DR. NAIL DRAGA – Dielli

Apologji për komunitetin dibran në Shkodër*

July 30, 2020 by dgreca

Trajtimi i temave që kanë të bëjnë me popullsinë e një mjedisi janë intriguese për studiues të profileve të ndryshme, ku vend të veçantë ka popullsia e ardhur në atë mjedisqë ka të bëjë me kohën e vendosjës dhe integrimin e tyre, ku dibranët janë shëmbull i veçantë në qytetin e Shkodrës, si në të kaluarën dhe në ditët tona.

Studjusja Zenepe DIBRA, autore e librit.

Shkruan: Nail Draga

Migrimi i popullsisë nuk është dukuri e panjohur e as kohës së re. Janë pikërisht qendrat e mëdha të cilat kanë qenë motivuese, për qytetarët e ndryshëm në sajë të zhvillimit të përgjithshëm shoqëror dhe ekonomik. Në këtë aspekt në hapësirën etnogjeografike shqiptare në Veriun shqiptar, Shkodra ishte qytet i veçantë, duke qenë adresë e preferuar për popullsi të ndryshme nga areali shqiptar por dhe me gjerë.

Kujtojmë me këtë rast vitin 1479, kur qyteti i Shkodrës nga ana e Venedikasve iu dorëzu Perandorisë Osmane, me ç’rast qytetin e lëshuan rreth 1/3 e popullsisë duke u vendosur në Venedik e gjetiu. Nga ajo kohë e më pas në qytetin e Shkodrës janë vendosur popullsi nga rrethina e saj e më gjerë, duke u bërë një dekompozim antropolgjik e demografik. Në këtë aspekt si dëshmi janë rreth 400 patronime të familjeve të sotme shkodrane, të cilat dëshmojnë origjinën e tyre nga vendbanimet e rethinës apo të zonës së saj gravituese e më gjerë.Në këtë kategori bëjnë pjesë edhe dibranët të cilët kanë bërë emër kryesisht në fushën e ndërtimit, duke qenë sinonim i kësaj veprimtarie.

Lidhja e dbranëve me shkodranët nuk është e kohës së re, ajo është e hershme, duke filluar nga mesjeta e më pas. Dhe nuk kishte si të ishte ndryshe, sepse Shkodra si qyteti kryesor i Veriut shqiptar, ishte qendra e zhvillimit ekonomik e shoqëror, politik e ushtarak. Shkodra ishte qyteti i shqiptarizmës, ku merreshin vendime të mëdha, ku hartoheshin peticionet dhe memorandumet, mblidheshin patriotët e zonave veriore e verilindore. Qëllimet e përbashkëta për çlirim e bashkim kombëtar i forcuan në vazhdimësi lidhjet e tyre.

Kujtojmë me këtë rast ndihmën e dibranëve në mbrojtje të kufinjëve verior në hapësirën etnogjeografike shqiptare në vitet 1879 e 1880 në luftërat për mbrotjën e Plavës(Nokshiqi), pastaj në Grudë(prill 1880) e përfundimisht në mbrojtje të Ulqinit(nëntor 1880).Ndërsa në mënyrë veçantë duhet cekur angazhimi i tyre në mbrojtjën e Shkodrës(tetor 1912-prill 1913) kundër malazezëve e serbëve, duke mbetur shëmbull i ndihmës vëllazërore për misionin e çlirimit edhe të bashkimit kombëtar.

Angazhimi i dibranëve në mbrojtje të trojeve shqiptare në regjionin e Shkodrës nuk mbeti me kaq, sepse u dëshmuan në mbrojtje të Dibrës në vitin 1912, nga pushtuesit serb. Kemi të bëjmë me kohën e luftërave ballkanike, ku aleanca ortodokse ballkanike si mision kishte pushtimin e territorëve shqiptare. Dhe gjatë kësaj lufte dibranët ndonëse treguan heroizëm në mbrojtje të atdheut, ata përjetuan gjenocid nga pushtuesit serb, dhe nga një gjendje e tillë u detyruan të shpërngulën ne mjedise të tjera të Shqipërisë si në Tiranë, Elbasan e gjetiu.

Ndërsa më pas dibranët përjetuan tragjedinë e përcaktimit të kufinjëve nga ana e Konferencës së Ambasadorëve në Londër në vitin 1913, ku hapësira dibrane u nda në dy pjesë. Kështu nga vendimi i tillë Dibra (qyteti) iu dhurua Serbisë, ndërsa pjesa tjetër e zonës rurale u përcaktu të mbetëjnë Shqipëri. Ishte ky një veprim kriminal i kësaj konferencë me pasoja kombëtaredhe nga ajo kohë u paraqit emërtimi tjetër Dibra e vogël, për Peshkopinë, që më vonë bë qendër e re për këtë regjion.

Në vazhdën e migrimeve të popullsisë nga viste e tjera shqiptare në qytetin e Shkodrës, vend të veçantë zënë dibranët e ardhur në fund të shek.XVIII dhe në fillim të shek.XIX e më pas. Ata zunë vend në disa lagje të qytetit, por disa qindra çadra dibranësh u vendosën në një vend, që në atë kohë u quajt “Sheshi i dibranëve”,të ish Fusha e Çelës. Dibranët e ardhur në Shkodër kanë origjinën nga fise e fshatra të ndryshme nga Dibra e Madhe dhe Gollaborda. Ata duke qenë me origjinë të përbashkët duke punuar së bashku me kohë humbën mbiemrin e tyre familjar por më pas u identifikuan me mbiemrin e përbashkët Dibra, duke iu mbetur trashëgim deri në ditët tona. Por, në këtë aspekt ka edhe përjashtime, se disa familje mbajnë ende mbiemrat e mëhershëm, duke i mbetur besnik trashëgimisë familjare.

Po ashtu duhet cekur se në kuadrin e popullsisë dibrane që janë vendosur në Shkodër, bëjnë pjesë edhe shqiptarët e komunitetit ortodoks nga Reka e Epërme e Dibrës. Kujtojmë me këtë rast familjen e poetit Migjeni, përkatësisht gjyshin e tij muratorin Nikolla Dibrani që ishin vendosur në Shkodër në pjesën e dytë të shek.XIX.

Migrimi i popullsisë dibrane dhe vendosja e tyre në Shkodër e gjetiu është bërë kryesisht për shkaqe ekonomike, sociale si dhe mungesa e infrastrukturës. Dibranët me veprimtarinë e tyre kanë qenë të dalluar si mjeshtër në ndërtimtari, zejtari e tregti. Madje profesioni i ndërtimtarisë u bë sinonim i dibranëve të ardhur në Shkodër, ku si dëshmi janë objektët e ndërtuara, që ishin model për kohën. Ndërtimet që ato kanë lënë ruajnë kujtimet mjeshtërore, artistike e estetike të shumë objektëve që jetojnë deri në ditët e sotme. Dibranët me mjeshtri ndërtonin banesa të tipave të ndryshme, ura, kisha, manastire, xhami, teqe, hamame etj. Ata punonin skalitjen e gurit, përfundonin çatitë e banesave, prodhonin dyert, dritarët, portat, divanët, musandrat, tavanet e drurit etj., duke qenë vepra artistike për kohën dhe në ditët tona.

Dibranët Shkodrën nuk e kishin zgjedhur rastësisht, sepse ajo nga shek.XVIII-XIX kishte marrë hov në zhvillimin e përgjithshëm ekonomiko-shoqëror por edhe kulturor duke u bërë qëndra kryesore në Veriun shqiptar. Dhe në rrethana të tilla shoqërore, Shkodra ishte bërë qendër gravituese për popullsinë e rrethinave, por edhe më gjerë, sidomos për profesionet e ndryshme ku fusha e ndërtimit ishte në vend të parë. Dibranëve të ardhur në Shkodër, më pas iu janë bashkangjitur edhe të tjerë, duke formuar komunitetin e tyre që nderohej nga shkodranët, në sajë të punës, qendrimit dhe raportët shoqërore me popullsinë vendase.

Sot shkodranët me prejardhje dibrane përbëjnë një nga komunitetet më të mëdha të ardhur në Shkodër krahas Bushtlinjve dhe Kranjanëve, autorja e dëshmon më të dhënën nga regjistri zgjedhor në zgjedhjet lokale në Shkodër në vitin 2011, ku në listën zgjedhore, pas atyre me mbiemrin Bushati, numri i zgjedhësve me mbiemrin Dibra ishte në vendin e dytë. Po kështu në shkallë kombëtare mbiemri Dibra zë vendin e 9 në mes 100 mbiemrave me të njohur në Shqipëri, duke lënë pas mbiemrin Bushati(vendi 31) dhe Kraja(vendi 14), që në Shkodër janë në numër më të madh se mbiemri Dibra.

Mbiemrin Dibra, si patronim familjar, përveç në Shkodër e kemi të pranishëm edhe në Anë të Malit, Ulqin e Tivar, nga del se ata ishin me origjinë nga ajo zonë, që këtu janë vendosur nga shek.XIX e më pas. Duhet thënë me këtë rast se mbiemri Dibra, është shkruar në origjinal, pa prapashtesën sllave-viq, sikurse ka ndodhur me mbiemrat e familjeve tjera shqiptare. Mbetet të hulumtohet për mundësinë e vazhdimësisë se lidhjeve e kontaktëve të tyre me dibranët e Shkodrës, ku ishte vendosur numri më i madh i tyre, që janë të pranishëm edhe në ditët tona.

Nocioni i mjeshtrisë së dibranëve, nuk ishte i lokalizuar dhe i njohur vetëm në qytetin e Shkodrës, por më gjërë në zonën e saj gravituese si në Anë të Malit, Krajë e Ulqin, sepse deri në Luftën e Dytë Botërore, mjeshtritë dibranë kanë qenë të pranishëm në ndërtimin e objektëve të banimit edhe në këto mjedise, duke mbetur në kujtesën e popullsisë si punëtor e mjeshtra cilësor. Duhet cekur me këtë rast se për për profesionin e ndërtimtarisë, emërtimi mjeshtër u zëvëndësu me sinonimin dibranë, që ishte i rrallë për atë kohë që vazhdon edhe sot në këtë regjion.

Dibranët e ardhur në Shkodër me kalimin e kohës u integruan në jetën e këtij qyteti,duke bërë lidhje martësore apo bashkëpunime të ndryshme me shkodranët. Ishte ky një proces i natyrshëm, në mjedisin e ri, duke u vazhduar edhe në vitët vijuese, në sajë të respektit të ndërsjellë në qytetarinë shkodrane.

Autorja librin e ka konceptuar ne katër kapituj, ku përveç të dhënave për disa fise dhe familje dibrane në Shkodër, pjesa kryesore ka të bëjë me kontributin e dibranëve për Shkodrën në fushat e ndryshme si ndërtimi, shkenca, arsimi,shëndëtësia etj., duke evidentuar persona të ndryshëm të fushave përkatëse, që paraqet një leksikon me interes jo vetëm për dibranët në veçanti por edhe për qytetarët e Shkodrës në përgjithësi, duke qenë pjesa më e rëndësishme e këtij botimi.

Dhe në fund duhetë thënë se autorja e librit“Dibranët e Shkodrës”, ka bërë një punë me vlera të mëdha njohëse për komunitetin e dibran në Shkodër, duke iu kujtuar se origjina e çdo individi apo familje mbetet çështje jo vetëm personale por është pjesë e kujtesës historike, si kudo në vendet e qytetëruara.

Nuk ka dilemë se një botim i tillë është më vlera shoqërore jo vetëm për qytetarët e Shkodrës, por për të gjithë ato të cilëve iu intereson mozaiku i popullsisë së vendosur në Shkodër, andaj si i tillë mund të shërbejë si model edhe për qytete të tjera në hapësirën etnogjeografike shqiptare.

(Korrik 2020)

* Zenepe Dibra, DIBRANËT E SHKODRËS, Botoi:”Shkodra”, Shkodër, 2019

DËSHMI PËR GJENOCIDIN KUNDËRSHQIPTARË

May 4, 2020 by dgreca

Dosja:Krimet e komunizmit dhe shqiptarët/

DËSHMI PËR GJENOCIDIN KUNDËRSHQIPTARË/

Shkruan:DR. NAIL DRAGA*/

Pas dështimit të komunizmit dhe zhbllokimit të censurës, shqiptarët në ish-Jugosllavi filluan për të parën herë të shkruajnë lirshëm atë që kanë dëgjuar e përjetuar në të kaluarën e tyre historike. Në këtë gamë të ngjarjeve s’ka dilemë së vend të rëndësishëm zë tragjedia e Tivarit e vitit 1945.

Deri më tash për këtë ngjarje shumë tragjike e një ndër më tragjiket në Luftën e Dytë Botërore, shqiptarët edhe pse kanë ditur çdo gjë, ata vetëm se e kanë folur e përfolur pa pasur mundësi që opinionit t’i ofrojnë ndonjë studim, sepse trajtimi i temave të tilla kishte pasoja nga ana e pushtetit.

I vetëdijshëm se kryen një obligim profesional, kohë më parë dr.M.Pirraku iu prezantua opinionit me librin “Kalvari i shqiptarësisë së Kosovës-Tivari 1945”. Në lidhje me këtë ngjarje autori ofron të dhëna të dokumentuara nga provenienca ushtarake jugosllave, që në këtë studim analizohen dhe interpretohen duke dhënë përfundime të logjikshme, se një masakër e tillë nuk ka qenë e rastit por e përgatitur më parë, por për realizimin e saj pritej momenti.

Deri më tash për këtë masakër qarqet e caktuara shkencore e pseudoshkencore serbe vazhdimisht janë munduar që ta heshtnin, apo ta minimizonin duke e cilësuar atë si incident. Me të drejt cek autori se ngjarja tragjike e Tivarit(1.4.1945) ia kalon “Natës së Bartolomeut”, sepse vrasësit e shqiptarëve, tek shqiptarët përveç kundërshtarët ideologjikë shihnin edhe kundërshtarët kombëtarë dhe fetarë. Ishet ky një demaskim i politikës së “LNÇ” e cila në përfundim të saj tregoi fytyrën e vërtetë, më ç’rast kjo masakër është më mizorja në Ballkan gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Autori pa pasur pretendime që të jetë i njëanshëm, bën krahasimin e raportëve të eprorëve ushtarakë për të dhënat numërike të eshalonëve, prej nisjes së tyre nga Kosova dhe rrugën e tyre deri në Tivar. Pas ngjarjeve të Drenicës, në Kosovë fillon mobilizimi i popullatës shqiptare, për t’i dërguar gjoja për të ndjekur armikun dhe për të çliruar vendin. Qëllimi ishte përfid, sepse mendohej që të pastrohej Kosova nga elemntet nacionaliste në mënyrë që më lehtë të vendosej pushteti ushtarak serbosllav. Andaj në këtë mobilizim i cili nuk ishte i vullnetshëm por i dhunshëm, nga 24 deri më 27 mars 1945 në tre eshalone janë mobilizuar dhe deportuar jashtë Koosvës 7.700 shqiptarë. Gjatë udhëtimit të tyre nga marshruta Prizren-Kukës-Shkodër-Tivar, ata janë përcjellë nga oficerët serbë, duke i maltretuar vazhdimisht, ndërsa ka pasur raste që i kanë vrarë nëse kanë dalë jashtë kolonës. Të mobilizuarit ishin të pa armatosur, fyheshin në baza nacionale, e në një gjendje të tillë pak kush ka pasur mundësi të dijë së a janë robër apo të mobilizuar për të ndjekur armikun. Por, nëse analizohet veprimi i ushtrisë jugosllave në fund të vitit 1944 dhe në fillim të vitit 1945, ku çdo gjë ishte në harmoni me elaboratin e V.Çubriloviqit për spastrimin etnik të Kosovës nga elementi shqiptar, si dhe duke marrë parasysh qëndrimin sekret të njësive partizane, del së asgjë nuk ishte e rastit por e planifikuar mirë.

Në masakrën e Tivarit, e cila ndodhi në monopolin e duhanit në Tivarin e Ri, llogaritet se nga ushtarët e brigadës së dhjetë malazeze janë vrarë 1560 shqiptarë, e dhënë kjo relative, sepse ka të dhëna që kjo shifër mund të jetë deri në 3764 persona. Ky është rast i pa precedent që oficerët të vrasin ushtarët e tyre pa pasur asnjë shkas. Por, ata ishin të gjithë shqiptarë dhe duke ditur diskursin patologjik antishqiptar të serbëve e malazezëve ishte ky një moment i përshtashëm për një veprim gjenocidi.

Kësaj masakre me karakter gjenocidi ndaj shqiptarëve me qellim iu vu pika për të mos krijuar dëshmi akuzuese për gjenocidin serbo-malazez ndaj shqiptarëve, ku rasti i Tivarit ishte i vetmi, me ç’rast kjo ngjarje ishte bërë si tabu temë nga pushteti monist për pesë dekada.

Andaj ndriçimin e kësaj ngjarjeje nga M.Pirraku e konsiderojmë një kontribut me vlerë për historinë e kohës më të re, ku edhe shqiptarët kanë luajtur një rol të rëndësishëm, por fatkeqësisht janë mashtruar nga sllavokomunistët ku pasojat janë të pranishme deri në ditët tona.

*Nail Draga

(Botohet më rastin e 75-vjetorit të masakrës së Tivarit)

MALËSIA VOTON PËR IDENTITETIN E VET

February 28, 2019 by dgreca

Qytetarët e Malësisë me të drejt vote kanë mundësi me 3 mars në zgjedhjet lokale të vendosin për vetën e tyre për të udhëhequr komunën e Tuzit subjektet politike shqiptare të cilat kësaj here u bashkuan në koalicionin FORUMI SHQIPTAR, duke shprehur unitet me një qellim, sepse ata do të mbrojnë ma mirë së askush tjetër identitetin kombëtar, gjuhësor e kulturor të kësaj krahine e cila mban titullin NDERI I KOMBIT, si rrallë kush në hapësirën etnogjeografike shqiptare.

Dr.Nail Draga

Duke pasur parasysh momentin historik si dhe përvojën e pavolitshme në të kaluarën subjektët nacionale të shqiptarëve në Malësi arriten një kompromis duke formuar listen e përbashkët zgjedhore me emrin Forumi Shqiptar (ASH-LDSH-UDSH). Një veprim i tillë u mbeshtet nga të gjithë shqiptarët si në vend dhe diasporë, duke dëshmuar se kemi të bëjmë me një fillim të unifikimit të shqiptarëve në Mal të Zi, për të realizuar në praktikë të drejtat e mohuara qytetare dhe nacionale nga ana e pushtetit edhe në pluralizëm.

Malësia e malësorëve

Përfundimisht pas kërkesave të vazhdueshme nga subjektet nacionale shqiptare nga miratimi i pluralizmit në Mal të Zi, edhe qytetarët e Malësisë realizuan në praktikë një të drejtë elementare e mohuar dekada me radhë e kjo është komuna e pavarur e Tuzit për tërë territorin e Malësisë e cila si e tillë funksionon nga shtatori i vitit të kaluar. Por, legalizimi dhe legjimiteti i plotë i saj do të jetë ne zgjedhjet lokale të cilat do të mbahen të dielën me datën 3 mars. Kujtojmë me këtë rast së në vitin 1957 është suprimuar komuna e Tuzit me vendim politik të pushtetit qendror,ku nga ajo kohë qytetarët e Malësisë kanë votuar për pushtet lokal të Podgoricës, ku bëntë pjesë edhe Malësia, ndërsa nga viti 2006 si komunë urbane apo më pas si komunë në kuadër të kryeqytetit. Ndërsa tani situata është tjetër sepse votohet për herë të parë për të qeverisur vetë Malësinë, e jo të drejtohet nga Podgorica si ishte deri më tash.Pra, kësaj here sintagma Malësia e malësorëve ka mundësi të bëhët realitet, me kusht që Forumi shqiptar të dalë fitues i zgjedhjeve. Por, pjesëmarrja në zgjedhje edhe e pesë listave të tjera krijon mundësi për kombinime të ndryshme.Duhet cekur se të drejtë vote kanë 11,941 qytetarë, që do të zgjedhin 32 këshilltarë sa do të ketë pushteti i ri lokal i Tuzit. Ditë më parë opinioni u informu se në lidhje me këto zgjedhje është realizuar një anketë me qytetarët e Malësisë nga del se nga sondazhi i publikuar Forumin shqiptar e shpallë fitues të zgjedhjeve, por më pamundësi që vet të formojë pushtetin lokal.Megjithate duhet pritur votimin përkatësisht shpalljen e rezultatëve për subjektët pjesëmarrëse në zgjedhjet e së dielës.

Diaspora mbeshtet Forumin Shqiptar

Duke marrë parasysh se për të parën herë votohet për komunën e pavarur të Tuzit për tërë territorin e Malësisë, vërehet një mobilizim i shtuar i subjektëve pjesëmarrëse për pushtetin lokal. Madje kësaj here kemi një interesim të shtuar edhe nga diaspora shqiptare e Malësisë e cila gjindet kryesisht në SHBA, por edhe vende të tjera. Bëhët më dije se një numër i konsideruar i tyre qe ende janë pjesë e regjistrit zgjedhor, kanë marrë biletat për vendlindje, dhe atë ditë do të jenë pjesë e procesit zgjedhor. Nuk ka ndonjë të dhënë të saktë sa mund të jetë numri i tyre që do të marrin pjesë, por pa dyshim ata do të sigurojnë një mandat të këshilltarit për Forumin shqiptar, që mund të jetë vendimtar për të siguruar shumicën parlamentare në pushtetin lokal.

Një veprim i tillë i diasporës është për tu përshëndetur, sepse ata deri më tash kanë ndihmuar vendlindjen me shuma të konsiderueshme financiare, si askush nga shqiptarët në Mal të Zi. Andaj, kësaj here kanë një mision tjetër, përveç se të marrin pjesë në zgjedhje, po ashtu të ndikojnë pozitivisht edhe të familjarët, apo të afërmit e tyre që kësaj here pa hezitim të votojnë për Forumin shqiptar.Pa mohuar të drejten qytetare së çdo kush është i lirë për të votuar sipas dëshirës dhe bindjes së vet, kësaj here kemi një moment të veçantë, sepse votohet për pushtetin lokal të komunës së pavarur e jo si ishte deri më tash si komunë urbane apo në kuadër të kryeqytetit.

Nga zhgënjimi në fitore

Të mbeshtetët lista e vetme shqiptare e koalicionit Forumi Shqiptar, jo vetëm së është një veprim i qelluar politik por edhe kombëtar, duke udhëhequr shqip me pushtetin lokal në Tuz. Në të kundërtën nëse nuk mbeshtetet lista shqiptare me komunë do të udhëheqin partitë malazeze që paraqiten gjoja si qytetare, apo individët të cilët nuk janë vendas por janë të ardhur në Malësi. Një veprim i tillë do të ishte fatal dhe në favor të ndryshimit mekanik të strukturës etnike të popullsisë, përkatësisht në plavizimin e Malësisë, që është në kundërshtim me konventat ndërkombëtare.

Andaj të dielën më 3 mars votuesit shqiptarë nëse e duan sinqerisht Malësinë duhet të reflektojnë si asnjëherë deri më tash duke lënë anash interesat personale e partiake, sepse kësaj here kanë vetëm një mundësi për të votuar shqip, për të mbrojtur identitetin, gjuhën dhe kulturën kombëtare, e kjo është lista e përbashkët e koalicionit Forumi Shqiptar.

Dhe në fund dua të ceki se autori i këtij shkrimi ishte prezent në Tuz në mbylljen e fushatës për zgjedhjet lokale në Podgoricë(11.6.2000), ku bartës i listës shqiptare ishte intelektuali dhe mjeku i nderuar dr.L.Gjoka. Me këtë rast u organizu një miting i rrallë përmbyllës i paparë deri atëherë në Tuz-Malësi(8.6.2000), si nga numri i pjesëmarrësve dhe flamujve kombëtar shqiptar, por rezultati ishte zhgënjyes, sepse malësorët votuan më tepër partinë malazeze, e jo doktorin e tyre të nderuar. Kësaj herë urojmë të jetë e kundërta, sepse për të mënçurit pësimi duhet të jetë mësim, ku fitorja në këto zgjedhje lokale duhet të jetë fillimi i një ndryshimi pozitiv për shqiptarët dhe të tjerët në Malësi sipas standartëve europiane.

(Shkurt 2019)

KUVENDI MBARËKOMBËTAR PËR NGJARJET JUBILARE

January 31, 2019 by dgreca

Tema dhe dilema/

Pas dështimit të socializmit si ideologji dhe rend shoqëror në rrethana të reja shoqërore ka ardhur koha qe për çështjet mbarëkombëtare përfaqësuesit e shqiptarëve nga hapësira e tyre etnogjeografike të mblidhën së paku një herë në vit në Tiranë, për të trajtuar çështjet preokupuese kombëtare që janë në favor të avancimit të statusit politik, ekonomik, arsimor dhe kulturor të popullit shqiptar në mjediset përkatëse. Një veprim i tillë do të dëshmonte se shqiptarët kanë strategjinë e tyre kombëtare, për të sotmen dhe të ardhmen kur janë në pyetje avancimi i çështjeve përkatëse konformë standardëve demokratike evropiane, ndërsa data më e përshtatshme është 17 janari që përkon me ditën e vdekjës së Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu.

Dr.Nail Draga/

Ndonse po bëhën tri dekada nga rënia e sistemit monist organizimet e ndryshme në nivelin mbarëkombëtarë për shqiptarët në rrethana të reja shoqërore janë për të dëshiruar. Jo se kanë munguar nismat e tilla, por kanë qenë strukturat qeveritare ata të cilat kanë pasur qasje subjektive, madje duke i injoruar kërkesat e tilla. Nëse deri në vitin 1999 me rastin e çlirimit të Kosovës, një hezitim i tillë ka mundur edhe të arsyetohej, pas këtij viti përgjegjësia bie kryekëput mbi qeveritarët në Tiranë , sepse është obligim moral i shtetit amë të mbledh përfaqësuesit shqiptarë në takime të ndryshme të nivelit mbarëkombëtarë.

Rasti i vetëm, 100-vjetori i Pavarësisë së Shqipërisë

Në këtë aspekt deri më tash përjashtim bënë vetëm shënimi i vitit jubilar i 100-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë. Ishte pikërisht data 17 janar 2012 që mblodhi në Tiranë shqiptarët nga hapësira e tyre etnogjeografike në një takim solemn në sallën e Kuvendit të Shqipërisë, me rastin e vitit jubilar të shënimit të 100-vjetorit të Shpalljës së Pavarësisë së Shqipërisë.

Dhe një datë e tillë nuk ishte e rastit sepse ajo përkonte me 544 vjetorin e vdekjes së Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu, duke shprehur një simbolikë e unitetit të shqiptarëve në hapësirën e tyre etnogjeografike. Organizatori, Kuvendi i Shqipërisë ishte kujdesur që ky solemnitet të jetë i nivelit më të lartë, që u dëshmua me dekorimin e sallës së Kuvendit, ndërsa intonimi i Himnit Kombëtar bashkoi si asnjëherë deri më tash shqiptarët.

Të ftuar shqiptarët nga e tërë hapësira mbarëkombëtare

Dërgimi i ftesave deputetëve shqiptarë nga hapësira etnogjeografike shqiptare për të marrë pjesë në ketë takim solemn, paraqet një ngjarje të shënuar për popullin shqiptar në Siujdhesën Ilirike, sepse diçka e tillë nuk ka ndodhur nga Lufta e Dytë Botërore.

Ndërsa fjalimet e tyre ishin në favor të jubileut kombëtar i cili është kremtuar kudo si në hapësirën etnogjeografike shqiptare po ashtu edhe në diasporë.Theksojmë me ketë rast shënimin e këtij jubileu në viset shqiptare në Mal të Zi, me përmasa të jashtëzakonshme si asnjëherë deri më tash, duke mbetur ngjarja ma madhore kombëtare. Dhe nuk ka si të ishte ndryshe sepse shqiptarët kudo që janë, kanë një gjuhë dhe një flamur!

Takimi qe duhet të bëhët tradicional

Ishte ky takimi i vetëm deri më tash, që është vlerësuar si shumë i qelluar, duke qenë një sinjal për të tilla në të ardhmën. Por, jemi dëshmitarë se nga ai vit jubilar kanë kaluar shtatë vite dhe diçka e ngjajshme nuk ka ndodhur më. Një veprim i tillë është për çdo kritikë për institucionet e shtetit amë-Shqipërisë, sepse takimet e tilla janë të nevojshme të mbahen më shpesh, sepse shqiptarët kanë së çka të diskutojnë dhe të angazhohen për avancimin e çështjeve të ndryshme që janë preokupuese për shqiptarët në ato mjedise ku jetojnë e veprojnë. Andaj është e nevojshme që përveç seancave solemne të kemi edhe seanca pune, sepse angazhimi në këtë drejtim duhet të jetë preokupim i të gjithë përfaqësuesve të institucioneve tona, sepse çështja kombëtare nuk është pronë e asnjë subjekti politik apo klaneve të ndryshme, por është e të gjith neve.

Pikërisht në këtë aspekt popujt e qytetëruar takimet e tilla i kanë të programuara, sepse në strategjinë e tyre kombëtare, janë të definuar qartë çështjët të cilat kërkojnë zgjidhje. Një konstatim i tillë vlen sidomos për ne shqiptarët, sepse jemi autokton në tokën tonë, por mjerisht të ndarë në gjashtë shtete, duke mos anashkaluar edhe ata në diasporë.

Pa nënçmuar ate çka është arritur deri më tash iu takon këtyre strukturave qeveritare, apo klasave politike në pushtet, të angazhohen maksimalisht përmes një strategjie kombëtare për avancimin e çështjeve prokupuese për shqiptarët në hapësirën e tyre mbarëkombëtare, sepse çdo brez ka vizionin e vet të veprimit për të tashmën dhe të ardhmen.

Mungon subjekti për veprimtari mbarëkombëtare

Në mungesë të një subjekti mbarëkombëtar që si veprimtari parësore do të kishte shënimin e përvjetorëve nga historia dhe kultura kombëtare, iniciativa e tillë iu mbetet Qeverive apo ministrive përkatëse si në Shqipëri apo Kosovë. Por, sa janë të përgjegjshëm individet e tillë të cilët mbulojnë ato poste koha e deritashme dëshmon së mungon vetëdija dhe ndërgjegja kombëtare për të inicuar organizimin e përvjetorëve të ndryshëm me karakter mbarëkombëtar. E pse është e tillë shpjegohet shumë lehtë se me përjashtim të rasteve, të gjithë aty janë emëruar jo në sajë të vlerave profesionale por të mbeshtetjës partiake, andaj veprimi dhe qendrimi i tyre thënë më se buti lenë për të dëshiruar.

Në vitin që e lemë pas kemi pasur katër jubile të karakterit mbarëkombëtar si: 550-vjetori i vdekjës së Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu,140-vjetori i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, 110-vjetori i Kongresit të Alfabetit, dhe 100-vjetori i Komitetit Mbrojtja Kombëtare e Kosovës.

Nëse vitin 2018 Qeveria e Shqipërisë e shpalli “Viti mbarëkombëtar i Gjergj Kastriotit-Skënderbeu-2018”dhe u organizuan veprimtari të ndryshme shkencore, kulturore e artistike në tërë vendin që duhet përgëzuar, por duhet thënë se ka munguar iniciativa që diçka e tillë me regji të tyre të organizohej në viset shqiptare në hapësirën etnogjeografike shqiptare. Me këtë rast theksoj në mënyrë të veçantë shqiptarët në Mal të Zi të cilët u angazhuan për shënimin e këtij jubileu me aq mundësi sa kishin, por ka munguar interesimi i shtetit amë, dobësi që nuk mund të arsyetohet më asgjë.

Ndërsa është për t’u çuditur se askush nga Kuvendi i Shqipërisë nuk u kujtua që në kalendarin vjetor të punës të vendoset për Kuvendin Mbarëkombëtar si obligim moral e kombëtar në këtë vit jubilar të 550-vjetorit të vdekjës së Heroit Kombëtar Gjergj Kastrioti-Skënderbeu. Por, si duket të deputetet dhe stafi udhëheqës i Kuvendit mungon reflektimi mbi ngjarjet kombëtare, sepse siç duket janë të zënë me obligime personale e partiake, duke harruar misionin e tyre si përfaqësues të popullit.

Dhe nga një qasje e tillë joserioze dëshmon se deputetet shqiptarë janë me deficit të vlerave dhe të ndërgjegjës kombëtare, sepse mungon përkushtimi ndaj ngjarjeve madhore nga historia jonë kombëtare.

Punët tona nuk i kryejnë të tjerët

Ju pelqen apo nuk iu pelqën të tjerëve shqiptarët në jubiletë e ngjarjeve madhore të nivelit mbarëkombëtar duhet të jenë së bashku, duke i kremtuar ato ngjarje por edhe analizuar gjendjen aktuale të popullit shqiptar në hapësirën e tij etnogjeografike, duke sjellur përfundime dhe obligime për të tashmën dhe të ardhmën e tij.

Në rrethana të reja shoqërore duhet eliminuar paragjykimet ideologjike te kohës moniste sepse angazhimi konkret në avancimin e pozitës dhe statusit të shqiptarëve është obligim moral, kombëtar dhe kushtetues i shtetit amë-Shqipërisë, sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët.

(Janar 2019)

PERSONALITET ME DINJITET PROFESIONAL DHE KOMBËTAR

January 24, 2019 by dgreca

Simë Gjon Dobreci, PËRMBLEDHJE VLERASH NJERËZORE, Botoi:Diti-Oli, Ulqin, 2018*/

Nga Dr.Nail Draga/*

Në botën kulturore, shoqërore dhe profesionale janë të rrallë personat të cilët janë bërë shëmbull për mjedisin ku kanë jetuar dhe punuar. Angazhimi profesional dhe qendrimi intelektual ndaj dukurive të ndryshme shoqërore mbetet dukuri me qasje të veçantë vetëm për personat me dinjitet shoqëror dhe kombëtar. Dhe një epitet të tillë e gëzon një personalitet i rrallë i mjedisit tonë e ky është Nderi i Kombit, dr.Simë Dobreci.

Ditë më parë dual nga shtypi libri më i ri i dr.Simë Dobrecit Përmbledhje vlerash njerëzore, botuar nga Diti-Oli, duke i ofruar opinionit të gjerë një botim interesant me një gamë të gjerë informacionesh.

Libri në fjalë në sajë të lëndës së prezantuar është i rrallë sepse paraqet një përmbledhje punimesh të autorit por edhe të autorëve të tjerë për atë. Artikujt e tillë janë botuar më parë në revistën BUZUKU, Koha Javore si dhe në revistën DIJA.

Libri është i ndarë në dy pjesë, ku e pjesa e parë ka të bëjë me publikimet që kanë për temë gjuhën shqipe, traditën dhe historinë e popullit shqiptar që jetojnë në territorin e sotëm të Malit të Zi. Ndërsa pjesa e dytë ka të bëjë kryesisht me shkrime, polemika dhe vlerësime për aktivitetet e ndryshme kulturore dhe shkencore.

Duke qenë themelues dhe kryeredaktor i revistës BUZUKU,nga viti 2001 e deri më tash opinionit i ka ofruar një arkiv të dhënash me qasje shumëdimensionale, që paraqesin një thesar të diturive albanologjike. Në sajë të hulumtimit disavjeçarë me plot pasion për vendin e origjinës së tij autori na ka ofruar të dhëna për Shestanin në veçanti e Krajën në përgjithësi, që do mbesin si testament për brezat e ardhshëm.

Nga gama e gjerë e artikujve dhe rrefimëve të publikuara varësisht prej interesimit të lexuesve të ndryshëm mund të zgjidhën pjesë apo informata të cilat kanë qenë të panjohura për opinion e gjerë.

Në këtë aspekt personlisht dua të veçoj dokumentin për popullsinë shqiptare katolike te Braticës në vitin 1944, punuar nga dom A.Tokiqi, pastaj me mjaft inters janë të dhënat për popullsinë e Pinçit në vitet 1945-1950 dhe 2008, ku për një periudhë prej gjashtë dekadash popullsia e këtij fshati nën Rumi nga 174 banorë në vitin 2008 bie në 18 banorë, ndërsa tash kanë mbetur rreth dhjetë banorë, nga del se kemi një shpopullim të plotë që ka të bëjë me Anën e Sipërme të Krajës ku bën pjesë zona e Shestanit. Me mjaft interes janë edhe toponimet e Braticës dhe të Pinçit e sidomos regjistri dhe emrat e luftëtarëve në Luftën e Dytë Botërore nga Bashkësia lokale e Braticës. I tërë angazhimi i dr.Simë Dobrecit në këtë mision sa informativ, është edhe kombëtar, duke dëshmuar identitetin e shqiptarë të personave përkatës në këto vendbanime, të cilëve administrata e kohës i ka paraqitur me përkatësiu kombëtare sllave.

Në libër prezantohen çështje të kohërave të kaluara por edhe të ditëve tona që janë intriguese për lexuesit. Dhe të gjitha janë shënuar me plot saktësi në gjuhën lokale te të folmës së Shestanit, me qellim që të ruhet autentiteti i të folmës lokale në gjuhën shqipe. Me një veprim të tillë dr.Simë Dobreci si rrallë kush ruan kujtimet dhe ka nostaligji për vendin e origjinës së vet, i cili fatkeqësisht e ka përfshi fenomeni shpopullimit demografik, ku si i tillë do të mbesë në kujtesë të gjeografisë historike.

Nga lënda e prezentuar në këtë botim del qartë shqetësimi i vazhdueshëm i autorit për të kaluarën dhe të tashmën e popullsisë shqiptare të Shestanit, në veçanti humbjen e identitetit gjuhësor dhe kombëtar në sajë të politikës asimiluese nga shek.XIX e deri në ditët tona.

Nga një politikë e tillë asimiluese në shënjestër ishte edhe dr.Simë Dobreci ku nga gazeta “Politika” e Beogradit është cilësuar si malazezi cili u konvertu në shqiptar, që dëshmohet me fotokopjen e artikullit nga gazeta në këtë botim. Dhe një qendrim i tillë antishqiptar nga kjo gazetë nuk ishte rastësi, sepse popullsia shqiptare e Shestanit vazhdimisht është trajtuar si sllave nga politika shtetërore, sepse identiteti shqiptar i kësaj popullsie për ata ishte i papranueshëm.

Në këtë aspekt kemi të dhëna me interes në këtë botim me dëshmi autentike dukuri kjo e cila ka marrë përmasa shqetësuese, sidomos për shestanasit e vendosur në Tivar e gjetiu në Mal të Zi. Por, rasti i arbëreshëve të Zarës është një dëshmi sfiduese ndaj asimilimit dhe origjinës së tyre shqiptare edhe pse të shpërngulur tre shekuj më parë nga Shestani, Ljarja e Brisku, që nuk mund të thuhet për shestanasit e ditëve tona të cilët po tjetërsohen kombëtarisht.

Shumë emocionuese në këtë botim është një letër dërguar vite më parë dr.Simë Dobrecit, përkatësisht revistës BUZUKU, nga një arbëresh i lindur në Nju Jork nga prindërit arbresh nga Zara e Kroacisë, nga të cilët ka trashëguar origjinën dhe të folmën arbnisht, i cili dëshmon krenarinë e origjinës së tij shqiptare, duke qenë model për kohën tonë, për të gjithë shqiptarët kudo që janë në vend dhe në diasporë.

Duke analizuar veprimtarinë e tërësishme të dr.Simë Dobrecit, del qartë se ai mbetet një shkollë e madhe për të mësuar dashurinë për njerëzit, vendlindjen, popullin e vet si dhe vlerat e trashëgimisë etnokulturore.

Dhe në fund e them pa hezitim se dr.Simë Dobreci me punën e tij profesionale, pasionin, qendrimin parimor shoqëror, intelektual e ate kombëtar, do të mbesë shëmbull për kohën tonë dhe brezat që do të vijnë pas nesh.

*Lexuar më rastin e përurimit të librit në Ulqin, më 22.12.2018)