË, 14 Mars 2017/ Si Dita e Verës në Elbasan, në Shqipëri, në 14 mars, është edhe në Kosovë Dita e Verëzes, në të njëjtën kohë e me rite dhe emërtim ngjashëm, në rajonin e Prizrenit, përfshirë krahinën e Opojës në malet e Sharrit në lartësi mbidetare mëse 1.000 metra, në komunën e Dragashit, më jugoren në shtetin e ri të dytë të shqiptarëve.

Edhe pse ka ide, në Kosovë ende nuk ka organizime institucionale, për festimin e Ditës së Verës, por ritet e festës të lashtë pagane iliro-shqiptare tradicionalisht janë ruajtur brez pas brezi nga populli. Ndërkohë, Dita e Verëzës – Dita e Vërës nga ky vit është festë zyrtare në Prizren, sipas vendimit ditë më parë të Kuvendit të Kumunës.

“Si festë tradicionale është e theksuar në fshatrat e Vërrinit, Lumës dhe të Opojës. Ne 14 mars, fillon ripërtëritja e natyrës dhe si festë do ia shtonte atraktivitetin Prizrenit si qytet turistik”, u theksua me atë rast.

Në mbledhjen e Kuvendi Komunal të Prizrenit në 23 shkurt 2017, kur u mor vendimi, u lexua shkrimi i vitit 1911 i personalitetit të madh të kombit shqiptar, FAIK KONICA:

Ç’ËSHTË DITA E VERËS?

Botuar më 1911

Miqve, shokëve të Lidhjes Shqipëtare “Verore”, u dërgoj kujtime miqësie, urime të zemrës, për Ditën e Verës që na afrohet. S’e festuam dot sivjet këtë ditë të bukur: po në mos e festuam me trup, do ta festojmë me zemër.

Ç’është Dita e Verës? Është dita në të cilën shtërgjyshërit t’anë, kur s’kish lindur edhe krishtërimi, kremtojin bashkë me Romanët dhe me Grekët e Vjetër, perëndit’ e luleve, të shelgjeve, të krojeve. Kur çkrin dimëri, kur qaset Vera buzëqeshur e hollë dhe e gjatë si në piktyrë të Botticelli, zemra e njeriut çgarkohet nga një barë, shijon një qetësi, një lumtësi t’ëmblë. Në këtë gëzim, stërgjyshërit t’anë ndiejin një detyrë t’u falen perëndive që sillnin këto mirësira. Dhe ashtu leu festa hiroshe që quajmë Dit’ e Verës.

Në Agjencinë shtetërore-zyrtare të lajmeve të Shqipërisë, në një raportim nga Kosova në 14 mars 2012, para 5 viteve, shkruaja për idenë se, Elbasani mund të jetë shembull edhe për Prizrenin, për organizime edhe institucionale në festimet e Ditës së Verëzes.
“Kjo pyetje juaj është një ide e mirë për të ardhmen”, tha atëherë Urim Ukimeri, koordinator për kulturën në Komunën e Prizrenit, duke u përgjigjur në pyetjen time nëse ka ide a iniciativa që në qytetin më të madh jugor të Kosovës Dita e Verëzes të shënohet edhe me ndonjë organizim institucional, si në Elbasan.

Në foto arkivi të vitit 2010 shihet një fëmi në Opojë, ku në Ditën e Verëzes në borë me vezë të ngjyera është shkruar shkurtesa me shkronja të para të emrit në anglisht të Agjencisë kombetare-zyrtare të lajmeve të Shqipërisë – Albanian Telegraphic Agency – ATA, për të cilën prej çerek shekulli raportoj nga Kosova edhe për festimet e Ditës së Verëzes.

Ndërsa, para 21 viteve, në 18 mars 1996, në gazetën e përditshme “Bujku”, të vetmes atëherë në Kosovë, themelues-kryeredaktor i parë i së cilës isha, në reportazhin nga kufiri Kosovë-Shqipëri me titull “Muri ndërshqiptar si ‘fundi i botës’”, që në “Paraqitje e shkurtër e regjistrimeve të gjetur” të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë e gjejë se është botuar edhe në gazetën Rilindja në Tiranë, në 19 mars 1996, mes tjerash, kam shkruar:

“Një grup i të rinjëve dhe të rejave nga rrethi i Prizrenit, ditë më parë ishin penguar të shkojnë në Shqipëri, meqë nuk iu ishin dhënë vizat dalëse nga administrata e instaluar policore serbe në Prizren.

Qëllimi i udhëtimit të tyre në Shqipëri ishte të marrin pjesë në festën e njohur të qytetit të Elbasanit-të Ditës së Verës, Ditës së Luleve, të 14 marsit.

Donon të shihnin se si kremtohet në Elbasan e njëjta festë që është edhe në Prizren e rrehinë”.

Në Opojën e njohur për dimrat me shumë dëborë e pranvera ca “të vonuara”, në prag të Ditës së Verëzes, pasdite dhe në mbrëmje të rinjë, po edhe fëmijë, ngjiten bjeshëve, te krojet që nuk shterojnë kurrë, mbledhin bimë a lule, drunj e shkurra dëllinje, dhe ndezin zjarre.

Vezët e ziera e të ngjyera, cakërrohen me njëra-tjetrën në garën cila është më e forta, ndërsa të spërkatura me ujin e krojeve hahen në bjeshkë dhe në shtëpi për shëndet e jetëgjatësi.

Në Ditën e Verëzes zgjimi është i hershëm dhe vazhdojnë ritet e festës, pjesë e së cilës janë edhe këngët e vallet, edhe gatimet e traditës me miell misri apo gruri, por që nuk janë ballokume Elbasani, edhe pse të ngjashme janë.

Në drekën e Ditës së Verëzes në tryeza-sofra shtrohet edhe mishi i qengjit, sipas traditës së këtyre anëve me blegëtori të zhvilluar.

Dita e Verëzes festohet nëpër familje, së bashku, si dhe me vizita te fqinjët e farefisi, me besimin se sjell fat, shëndet, mbarësi, përtëritje e dashuri njerëzore. Ritet, përfshirë edhe lulet e bimët që vendosen mbi portat e shtëpive, ndërlidhen edhe me zgjimin e bimësisë, gjallimin, kalimin nga dimri në pranverë. Dhe, është ditë e fillit të verës së re.

Afër Prizrenit dhe në kufi me Shqipërinë, në rajonin e Vërrinit, në festime në fshatin Zhur, më të madhin në Kosovë vezët e ziera herët i ngjyrosin fëmijët dhe bashkë me të rinjët dalin në zonat malore të afërta, ku mbledhin lulen e parë që lulëzon në pranverën e herëshme, luleborën.

Nënat zhurjane bëjnë gatimin tradicional, flinë, si dhe shumë gatime të tjera të veçanta për Ditën e Verëzës, që ështe edhe dita e vizitave të shumëta mes të të afërmëve dhe dhe familjarëve.

MEBI FICO- Aristokratja jonë sot bën 100 vjeç

March 14, 2017 by dgreca

Nga Andis GJONI/ Nju Jork/Në verën e vitit 1942 në librarinë “Flora” në Tiranë hyri një zonjë me një kapele që e mbante drejt mbi kokë. Nga pamja dukej aristokrate. Ishte ndalur atje për të përshëndetur djalin e saj të dajës Esat Dishnicën, i cili punonte në librari. Në ato kohë atje qëndronte në ilegalitet edhe Enver Hoxha të cilin e kërkonin për veprimtarinë e tij komuniste. Ai me siguri e njihte zonjën si gruan e një gjirokastriti të nderuar inxhinjerit Çefo Fico. Pasi u përshëndetën e folën pak Enveri ju drejtua zonjës :”Po nuk mbahet kapellua kështu moj zonja Mebi – dhe me duar ja uli pak nga njëra anë duke bërë që streha e gjerë e kapeles të merrte një kënd anësor duke i dhënë një pamje më çapkëne aristokrates. Më pas ai vazhdoi – Po kur të fitojë komunizmi nuk do kesh më kështu kapellash !” Aristokratja ishte Mebi Fico, gjyshja ime. Këtë anekdotë ajo ma ka treguar vite më vonë por interesant mbetet fakti që fjala e atij që do bëhej njeriu më i fuqishëm i Shqipërise nuk u vërtetua, pasi gjyshja ime mbeti përherë një aristokrate edhe në vitet e komunizmit. Ajo ndoshta nuk vuri më “kapella” me strehë për ca kohë deri kur erdhi në Amerikë, por me siguri di të them që ajo gjithmonë mbeti një zonjë e madhe edhe gjatë ditëve më të vështira.

Mebi Fico lindi pikërisht sot 100 vjet më parë në Pogradec, më 14 Mars 1917, dhe ishte vajza e vogël e Hajdar Bej Starovës. Familja e saj e pasur dhe me shumë prona i siguroi që në fëmijëri një jetë mes bollëkut dhe mirëqenies. Gjyshi i saj Istref Starova bëri të mundur hapjen e shkollës së parë shqipe në qytetin e tij dhe ishte martuar me kushërirën e mbretit të Egjiptit dhe siç tregonte gjyshja, nusja kishte ardhur e shoqëruar nga dy shërbëtore zezake dhe dy kuaj rrace Egjypti shumë të bukur, nusja kish prurë edhe një pajë të madhe transportuar me mushka të ngarkuara me qilima e hejbe të mbushura me flori e stolira.

Babai i saj ishte një njeri largpamës dhe shumë inteligjent. Ai jo vetëm kishte trashëguar një pasuri të madhe por e kishte shtuar edhe më tepër duke e futur në punë shumë mirë paranë me investime nga më të ndryshmet, ndërtoi tregun modern të qytetit, investoi në çentralin elektrik, solli disa traktorë për punimin e tokave, ndërtoi kinema në një kohë kur edhe qytete më të mëdha si Durrësi dhe Vlora nuk kishin kinema në atë kohë. Botoi gazetën e parë të qytetit dhe ndërtoi një hotel modern. Në të njëjtën kohë mendonte edhe për të mirën e përgjithëshme si në rastin e pajtimit të një inxhinieri francez gjatë Luftës së Parë Botërore me qëllim që të bënte planin rregullues të qytetit të Pogradecit. Dëshira e Hajdar Starovës ishte që jo vetëm ai të prosperonte me pasurinë e tij por i gjithe qyteti të lulëzonte, për këtë arsye pajtoi inxhinier Garrikun, një francez që kish ardhur me armatën e Francës gjatë luftës. Aq me vlerë ishte ky studim urbanistik saqë baza e planimetrisë së francezit u bë themeli i asaj që do ndërtohej në qytet për gjithë shekullin e XX dhe veçanërisht e asaj shetitoreje të bukur që edhe sot admirohet nga qytetarët dhe vizitorët në qytetin e Pogradecit.

Që në fëmijëri Mebi u dallua për një zgjuarsi të lindur. Kurdoherë e kishte përgjigjen në majë të gjuhës dhe gjithmonë dilte fjala e saj në çfarëdo situate të ndodhej, me një vendosmëri të hekurt e arrinte atë që donte.

Sigurisht që njeriu më i pasur i qytetit u kujdes që fëmijët e tij të merrnin shkollimin më të mirë të mundshëm për këtë arsye e dërgoi edhe vajzën e tij të mësonte në shkollën e Dakos në Tiranë, ishte shkolla e famshme e motrave Qirijaz që kishin hapur të parën mësonjëtore të gjuhës shqipe në kohën e Turqisë. Shkolla ishte vetëm për vajza. Atje Mebi mësoi anglishten, italishten dhe frëngjishten, gjuhë në të cilat komunikonte lirshëm. Nën influencën e mësueseve amerikane dhe zvicerane mësoi edhe lëndët e shkencave dhe sidomos rregullat e sjelljes aristokratike në shoqëri. Luante në piano me katër duar me shoqet e saj. Atje ajo zuri miqësi me shumë trashëgimtare të familjeve më të pasura e të nderuara të Shqipërisë, miqësi që do vazhdonin për vite të tëra deri në ditët e sotme ku familja jonë mban marrdhënie të rregullta me nipat dhe mbesat e shoqeve të saj të shkollës. Mbi të gjitha tek ajo dallohej një etje për të mësuar. E dashuronte artin dhe letërsinë dhe shijonte me kënaqësi të madhe ariet e operave të cilat i dëgjonte në gramafon. Mbaj mend tek tregonte se kur ishte pothuaj fëmijë që të mos harronte titullin e operas së famshme të Puçinit “Toska” përsëriste me vehte “toskë dhe gegë”.

Në vitin 1938 u martua me inxhinier Çefo Ficon, të birin e diplomatit dhe shtetarit të shquar Rauf Fico dhe menjëherë u nisën në një muaj mjalti që në të vërtetë do zgjaste 4 muaj nëpër kryeqytetet më të bukura të Europës. Jeta e saj filloi në përkundjet e shetitjeve me varkë në “gjolin” e dashur dhe më pas vazhdoi me gondolat e Venecies dhe udhëtimet me vetura në bulevardet e Parisit, Berlinit, Londrës, Romës e vite më pas do të vazhdonte me udhëtimet me anije në Bahamas, Florida, Meksikë, Kanada, Nju Jork, e shumë qytete të tjera të SHBA-ve ku ajo jeton prej 21 vjetëve.

Pas luftës do vinin ditë të vështira. Ajo nuk do kishte më shërbëtore, guvernante, guzhiniere e shofer në shtëpinë e saj, megjithatë si zonjë e vërtetë ju kushtua tërësisht familjes. Në vitet e persekutimeve të egra shumë nga miqtë dhe farefisi ja besuan pasuritë e tyre gjyshes tonë. Ajo i ruajti amanetet e tyre dhe pastaj ja u ktheu kur kohët u qetësuan. Disa herë shkoi deri në një kamp internimi e veshur si fshatare me shami në kokë që ti dorëzonte sendet e vyera që ja kishin lënë amanet për ti ruajtur disa kushërinjve që ishin atje. Për vite me rradhë priti në shtëpinë e saj me ushqim e fjetje gjithë kushërinjtë e persekutuar në kohën kur farefisi i tyre as nuk i përshëndeste në rrugë. Kur bashkëshorti i saj u sëmur rëndë ajo shiti gjithë sendet e çmuara dhe xhevahiret për ta shpëtuar dhe ju dedikua me vetmohim shërimit të tij.

Ndoshta është rast unikal në historinë e komunizmit në Shqipëri që në mes të Tiranës në pallatin ku Mebi Fico jetonte përgjatë 45 vjetëve banorët e shkallës 2, sigurisht nën ndikimin e aristokrates tonë, e thërrisnin njëri-tjetrin me “Zoti” dhe “Zonja”.

Shtëpia e saj mbeti gjithmonë e zbukuruar nga qilimat persianë, abazhuret e floririt, tabakatë e argjendit dhe pikturat në mure. Çdo të Enjte kishte ditën e vizitave ku priste e përcillte shoqet e veta të cilave u shërbente gjithmonë çaj me biskota.

Të gjitha faktet e mësipërme përbëjnë në vetvete një lloj heroizmi po të kemi parasysh se çfarë dënimesh e prisnin në rast se emri i saj do vihej në rrethin e kuq. Edhe në këtë rast kam përshtypjen që mirësjellja dhe jetëgjatësia e saj e shpëtoi, por veçanërisht respekti që të gjithë kishin për punën e palodhur të bashkëshortit të saj, inxhinjer Ficos.

Gatimet e saj legjendare të krijonin ndjenjën e një kënaqësie dhe bollëku të veçantë, edhe në vitet më të vështira të shtrëngesave ekonomike ajo gjithmonë kishte të ruajtura “zahiretë” si një nikoqire e përsosur. Me mua kishte një marrdhënie të veçantë, përgjithësisht nuk më thërriste në emër por thjesht “djali”, të gjithë e dinin mirë kuptimin, djali ishte mbi të gjithë. Që në moshë të njomë më dhuroi një lugë, një pirun dhe një thikë argjendi që kur të ulesha në tavolinë të haja “si princ” siç thoshte ajo. Dhe unë kam patur dhe ende kam një lidhje të veçantë me të, çdo mbrëmje shkoj e takoj dhe kam kënaqësi të shkëmbej disa fjalë me të e në fund me një puthje ti uroj një natë të mirë.

Mebi gjithë jetën u dallua për një karakter të fortë, ishte elokuente dhe i shprehte shumë bukur mendimet në sajë të botës së madhe shpirtërore që e karakterizon. Ajo kishte një kulturë të gjerë dhe një etje për të mësuar deri sot. Disa vjet më parë rreth moshës 90 vjeçare e gjej një ditë të mërzitur. E pyes përse dhe m’u përgjigj: ” Jam mërzitur sepse kanali televiziv Francë International nuk flet më frëngjisht. E kanë kthyer në anglisht. Më parë e kisha mirë sepse dëgjoja dhe e praktikoja frëngjishten.”

Sot ajo mbush 100 vjeç dhe sigurisht ca gjera kanë ndryshuar por deri pak kohë më parë kishte një regjim ditor të përkryer, me aktivitete, lexime dhe informacion të gjerë. I ndiqte lajmet përditë në tre gjuhë të ndryshme e po ashtu çdo ditë për një ose dy orë lexonte libra dhe revista. Dinte të “llafosej” me përpikmëri për çdo lloj teme. Nga ajo kemi patur gjithmonë se ç’të mësojmë. Çdokush që e ka njohur dhe ka folur me Mebi Ficon ka mbetur i habitur dhe i kënaqur me bashkëbisedimin. Miqtë e saj kishin vlerësimin maksimal si në rastin e senatorit amerikan Jeff Klein i cili ndalonte makinën në rrugë që ta takonte dhe çdo vit nuk harron t’i dërgojë kartolinë urimi me rastin e ditëlindjes. Ajo di të të bëjë për vehte, dhe gjithmonë ka zënë miq me lehtësinë më të madhe kudo dhe në çdo kohë. Një koncentrat mençurie dhe përvoje në marrdhëniet njerëzore që të habit me mprehtësinë e mendimit.

Sot sjell ndër mend me kënaqësi që liria që fituam në vitin ‘90 i zbukuroi jetën edhe gjyshes tonë aristokrate e cila pati ditë dhe energji të shijonte edhe një herë udhëtimet nëpër botë. Ajo është pjesëtare aktive e komunitetit shqiptar në Nju Jork dhe gjithmonë ka marrë pjesë në aktivitete të ndryshme, ekspozita, koncerte, ekskursione e veçanërisht në festimet e ditës së Pavarësisë së Shqipërisë që e do aq shumë.

Mebi Fico shetiti shumë dhe pa shumë, u gëzua me fëmijë, me nipër e me mbesa e stërnipër. Ajo diti të ndërtojë një familje të mrekullueshme, edukoi tre breza dhe la një trashëgimi për tu pasur zili. Ajo jetoi gjithmonë si një zonjë e nderuar dhe e respektuar.

Në këtë përvjetor të madh ashtu si çdo vit në ditën tënde, që është edhe dita e verës që në kohët që s’mbahen mend, ne do vemë në duar veroret e do ndajmë kulaçin që këtë herë do ketë një monedhë floriri brenda. Do qeshim e do gëzojmë se kujt do t’i bjeri fati që të marrë floririn këtë herë ashtu siç kemi bërë për vite me rradhë, dhe për një gjë do jemi të sigurtë, sot gjyshja jonë i fryn qirinjtë e tortës së 100 pranverave e lumtur që të gjitha dëshirat ju plotësuan!

Mebi Fico është dhe do mbetet një aristokrate e vërtetë shqiptare jo vetem sepse ishte e pasur materialisht, por sepse gjithmonë pati pasurinë shpirtërore më të madhe të mundëshme, dashurinë për njerëzit.

Gëzuar aristokratja jonë!