DERVISH HIMA PARALAJMËROI PAVARËSINË SHQIPTARE NGA BUKURESHTI

November 6, 2018 by dgreca

“Le Temps” ka botuar, të martën e 26 nëntorit 1912, në faqen n°2, intervistën e patriotit dhe liderit shqiptar, Dervish Himës,/

1 Dervish_Hima.341174539_std

DERVISH HIMA – GAZETARIT TË PESTER LLOYD-IT NË BUKURESHT (26 NËNTOR 1912) : “SHQIPTARËT DO TË SHPALLIN PAVARËSINË DHE DO TA MBROJNË ATË ME GJAKUN E TYRE.”/

1 aurenc

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 6 Nëntor 2018/

“Le Temps” ka botuar, të martën e 26 nëntorit 1912, në faqen n°2, intervistën e patriotit dhe liderit shqiptar, Dervish Himës, me korrespondentin e gazetës hungareze në Bukuresht, të cilën Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Pavarësia shqiptare

Korrespondenti ynë nga Budapesti na telegrafon :

“Pester Lloyd” publikon një intervistë të korrespondentit të saj në Bukuresht me Dervish Himën, liderin e njohur shqiptar :“Shqiptarët, deklaroi Hima, duan të shpallin pavarësinë shqiptare tani dhe ata janë të gatshëm ta mbrojnë këtë pavarësi me çmimin e gjakut të tyre. Ata janë të bindur se afesksioni i Austro-Hungarisë për ta është i sinqertë dhe shpresojnë se të gjitha fuqitë evropiane do të mbështesin monarkinë Austro-Hungareze në interes të Shqipërisë.”

Ai shton : “Asnjë vendim nuk është marrë ende mbi zgjedhjet e personave, megjithatë është e vendosur paraprakisht që një princ i huaj do të zgjidhet sovran i Shqipërisë.”

Nga ana tjetër, telegrafojnë nga Durrësi në Daily Telegraph :“Ismail Qemali, si dhe shumë patriotë shqiptarë që erdhën këtu për t’u bashkuar me të, kanë ndërmarrë hapa për të thirrur një asamble kombëtare shqiptare për të diskutuar mbi situatën aktuale. Të gjithë udhëheqësit fisnorë janë paralajmëruar. Mendojmë se takimi do të zhvillohet në Vlorë.”

Mistere dhe mjegullë…

September 7, 2018 by dgreca

…. rreth Hysni Toska, një personaliteti i harruar i trevës së Roskovecit, Fier/

Shkruan: Gëzim Llojdia/

1.Luari është fshati i lindjes së Hysni Toskës. Ai ndodhet në pjesën administrative të bashkisë Roskovec ne qarkun e Fierit. Shtrihet në një lartësi 154 m mbi nivelin e detit dhe kufizohet ne lindje me fshatin Kurjan, ne veri me fshatrat Vidhishte dhe Kuman, në perëndim me fshatin Zharrez dhe ne jug me fshatin Siqece. Sipërfaqja e tij është 1120 ha,thotë autori Nuri Plaku, në një biografi të gjatë dhe studimore kushtuar personalitet Hysni Toskës. Po të bëjmë një retrospektivë do të shohim se ndarja e parë territoriale, pas shkëputjes nga Perandoria Otomane është bërë në vitin 1923 dhe Krahina e Roskovecit është inkuadruar si njësi më vete nën emërtimin Komuna “Tregu i Frasherit” në përbërje të Rrethit Qendër të Qarkut Berat. Popullsia e kësaj krahine në këtë periudhë ka qenë 9413 banorë dhe përfshinte 32 fshatra. Referuar gazetës zyrtare Nr. 21, datë 18.04.1929 në ndarjen territoriale të bërë në vigjilje të shpalljes së Shqipërisë Monarki, në fund të vitit 1928, Krahina e Roskovecit ka vazhduar të përfshihet në Rrethin Qendër të qarkut të Beratit me emërtimin “Komuna “Tregu i Frashërit”.Popullsia e kësaj komune në fund të vitit 1928 ishte 7632 frymë dhe përmblidhte 25 fshatra si më poshtë: Arapaj, Cukalat, Çiflik- Strum, Çomlekaj, Donofrose, Drenovice, Ngjeqar, Hallambrezi, Jagodine, Kuman, Kumaraka, Kurjan, Luar, Marinze, Matke, Pobrat, Rërëz, Roskovec, Sllanice, Stamatica, Strum, Suk, Velmish, Vidhishte dhe Ngraçie e përfshirë vetëm në ndarjen administrative të vitit 1923. U shënuan të gjithë fshatrat sepse këto vendbanime përbëjnë atë që historikisht është thirrur “Krahina e Roskovecit.

Rrënjët e këtij fisi zgjaten në thellësi të viteve, duke shkuar deri ne periudhën e Ali Pashë Tepelenës. Pikërisht ne këtë periudhe dokumentohet shfaqja e njërit nga pinjollët e këtij fisi dhe pikërisht Hysen Toskës, për të cilin flitet se është stërgjyshi i Hysni Toskës. Madje edhe emri i Hysniut mendohet të jetë përsëritje e emrit të këtij stërgjyshi. Hysen Toska përmendet nga kronikani grek Panajot Aravantinos, autor i historisë së Ali Pashë Tepelenës, si pjesëtar i grupit, që nënshkruan traktatin me suljotet, i dërguar nga Aliu me 12 dhjetor 1803. Ai është në përbërje të 16 vetëve, me në krye të birin e Aliut,Veli Pashën, pasha i Delvinës. Por pak vjet më vonë dhe pikërisht në lëvizjen e madhe të kryengritjeve kundër reformave të Tanzimatit, që shpërthyen në Shqipërinë e Jugut, hasim një tjetër pinjoll të fisit Toska. Ky është Nurce Toska nga Buzi i Madh i Tepelenës. Sipas disa të dhënave në kryengritjet anti-osmane të Shqipërisë së Jugut në vitet 1820-1847, dolën 30 udhëheqës popullore. Në listën e këtyre komandanteve figuron edhe Nurce Toska i cili është njeri nga luftëtarët e çetave të Jugut në kryengritjet e Tafil Buzit. Ideja për trajtimin e figurës së Hysni Toskes autorit i ka lindur gjatë njohjes me veprimtarinë e tij patriotike në arkivin e Muzeut Historik të Fierit. Emrin e tij e kisha dëgjuar me herët, madje që në fëmijëri kur më flisnin me respekt prindërit e mi, të cilët e kishin njohur pasi banonim në fshatin Marinez, shumë afër me Luarin. Më vone e kisha dëgjuar edhe nga bashkëfshatarët e mi të moshuar te cilët e përmendnin me gjysmë zëri, por me nderim e respekt të veçantë.

2.Studiuesi dhe drejtori i muzeut historik Fier,N.Plaku thotë”:Aktiviteti i Hysni Toskës fillon në vitet e para të shek. XX, me angazhimin e tij në lëvizjen anti-osmane te-ë krahinës së Mallakastrës dhe Myzeqesë dhe përfundon në vjeshte të vitit 1943, kur u rrethua nga forcat partizane të grupit “Shpiragu ” në shtëpinë e tij në Berat dhe iu kërkua të dorëzohej, pa iu komunikuar asnjë faj. Duke ditur qëllimin e mbrapshte të kësaj kërkese, ai nuk pranoi të dorëzohej dhe u vetëvra. Pas disa ditësh, forcat partizane i pushkatuan edhe djalin e vetëm 16-vjeçar pa gjyq dhe pa i komunikuar as atij, asnjë faj. Fill pas vrasjes, Hysni Toska u konsiderua “kriminel” dhe u anashkalua nga të gjitha ngjarjet më të rëndësishme të kohës. Historiografia shqiptare e periudhës, nuk e ka përmendur thuajse asnjëherë emrin e tij. Mbi të, për dhjetëra vjet me radha ka zotëruar një heshtje e rëndë varri. Mjaftonte etiketimi “kriminel” nga politika e kohës dhe çdo studiues do ta anashkalonte nga të gjitha ngjarjet e trajtuara, pavarësisht se ai ishte protagonisti kryesor i tyre. Madje, ky opinion ka bërë të lihen në heshtje edhe disa nga figurat dytësore të kësaj treve, të cilat, në bashkëpunim me të, kanë dhënë kontribute të shquara në ngjarjet më të rëndësishme historike të vendit në gjysmën e parë të shek. XX. Mbas viteve ’90, Hysni Toska u shpall “Martir i Demokracisë”, por mentaliteti i njerëzve të painformuar vazhdonte të ruante ende për të, përshtypjen e erret të një “kriminelit” shkruan N.Plaku. Në këto kushte,thotë ai figura e Hysni Toskës kërkonte një punë të lodhshme për ta zbardhur dhe interpretuar në një këndvështrim të ri, mbi bazën e dokumenteve arkivore dhe fakteve reale, të cilat do ta prezantonin atë përpara opinionit shoqëror në mënyrë të plote dhe bindëse.Me një punë studimore ku janë përfshirë të dhëna të rëndësishme autori ka punuar dhe ka sjellë dëshmi për të faktuar nëse ishte ,kriminelë emërtim i mbartur keqazi dhe shfrytëzuar, që nga vjeshta e vitit 43 ,kur ai e mbylli jetën me vetëvrasje.

Duke hedhur dritë përmbi këtë figurë në fillim N.Plaku ka botuar një portret me titull “Hysni Toska – Luani i zbutur përgjysmë”. Ku shkrimi u botua në fund të vitit 2005 në buletinin e bashkisë së Fierit me një tirazh prej 2500 kopjesh, të cilat u shpërndanë brenda një kohe shume të shkurtër. Si u prit ky shkrim dhe çfarë debati hapi ai?N.Plaku thotë: Artikulli hapi “kutinë e Pandores” për nostalgjiket, por ndërkohë, ishte edhe një apel për shumë të tjerë të cilët kishin mendim ndryshe për figurën e Hysni Toskes. Diskutimet qen të shumta e të larmishme dhe pjesa e doktrinuar arriti deri në propozime ekstreme ,thotë studiuesi Nuri Plaku ,për largimin tim nga vendi i punës si person që kërkoja të rehabilitoja “kriminelet e luftës” dhe si i tillë, kisha dalë “jashtë radhëve të duhura.” Kjo e bënte edhe më të vështirë studimin e mëtejshëm të kësaj figure, por gjithsesi kisha bindjen se Hysni Toska ishte një personalitet historik, një figure popullore me rrezatim të fuqishëm, të cilin e kishin mohuar padrejtësisht.

Isha i bindur ,vijon autori N.Plaku, gjithashtu se, nëpërmjet figurës së tij do zbardheshin edhe disa nga ngjarjet historike mjaft të rëndësishme të trevës si: Kuvendi i Sinjes mbajtur më 23 korrik 1912 dhe Kongresi i Fierit mbajtur më 10 gusht 1912 etj, në të cilat ai kishte qen pjesëmarrës aktiv. Këto ngjarje shume të rëndësishme për Fierin nuk i kisha hasur në asnjë historik të zonës, në asnjë kumtese të arkivuar në arkivin e Muzeut dhe në asnjë libër ,që fliste për historinë e këtij rrethi. Ato përmendeshin në mënyrë sipërfaqësore dhe pa evidentuar asnjë pjesëmarrës fierak. Zbardhja e këtyre ngjarjeve i rikthente Fierit një pjese të rëndësishme të historisë së periudhës së Pavarësisë, e cila kishte mbetur e erret. Se bashku me rehabilitimin e Hysni Toskes, evokoheshin gjithashtu edhe disa figura të tjera myzeqare kryesisht nga zona e Roskovecit, të cilët kishin qen komandante në forcat e tij, por ishin lënë në heshtje se kishin qene bashkëluftëtare me të. Madje shpesh, në vend të firmëtarëve të vërtetë të Sinjes, përmendeshin të tjerë emra, duke krijuar kështu mëkatin e manipulimit të historisë. Autori thotë ,se disa muaj më vonë , në shkurt të 2006 e ribotoj artikullin . Tashme reflektimi i opinionit qe edhe më i gjerë. Krahas reaksionit që zhvillonin nostalgjiket vlen të përmendet reflektimi dinjitoz i një veterani të LANQ-it, Llazar Bane, i cili, botoi në gazetën “Zëri i Popullit” shkrimin me titull “Hysni Toska, krenari për kombin”. Shkrimi përshkohej nga një frymë reale dhe pendese, sepse Bane kishte marrë pjesë në rrethimin e Hysni Toskës në Berat, ishte plagosur prej tij në këtë rrethim dhe kujtonte me dhimbje thirrjet e dëshpëruara të atij burri, që teksa gjuante partizanët nga këmbët për t’i mbajtur larg, thërriste: “Kam qen e jam patriot!”

Punën, autori e ka filluar duke hulumtuar nëpër arkiva e biblioteka të ndryshme për të krijuar bazën e të dhënave dokumentare të këtij studimi. Krahas shumë burimeve në Arkivin Qendror të Shtetit, krahas dokumenteve të ndryshme që i përkasin fondit të Hysni Toskes, gjendet edhe një dorëshkrim i jetës dhe aktivitetit të tij, shkruar nga Lef Nosi. Ishte fakt mjaft pozitiv, që një rilindës i shquar si Nosi, t’i kushtonte aq shume v’emendje Hysni Toskes. Ai e kishte njohur personalisht Toskën, madje ka bashkëpunuar me të gjatë periudhës së Qeverisë së Përkohshme të Vlorës dhe Mbretërisë Shqiptare. Në këtë shkrim, Nosi përshkruan momente shumë të rëndësishme të aktivitetit të tij patriotik, të cilat e paraqesin Toskën një luftëtar të rëndësishëm të krahut progresist në të gjitha konfliktet e kohës. Në dokumentet e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës gjenden disa telegrame ,që lidhen me aktivitetin direkt të Hysni Toskës gjatë kësaj periudhe. Të bën përshtypje fakti, që Ismail Qemali kishte besim të plotë të Hysni Toska duke i ngarkuar detyra mjaft të rëndësishme. Madje është shprehur se njerëz të tillë si ai i duheshin Shqipërisë. Ndërsa, ndër shkrimet e shumta vlen të përmendet trajtesa në vargje e poetit vlonjat Shaban Seferi (Vranishti), me titull “Gjakderdhja shqiptare”, që ndodhet në Arkivin e Institutit të Historisë në Tiranë. Libri është botuar në vitin 1936 dhe autori i këndon me frymëzim të ndjerë poetik gjithë luftërave, që ka bërë Hysni Toska, trimërisë, guximit dhe besnikërisë së tij ndaj atdheut, duke e portretizuar atë si një hero legjendar. Në krye të kësaj vepre autori ka lënë edhe këtë shënim: “Në punën, që bëra duke hartuar librin u ruajta shumë dhe nuk vura asnjë shtojce të pa qen, por radhita vetëm ato që kanë ndodhë dhe dëshmohen prej luftëtarëve, që sot rrojnë.”

Duke iu referuar kësaj vepre, prof. dr. Bardhosh Gace shkruan: “Poema “Gjakderdhja patriotike” e poetit dëshmor Shaban Seferi, me pamjet e saj të gjalla rrënimtare, shpalos hap pas hapi jetën, bëmat dhe trimërinë e këtij luftëtari të shquar popullor, i cili, ashtu si atdhetarë të tjerë të kohës së tij, derdhën energjitë e tyre për Lirinë dhe pavarësinë e Atdheut.”Me botimin e disa librave historike, kujtime apo ditarë, nga autorë të emigracionit politik të Luftës së Dytë Botërore, si: Ago Agaj, Xhelal Staravecka, Eqrem Bej Vlora, Beqir Velo Kanina etj, u zbardh një pjesë e mirë e aktivitetit patriotik të Hysni Toskës.Në shtypin e viteve ’20 të shekullit të kaluar, një numër gazetash dhe revistash, brenda dhe jashtë vendit, e përmendin emrin dhe aktivitetin e tij, në shumë rubrika informative dhe ngjarje të rëndësishme, që ato përshkruajnë. Të tilla janë: gazeta “Liri e Shqipenies” (Selanik), gazeta “Dielli”(Boston), revista “Biblioteka Zëri i Shqipërisë” (Sofje), gazeta “Shqipëri e Re” (Rumani), gazeta e Qeverise se Përkohshme të Vlorës, “Perlindja e Shqypenies”, gazeta “Populli”, “Atdheu”, etj. Në shtypin e viteve ’30 të shekullit të kaluar, gazeta “Minerva”, në Tiranë ka botuar një shkrim në rubrikën :”Të njohim deputetet tonë”, kushtuar figurës së Hysni Toskës. Gjithashtu, në fondin folklorik të zonës së Mallakastrës, gjenden disa tekste këngësh historike kushtuar këtij luftëtari, çka tregon se ai ka qen ,një lider i njohur i lëvizjeve kryengritëse dhe një figure e dashur dhe e rëndësishme për popullin e kësaj treve. Krahas këtyre të dhënave, ekzistojnë edhe burime folklorike, këngë dhe episode, dëshmi dhe kujtime të bashkëkohësve, të botuara e të pabotuara, të cilat e pasurojnë akoma me shume figurën e tij. Nga të gjitha këto të dhëna, ka rezultuar, se Hysni Toska, gjatë aktivitetit te tij atdhetar, ka qen një luftëtar i përkushtuar dhe besnik deri në vetëflijim për çështjen kombëtare dhe se nuk është përzier në asnjë lloj veprimtarie kriminale shkruan autori Nuri Plaku. Në vitin 2010, me propozim të Muzeut Historik në Fier, Këshilli bashkiak i këtij qyteti, emërtoi me emrin “Hysni Toska”, njërën nga rrugët e tij. Ndërsa në vitin 2012, në kuadër të festimeve të 100-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë kombëtare, po me propozim të Muzeut, Këshilli bashkiak i qytetit të Roskovecit, e shpalli “Qytetar nderi të qytetit Roskovec”. Me këto veprime, pak nga pak figura e Hysni Toskës po zë vendin e vet të merituar në shoqërinë e re demokratike.

Lindja e Antonit të vogël, kalvari familjar dhe 51 vjet meshtari

August 23, 2018 by dgreca

“Njëri prej këtyre figurave, që ka dhënë më shumë për çeshtjen shqiptare, sidomos gjatë luftës në Kosovë është dhe do të mbetët dom Anton Kçira, figurë e njohur e diasporës, klerik dhe atdhetar, njeriu që diti të mbrojë shqiptarët dhe të kontribuoje për ngritjen e frymës patriotike… Dom Anton Kçira me urtësinë e një kleriku, por edhe të një mërgimtari që din se çfarë do të thotë largimi nga atdheu është orjentuar drejt nga vlerat. Me predikimin e tij paqësor dhe shpirtin human ai do të ngelet kultivues i frymës afruese, tolerante dhe pluraliste në shoqërinë shqiptare.”

Elidon Pashaj, Dervishi i Teqës Bektashiane në Detroit, Michigan, SHBA/

Nga Klajd Kapinova/

Dom Anton Kçira, ka lindur dhe rritur në një mjedis të ri gjakovar, ndonëse mbiemri që ai mban është një fshat malor në Pukë të Shqipërisë nga ku dhe kur kanë ardhur të parët e tij në Kosovë. Ata, qysh herët e lanë vendlindjen, lagjen Nikaj të Kçirës.
Duke hulumtuar me kujdes origjinën e tij, shohim se vllaznia me të cilët ishte ndarë Lazër Deda në Kçirë, thuhet se ato ishin shpërngulur dhe vendosur në Shkodër tek vëllezërit Nikollë e Palokë.
Nikolla, kishte dy djem fisnik, të quajtur Ndoc e Zef, me zeje kujungji (argjendar), ndërsa Paloka ka pasur shumë djem, duke bartur kështu mbiemrin e njohur tashmë Kçira.
Lazri, mendohet se e ka lëshuar Kçirën rreth vitit 1743, kur ende Kçira ishte në embrion formimi si qender banimi ose si katund i vogël malor, me një numër të kufizuar shtëpish, ç’ka vërtetohet nga dokumentet historike dhe relacionet kishtare të kryeipeshkevit të Tivarit imzot Pjetër Bogdanit, të cilat gjerësisht përshkruajnë me hollësi gjendjen e mjerë të Shqipërisë, në shek. XVII, gjatë kohës së pushtimit barbar islam otoman.
Nga relacionet apo burimet e pasura historike, sociale, politike, administrative, mbi gjendjen e keqe të popullsisë së shtypur dhe të diskriminuar katolike, të cilat, rregullisht i dërgohen Vatikanit asokohe, del se vetë fshati Kçirë nuk kishte më shumë se 18 shtëpi banimi, me gjithsej 158 frymë dhe që të gjithë ishin të krishterë të devotshëm, të ritit katolik.* * *

Dom Antonilindi në 1939, në Gjakovë të Kosovës martire. Ai erdhi në jetë në prag të Luftës Dytë Botërore, ku si shumë fëmijë të tjerë shqiptarë kaloi një fëmijëri shumë të vështirë.
Asokohe mësojmë se familja e tij etnike shqiptare bënte një jetë mesatare ekonomike. Ajo ishte një familje shumëe përparuar katolike gjakovare për kohën, në të cilën gjithmonë kultivohej me traditë dhe krenari dashuria dhe respekti për Atdheun dhe devocioni tradicional fetarë shumë shekullor katolik.
Pashk Kçira, babai i dom Antonit deri me shpërthimin e Luftës II Botëroreishte kryetar i komunës në Vogovë, duke qenë i nderuar dhe respektuar nga të gjithë vendasit e zones. Ai dallohej për korrektësi, ndergjshmëri, mikpritje, bujari dhe shumë tipare të tjera fisnike etnike shqiptare.
Por posti i lartë si drejtues i administratës së zonësnuk zgjati shumë, sepse fillimi dhe koha e vështirë e Luftës së DytëBotërore do t’i merrte haraç shumë të rëndë.
Gjatë fëmijërisë së tij, Antoni i vogël përjetoj vështirësitë e panumërta dhe tmerret e përgjakshme të viktimave të pafajshme, gjatë kohës së Luftës II Botërore.
Për atë kohë të mundishme të fëmijërisë plot tallaze, sot dom Antoni kujton:
“Kur bolshevikët morën pushtetin, isha dëshmitar i persekutimeve më të pamëshirshme të intelektualëve si edhe qytetarëve dhe katundarëve të thjeshtë, që s’pushuan për dekada me radhë sidomos mbi popullin shqiptar.
Kam përjetuar pamjet më të trishtueshme si fëmijë, kur shikoja me sytë e mi pushkatime gjatë ditës e sidomos kufomat e burrave më të zgjedhur, që asgjesoheshin natën, shumica pa asnjë lloj gjyqi në brigjet e lumit Erenik.
Ne, madje, falënderonim Zotin që im atë ishte në burg asokohe, se po të ishte në ato ngjarje, sidomos vitëve të para të pas Luftës, me siguri do ta kishte gëlltitur (vrarë) në ndonjë nga ato netët e zeza horror, siç ua hëngrën kokën shumë të tjerëve bashkëvendas e bashkëatdhetarë të mi.”
Shkollën fillore e filloi në fshatin Brekoc (Gjakovë), në fshatin Moglicë, ku nëna e tij u shpërngul detyrimisht bashkë me katër fëmijët e vegjël, për të siguruar kafshatën e gojës.
Vështirësitë nuk i ndahen gjatë gjithë jetës. Komunistët asokohe i kishin konfiskuar pa mëshirëtë gjithë pasuritë si shtëpinë në Gjakovë ashtu edhe tokën në fshatin Moglicë.
Për Antonin e vogël jeta në këtë fshat pa pasur nevojat elementare të jetesës ishte tepër evështirë. Mjerimi, ishte bashkëudhëtare dhe një kafshatë, që skaperdihet në atë periudhe tmerri. Nëna e tij, hoqi shumë keq për t’i ushqyer, veshmbathur dhe shkolluar në ato kushte shumë të vështira mbijetese ekonomike. Më i madhi nga fëmijët ishte 15 vjeç, ndërsa Antoni 7 vjeç.
Në atë kohë në fshat nuk kishte mësues. Me kalimin e viteve gjendja filloi të përmirësohet, mbasi babai Pashk Kçira doli nga burgu. Si përherëkomunistët vijonin, të mos e shohin me sy të mirë, duke i përgatitur lloj-lloj kurthesh për t’a hedhur në greminë familjen Kçira.
Si funksionar i lartë, Pashku për 24 vjet kishte punuar, me ndershmëri, për ti shërbyer popullit të të tij të shumëvuajtur, pa i shkaktuar asnjë njeriu shqetësim dheas më të voglën padrejtësi.
Babi i dom Antonit, ishte një burrë i pashëm, elegant nga veshja, serioz, mikpritës, bujar, i dhembshur, fjalëpak, një njeri i rrallë, fetar i devotshëm dhe shumë i gatshëm për sakrifica, ashtu sikurse edhe nëna e tij fisnike Maria, shumë punëtore dhe e përvuajtur.
Edukata atdhetare e fetare, të cilën prindërit i dhanë vazhdimisht Antonit të vogël dhe prirja e tij qysh fëmijë për t’i shërbyer thirrjes së Zotit, bënë që tek ai të lind dëshira e madhe dhe e përjetshme për t’i shërbyer Zotit, gjë e cila u bë realitet shumë vite më vonë, në rininë e tij.
Gjatë periudhës së kolektivizimit të bujqësisë dhe heqjes së pronës private (sipas modelit bolshevik rus, të kolkozëve dhe solkozëve, shënimi im K.K.), përsëri ia burgosën babanë, sepse ai nuk pranoj asnjëherë të futej në kooperativë.
Pas lirimit të tij të dytë nga burgu, duke parë se bolshevikët marksistë serb dhe shqiptarë, nuk do të na i ndanin kurrë të zezat, ai u shpërmgul nga Gjakova në Shkup.
Edhe vendbanimi i ri kishte vështirësit e veta. Në rrethin e ri nuk njihte njeri. Dom Antoni, kujton: “Ashtu siç e kishin babanë halë në sy, me siguri se po të kishim vazhduar të jetojmë në Kosovë, bolshëvikët do të na kishin zhdukur, gjatë operacioneve famëkeqe të Rankoviqit në periudhëne mbledhjes së armëve.”
Jeta e re në një mjedis po shqiptar, do të bënte që familja Kçira të njihet gradualisht me miq të rinj. Në Shkup ata krijuan një rreth të ri, me një fjalë iu përshtatën shumë mire kushteve të reja, vendit dhe njerëzve atje.
Pranë gjimnazit Liria të Shkupit mbaroi shkollën 8-vjeçare, ndërsa të mesmen në Pazin (Kroaci)dhe prej ku pastaj u regjistrua, për të vijuar studimet e larta në Fakultetin e Teologjisë, në qytetin Gjakovo të Kroacisë, ku u diplomua në Teologji në vitin 1967, ku u shugurua për meshtar.
Ai u caktua meshtar në fshatin Bishtazhin në vitin 1968, në periferi të Gjakovës dhe më pas shkoi tu shërbej malësorëve të Gucisë, ku qëndroi një vit. Prej andej e caktuan famullitar në fshatin Gllogjan të Pejës, ku për gati 20 vjet i shërbei popullit të tij, duke e ndarë fatin me ta (në të mirë e në të keq) qoftë si meshtarë, ashtu edhe si njeri.
Ndërsa nga shtatori i vtit 1989 e caktuan të shërbej në Detroit të SHBA-së, përsëri midis njerëzve më bujarë e kreshnikë që ka shqiptaria, malësorëve nga Malësia e Madhe, të cilët përbejnë shumicën dërmuese të famullisë atje dhe të mbarë komunitetit shqiptar të Michigan-it në SHBA, ku gjendet edhe sot, që është në pension.
Kur dom Antoni u diplomua në Teologji në vititn 1967, familja u shpërngul në Amerikë. Kjo lëvizje e imponuar, u bë për arsye të sigurisë së familjes së tij, për t’a ruajtur nga përndjekjet e vazhdueshme dhe hija bolshevike që e ndiqte hap pas hapi, mbasi familjen Kçira,e konsideronin të rrezikshme për komunizmin. Ata njeri mbas tjetrit u detyruan të emigrojnë në SHBA, ku filluan një jetë të re.
Kështu në fillim shkuan dy vëllezërit e tij dhe më pas babai dhe nëna, të cilët ndërruan jetë në Amerikë.
Mbi historinë më të hollësisht të familjes Kçira mund të mësoni duke lexuarnjë ditar Memoare (Kujtime),të intelektualit të shquar Pashk Kçira, ku me detaje dhe nje stil narrative përshkruhet jeta në Kosovë, duke filluar nga viti 1908 e deri në vitet shtatëdhjetë, kur ai dhe qindra e mijëra bashkëatdhetarë tanë emigrojnë për arsye politike dhe ekonomike në drejtim të Shteteve të Bekuara të Amerikës.

* * *
Jeta dhe zhvillimi i ngjarjeve historike ecën me shpejtësi edhe për familjen e personazhit të studimit tonë dom Antonit.
Sot, në shekullin XXI, në Kosovë janë më shumë se 100 shtëpi, të cilat mbajnë mbiemrin Kçira. Banorët e saj edhe pse ndodheshin 9 kilometra larg Shqipërisë deri në vitin 1990 kanë qenë të privuar të vizitonin tokat e të parëve të tyre.
Për shumë dekada, Shqipëria e jonë e mjerë, nën diktaturën proletare komuniste – socialiste, gjatë vitëve 1944-1990, ishte një shtet i izoluar, i mbyllur në vetvete në një sistem absurd, eksperimental komunist dhe ateist.
Pashku, që është babai i meshtarit dom Anton Kçira, ka qenë për vizitë në vitin 1923 në qytetin e Shkodrës, për të parë kushërinjtë e tij, ku është takuar dhe ka ruajtur një korrespondencë të rregullt me të gjithë deri sa është mbyllur në mënyrë absurde kufiri me shtetin amëShqipërinë komuniste, në vitin e zi1945.
Menjëherë pas shembjes së portave të burgut – shetet, pra hapjes së Shqipërisë drejt botës, meshtari i persekutuar politik gjatë kohës së rregjimit komunist në Shqipëri, i ndjeri dom Luigj Kçira, është interesuar për të rigjetur gjurmët e të parëve të tij, të cilët prej kohësh ishin vendosur në Kosovë, dhe për më tepër, mbasi ai kishte marrë vesh se në ShBA dhe më saktë në kishën e shën Palit dhe shën Pjetrit në Detroit (shteti i Michigan), është një meshtar i quajtur dom Anton Kçira.
Babai i tij qysh në vitin 1936 i ka dërguar disa fotografi si kujtim të familjes nëadresë të Kçirajve në Shkodër, përfaqësues i së cilit është dom Luigj Kçira, që ka ndërruar jetë shumë vite më pare, në qytetin e Shkodrës. Ai shërbei si famullitar në kishën kathedrale të shën Shtjefnit, në qytetit e lashtë të Shkodrës.
Babai i dom Antonit kaloi në amshim,në vitin 1981. Dom Luigji njihte shumë mirë të gjithë fisin Kçira, duke ruajtur për shumë vite lidhjet me meshtarin vëlla në Krishtin, aktivistin e palodhur të komunitetit shqiptar – amerikanë Të Përndershmin dom Anton Kçirën.
Gjatë muajit prill të vitit 1993, meshtari ynë shqiptaro – amerikanë dom Anton Kçira, bën një vizitë në Shkodër, në krye të një delegacioni shqiptaro – amerikanë, që vijnë për të marrë pjesë në vendosjen e hierarkisë kishtare në Shqipëri nga Shkëlqësia e Tij papa Gjon Pali II (Karol Voitila), pas meshës solemne e historike, që u calebrua në katedralën e famshme të Shkodrës, me 25 prill 1993.
Ai bëri vizitën edhe tek trualli i katragjyshërve në Pukë, dhe për nder të tyre edhe me kërkesë të këshillit të kishës atje dhuroi për banorët shuma të mëdha dollarësh, për ndërtimin e shtëpisë së Zotit, që e kishte shkatërruar komunizmi i zi.
Dy vjet më vonë, me 13 tetor të vitit 1995, dom Antoni merr pjesë në përurimin e kishës së re, duke i lënë banorëve shqiptarë një monument të rëndësishëm historik fshatit të të parëve të tij, që shpesh janë munduar me aq sa kanë mundur të bëjnë për vendlindjen e tyre të dashur…
Për 51 vjet me radhë, dom Anton Kçira larg Atdheut përtej Oqeanit Atlantik po kontribuon pa ndëprerë dhe pa u lodhur për fenë dhe besimtarët e tij, që fati e jeta e vështirë në vendlindje i bëri të emigrojnë në ShBA.
Për shumë dekada më parë dhe deri tani, nëse shohim bilancin pozitiv të misionit të tij baritor e atdhetar, del se dom Antoni kontribuoj dhe po jep edhe tani që është në pension gjithçka për kishën, atdheun, besimtarët, gjuhën shqipe, tubimet politike për çlirimin e Kosovës martire (1999 nga trupat e NATO-s, të drejtuar nga SHBA), tubimet me intelektualët për krijimin e qendrave kulturore, ndërtimi i kompleksit të ri brenda ambienteve të kishës për emigrantët etj.
Duke hulumtuar vijueshmërisht, për përgatitjen e këtij studimi modest, del se për dom Anton Kçirën, kanë folur dhe shkruar gjatë 51 vitëve të meshtarisë shumë gazeta, revista, kanale televizive amerikane dhe shqiptare në Kosovë dhe Shqipëri.
Për personalitetin e tij gjithnjë në rritje, kanë ndikuar shumë faktorët si: aktiviteti i dendur pranë kishës katolike në vendlindje dhe diasporë qysh në moshë të re, shkolla e mesme (jeta në seminar) dhe shkolla e lartë (filozofike e teologjike), pasi kryen shërbimin ushtarak, sikurse edhe miqtë e shumë meshtarë bashkëvëllezër në Krishtin, të cilët një pjesë tyre janë bërë gjatë jetës meshtarake si ipeshkvij, kardinalë, në disa vende të Ballkanit e përtej tij.
Dom Antoni këtu në diasporë, gjithnjë ka ruajtur lidhje të ngushta me intelektualët amerikanë dhe shqiptarë, qysh se ka zbritur në tokën e bekuar të SHBA-së, si me: Kardinal Adam Maida, Arqipeshkëv Metropolitan i Detroit-it (Michigan), Rochester Hills Mayor Bryan K. Barnett, shkrimtarin dhe studiuesin mons. dr. Zef Oroshin, themeluesi i parë i kishës katolike shqiptare në New York, SHBA, shkrimtarin e famshëmIsmail Kadare, imzot Nikë Prela, imzot Mark Sopi dhe imzot Dodë Gjergji sot ipeshkëv i Kosovës, ish Kryeministri i Kosovës Bujar Bukoshi, shkrimtari Pjetër Arbnori, ish i burgosur politike për 28 vjet dhe kryetar i Parlamentit të Shqipërisë, Arqipeshkëvi i Tivarit sot nëpension imzot Zef Gashi, arqipeshkvin imzot Rrok Gjonlleshaj, shkrimtarin imzot Zef Simoni, studiuesin imzot Frano Illia, studiuesin atë Daniel Gjeçaj ofm, imzot Rrok Mirditën, imzot Hil Kabashin, dom Pjetër Popaj, dr. dom Lush Gjergjin, dom Ndue Gjergjin, etj., presidentët e Shqipërisë: dr. Sali Berisha, prof. Rexhep Mejdani, dr. Alfred Moisiu, prof. Bamir Topi; shumë kryeministra të Kosovës dhe Shqipërisë, senatori amerikan Tom Lantos, kongresistët amerikanë: Joseph DioGuardi, Eliot Engel, Sue Kally, etj., Ekrem Bardha Konsull Nderi i Shqipërisë, prof. Anton Qetta, imam Muhamed Lipaj, imam Isa Hoxha, imam Vehbi Ismaili, baba Rexhebi, Anthony Athanas, Harry Bajraktari, studiuesin Tomë Mrijaj, shkrimtarin Hasan Hasani, prof. dr. Mentor Quku, prof. Riza Sadiku, gazetarin dhe studiuesin Klajd Kapinova, prof. Nue Oroshin, prof. Riza Sadiku, Azem Hajdari, prof. Prekë Gjetaj, gazetarin e Zërit të Amerikës Astrit Lulushi, gazetarin Beqir Sina, poetin Agim Shehu, Selim Hasani, Leonora Laçi etj., etj.
Dihet se Detroit-i është qendra më e madhe e rrjetit të informacionit, që ka Amerika, mbasi shteti është një qendër e madhe industriale për të gjithë Amerikën dhe se këtu fusha e publicistikës dhe media-s elektronike është marramendëse.
Për t’i ardhur sa më shpejt në ndihmë popullit të tij në Kosovë, që vuante nga plagët e mizorëve serb, ai kërkonte që përmes televizionit amerikan të tregonte se Serbia po zhduk pa të drejtë një komb të lashtë, sa vetë historia e kontinentit të plakur të Evropës.
Familja e dom Antonit, ka kaluar mbi kurrizin e saj shtypje dhe keqtrajtim nga sllavët serbë, komunistët shqiptarë në Kosovë dhe deri tek provokimet e shpeshta të UDB-së në Detroit të SHBA-së.
Ndër të tjera, dom Antoni i kryesuar nga një delegacion shqiptaro – amerikanë të Detroit-it si: Kisha e shën Palit dhe kisha Zoja e Shkodrës në New York me nëkrye dom Pjetër Popaj, u nisën me 13 shtator 1997 në Indi, për të marrë pjesë në varrimin e Nënë Terezës, kësaj humaniste të madhe të të gjithë botës, që me të drejtë bota e thirri Nënë në të gjallë të Saj. Ajo u Lumnue nga Ati i Shenjtsot shën papa Gjon Pali II dhe më vonëështë shenjtëruar nga papa Francesku I si Shën Tereza e Kalkutës.
Ai tha meshën e pare në kishën e shën Tomës, duke u lutur shumë për shpirtin e Saj, së bashku me të gjithë shqiptaro – amerikanët e tjerë, duke e ndarë pikëllimin me ata.
I palodhur dhe me dashuri për shqiptarët dhe vendlindjen, kudo gjendet dom Antoni sot.
Përvuajtëria e spikatur, modestia dhe thjeshtësia, janë tipare që i zbulon në fytyrën e tij të qetë.
“Mund të them, se Imzot Kçira, është një burrë i madh e trim. Është një njeri i feshëm e i atdheshëm, pra fetar dhe atdhetar i madh. Imzot Kçira, me jetën dhe veprën e tij, e vazhdon traditën e hershme shqiptare të Pal Engjëllit, Buzukut, Budit, Bardhit, Bogdanit, Gjeçovit, Imzot Nikë Prelës e shumë e shumë burrave të famshëm të kombit tonë. Ai është gjithnjë njeri i pajtimit dhe forcimit të besimit në Zotin. Ai është njeri i madh i kombit tonë. Ndihem krenar, që e kam mik dhe krah të fortë mbështetës në punët e Kosovës, vendit tonë të shtrenjtë.”
Janë këto fjalë realiste dhe tepër domethënëse, që Presidenti i paharruar historik, Gandi i Kosovës, i pavdekshmi dr. Ibrahim Rugova, i përsëriste shpesh në shenjë nderimi e respekti të madh, që kishte për mikun e tij të idealeve të shenjta kombëtare, klerikun e përsonalitetin e shquar të komunitetit shqiptaro-amerikanë, burrin e madh të palodhur të popullit të vet në Amerikë e Kosovë: Të Përndershmin dom Anton Kçirën.
Në analet e historisë së komunitetit shqiptaro – amerikanë dom Anton Kçira, zë një vend nderi dhe të merituar për gjithçka që pa u lodhur ka bërë dhe po kontribuon edhe sot në të mirë të komunitetit edhe pse ka disa vite që ka dalë në pension.
Të gjithë tashmë e dimë, sekisha katolike shqiptare e shën Palit dhe shën Pjetrit në Detroit (Michigan), është më e madhja në botën shqiptare dhe një muze i gjallë historik si pasqyrë e trojeve etnike shqiptare në miniaturë.
Ajo është e mbushur me piktura patriotësh klerikë katolik të kishës sonë të martirizuar gjatë komunizmit të zi.
Dom Antoni, u shërbeu shqiptarëve të Amerikës për disa dekada. Gjurmët e punës së tij, gjenden në zhvillimet e jetës kulturore e fetare të shqiptarëve në mërgim, të cilat duken shumë qartë.
Kisha e shën Palit në Roçester Hills, e ndërtuar para 16 vitesh me nismën e meshtarit të palodhur dhe të pamposhtur dom Anton Kçira, me të drejtë mund të thuhet se është vepra e besimtarëve dhe e tij.
Nën drejtimin e meshtarit Kçira, besimtarët e kishës së shën Palit, kanë dhuruar qindra mijëra (mbi 1 milionë dollarë ndihma), gjatë dhe pas luftës, për viktimat në Kosovë, përveç ndihmave për rimëkëmbjen e kishave dhe fesë në Shqipëri, që dolën të shkatërruara nga lufta e ftohtë.
Me ardhjen e dom Antonit në Detroit (MI) të SHBA-së, pa humbur kohë filloj misionin e vështirë të pajtimit të shqiptarëve në famulli dhe rizgjoi një interesim më tëmadh për kombin.
Filluan të bashkohen rreth tij të gjithë. Në vitin 1990, një grup atdhetarësh të frymëzuar nga dhimbja, u morën vesh me dom Antonin se si të përhapnin një kushtrim në popull që të mund të ndihmojnë dikrekt popullin në Kosovë, që po vuante nga rregjimi serbo – sllav.
Tubimi u mbajt më 16 dhjetor 1990, në sallën e kishës, ku ishin të pranishëm afër 150 vetë dhe mbas disa fjalëve zemre për Atdheun dhe vëllezërit tanë në Kosovë, pa dallim feje, të pranishmit e përshëndetën dhe mbështetën financiarisht aksionin humanitar me duatrokitje frenetike dhe brenda një ore u grumbulluan $37.000. Ky aksion vazhdoi dhe në pak ditë u mblodhën $62.400.
Dom Antoni kujton: “Na u desh të presim deri në maj të vitit 1991, kur Shoqata Nënë Tereza, hapi llogarinë e vet rrjedhëse në Zvicër, ku ne i dërguam dollarët. Unë jam shumë mirënjohës dhe krenar me famullinë e shën Palit, pjesëtarët e së cilës janë besimtarë nga Malësia. Këtyre u shkon nderi dhe lavdia, sepse ishin këto që e propozuan dhe filluan menjëherë aksionin pa iu dhimbsur asgjë askujt. Ka patur nga individë dhe familje që kanë dhënë paratë e fundit. Këtyre njerëzve nuk ka mundur t’ua kaloj askush për bujari dhe mikpritje. Këtu shihet se sa atdhetarë janë. Asnjë prej tyre nuk ka pyetur se ku shkojnë këto të holla. Aq më tepër, kosovarët duhet të turpërohen para kësaj vepre të malësorëve zemër fisnik, që unë e quaj gjithnjë madhështore. Provat e kësaj bujarie ekzistojnë. Le të jetë kjo si një vrejtje vëllazërore për ne kosovarët. Nëse e pyesim ndërgjegjën tonë, përgjigja do të jetë: kosovarët vetë s’kanë berë sa duhet për vendin e vet, Kosovën tonë të dashur. Malësorët janë dalluar edhe në demostratat për Kosovën, ashtu sikurse edhe për demostratat për demokracinë në Shqipëri. Nuk dua të them se kosovarët nuk kanë bërë asgjë, por pjesëmarrja e tyre është dashur dhe duhet te jetë shumë masive dhe aktive. Kosovarët, nuk duhet të presin prej të tjerëve që të çlirohen. Përveç kësaj fushate, kemi organizuar edhe një tjetër. Kjo është për ndërtimin e objekteve fetare në Shqipëri. Me ardhjen në SHBA të meshtarit të përvuajtur në burgjet e egra të rregjimit komunist të dom Simon Jubanit dhe gjatë vizitës në kishën e shën Palit, ku vetëm gjatë natës së parë u mblodhën $85.000. Ky aksion ka vazhduar edhe të nesërmen në meshë në të dy famullitë, ku ka arritur shumë $157.800. Një gjë e tillë nuk ka mundur as të paramendohet. Por këto njerëz kanë dhënë gjithmonë kur ka qenë fjala për shqiptarët në atdhe, si për shkolla, rrugë, objekte humanitare. Llogaritet sipas disa shënimeve jo zyrtare, se gjatë këtyre 20 vitëve të fundit, kanë dërguar në vendlindje mbi 1,200.000 dollarë, pa llogaritur ndihmat private, që ka mundur secili të dërgoj për familjen e tij.”
Gjurmë të pastra atdhetdashurie të veprimtarisë përkushtuese fetare e kombëtare të dom Anton Kçirës, janë gjithashtu përmendoret e Heroit Kombëtar Gjergj Gjon Kastriotit dhe shën Nënë Terezës, në hyrje të oborrit të kishës.
Këto punime individuale të skulptorëve të njohur Kreshnik Xhiku e Vasiljev Nini, me madhështinë dhe stilin e tyre, mbajnë gjallë kujtesën historike shqiptare në dhe të huaj.
Ato përçojnë vlerat e një kombi, veçanërisht, kur tërheqin vemendjen e kalimtarit të panjohur amerikanë, i cili, kur i sheh s’mund të rrijë pa u interesuar e pyetur: E kujt është kjo kishë e madhe?
Këto janë konkretizime të nismave largpamëse të dom Anton Kçirës në krye të kishës. Janë gjurmët të ngurtësuara, që ai lë pas, ndërsa largohet për t’u shlodhur. Një drejtues mund t’i udheheqë të gjithë, por nuk mund t’i kenaqë të gjithë. Edhe rruga e dom Antonit në krye të kishës, nuk ka qenë e shtruar, vlerëson me reportazhin e tij gazetari i Zërit të Amerikës Astrit Lulushi.
Kushdo nga shqiptaro – amerikanët, që jeton dhe punon në Atdheun tonë të dytë, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, gëzohet kur institucionet fetare, kulturore, patriotike, figurat e shquara të komunitetit tonë dje dhe sot, vlerësohen me mirënjohje të thellë, përmes medaljeve simbolike, për punën dhe jetën e tyre, në shërbim të komunitetit dhe trojeve etnike shqiptare.
Patrioti dhe bariu i mirë i grigjës së vet, ka ndihmuar me strehime dhe ushqime, me mijëra të shpëngulur dardanë, gjatë eksodit biblik drejt shtetit amë (viti 1999), për t’i shpëtuar makinës ushtarake shfarosëse serbe, ku, unë kam qenë dëshmitarë, në shumë qendra të sistemimit të tyre, pranë kishës katolike, në qytetin e Shkodrës.
Të gjithë ne, që jetojmë dhe punojmë prej shumë vitësh në Amerikë, e dijmë se pa inisiativën dhe mbështetjen e pakufishme të këtij meshtari të përkushtuar, për Fe e Atdhe në Detroit, qysh nga viti 1989 dhe deri më 2011, nuk do të ishin bërë shumë mitingje, demostrata, grumbullime fondesh për çeshtjen shqiptare të Dardanisë, ndihmen e pakursyer direkte për Shqipërinë, popullin e masakruar martir dardan në vitin 1999, kur dihet, se ky klerik patriot, ka qenë persona non grata, për ish Jugosllavinë titiste asokohe, si i perndjekur, për t’a vrarë me gjithëfamilje.
Dom Antoni, është i vetmi klerik në gjithë historinë mbarëshqiptare, që ka bekuar luftëtarët e lirisë të Batalionit Shqiptaro – Amerikan tëAtlantikut, që po udhëtonin drejt Dardanisë.
Historia, është mësuesja dhe nëna e pagabueshme, që ka folur dhe do të flas serisht me gjuhën reale të fakteve, për punën e madhe dhe jetën në përkushtim të kombit dhe fesë, që ka bërë gjithnjë, I Perndershmi me përvujtëri dhe modesti dom Anton Kçira.
Me nismën e këtij misionari dhe shqiptari të madh, erdhi në ShBA për herë të parëmonumenti madhështor i Gjergj Gjon Kastriotit, epoka e të cilit është më e lavdishmja në historinë tonë, është elementi më i qenësishëm i krenarisë sonë kombëtare ndër shekuj.
Të gjithë kombet e qytetëruara në botë, i përjetësojnë figurat e tilla, duke i renditur me respekt në Panteonin e Nderit Kombëtar.
Dom Antonit nga zemra i dëshiroj një pleqëri të bardhë e të lumtur. (New York, 2018)

SHQIPËRIA ËSHTË MOTRA E VOGËL E FRANCËS…

July 14, 2018 by dgreca

DERVISH HIMA, DREJTORIT TË PRESTIGJIOZES LE FIGARO (1912) : “SHQIPËRIA ËSHTË MOTRA E VOGËL E FRANCËS. NA NDIHMONI ME PENDËN TUAJ !”/

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 14 Korrik 2018/

Prestigjiozia franceze, “Le Figaro”, ka botuar, të hënën e 2 dhjetorit 1912, në faqen n°2, letrën e atdhetarit të palodhur shqiptar, Dervish Himës, dërguar drejtorit të po kësaj gazete.

Cila ka qenë asokohe arsyeja e dërgimit të kësaj letre ? Në vijim, do të gjeni tekstin e plotë të saj, të sjellë në shqip nga Aurenc Bebja – Blogu “Dars (Klos), Mat – Albania” :

Letër nga një shqiptar

Budapest, 29 nëntor

Në kemi marrë letrën në vijim :

“Zoti Drejtor,

Ndërsa gjendem në Budapest për të shkuar në Shqipëri, sapo lexova në gazetën e madhe pariziane “Le Figaro” një shkresë të shpikur këtu në Budapest, lidhur me një deklaratë të bërë nga unë në lidhje me fronin e Shqipërisë.

Nuk ka asgjë të vërtetë mbi deklaratën që më atribuohet, sepse nuk kam pasur asnjë intervistë me askënd. As këtu, as në Bukuresht, nuk jam shprehur në lidhje me zgjedhjen e një mbreti për fronin e ardhshëm të Shqipërisë. Ndër shqiptarët që punojnë për realizimin e dëshirave të tij, asnjë zgjedhje nuk është bërë deri më sot. Unë nuk i kam thënë askujt se duam Dukën e Abruzzos, ose Princin Karol të Rumanisë, apo një ish-ministër të Belgjikës. I përket Asamblesë Kombëtare Shqiptare, me pëlqimin e Fuqive – besoj – që të bëjë këtë zgjedhje.

Ne, patriotët shqiptarë, po bëjmë sot të gjitha përpjekjet tona për të siguruar ekzistencën tonë politike dhe për të krijuar një ligë kombëtare, dhe ne do të përpiqemi të mbrojmë kufijtë tanë të pushtuar në veri dhe jug. Ne shpresojmë që kombi i madh republikan do të mbrojë, me pendën e tij të guximshme, të drejtën dhe atdheun shqiptar, i cili është vetëm motra e vogël e kombit të madh francez.

Drejtor, ju lutem pranoni sigurinë e konsideratës time më të lartë.”

Dervish Hima

Drejtor i gazetës shqiptare

“Shqipëtari”.

ÇAMËRIA, E VËRTETA E LARGON ERRËSIRËN

July 14, 2018 by dgreca

…“Umbram fugat vetitas”/

Shkruan: Enver DAHRI,Studiues/

Thesprotia me trashëgimtaren e saj Çamërinë, është me fillesë, popullsi Pellazge, e cila i ka ruajtur veçoritë dalluese me botën tjetër të lashtësisë deri në ditët tona. Hijet e zeza perandorake gjatë dymijëvjeçarit pas Krishtit, si dhe gam-gamet fqinjësore, sado që kanë errësuar historinë, mes ndërhyrjeve kirurgjikale në tabanin pellazgjik, nuk kanë arritur ta shuajnë, sepse:“E vërteta e largon errësirën”.

Sot të gjithë flasim, kudo dhe me ç’fardo, përdorim foltore të ndryshme këndej dhe andej kufinjëve, shkruajmë në gazeta, në libra, në samite dypalëshe dhe shumëpalëshe, betohemi e stërbetohemi për demokraci, për liri, për të drejta të popujve qofshin të mëdhenj në numur apo dhe të vegjël. Por brenda qenies njerëzore jeton urrejtja, ligësia, e cila kamuflohet si hameleonët. Ligësitë, armiqësitë dhe urrejtjet e palës greke ndaj banorëve të Çamërisë, të mbështetura në shkaqe hipotetike, përshtaten sipas situatave, por vetëm në dukje (aparencë); ato veprojnë të nënëdheshme, duke ndjekur me vemendje sinjalet e fshehta që i vijnë nga gjeopolitika e sëmurë.

Në njohje të këtyre situatave të nënëdheshme e të mbidheshme, detyrohem të mos bëj komente në këtë shkrim, por do të përqendrohem për të treguar të vërtetat, me referime të personaliteteve tëshquara si historianë, filozofëdhe dijetarë të mëdhenj të lashtësisë dhe të këtyre dymijë viteve tona.

Atëhere, le të njihemi me qendrimet vlerësuese të Thesprotisë, që është vijëmësisht Çamëria “Pellazgo-epiroto-shqiptare”.

Realisht të gjithë autorët grekë kur flasin për thesprotasit apo dhe për mollosët, thonë se ata janë barbarë, dmth të huaj kundrejt grekëve. Grekët, për tu dalluar prej kombeve të tjera i përmbaheshin formulës: “Πας μη ελληνβαρβαρος”, dmth “Ti nuk je grek, je barbar”.

Homeri: “Thesprotët janë banorët më të lashtë të Epirit dhe është thënë se kanë marrë emrin nga Thesprotues, djali i Lycaon. Ata ishin pellazgë dhe vendi i tyre ishte një nga fronet udhëheqëse të kombit pellazg. Këtu ishte orakulli i Dodonës, qendra më e madhe e besimit pellazg. Prej thesprotëve rrodhën Thesalinjtë që zotëruan territorin që më vonë u quajt Thesali”.

Kjo thënie e Homerit, informon disa të vërteta: Thesprotët ishin një popull, jo vetëm para Homerit (i cili mendohet se ka jetuar rreth shekullit IX-të para Krishtit), por ai e cilëson dhe si populli më i lashtë i Epirit; Homeri pa hezitim, thesprotët i cilëson pellazgë dhe Thesprotinë, vendi nga ku ishte froni që udhëhiqte kombin pellazg. Nga Thesprotia dhe populli thesprot, lindi bija, që sot quhet Thesali dhe banorët thesalinj. Në Thesproti ishte orakulli i Dodonës, faltorja më e madhe e besimit pellazg.

Herodotus deklaron se: “Fise shumë të sigurta Pellazgjike në kohën e tij flisnin një gjuhë barbare.”

Strabon: “Atëherë në kohët e lashta, Dodona ishte nën sundimin e thesprotëve; dhe në malin Tomarus, ose Tmarus (është quajtur në dy emra) ishte vendosur tempulli. Të dy poetët tragjike dhe Pindari e kanë quajtur dodonën: “Dodona thesprotiane”.

Straboni, në shkrimet e tij, e bën të qartë se ai sheh katër grupe të mëdha të njerëzve: Ilirët, Epirotët, Hellenët, dhe Thrakët. Theksojmëgjithashtu se Straboni nuk është i vetëm në gjetjen e jo-hellenasve në Epir, dhe që Thukididi i quan ata barbarë.

NëTelegonia, një poemë e lashtë epike, shkruar në shek. e VI, thuhet se Odiseu (vitet 1180 BC-1170 BC), komandoi Thesprotët për herë të parë, por pa sukses kundër fisit ilir Brigjëve (Brygi), pasi ai ishte kthyer në Itakë. Fakt i vërtetuar nga gjetjet arkeologjike në Kiperi, pak kilometra prej kalasë Mikeniane mbi Nekiomanteion në luginën e lumit Akheron (11 km në veri të Prevezës).

Plutarku: “Historianët na thonë se mbreti i parë i thesprotëve, pas përmbytjes, ishte Pheidon (Feidoni-pellazg), një nga ata që erdhi në Epir bashkë me pellazgët…”

Disa nga fiset e lashta Thesprote ishin Eleans, Dodonaeans, Agestaeans (Agest = të moçmit- më të vjetrit-bëhet fjalë për fisin Dagavi që përfshinte territorin sipër Margëllëçit deri në fshatin Risian, ose në jug të lumit Kalama-FD) dhe Elins. Disa nga qytetet e lashta Thesprote ishin Titani (Gitani), Elea dhe Dimokastro. Në shekullin IV p.e.s. fortifikimet e para janë ndërtuar rreth qyteteve në Thesproti.
Perandori i Bizantit Leoni i Mençur, në shekullin e X-të të erës sonë, në një nga librat e tij përmend faktin që “banorët e Epirit janë shqiptarë”.

Pukvili (1770-1857), njihej si mik i helenëve, i cilësuar si fillogrek, shkruan “për Pirron dhe Thesprotinë që nuk janë grekë” si dhe jep mjaft prova etnografike, arkeologjike për autoktoninë çame (libri “Udhëtime në Greqi” vol. 1 fq.98). Gjithashtu në fillim të shek XIX, studiuesi francez F.Pouqueville, në veprën e tij prej gjashtë vëllimesh “Voyage delle Greece”, përshkrimi i Çamërisë dhe i krahinës së saj, Sulit, zë pesë kapituj. Racën shqiptare ky autor e ndan në katër regjione etno-gjeografikë: në gegë, në toskë, në labë, e në çamë. “Katundet e zallit te Thyamis (sot lumi Kalama) janë shqiptarë të krishterë të gjuhës çame” (Vëll II, fq 103)… Çamëve u ka hije lëvdata për trimërinë, bukurinë, pastërtinë e zgjuarsinë.

Martin Lik në librin “Kërkime në Greqi” botuar në Londër, në 1814, në fq. 266 thotë: “Çamët zotërojnë vendin në jug të lumit Kalama (Thiam i vjetër) dhe kam arësyen të besoj, se çamët e kanë nxjerrë emrin e tyre nga një aliternacion i lumit. Vendit i thonë Dar, dhe shtrihej deri rrotull fshatrave të Janinës, vendet kryesore të Çamërisë janë: Suli, Paramithia, Margariti, Parga, Agjija”.

Enciklopedia e madhe helenike, vëllimi 15 fq. 405 provon se, çamët janë banorët e parë të Thesprotisë dhe jep njoftime se emrin çam e kanë marrë prej lumit Thiam (Kalama i sotëm). Nga pikëpamja gjuhësore pranon se dy të tretat e Çamërisë, megjithëse të ndarë në të krishterë dhe myslimanë, flasin shqip, por një shqipe të veçantë.

Studiuesit, konsujt dhe udhëtarët e ndryshëm si Pukvili, Lik, Brukton, Helon, Bul, Liri, Dozon etj, që vizituan Shqipërinë në shek. XIX-të, konstatuan se populli i Çamërisë, trevë që shtrihej në mes të lumit Kalama, gjirit të Artës e deri në Prevezë, popullohej nga shqiptarët autoktonë.

Sami Frashëri për Çamërinë, botuar me 1878, shkruan:“Gjuha e poetit Homer të “Iliadës dhe Odisesë” shihet si më e afërt me pellazgjishten, si gjuha e filozofit Platon. Emrat e perëndive greke, pothuaj të gjithë janë pellazgjisht, ndaj gjuha e vjetër e Epirit nuk ka qenë greqishtja, por ka qenë pellazgjishtja”.

“Fjalor i pergjithshem i historisë dhe i gjeografise” (Konstandinopoje 1889). Vepra 2 e Sami Frasherit, bot. i Akademise se Shkencave, 1988. Tesprotia (Çamëria), shkruhet: “Thesprotianët e vjetër i perkasin thjesht popullit pellazg”.

Naim Frashëri:Tek “Bagëti e Bujqësi”, kur i drejtohe dallëndyshes:

“Eni vjen prej Çamërie …me milëra fjalë e me gluhë perëndie”. Për gati dy dekada ai i ra kryq e tërthor Çamërisë dhe ky është nëndialekti që dëshmon, më shumë se çdo gjë tjetër, lashtësinë e gjuhës shqipe e sa kishte hyrë thellë tek Naimi. Naimi e dinte me themel nëndialektin e Çamërisë.

Abdyl Frashëri, “Çështjen Çame” e bëri problem në kancelaritë e perëndimit. Ai arriti të zgjojë atdhetarizmin, në të gjitha trevat shqiptare. Abdyli bashkë me Mehmet Ali Vrionin, shkuan në kabinetet e Europës për të mbrojtur çështjen Shqiptare, kryesitsht të Epirit, të ndihmuar fuqimisht nga djali i Çamërisë, Abedin Pashë Dinon. Në udhëtimet e tij në Europë për të mbrojtur Çamërinë, ai shkriu 7 barrë flori, kurse kryetari i Lidhjes Shqiptare për Jugun e Shqipërisë, Abedin Dino (djalë i Prevezës-FD), shiti 2000 hektarë tokë dhe paratë që mori i përdori për nevojat e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Abdyli me ndihmën edhe të Abedin Dinos, firmosi letrat e përfaqësimit në Çamëri dhe në krye të një delegacioni të dalë nga Kuvendi i Dibrës, u ngarkua për t’i paraqitur Sulltanit kërkesën për një autonomi territoriale administrative të Shqipërisë.

Në çdo memorandum, në mbrojtje të Çamërisë, në krye janë firmat e Abdyl Frashërit. Abdyl Frashëri bashkë me Abedin Dinon, në Mbledhjen e Prevezës të vitit 1879, arritën qëgrekët, me pretendimet tyre shoviniste për të grabitur Çamërinë, tëdështojnë. Në saj të Abdylit, të Abedin Dinos dhe të Hasan Tahsinit, Çamëria dhe Janina edhe për 35 vjet të tjera mbeti në duart e shqiptarëve.

Martin P. Nilson, studiues i njohur suedez, në veprën: “Studime mbi historinë e Epirit të lashtë”, botuar në Londër në 1909, sqarohet më së miri, se Epiri nuk ka qenë ndonjëherë grek, ky rajon ka ruajtur natyrën e vet ilire të pandryshueshme.

Kaklamanos, përfaqësuesi grek në Lozanë, më 19 janar 1923, deklaroi se qeveria e tij nuk kishte aspak ndërmend të fuste në shkëmbim “myslimanët me origjinë shqiptare” për të cilët ai vetë kishte pohuar se “banojnë në një krahinë të përcaktuar qartë-Epirin” dhe se “derisa janë bashkëfetarë me turqit, nuk janë aspak bashkëatdhetarë të tyre”.

Nga sa më sipër, del mëse e qartë autoktonia dhe vazhdimi i pellazgo-epiroto-shqiptarëve të banorëve të Çamërisë. Thesprotët janë quajtur fise pellazge me qendër shpirtërore tempullin e Dodonës. Banorët e vjetër të Çamërisë, përgjigjen për vendndodhjen e Çamërisë e shprehnin në të folurën e tyre: “Çamëria zihet ka lumi i Shalësit (Pavllo) në veri, jaram te tre gurët e zes në Prevezë”-[“Çamëria fillon nga lumi Pavllo i Shalësit (fshat në komunën e Konispolit) në veri, deri tek tre Gurët e Zezë në Prevezë-FD]. Çamët dhe epiriotët, kanë patur me helenët ndryshime nga kultura, gjuha, historia, zakonet, territori, etj.

Të gjitha këto të vërteta, kanë arritur të shpëtojnë nga fshirja dhe ndërhyrjet e shumta për shtrembërimin e tyre në historinë e shkuar, siç po veprohet edhe sot me ndërhyrjet e fuqishme që bëhen nga shteti Grek, për emërin e Maqedonisë dhe zhdukjen e emrit të Çamërisë. Por jo vetë pala greke, ka dhe studiues sharlatanë shqiptarë, që përpiqen për të rritur vlerat historike krahinore, gabojnë pa dashje apo me dashje të ndihmojnë në shuarjen e të vërtetave dhe na e spostojnë me laps Dodonën mijravjeçare, nga mali Tomar, në malin Tomorr, ose e marrin “hopa” nga Thesproti/Çamëria dhe e vendosin në Malin e Tomorrit?. Me këtë veprim mendje shkurtër, i thuhet historisë që gjeografikisht Thesproti/Çamëria nuk është trevë pellazgo-epiroto- shqiptare, por e lëshojnë që të bjeri ku ta shpjerë era e tradhëtisë kombëtare.

Për ti hedhur poshtëedhe këto përpjekje tradhëtie në ndihmë të shuarjes dhe fshirjes së historisë, lidhur me “Dodonën”, po citojmë Strabonin: “……Të dy poetët tragjike dhe Pindari e kanë quajtur dodonën: “Dodona thesprotiane”. ….Në çdo rast, nga poeti askund nuk janë quajtur orakujt “themistes”, por është thënë se dekretet, statutet dhe ligjet janë quajtur “themistes”; ndërsa banorët, njerëzit janë quajtur “tomouroi “, sepse “tomouroi ” është një tkurrje (shkurtim) i fjalës “tomarouroi”, (fq. 329), ekuivalente e fjalës rojtar, ose portjer “tomarophylakes” (fq. 467). Nga kendej del dhe emri i malit në Dodonë “Tomar” dhe jo Tomorr, siç dikush pretendon.

●●

Për shqiptarët çamë, që historia i ka caktuar të jenë një grup njerëzisht fatkeq, analiza ndaj tyre detyrohet të përqëndrohet në disa rrethana të veçanta. Nuk ka alternativë tjetër për zgjidhjen e problemit kombëtar të trojeve etnike dhe gjenocidin grek ndaj pjesës së popullsisë shqiptare të Çamërisë, përveç shtetit Shqiptar dhe Konventave Ndërkombëtare, që Këshilli i Europës duhet të kërkojë zbatimin rigoroz prej të gjithë shteteve.

Rëndësi e veçantë dhe aspak tolerim kërkohet të kenë personalitetet e shtetit Shqiptar, në deklarimet e tyre lidhur me çështjet kombëtare, si nga pikpamja historike ashtu dhe gjeografike. Nuk është shteti Shqiptar që ka pushtuar territore të huaja, por fqinjët tanë kanë përfshirë në territoret e tyre hapësira etnike shqiptare. Është ky realitet, që e bën të detyrueshëm pozicionin “shmangës” të personaliteteve të larta të shtetit Shqiptar, lidhur me deklarimet: “Nuk kemi pretendime territoriale ndaj fqinjëve”. Nuk arësye të mbahen qendrime euforike, që realisht janë të pasinqerta, nuk pasqyrojnë të vërtetat, por gjoja i përgjigjen rregullave ndërkonbëtare të kohës. Qendrimet e “cekta”, ose “tolerante”, bien ndesh me qendrimet e vazhdueshme të fqinjëve të cilët edhe në ditët e sotme vazhdojnë të mbajnë të “ngrehur” një “Ligj lufte” ndaj nesh, duke treguar se ata paskan pretendinme kufijsh ndaj Shqipërisë. Dy qendrime në të njëjtën periudhë, me po ato rregulla ndërkombëtare. Njëri qendrim inferior, gjoja parimor, dhe një qendrim superior, jo parimor, por i pranuar dhe i justifikuar nga gjeopolitika e sotme europiane. “Ambiguity konstruktiv” (Paqartësia konstruktive), ka qenë strategjia e preferuar e Bashkimit Europian në mënyrën e sjelljes me Ballkanin.

••

Në ritualin e përkujtimit të banorëve të Çamërisë, të cilëve kockat u gjenden në nënëdhéun e Kllogjerit të Konispolit, të datës 24 qershor 2018, disa nga deklarimet e mitingmbajtësve, kërkohej dhe duhej të ishin më të sinqerta e të drejtpërdrejta. Në ato deklarimeve veçojmë: Sipas gazetës shqiptare news 55:“Qeveria tradhtoi çështjen Çame”, eDiel, 24 June 2018 .“Kryetari i PDIU-së, ..ishte i pranishëm në homazhet e zhvilluara në Varrezat e Kllogjerit në Konispol. Në këtë vend më shumë se 2.900 shqiptarë të Çamërisë kanë humbur jetën pasi u dëbuan me dhunë nga trojet e tyre në Çamëri nga Greqia. Në atë takim, mes të tjerash u deklaruat se:“çështja çame zgjidhet nëse në tavolinën e bisedimeve do të jenë PDIU dhe Shoqata Çamëria”. Në këto të shprehura vrehen disa nuanca të dyshimta, të cilat përpiqen të bejnë diferencën mes etnisë shqiptare në tërësi, duke e vënë theksin se gjoja ai komunitet i dhimbset, apo duhet ta mbrojë vetëm Shoqata Çamëria dhe PDIU. Duke ecur në “linjën e veçimit”, u deklarua dhe u mohua puna e madhe diplomatike e shtetit Shqiptar, i cili gjatë dekadës së dytë dhe të tretë të shekullit të kaluar, ka mbrojtur vendosmërisht çështjen e shqiptarëve të Çamërisë. Nuk mund të shpërfillen përpjekjet tepër serioze të bëra në të gjitha takimet ndërkombëtare. Është e pa pranuar që sjellja jonë e sotme të mos njohë dhe të mos nderojë mbrojtjen kombëtare që është bërë në kohën e Mbretërisë së Ahmet Zogut, të qeverisë së Fan Nolit.

Absolutisht është i pavënd deklarimi …”se sot Shqoqata Çamëria dhe PDIU u paska dashur t’u a mësojnë historinë e Çamërisë atyre”, apo shtetit të sotëm Shqiptar, i cili e zgjoi nga harresa dhe heshtja.

Ky deklarim: “ju mësuam historinë se nuk e kishin haberin” , lëtëkuptohen paramendime të qëllimshëm, ku me “marifet”, hidhet poshtë gjihçka e bërë nga paraardhësit, si autoritetet shqiptare dhe atdhetarët çamë (kur keta të sotmit nuk kishin lindur), duke deklaruar se para PDIU-së dhe drejtuesave të sotëm, nuk njihej historia e Çamërisë. Kushdo qëmendon kështu, duhet tëkuptojëndikimin negativ, se gjoja “Çështja Çame”, ashtu siç pretendohet sot, na paska lindur gjatëLuftës sëDytëBotërore. Është në nderin tonë përulja me respekt dhe nderim para veprës së paraardhësve dhe përpjekje me përkushtim për të ndikuan në zgjidhjen e problemit “çam”, një çështje thelbësore kombëtare shqiptare.

Parashtrimi i këtyre pretendimeve, përgadit terren që nesër historia të shkruhet duke u a atribuar njohjen e historisë së Çamërisë vetëm këtyre afro 14 viteve të krijimit të PDIU-së dhe se para kësaj partie, sipas tyre, ajo histori nuk njihej dhe nuk e kishin haberin. Kështu realizohet, me kujdes politik, uni i këtij apo atij drejtuesi partiak, që gjoja pretendohet të mbrohet dhe zgjidhet “Çështja Çame”dhe e rajonit të Çamërisë, vetëm prej tyre, kur dihet që partitë politike ndihmojnë në proceset e ndryshme. Vendimmarrja për zgjidhje është e drejtë e vetme shtetërore me qeveritëpërkatëse.

Nëse kjo alternativë është mision i asaj partie, në mënyrë kategorike nuk përkon me pikëpamjet e popullit shqiptar në përgjithësi dhe hidhet poshtë me indinjatë(indignation) nga pjesa çame e këtij populli. Populli shqiptar dhe shqiptarët e Çamërisë, pavarësisht rezidencave, shprehin nderimin dhe përgëzimet më të sinqerta ndaj atyre qeverive shqiptare të djeshme dhe të sotme, të cilat janë ngritur në nivelin e duhur kushtetues të mbrojtjes së të drejtave kombëtare.

••

Le të ndalemi pak edhe në deklarimet e ditëve tësotme, të cituara në gazetën greke “Protothema”, të cilat na i sjell gazeta “Dita”, dt. 02/07/2018 ku lexohet: “Dhamë Epirin e Veriut”. “..E përditshmja “Protothema” i mëshon faktit për Epirin e Veriut. “Japin Epirin e Veriut për Çamërinë që nuk ekziston”, është titulli i këtij shkrimi.Sipas saj, pala greke ka pranuar që të heqë termin “Epiri i Veriut”, megjithatë kjo nuk është e konfirmuar zyrtarisht. Nga ana tjetër, edhe Shqipëria nuk do të përdorë më termin Çamëria, shkruan gazeta greke. Në të dyja rastet, thuhet në artikull, nuk do të ketë pretendime formale territoriale”.

Trajtimi i dy çështjeve: “Epiri i Veriut” dhe Çamëria janë dy gjëra të ndryshme nga pikpamja gjeopolitike dhe historike. “Vorio Epiri” është një toponim i sajuar gjatë Luftës së Parë Botërore dhe atyre Ballkanike, duke u bazuar në dëshirat e shfrenuara të zgjerimit të hapësirave të helenizmit me bazë besimin fetar të ortodoksisë. Çamëria apo Thesprotia historikisht, gjeografikisht, antropollogjikisht ka qenë dhe do mbetet e banorëve autoktonë të etnisë pellazgo-epiroto-shqiptare, siç u relatua më lart.

Po shuaj këtu edhe dyshimet e shumta, sidomos të palës greke, të cilët i përmbahen tezës së sajuar se toponimi “Çamëri” na qenka vendosur në kohën e pushtimit Osman dhe, meqë pala greke ka alergji dhe tmerr nga ajo perandori, kërkon ta shuajë nga harta, nga historia dhe deri nga librat shkollorë, që për fat të keq mundet të pranohet nga ndokush që historia kombëtare është e panjohur, por qëdo ta gjykojë!.

Çamëria në kohën e hershme (shekulli i IV-të para Krishtit), ishte e ndarë në tetë njësi bashkësish të brendshme fisnore me emërtimet dhe kufijtë ndarës brenda Thesprotisësi vijon:Parakallamo; Dagavi; Phanari (Fanari); Çamohori (Thsamokhori), (Fjala “hor” tregon tokë me gropa-sopa (rough); Lamari (Lumara dmth ara lumëla, që përshkohen nga uji i lumit); Kampos; Llaka; Kato Skala (Shkalla e poshtëme).

Një nga njësitë e bashkësisë së Thesprotisë, e cila daton qënga shekulli IV para Krishtit, quhet “Çamohori”. Kohë kur ende nuk kishte lindur perndoria romake, as bizantine , apo ajo osmane, që grekët e sotëm duan të kamuflojnë gjithshka me gjoja toponime osmane. (Për më shumë, shif: Njohuri historike për Thesproti/Çamërinë, fq.76, bot. i vitit 2014-Tiranë FD).

Nga viti 1830 deri sot, shteti Grek në zbatim të “Megalloidesë”, ka synuar dhe realizuar shtimin e territoreve nëpërmjet luftërave, mashtrimeve, shpifjeve, predikimeve ortodokse kishtare; ndërsa me shekullin e XXI, krahas atyre metodave, kanë hedhur në arenën politike, diplomatike, ushtarake, këmbënguljen për shuarjen e toponimeve tëemrave të fshatrave, të rajoneve dhe deri edhe të shteteve, siç po vepron me ish banorët çamë myslimanë dhe rajonin e Çamërsië, apo me Republikën ish Jugosllave të Maqedonisë. Këmbëngulje të cilat synojnë shuarjen dhe fshehjen e historisë së kaluar në dëm të fqinjëve të saj, gjë që i siguron tjetërsimin gjeografik të territoreve të popujve jo grekë.

Ende pa u nënëshkruar marrëveshja mes dy shteteve, pa pritur as miratimi nga parlamentet përkatëse të dy shteteve, pala shqiptare, me entuziazëm të paparë, me një shpejtësi dhe fshehtësi të rrufeshme, fillon dhe vë në zbatim disa nga çështjet që janë në diskutim. Ndërsa pala greke, arrin deri tek deklarimet se “po diskutohet kjo dhe ajo”, por asgjë nuk lëshon përpara “vulosjeve zyrtare. Taktikëe përdorur ndër shekuj.

Kush e ka autorizuar Drejtorinë e Përgjithshme të Gjendjes Civile, që të mos lëshojë pasaporta për nënështetasit shqiptarë që kanë lindur në rajonin e Çamërisë?

Kush është urdhëruesi i këtij institucion që lërkon të verë në zbatim një çështje që nuk është vendosur ligjërisht dhe që pala greke e ka ngritur zërin fort se në këto negociata “Çështja Çame” nuk është e përfshirë?

Apo zgjidhja e “probblemit çam”, vërtet nuk diskutohet, por ndaj shqiptarëve çamë po diskutohet që atyre tu shuhet edhe vendlindja?.

Nëse me pasaportat shqiptare nuk do të paisen çamët e lindur në Çamëri (sepse ashtu do pala greke) atëhere me ç’farë dokumenti do të paisen për të siguruar barazinë, lirinë dhe lëvizjen e lirë?

Ku bazohen drejtuesit e “emëruar” tështetit Shqiptar, për të cënuar të drejtat e njeriut?.

Kush e pranon dhe e lejon shtetin Grek të ndërhyjë egërsisht në punët e brendshme të një shteti tjetër?

Nëse e nesërmja do vërtetojë se në këto negociata është pranuar një gjë e tillë, diplomacia e sotme shiptare, jo vetëm ka kryer tradhëti ndaj atdheut, por ka shkelur në dinjitetin e kombit shqiptar. Nuk duhet t’unënështrohemi “vetove” çnjerëzore që sillen në qiellin e Europës Plakë, dhe përdoren për përfitime të territoreve etnofetare.

Nëse zyrtarëte “emëruar partiakë” qësot drejtojnështetin, bien nëkurthet antikombëtare; përfaqësiuesit e shtetit Shqiptar të “zgjedhur nga populli”nesër do ti gjykojnë.

Kjo është e vërteta e Thesprotisë apo e Çamërisë. Por ja që ka dhe gënjeshtra, mashtrime, shpifje që ndërthuren me endje, tregëtohen me dinakëri e dhunë për të ndryshuar identitetin e prejardhur nga lashtësia para Homerike, që të tjetërsohen si territore të ardhacakëve aziatikë gjatë shekullit XX. Fallsifikime mjeshtërore, nuk e kanë të vështirë të zënë vend në mendjet e shumta mediokre, ku finesa e dinakërisë greke tek këta ngjit si me zamkë.

Tiranë, më 14/07/ 2018