• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

PASIONI PËR KËNGËN DHE VENDLINDJEN

September 7, 2018 by dgreca

Kopertina

Haxhi Zeneli, ME KËNGË NGA VENDLINDJA NË AMERIKË/

Shkruan: Dr.Nail  Draga*/

     Angazhimi i diasporës shqiptare paraqet faqe të  ndritur në historinë e popullit shqiptarë. Ata krahas obligimeve të tyre nuk kanë kursyer për çështjen kombëtare shqiptare, ku rasti i Kosovës paraqet momentin me transparent në ketë dimension. Jo vetëm qe ndihmuan me mjete financiare, por u angazhuan drejtpërdrejt edhe në luftë përmes batalionit “Atlantiku”.  Ishte kjo një dëshmi e patriotizmit kombëtar e trashëguar brez pas brezi për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës. Por, përfaqësues shqiptarë në diasporë kanë arritur edhe rezultate të tjera profesionale duke u bërë shëmbull për të tjerët, ku me punë e pasion arriten rezultate për lakmi.

Në gamën e aktivitetit kulturor ekziston një numër i konsideruar personash dhe shoqatash të ndryshme të cilat më plot dashuri dhe pasion ruajnë dhe kultivojnë muzikën populllore shqiptare. Dëshmi konkrete janë takimet familjare por edhe festivalet e ndryshme. Duhet cekur me këtë rast Ansamblin “Bashkimi Kombëtar” i cili mbledh rreth vetës një numër të konsideruar muzikantësh, këngëtarësh dhe valltaresh. Në gamën e tyre personave qe kanë bërë emër në diasporë është edhe bashkëvendasi ynë Haxhi Zeneli nga Ana e Malit-Ulqin i cili tash 30 vite jeton dhe vepron në Nju Jork të SHBA-ve.

I larguar nga vendlindja e tij jo me dëshirë por në sajë të rrethanave jo të favorshme shoqërore te kohës  u vendos në Nju Jork- SHBA(1985), ku me vete përveç rrobave personale kishte marrë një kasetë me këngë popullore shkodrane. Ishte pasioni për këngën dhe ndjenja se ato këngë do ia heqnin mallin për nënën e tij, vëllëzërit,  vendlindjen dhe këngën shqiptare.

Pas një pune disa vjeçare ai opinionit të gjerë i prezantohet me librin ME KËNGË NGA  VENDLINDJA  NË AMERIKË,  duke sjellur informacione me vlerë për trashegiminë kulturore  në vendlindje dhe mjedisit ku jeton.

Autori dëshmon në vetën e parë si dëshmitarë okularë për disa çështje të trajtuara, por po ashtu ka konsultuar individ të ndryshëm si dhe një literaturë selektive. Të dhënat në këtë botim janë me interes sidomos për brezin e ri të cilët nuk kanë përjetuar masat represive nga pushteti  jugosllav i kohës, e sidomos pas ngjarjeve të marsitt  të vitit 1981 në Kosovë, kur u legalizu fushata antishqiptare. Ishte kjo kohë e mbijetesës dhe e sfidave të mëdha për shqiptarët në Mal të Zi në përgjithësi e në Anë të Malit në veçanti. Ishte koha kur në emër të gjoja separatizmit shqiptar sulmohej çdo gjë ku as  kultura muzikore nuk bënte përjashtim.

Të dhënat e ofruara në këtë botim janë homazh për disa persona të cilët ishin ikonat e muzikës popullore në Anë të Malit e më gjerë  të cilët nuk janë ma në mesin tonë si  Faik Nuzi, Sylo Xhafa, Paulina Mirdita, Nuo Frani etj., të cilët kanë qenë bartësit e muzikës dhe folklorit tonë popullor që ishte në shërbim të identitetit tonë kombëtar. Autori  po ashtu na ofron të dhëna me interes  për personat e angazhuar në artin muzikor, pastaj përmbajtjen e  programit të  koncertëve  si dhe fotografitë e shumta  që nxisin kureshtje të lexuesi. Duhet cekur gjithashtu  edhe angazhimin e  autorit në diasporë kryesisht ne Nju Jork me grupe të ndryshme muzikore, që  dëshmon pasionin e tij  për muziken popullore në mënyrë të vazhdueshme.

Në pjesën e dytë të këtij botimi autori na ofron  prezantimin tekstual të disa këngeve popullore, që më të drejt themi se paraqet një arkiv të veçantë.

Pasi të lexohet ky libër jam i bindur së lexuesit në vendlindje e sidomos ata  në diasporë do të nxiten për të dhënë   kontributin e tyre për  ndodhi  e ngjarje të ndryshme duke pasuruar  çështjet e trajtuara të cilat sa janë personale janë edhe kolektive nga aspekti i identitetit tonë kombëtar, si në vendlindje dhe në diasporë.

Një veprim i tillë do të ishte me vlerë për çështjet që kanë të bëjnë me të kaluarën tonë, identitetin dhe mbijetesën tonë kombëtare!

Çështjet e tilla duhet të theksohen dhe të shënohen sidomos për brezin e ri që nuk i kanë përjetuar, sepse e kaluara nuk ishte e lehtë, se ka qenë vështirë të mbijetohet në rrethana të tilla shoqërore. Sepse ishte  pikërisht  pushteti monist i kohës që i pengonin këngët tona dhe organizimi kulturor  si në vend dhe në diasporë.

Dhe nga një presion i tillë direkt e indirekt shumë të rinjë dhe familjet e tyre u detyruan të emigrojnë në botën e jashtme, duke u larguar nga vendlindja e tyre. Madje ky libër mbanë edhe mesazhin e vendlindjes, sepse ajo është pjesë e pa ndarë e diasporës sonë, që dëshmohet edhe përmes këtij botimi.

Libri në fjalë ka vlera jo vetëm kulturore por edhe kombëtare, andaj si i tillë do të jetë i mirë se ardhur për opinionin  e gjerë. Urojmë qe bashkëvendasit tanë në diasporë të na dhurojnë në të ardhmën botime të ndryshme  duke mbetur përjetësisht pjesë e vendlindjes edhe në vendet ku kanë emigruar.

Nuk ka dilemë se  autori i librit ka kryer një mision të rëndësishëm sa personal poaq edhe moral, duke i dhuruar vendlindjes dhe bashkëvandasve të tij në diasporë një botim i cili pasqyron të kaluarën dhe të tashmën nga dimensioni kulturor, andaj duke qenë libri i parë me një tematikë të tillë  patjetër do të përdorët  si referencë e domosdoshme nga studiuesit e ndryshëm kur do të trajtojnë  çështje të tilla për krahinën etnografike të Anës së Malit  në veçanti apo Ulqinin në përgjithësi.

*(Lexuar më rastin e përurimit të librit më 28.8.2018)

* Haxhi Zeneli, ME KËNGË NGA VENDLINDJA NË AMERIKË, Botoi:Art Club, Ulqin,2017

Filed Under: ESSE Tagged With: DR. NAIL DRAGA, Haxhi Zeneli, ME KËNGË NGA VENDLINDJA NË AMERIKË

KRONISTI BESNIK I QYTETIT TË ULQINIT

August 10, 2018 by dgreca

Ismet Karamanaga, ULQINI FLORINI-portrete, in memoriame”, Ulqin, 2018/1 Ismet Karamanga

Shkruan: Dr.Nail  Draga/

Nga rënia e sistemit monist  autor të profileve të ndryshme profesionale i kanë ofruar  opinionit të gjerë studime dhe botime të veçanta  ku si temë qendrore është Ulqini dhe rrethina e tij. Jo së ka munguar një interesim i tillë edhe më herët, por ishin rrethanat e kohës, që pamundësuan botime të ndryshme sepse pasojat ishin evidente.

Në gamën e autorëve të cilët janë paraqitur me botime të tilla bën pjesë edhe Ismet Karamanaga, i cili  pas librave “Kalaja, legjendë dhe art”(2006), “Ulqini-monumente, portrete, ngjarje”(2015), opinionit  i paraqitet  me librin më të ri “Ulqini florini-portrete, in memoriame”(2018), duke  dëshmuar vazhdimësinë e prezantimet të çështjeve të qytetit të tij të lindjes Ulqinit, me plot pasion dhe qasje shumëdimensionale. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sepse I.Karamanaga ka rreth njëzet vite që është prezent në mediat tona, e në vitet e fundit  edhe në portalet e ndryshme, duke prezantuar preokupimin e tij për çështje të ndryshme që ka të bëj me Ulqinin, personat dhe ngjarje të ndryshme, për këtë qytet me histori prej njëzet e pesë shekujsh, nga ilirët e deri në ditët tona.

Nga vet titulli i këtij libri del se Ulqini prezantohet përmes florinit, që është metafora e resurseve natyrore, njërëzore dhe monumenteve të këtij qyteti. Dhe s’ka si të jetë ndryshe sepse Ulqini, përkatësisht qyteti i vjetër- Kalaja është qyteti i vetëm i banuar në vazhdimësi kohore në bregdetin e Adriatikut nga koha antike e deri në ditët tona. Si i tillë ky qytet me vlerat e veta historike, arkitektonike  dhe të trashëgëmisë kulturore meriton që të jetë në mbrojtje të UNESCO-s. Andaj, angazhimi në ketë aspekt mbetet obligim i institucioneve përkatëse në nivel lokal e shetëror.

Autori na prezanton personalitete të ndryshme nga spektri profesional, arsimor dhe ai social si detarë, hotelier, peshkatarë, mjekë, instrumentist, valltarë, mësues, studiues, gazetarë, intelektual etj., duke dhënë informacione në lidhje me aktivitetin  e tyre shoqëror dhe profesional. Ndërsa në pjesën e dytë në in memoriame, shkruan për persona të cilët nuk janë më ne mesin tonë, por kanë mbetur në kujtesën e popullsisë vendase. Ai shkruan pa komplekse dhe me qasje objektive për të shkaurën dhe të tashmen, pa ndikime dhe ngjyrime politike. Vlerëson indvidët duke iu kushtuar nga një tekst, duke i vendosur në regjistrin bibliografik të Ulqinit.

Një veprim të tillë të autorit e vlerësojmë të qelluar, por me keqardhje konstatojmë se deri më tash në këtë aspekt nuk ka shkruar askush, që është një dobësi për të gjithë ne. Sepse edhe në të kaluarën në Ulqin kanë jetuar personalitete me peshë në jetën dhe veprimtarinë e këtij qyteti, por nuk kemi të dhëna për ta. Andaj, në këtë aspekt mbetet obligim  për  autor të ndryshëm që  të përpiqen të  hulumtojnë në këtë drejtim, duke i shënuar emrat dhe veprimtarinë e tyre për kohën përkatëse.

Kështu ka vepruar më kohë bota e qytetëruar, ndërsa ne edhe pse jemi të vonuar, duhet të përpiqemi  të ofrojmë të dhënat elementare për ata individë qe kanë lënë emër në veprimtarinë e tyre profesionale e shoqërore.

Dhe në fund e them pa hezitim se I.Karamanaga  mbetet një kronist besnik i qytetit të Ulqinit duke u bërë model edhe për të tjerët, duke dëshmuar në praktikë dashurinë për Ulqinin-vendlindjen e tij nga kohërat ma të hershme e deri në ditët tona.

Filed Under: Analiza Tagged With: DR. NAIL DRAGA, Ismet Karamanga, Kronisti i Ulqinit

Diskursi kulturor- KULTURA GJITHNJË PA QASJE MBARËKOMBËTARE

July 13, 2018 by dgreca

Nënshkrimi i kalendarit  kulturor Shqipëri-Kosovë  për vitin 2018 për të pestën herë, paraqet  vazhdimësi të bashkëpunimit të dy vendeve tona në fushën e kulturës me synimin e avancimit dhe promovimit të kulturës kombëtare brenda hapësirës shqiptare. Organizmi i veprimtarive të tilla kulturore mundëson   prezantimin, njohjen dhe vetënjohjen shqiptare, qe paraqet nderim ndaj   veprimtarisë kulturore kombëtare në përgjithësi. Por, edhe ky  kalendar si ato   të  mëparshmit ka defekte, sepse janë anashkaluar shqiptarët në Mal të Zi, Maqedoni, Luginë të Preshevës e diasporë  që nuk është në favor të integrimit kulturor mbarëkombëtarë që është synim i kauzës sonë kombëtare.

1 Nail Draga

Shkruan: Dr.Nail  Draga/

Ditë më parë mediat elektronike dhe të shkruara njoftuan se Kosova dhe Shqipëria do të kenë një kalendar të përbashkët kulturor për vitin 2018. Kështu  në Prizren në ambientet e Lidhjës Shqiptare të Prizrenit, Ministri i Kulturës Rinisë dhe Sportit i Republikës së Kosovës, Kujtim Gashi dhe Ministrja e Kulturës e Republikës së Shqipërisë, Mirela Kumbaro – Furxhi, nënshkruan Protokollin  e Bashkëpunimit për Kalendarin e Përbashkët Kulturor Vjetor, të pestin vit radhazi.

Përmes këtij akti, dy vendet janë pajtuar për përfshirjen e aktivitete, i cili është i bazuar në “Deklaraten e përbashkët për bashkëpunim dhe partneritet strategjik  ndermjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe Qeverisë së Kosovës” nënshkruar në Prizren më datë 11 janar 2014..

Bëhët më dijes se në sajë të kalendarit të përbashkët kulturor do të realizohën aktivitete në fushën e trashëgimisë, që kanë të bëjnë me digjitalizimin  e trashëgimisë dhe trajnime dhe edukim në fushën e restaurimit dhe konservimit, ekspozita në fushën e arkeologjisë dhe të muzeve, në fushën e teatrove do të mbahët festivali mbarëkombëtar i teatrit dhe do të realizohen  shfaqje teatrale si në Kosovë ashtu edhe në Shqipëri, në fushën e filmit do te jepen premierat e pesë filmave.Në fushën e artit pamor do të realizohet një ekspozitë në Shqipëri.Këto aktivitete  do t’i bartin institucionet kombëtare përkatëse të kulturës.

Nënshkrimi i  Protokollit paraqet një vazhdimësi të bashkëpunimit të dy vendeve tona në fushën e kulturës me synimin e avancimit dhe promovimit të kulturës kombëtare brenda hapësirës shqiptare duke e konsideruar si nxitje për veprimtari të tjera në nivel mbarëkombëtarë, ku kultura duhet të jetë model për të tashmën dhe të ardhmen.Organizmi i veprimtarive të tilla kulturore mundëson   prezantimin, njohjen dhe vetënjohjen shqiptare, qe paraqet nderim ndaj   veprimtarisë kulturore kombëtare në përgjithësi.Andaj,  një akt i  tillë është për t’u përshëndetur, sepse është në favor të bashkëpunimit ndërshtetëror në përgjithësi dhe integrimit kulturor mabarëkombëtar në veçanti.

Anashkalimi i shqiptarëve në Mal të Zi

Por, me të drejt bëhët pyetja ku janë shqiptarët në Mal të Zi,Luginë të Preshevës e Maqedoni, dhe pse ata nuk janë pjesë e kësaj marrëveshjeje?  Mungesa e qasjes së tillë  edhe për keto mjedise shqiptare, del qartë se kjo marrëveshje është e mangët dhe nuk mund të gezojë epitetin e sintagmës mbarëkombëtare. Por, pse ka munguar një qasje  e tillë nga ministritë përkatëse nga Tirana e Prishtina, përgjigja duhet të jepet pikërisht nga këta dy adresa.

Mendoj se është dashur në mënyrë taksative të shënohen obligimet në kalendarin kulturor, në rastin konkret  edhe për shqiptarët në Mal të Zi. Kështu shfaqje të ndryshme nga teatri,  ansamblet muzikore, apo ekspozitat e ndryshme artistike do të ishin të obligueshme të paraqiten para  shqiptarëve në Mal të Zi.

Në Ulqin si kryeqendra e shqiptarëve në Mal të Zi,  gjatë verës organizohen veprimtari  të ndryshme  kulturore  në mes tjerash siç janë: “Panairi i librit”, Festivali “Skena verore” dhe “Kalimera poetike”, ku të ftuar vazhdimisht  kanë marrë pjesë  trupa teatrale nga Shqipëria e Kosova, por edhe piktor dhe grupe të ndryshme muzikore, kryesisht në sajë të takimeve individuale apo të subjektëve të ndryshme kulturore por jo me institucionet qeveritare.

Duket ndoshta paradoksale por me sa jam i informuar deri me tash nuk ka ekzistuar ndonjë interesim  nga  institucionët përkatëse për ndonjë takim për çështje të tilla as nga Prishtina apo Tirana, nga del se shqiptarët në Mal të Zi thënë më së buti janë  anashkaluar vazhdimisht. Duhet thënë së takimet për çështje të tilla ishin kryesisht  individuale  jashtë institucioneve apo ministrive përkatëse, pra me subjektet e ndryshme kulturore apo nga  shoqëria civile, që kanë treguar interesim dhe gadishmëri  për pjesëmarrje ne veprimtaritë kulturore në Ulqin.

Qasje jo serioze apo mungesë e vullnetit politik

Duke marrë parasysh se  në të kaluarën në sajë të rrethanave shoqërore të kohës, ka qenë e pamundur një angazhim konkret në ketë drejtim,  tash në pluralizëm, pesha bie mbi institucionet  përkatëse  ne lidhje me  bashkëpunimin  ne ketë drejtim.

Andaj, mendoj se ka ardhur koha për  angazhim konkret ne ketë aspekt, sepse intergrimin kulturor nuk do të na bëjnë të tjerët. Inicues të kësaj çështjeje duhet të jetë Ministria e Kulturës e Republikës së Shqipërisë, sepse një veprim i tillë është obligim profesional dhe kombëtar sepse  është i mbeshtetur edhe në nenin 8 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë.

Anashkalimi nga kalendari kulturor  i   shqiptarëve  në Mal të Zi, Maqedoni dhe në  Luginë  të Preshevës dhe ato në diasporë, ndoshta nuk është bërë me qellim, por mungesa e kësaj hapësire kulturore ne kalendarin kulturor të publikuar me 18 qershor

2018 nuk arsyetohet më asgjë.

Andaj ka ardhur koha për një reflektim tjetër  e ate fillimisht në institucionet përkatëse si në Tiranë dhe në Prishtinë, sepse  nëse nuk angazhohemi vet në ketë drejtim punët tona nuk do të na i kryejnë të tjerët. Ndërsa qasja formale në këtë drejtim  thënë më së buti dëshmon joseriozitet profesional të titullarëve në institucionet përkatëse. Sepse, integrimi kulturor mbarëkombëtarë duhet të jetë mision parësor për ministritë përkatëse dhe institucionet shtetërore, ku me një koordinim të veprimeve nuk do të mungojnë as rezultatet konkrete, por fillimisht duhet të ndryshojë qasja dhe mentaliteti i personave përgjegjës në institucionet përkatëse.

Ndërsa deklarata  e ministrave se kalendari është i hapur dhe do të përfshihen te gjitha vendet ku ka shqiptarë, e vlerësojmë si deklaratë te rastit  e asgjë më shumë, sepse po të kishte ekzistuar qasje serioze dhe vullneti politik i pushtetëve, çështja e integrimit kulturor mbarëkombëtar do të kishte  përmasa tjera.

Drejtoria e veprimtarive kulturore mbarëkombëtare kërkesë e kohës

Në lidhje më integrimin kulturor mbarëkombëtar vite më parë kam propozuar që në favor të avancimit të integrimit kulturor është i nevojshëm të themelohet një subjekt i veçantë në kuadër të Ministrisë së Kulturës së Shqipërisë. Mendoj se subjekti duhet të emërtohej Drejtoria e veprimtarive kulturore mbarëkombëtare, që do të ishte përgjegjëse për veprimtaritë kulturore me karakter mbarëkombëtar.

Subjekti i tillë do të përfaqësohej nga individë kompetentë, që janë dëshmuar me punën e tyre profesionale. Nuk do të thotë se një subjekt i tillë të mos ekzistojë edhe në Prishtinë në kuadër të Ministrisë së Kulturës pranë Qeverisë së Kosovës, por Shqipëria duhet të jetë model për të tjerët, sepse ajo është atdheu i të gjithë shqiptarëve.
Një subjekt i tillë nuk duhet të jetë sa për formë, sepse të tillë ekzistojnë mjaft, por të jetë i veçantë dhe të dallohet me projekte të realizuara në mënyrë praktike.
Vetëm në këtë formë të impenjimit do të bëhet ndarja nga e kaluara, e cila në këtë aspekt ka qenë jo e favorshme dhe në kundërshtim flagrant të identitetit kulturor mbarëkombëtar.
Drejtoria përkatëse  do të bashkëpunonte  me subjektët kulturore nga hapësira mbarëkombëtare nga Mali i Zi, Maqedonia dhe Lugina e Preshevës e në diasporë, duke përgatitur program pune nga profesionistë të fushave të ndryshme.

Vetëm në këtë formë të organizimit  dhe me mbeshtetje financiare  nga Qeveritë e të dy vendeve tona mund të realizohet në praktikë integrimi kulturor mbarëkombëtar, që është synim i kauzës  sonë kombëtare.

(Korrik, 2018)

Filed Under: Politike Tagged With: Diskursi kulturor, DR. NAIL DRAGA, Pa qasje Kombetare

INTEGRIMI DHE IDENTITETI I SHQIPTARËVE NË MAL TË ZI

June 30, 2018 by dgreca

Çështja e integrimit është bërë dukuri e përditshme në takimet e ndryshme bilaterale dhe multilaterale në mes përfaqësuesve  politikë të vendeve të Ballkanit perëndimor tash disa dekada, duke qenë një nder temat parësore e agjendave të takimeve, me qellim për  të amortizuar animozitetet dhe paragjykimet nga e kaluara e largët dhe ajo e afërt të popujt e këtij regjioni,  pasojat e të cilave janë të pranishme edhe në ditët tona. Nga ky aspekt popujt e ndarë në mjediset multinacionale përballohen me sfida jetësore për të  mbrojtur identitetin e tyre, sepse integrimi si  retorikë bashkëkohore  shpesh herë  kamuflohet me konceptin e kosmopolitizmit përkatësisht të globalizmit.1 Nail Draga

Dr.Nail  Draga/

1.Integrimi europian – përmbushja e kritereve

Në lidhje me  procesin e integrimit  pushteti aktual është duke u treguar kooperativ ne lidhje me këtë çështje, sepse aspiratat qeveritare janë për tu bërë pjesë e bashkësisë europiane. Eshtë çështje tjetër se sa kanë kapacitet kadrovik strukturat e veçanta qeveritare dhe gadishmëri me u ballafaquar me kërkesat për reforma të ekzekutivit konformë standardëve europiane. Nga ana tjetër nga subjektet opozitare e sidomos nga shoqëria civile  theksojnë se mungon dinamika e reformave të ekzekutivit si pasojë e rezistencës së vet pushtetit.

Por, duhet theksuar se në vlerësimet  Komisioni Evropian(KE)  janë  pesë prioritetet kyçe që janë thelbësore për integrimin në BE – nga reforma e administratës publike, reforma juridike, lufta kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar dhe mbrojtja e të drejtave të njeriut.Ndonëse Mali i Zi i ka filluar negocimet që nga qershori i vitit 2012, nga tridhjetë kapituj të obligueshëm deri me tashi ka mbyllur vetem   tre prej tyre që ka te shtruar për bisedime  nga del se në Mal të Zi   mbetet shumë punë   për të   arritur  harmonizimin me legjislaturën evropiane dhe në përmbushjen e kritereve.

2.Mungonintegrimi i  brendshëm

Nga ana tjetër, trajtimi i një çështjeje të tillë në mjediset multinacionale  paraqet dilema në lidhje me pozitën dhe statusin e popujve përkatës. Pikërisht ne ketë aspekt Mali i Zi është rast specifik jo vetëm për Europën Juglindore por edhe me gjerë sepse është vendi me multinacional, andaj ekzistojnë edhe sfida të veçanta.

Andaj krahas  trajtimit të çështjes së integrimit të Malit të Zi në strukturat europiane,  në mënyrë të veçantë duhet të trajtohet integrimi i brendshëm i popujve në këtë mjedis.Deri me tash nuk kemi pasur rast të degjojmë për ndonjë iniciativë të tillë, e cila është domosdoshme sepse kemi animozitet të theksuar nga pjesëtaret e popujve të ndryshëm. Fillimisht duhet të hapet debati në lidhje me këtë çështje e jo të vendosë shumica parlamentare për çështjet përkatëse pa konsultimin e miratimin nga ana e opozitës parlamentare. Vetëm përmes një debati konstruktiv do të eliminoheshin dilemat duke prezentuar avantazhet e  një procesi të tillë. Me një fjalë  integrimi i brendshëm  duhet të jetë  konformë standardëve europiane për mjediset multinacionale në lidhje mbi  barazinë qytetare e nacionale të popujve përkatës.Në rrethana të reja shoqërore, çështjet e tilla duhet të trajtohen me realizëm e jo me mentalitetin e monizmit, sepse pluralizmi ofron mundësi shumëplanëshe, por duhet të ekzistojë vullneti politik i pushtetit.

Por, Mali i Zi është specifik për tërë regjionin sepse është i vetmi vend ku nuk është ndërruar pushteti nga miratimi i pluralizmit. Madje nëse e analizojmë me në detaje del se këtu pushteti nuk është ndërruar nga Lufta e Dytë Botërore, përkatësisht nga viti 1945, duke mbetur ekzemplar i llojit të vet në tërë hapësirën e vendeve të ish kampit socialist në Europën Juglindore. Pikërisht duke marrë parasysh këto të dhëna, çështja e integrimit duhet te trajtohet me tërë kompleksitetin e vet në të gjitha fushat e veprimtarive shoqërore dhe ekonomike, që të jetë i pranueshëm për tërë qytetarët e këtij mjedisi.

3.Shqiptarët janë për integrim por me identitet

Në mozaikun nacional të popullsisë në Mal të Zi, shqiptarët janë e vetmja popullsi me prejardhje josllave, e dhënë kjo që i bën të veçantë nga pjesëtarët e popujve të tjerë. Dhe s’ka si të jetë ndryshe, sepse shqiptarët si popull autokton kanë identitetin e tyre të veçantë nga të tjerët, si nga gjuha, kultura, historia e tradita. Andaj duke marrë parasysh këto veçori, me të drejtë bëhët pyetja, se si qendron çështja e integrimit të shqiptarëve në këtë mjedis. Ndonëse një temë e tillë paraqet çështje të veçantë, jemi dëshmitarë se edhe në pluralizëm ekzistojnë vështirësi të natyrave të ndryshme sa i përket integrimit të tyre në Mal të Zi, nga fakti se këtu gjithnjë është i pranishëm mentaliteti i kohës së monizmit.

Shqiptarët nuk dëshirojnë të jetojnë në geto, përkundrazi ata dëshirojnë të integrohen, por me identitetin e tyre. Duke marrë parasysh se numërikisht janë pak, rreth 5% sipas statistikës zyrtare nga regjistrimi i popullsisë në vitin 2011, duhet një përkujdesje e veçantë nga strukturat e pushtetit qendror për të  mbrojtur identitetin kombëtar, e kjo ka të bëjë sidomos në fushën e arsimit, gjuhës, informimit, kulturës etj. Po ashtu përkujdesje duhet kushtuar  edhe në investime e punësim, konformë përqindjës së pjesëmarrjës në kuadër të popullsisë së përgjithshme. Por, përvoja e deritashme dëshmon se për ndryshime cilësore në këtë aspekt duhet të ekzistojë vullneti politik i pushtetit, e jo të dëgjojmë retorikë monotone që në shumë raste i ngjanë demagogjisë.

Mbrojtja  e identitetit kombëtar të shqiptarëve nuk rrezikon askend në Mal të Zi, përveç individ apo subjekte të ndryshme politike e jo politike, të cilët vuajnë nga sindromi i hegjemonizmit.Vetëm duke mbrojtur identitetin e popujve të vegjël, përkatësisht popujve të ndarë, duke  mbrojtur  dhe valorizuar  trashëgiminë kulturore, si dëshmi e identitetit të tyre, Mali i Zi do të ishte në praktikë  shtet  demokratik multinacional sipas standardëve ndërkombëtare.

4.Integrimi i shqiptarëve në nivelin mbarëkombëtar

Me miratimin e pluralizmit me të drejt është pritur se pengesat ideologjike të së kaluarës  do të eliminohen dhe shqiptarët do të angazhohen për integrimin e tyre  mbarëkombëtar. Dhe një qasje të tillë kishin të gjithë shqiptarët, duke marrë parasysh se kemi përjetuar një periudhë ndarje dhe izolimi për pesë dekada, e cila ka lënë pasoja që janë të pranishme edhe në ditët tona. Dhe  s’ka  si të jetë ndryshe sepse kemi të bëjmë me një popull të ndarë, me pamundësi komunikimi me shtetin amë. Pra kemi pasur të bëjmë me procesin e mbijetesës së shqiptarëve në Mal të Zi,  çështje kjo e cila meriton një studim të veçantë sociologjik.

Por,edhe pse janë bërë ca përpjekje në çështjet integruese mbarëkombëtare nga subjekte të ndryshme dhe shoqëria civile në këtë drejtim të arriturat janë minimale. Për ndryshime pozitive në këtë drejtim  bartës të këtij procesi duhet të jenë institucionet shtetërore nga shteti amë-Shqipëria, e po ashtu edhe  Kosova. Këtu kemi parasysh integrimin në fushën e kulturës, artit, arsimit, informimit, botimeve, turizmit etj., të cilat mund të realizohen duke mbeshtetur projekte përkatëse. Pasi integrimi mbarëkombëtar është koncept i gjerë, fillimisht janë këto fusha  ku duhet insistuar sepse janë në favor të identitetit tonë kombëtar.

Theksojmë më këtë rast pjesëmarrjen  e shqiptarëve nga Mali i Zi  në Festivalin Folklorik Kombëtar në Gjirokastër(2015) që është ndër veprimtaritë e rralla në nivelin mbarëkombëtar  me koordinim nga Ministria e Kulturës së Shqipërisë. Veprimtari të ngjajshme duhet të organizohen nga institucionet shtetërore edhe në fushat e tjera ku duhet të ftohen shqiptarët nga hapësira e tyre etnogjeografike që është në favor të njohjes, këmbimit të përvojave e sidomos  të  bashkimit kulturor kombëtar.

Duke eliminuar paragjykimet e kaluara në pluralizëm  veprimtaritë e tilla mbarëkombëtare nuk cenojnë interesat e popujve të tjerë në Mal të Zi, por janë në favor të identitetit kombëtar të shqiptarëve e si të tilla në favor të konceptit multikulturor  si kudo në vendet demokratike europiane. Mbetet obligim moral, profesional dhe kombëtar që të angazhohemi në këtë drejtim  me të gjitha kapacitetet  sepse punët tona nuk na i kryejnë të tjerët.

(Qershor, 2018)

Filed Under: Analiza Tagged With: DHE IDENTITETI I SHQIPTARËVE, DR. NAIL DRAGA, integrimi, ne Mal te zi

DËSHMI ARKIVORE PËR ULQIN DHE RRETHINËN E TIJ

May 31, 2018 by dgreca

Nail_DragaNga Dr.Nail   Draga*/

1 Hajrulal Hajdar.JPG

Në gamën e gjerë të publikimeve shkencore burimet  arkivore  paraqesin lëndën bazë të hulumtimit dhe studimit të çështjeve përkatëse  sipas profilit profesional të autorëve të ndryshëm. Eshtë çështje tjetër se sa arkivat kanë qenë të hapura për studiuesit tanë duke ditur ngjarjet e kaluara dhe paragjykimet qe kanë ekzistuar ndaj ne shqiptarëve. Një konstatim i tillë vlen sidomos  për ne shqiptarët këtu në Mal të Zi, të cilët duke qenë në margjina të shoqërisë,  arkivat dhe lënda arkivore pothuaj ka qenë dukuri e panjohur ne   sistemin monist sepse pasojat ishin evidente.

Por,  pas dështimit të sistemit monist, disa studiues treguan interesim dhe guxim për hulumtime arkivore në Arkivin e Shtetit të Malit të Zi në Cetinë. Ndër ata persona  bën pjesë edhe Hajro Hajdari, i cili  ndonëse me profesion është  jurist  ai me plot pasion është interesuar për hulumtimin  e  kësaj lënde nga koha e Kongresit të Berlinit e më pas. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sepse nga ajo kohë filloi dezintegrimi i hapësirës etnogjeografike shqiptare, ku në sajë të vendimeve të padrejta vise shqiptare iu dhënë si dhuratë vendeve fqinje, ku  bën pjesë edhe Mali i Zi. Pra kemi të bëjmë me kohën  kur  popullsia e viset shqiptare të aneksuara nën administrimin e ri  sfiduan rrethanat e kohës duke  mbijetuar në hapësirën e tyre etnogjeografike.

Pas librit të tij të parë “ Shqiptarët në Mal të Zi nga Kongresi i Berlinit deri më 1941”, Botoi:Art Club, Ulqin, 2016“, Hajro Hajdari i paraqitet opinionit me librin e tij të dytë me titull ”Ulqini në dokumentet malazeze 1880-1915”. Nga vet titulli del se kemi të bëjmë me një botim të veçantë me  dokumenta te prezantuara  që  i përkasin përiudhës kohore 1880-1915 dhe vijnë  të përkthyera në shqip nga vet autori. Duhet cekur së lënda arkivore është hulumtuar dhe është përdorur gjatë përgatitjes së botimit të librit të parë, ndërsa tani  përzgjedhja e dokumentave paraqitet  në formën e tyre të plotë, duke qenë   dëshmi  autentike për pozitën dhe statusin  shoqëror që kishin shqiptarët, përkatësisht  Ulqini dhe rrethina e tij në këtë periudhë kohore. Dhe janë pikërisht  këto dokumente  që dëshmojnë në mënyrë transparente rrethanat e kohës nën pushtetin e ri malazias.

Duke analizuar disa dokumente të tilla del qartë politika e kohës e pushtetit të principatës së Malit të Zi në territorët e reja të dhuruara  e sidomos qendrimin e  popullatës shqiptare ndaj administratës së re malazeze. Kështu kemi të bëjmë me rezistimin e  shqiptarëve  ndaj pushtetit  sidomos, me mosdergimin e fëmijëve në shkollën serbe,  pastaj  mosshkuarja  në shërbimin ushtarak si dhe refuzimin e bartjës së flamurit malazias në anijet e tyre në det.

Dhe nga një qendrim i tillë nuk ka dilemë se kemi demoralizimin e popullsisë shqiptare ku si pasojë kemi  emigrimin në Shkodër e gjetiu në Shqipëri, që ndikoj dukshëm në zvoglimin e popullsisë së Ulqinit. Ishte kjo politika përfide e pushtetit sepse  ndaj atyre qe ishin shpërngulur pushteti kishte marrë masa me iu konfiskuar edhe  pronat, nga del se kishim të bënim me një pastrim të heshtur  etnik. Ndërsa nga ana tjetër kishte filluar kolonizimi i Ulqinit dhe rrethinës me malazez, duke iu dhurar prona kolonisteve në Fushtë Ulqinit, Mal të Brisë, Zogaj etj. Sipas burimeve të publikuara del se në periudhën kohore 1881-1892 në Ulqin janë vendosur rreth  400 familje kolonistësh malazez.

Se si ka ndryshuar struktura e popullsisë në Ulqin    dëshmohet edhe me dhënat për numrin e banorëve të Ulqinit  në vitin 1899 ku gjithsej ishin të regjistruar 4306 banorë apo  934 shtëpi e nga to 671 shtëpi shqiptare (71.84%) dhe 263 shtëpi malazeze (28.15%). E dhëna e tillë është e mjaftueshme për të kuptuar politikën kolonizuese të pushtetit të Malit të Zi të kohës, e cila si mision politik shtetëror kishte ndryshimin e strukturës kombëtare të popullsisë, sepse deri në vitin 1880 këtu nuk ka pasur popullsi të përkatësisë malazeze sepse ka dominuar në mënyrë absolute popullsia shqiptare.

Me mjaft interes janë të dhënat për numrin e vendbanimeve dhe shpëndarja e tyre hapësinore në njësinë territoriale të njohur me emrin e kapetanisë. Nga të gjitha dokumentat e botuara duhet veçuar Protokollin e haraçit të vitit 1882, që ka të bëjë me regjistrimin e familjeve dhe të pasurisë që pushteti mendonte për mbledhjen e haraçit për qytetin dhe  vendbanimet  përkatëse.Janë këto të dhëna me interes sepse  banorët paraqiten me emër dhe mbiemër. Po ashtu duhet cekur se patronimet e familjeve në dokumenta paraqiten në formën origjinale  ku shumë kush sot mund të gjejë paraardhësit e tyre.

Me këtë rast po cekim disa patronime familjare të kohës në pesë lagjet e Ulqinit (Kala, Ranë, Mëhallë të re, Meteriz, dhe Mera) të cilët janë: Alibegaj, Ahmeti, Arapi, Axhemi, Beci, Beti, Broci, Bazi, Bushati, Brajsha, Bilali, Brisku, Cakuli, Cungu, Canka, Çapuni, Çapra, Çoça, Çela,  Musta, Muçoja, Mani, Duraku, Dervishaga, Dibrani, Dermani, Elezaga, Lazoja, Lazorja, Lajka, Lamoja, Lula, Lika, Lisha, Luca, Llunji, Leka, Fani, Fici, Fteja,  Neli, Noga, Gorana, Guçi,Gjyli, Gjura, Selita, Sadiku,  Spahija, Shurdha, Mujali, Malokraja,  Mema, Mollabeqiri, Kadija, Kasmi, Kasa, Kashi, Kalavrezi, Karamanaga, Katana, Komina, Kovaçi,Kollari, Kruja, Kroma, Krymi, Milla, Molla, Misheri, Pali,Pulti, Peku, Rashketa, Resulani, Hasanaga, Hamoj, Hoti, Hoxha, Ishmi, Qurkanj, Shata, Vogli, Vuli, Tafili, Tafa, Tuzi, Truma, Tirana, Tivari, Xhuxha, Zuberi, Zenka, Zhugjeli  etj.

Ndërsa çështje të veçantë paraqet  deformimi i patronimeve të shqiptarëve nga administrata  e pushtetit  duke filluar nga fillimi i shek.XX., duke iu mveshur pothuaj të gjithë patronimeve të shqiptarëve  prapashtesën sllave viq dhe iq. Ishte ky realizimi   praktik i misionit  politik  të pushtetit për sllavizimin e popullsisë shqiptare, pasojat e të cilës janë të pranishme edhe në ditët tona.Në këtë aspekt në këtë botim ofrohen të dhëna autentike që dëshmohet përmes dokumentave të publikuara në këtë periudhë kohore.

Po ashtu duhet theksuar se nga dorëzimi i Ulqinit Malit të Zi nga nëntori i vitit 1880,  shumë familje ulqinake në shënjë të pakënaqësisë me pushtetin e ri  kanë emigruar në Shkodër apo Durrës që llogaritet se numri i familjeve të tilla arrin ne 413. Madje  ende sot e kësaj dite familjet e tilla ulqinake  mbajnë patronimet e tyre që i kanë pasur në Ulqin, duke qenë dëshmi autentike e origjinës së tyre.

Nuk ka dilemë së duke analizuar këto dokumente del se kemi të bëjmë me çështje shumëdimensionale si: politike, arsimore, ushtarake, demografike, sociale, ekonomike, turistike etj. Andaj çdo studiues varësisht prej profilit profesional ka mundësi për ti shfrytëzuar dokumentat në fjalë që janë në favor të temave përkatëse në lidhje me Ulqinin dhe rrethinën e tij të ngushtë në këtë përiudhë kohore. Pa dyshim  këto dokumente pasurojnë fondin në fjalë, çështje kjo e cila mbetet e hapur për tu plotësuar nga arkivat e vendeve të tjera që në mënyrë direkte apo indirekte ka të bëjë më Ulqinin, i cili në dekadën e tetë të shek.XIX, ishte në fokus të diplomacisë ndërkombëtare evropiane.

Dokumentat e publikuara  dëshmojnë për rrethanat shoqërore të kohës më të cilat është ballafaquar populli shqiptar në këtë mjedis, i cili me shumë sakrificë  ruajti dhe mbrojti identitetin e vet kombëtar.Duke marrë parasysh se hulumtimi dhe sistematizimi i tyre dokumentave  nuk ishte punë e lehtë por sakrificë personale e profesionale për autorin, këtë botim e vlerësojmë si një dhuratë të çmuar nga autori për të gjithë ata që iu intereson të dijnë për Ulqinin në këtë  përiudhë kohore. Andaj si i tillë ky botim  pasuron regjistrin  e botimeve të autorëve ku si preokupim  profesional kanë të kaluarën e qytetit të  Ulqinit  që pa dyshim  do të mirëpritet nga opinioni i gjerë shkencor e kulturor.

*Dr.Nail   Draga- (Lexuar me rastin e përurimit të librit në Ulqin me 14 maj 2018, në organizim të “Art Club-it” dhe Qendrës Kulturore- Hajrullah  Hajdari  ”Ulqini në dokumentet malazeze (1880-1915)”; Botoi: Art Club, Ulqin 2018)                                                                               

Filed Under: Histori Tagged With: Deshmi Arkivore, DR. NAIL DRAGA, Hajrulla Hajdari, Ulqini

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
  • …
  • 7
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Truri dhe kozmosi
  • DIAMANTËT E FESTIVALIT
  • Ta ruajmë, ta flasim dhe të na rrojë në jetë të jetëve gjuha jonë e bukur dhe hyjnore shqipe
  • Në ditën e lindjes së Heroit, Fehmi Lladrovci
  • The White House issues a Prayer for Peace Proclamation on Memorial Day
  • Pikniku i parë shqiptar madhështor në Staten Island, New York
  • DUKE PRITUR TË HËNËN E MEMORIES – ABDULLA RAMI – PËRTEJ HARRIMIT
  • Unioni i Gazetarëve Shqiptarë apel organizatave ndërkombëtare të gazetarëve për kërcënimet ndaj gazetarëve në detyrë në Kosovë
  • QEVERIA RAMA KAP GJITHÇKA, DO TË KONTROLLOJË EDHE KËRKIMIN SHKENCOR
  • Frank Shkreli merr titullin ‘Qytetar Nderi’ i Malësisë së Madhe
  • Zgjedhjet piramidë dhe Shkodra
  • KUSH ËSHTË ABDULLAH RAMI?
  • Koncerti Panshqiptar Shpalos Bukurinë e Muzikës së të Gjitha Trevave
  • “Përtej harrimit” dhe përkthimi i “Shekspirit” të Hygoit, një përpjekje në rimëkëmbjen historike të kujtesës sonë të përbashkët
  • Sovraniteti dhe integriteti territorial i Republikës së Kosovës është i pacenueshëm, i patjetërsueshëm dhe i pandashëm

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT