Shpëtim Axhami*/

Pavarsisht largësisë dhe dëshirës për të qenë mes jush, kam nderin që nga këtu në Atdhun tuaj, në emrin tim personal dhe në emër të Kryesisë së Partisë Lëvizja e Legalitetit të ju pershëndes duke ju shprehur gjithashtu vlerësim e mirënjohje për këtë tubim tuaj domethënës, me vlera dhe të merituar në kujtim të heroit tonë kombëtar gjeneral Abas Kupi.

Duke nderuar Gjeneral Abas Kupin ju keni nderuar kombin tonë, pasi fatet dhe jeta e Tij ishin të lidhura gjithmonë vetëm me interesin kombëtar e sidomos për një Shqipëri të lirë etnike e me Mbretin Zog si mbret të shqiptarëve

Ashtu si para-ardhësit tanë larguar në egzil politik pas vitit 1944, të cilët të organizuar nëpërmjet Organizatës Kombëtare Lëvizja Legalitetit, mbajtln gjalle frymen zogiste edhe ju sot duke nderuar Abas Kupin po tregoni vlerat e larta fisnike që kanë karakterizuar gjithmonë nacionalistët zogist mbështetës të kauzës mbretërore.

Patriotizma dhe nacionalizma e Abas Kupit u duk qartë gjatë gjithë jetës së Tij, para dhe gjatë qeverisjes së mbretit ZOG dhe kulmoj në besimin e Mbretit Zog ndaj trimërisë së tij për organizimin e rezistencës antifashiste më 7 Prillit 1939.

Abas Kupi mori pjese aktive në të gjithë luftrat kundër okupatoreve që donin tjetersimin e trojeve tona etnike e deri më 1939 sherbeu si komandant xhandarmarie duke u berē faktor në vendosjen e rendit dhe shtypjen e kryengritjeve antikombetare e antizogiste me frymë bolshevike të iniciuara edhe nga qarqe të errëta antishqiptare.

Ishte Abas Kupi Ai që pas udhëheqjes së rezistencës antifashiste të 7 Prillit 1939 përgjatë luftës kishte rreth vetes me mijra forca nacionaliste kundra pushtuesit e kjo forcë bënte misionarët aleatë kryesisht ato anglez të rrinin e të bashkë-këshilloheshin me gjeneralin.

Ishte Abas Kupi një ndër organizatorët kryesor dhe përfaqësues i nacionalistëve në Konferencën e Pezës ku Ai vetë pati deklaruar

“Jam bashkuar me ju, me punue për të mirën e Shqipërisë e me luftue çdo okupator. Por në rast se do të formohen partira, unë jam mbrojtësi i Legalitetit qysh para 7 Prillit 1939. Jam me Mbretin Zog”.

Si patriot e atdhetar ishte po Abas Kupi Ai që këmbënguli dhe arriti të i mblidhte të gjithë shqiptarët në luftë të përbashkët kundër okupatorit dhe për këtë arriti të kordinoj thirrjen e Konferencës së Mukjes, ku marrveshja e dalë prej saj u hodh poshtë nga komunistët e lufta çlirimtare u kthy në luftë civile për pushtet.

Kjo kryesisht pasi nacionalistët kërkonin luftë deri në çlirimin e trojeve etnike e një shtet me mbretëri duke shfarosur farën e kuqe.

Ishte po Abas Kupi Ai që pas prishjes Marrveshjes Mukjes me Konferencën e Labinotit së bashku me zogistët, patriotë e intelektualë të tjerë, në kordinim me Mbretin Zog, më 20 nëntor 1943 në Herraj të Tiranës, thirrën Kuvendin Kombëtar për krijimin e një lëvizje politike dhe Më 21 Nëntor të vitit 1943 U krijua Organizata Kombëtare Lëvizja e Legalitetit sot: Partia Lëvizja e Legalitetit.

Gjatë kësaj peridhe, nën drejtimin e Komandant të Përgjithshëm të Forcave të Legalitetit, Major Abas Kupit, forcat luftarake zogiste ishn me mijëra në luftë kondër pushtuesit ku për këtë egzistojnë fakte historike të pakundërshtuara të betejave luftarake konkrete si dhe dihen.

Në përfundim të Luftës së Dytë Botërore legalistët u gjendën përballë alternativës të një konfrontimi ushtarak me forcat komuniste ose atë të mërgimit.

Pët të eleminuar vëllavrasjen dhe për arsye të tjera, ata zgjodhën të tërhiqeshin dhe të largoheshin jashtë vendit, duke vazhduar aktivitetin politik në shërbim të kombit aty ku ata u vendosën.

Pas LDB, nën regjimin diktatorial komunist, dihen pasojat dhe si rrodhën ngjarjet, Abas Kupi në egzil bashkë me zogistë e patriot të tjerë i ka qendruar gjithmonë besnik Mbretit Zog, ku gjithe kontributin dhe mundin e Tij ja kushtoj “Levizjes Legaliste” dhe programit të saj.

Abas Kupi prandaj me të drejtë mbetet kryetar i perhershem i Partisë Lëvizja e Legalitetit

Miq të nderuar!

Sot, më tepër se kurrë, del detyra e jonë, kudo ku jemi, për një mobilizim e motivim që fryma legaliste të kthehet në besim e shprese dhe PLL të ridimensionohet ashtu si duhet që ideali dhe amaneti i të parëve ai i kauzës tonë programore të bëhet realitet.

Jemi ne ata, si pjesa më e shëndoshë e së djathtës, pjesa e trashigimnisë më fisnike, ata që duhet te marrim fatet e vendit në dorë, aq më tepër sot kur vendi ynë po zbrazet dhe shteti i së drejtës nuk funksionon, e çdo gjë tjetër ngrihet mbi një nivel të ulët ekonomik.

Jemi ne legalistët, kudo që gjendemi, ata që duhet të shqetesohemi më tepër se kushdo tjetër për bashkimin tonë kombëtar, për dekomunistizimin ligjor të shoqërisë dhe dënimin e krimeve të komunizmit, për Veriun e Kosovës, për çeshtjen Çame, për deklaratat e qëndrimet e Qeverisë Greke në marrëdhënie me Shqipërinë dhe për shumë zhvillime të tjera antikombëtare që sat po ndodhin mbi këtë botë të trazuar, kjo sepse ne përgjatë NJË shekulli kemi treguar se mbi gjithçka vendosim interesin tonë kombëtar.

Prandaj, përsa me sipër, ajo që ju organizoni çdo vit, duke perkujtuar figuren e Gjeneral Abas Kupit, na nderon të gjitheve, na bën optimist, na jep kurajo dhe na motivon në punën tonë të përditshme.

Të nderuar pjesmarrës në këtë tubim:

Zogistët në këto vite ‘20 të kërij shekullit të Ri, shekullit të NJËZEZ E NJË, gjenden përpara dy 100 vjetorësh të rëndësishëm për ne dhe kombin shqiptar.

Atë të 24 Dhjetorit 2024

100 vjet nga Triumfi i Legalitetit dhe

1 Shtator 2028

100 vjet nga Mbretëria Shqiptare

E prandaj, ky Vit i Ri 2024 do të jetë për ne jo vetëm një vit aktivitetesh përkujtimore por paralel edhe një vit mesazhi, vit i rideminsionumit dhe daljes në pah të vlerave të vërteta që ne kemi përfaqësuar për një shekull e ato që na takon e duhet të përfaqësojmë sot.

Kjo do të shërbejë edhe për ta pozicionuar dhe parapregatitur PLL dhe elektoratin e saj në prag të zgjedhjeve të Pranverës së vitit 2025, ku ne mendojmë që forca jonë politike të përfaqësohet e vetme në kandidim dhe si një organizim i një boshti të së djathtës së vërtetë në vend, kjo për rreth nesh.

Për këtë me kënaqësi dhe si detyrim takues pjesa e diasporës jo vetëm që do jenë të ftuar në këto aktivitetet por do ketë vlerësimet maksimale për vetë potencialin e saj dhe çfarë ajo përfaqëson për vendin tonë e për ne veçenarisht.

Veç projekteve të tjera, si edhe jeni në dijeni, Kryesia e PLL ka vendosur se;

Duke u nisur për kush ishte gjeneral Abas Kupi, që ne sot po e kujtojmë, meritat e tij si patriot e nacionalist, hero i rezistencës antifashiste me 7 Prill 1939, kordinuesi dhe përfaqësues i nacionalistëve në Konferencën e Pezës dhe atë të Mukjes, kryesuesi i krijimit të OKLL në 1943, kryetar i përhershëm i PLL, i cili gjithë jetën dhe kontributin e vet e lidhi për një Shqipëri Etnike, për Mbretëri dhe për një Shqipëri pa komunizem, të marri të gjitha masat e duhura për vendosjen e Bustit të Tij në një prej qyteteve kryesore ku dhe i takon në Tiranë, Durrës apo Krujë.

Për këtë puna do nisi sa më parë e kjo do mbyllet brenda vitit 2024.

Edhe njëherë duke ju falenderuar po e mbyll këtë përshëndetje për ju pasi sado dhe çfardo të themi në lidhje me figurën e Abas Kupit përsëri ngelet shume pa thenë për kush ishte dhe çfarë përfaqsonte gjeneral Abas Kupi.

Respekte dhe mirënjohje për organizatorët e këtij tubimi dhe gjithashtu falenderime për punen dhe ndihmën tuaj si drejtues dhe përfaqêsues të Partisë Lëvizja e Legalitetit në SHBA.

I përjetshëm kujtimi i Gjeneral Abas Kupit.

*Mesazh i përcjellë nga ana e Kryetarit Partisë Lëvizja e Legalitetit z.Shpëtim Axhami në aktivitetin e organizuar nga dega e PLL-ShBA në nderim të gjeneral Abas Kupi.

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 7 Janar 2024

“Stamboul ” ka botuar, të martën e 5 prillit 1927, në ballinë, deklaratat e poetit, atdhetarit dhe diplomatit shqiptar Ali Asllani, bërë asokohe korrespondenti të veçantë të “Messager Polonais” në Ballkan, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Disa fjalë për Shqipërinë

Korrespondenti i veçantë i “Messager Polonais” në Ballkan publikon deklaratat që i ka bërë i Ngarkuari me Punë i Shqipërisë në Sofje :

“Ndryshimi i qeverisë që ndodhi në Tiranë rreth një muaj më parë u shkaktua nga mosmarrëveshjet që lindën brenda kabinetit për çështjet buxhetore. Kursimet ishin rekomanduar nga anëtarë të caktuar të këshillit të ministrave dhe, pasi marrëveshja nuk u arrit, qeveria dha dorëheqjen. U formua një ministri e re nën presidencën (drejtimin) e Ahmet Zogut, i cili është edhe President i Republikës. Portofoli i Ministrisë së Brendshme iu besua Abdurrahman Dibrës (mysliman), i ndihmuar nga disa këshilltarë anglezë dhe Iliaz Vrioni (mysliman), që mori drejtimin e Ministrisë së Jashtme. Ai shërbeu tre herë si president i këshillit dhe aktualisht shërben si Ministër Fuqiplotë i Republikës së Shqipërisë në Paris.

Ministria e financave iu besua z. Alizoti (mysliman) dhe ajo e drejtësisë z. Sifkéri (ortodoks). Nga ministria e vjetër mbetet në detyrë vetëm z. Musa Juka, i cili njëkohësisht drejton ministritë e tregtisë, bujqësisë dhe punëve publike, i ndihmuar nga një këshilltar me kombësi hungareze. Ministria e Luftës është nën urdhrat e kolonel Xhemal Aranitasit (mysliman), i lidhur drejtpërdrejt me zyrën presidenciale të republikës. Ushtria shqiptare ka rreth 9000 burra dhe disa instruktorë italianë janë përgjegjës për stërvitjen ushtarake të tyre (burrave). Oficerët anglezë kujdesen për organizimin e xhandarmërisë. Inspektori i përgjithshëm i trupave shqiptare është Koloneli i Shtabit Mirdashi (Gustav von Myrdacz – Gustav Mirdashi), një ish-kolonel i ushtrisë austriake që pranoi nënshtrimin shqiptar. Për sa i përket shërbimeve postare, telegrafike dhe arsimit publik, ato janë të organizuara në dy drejtori të pavarura dhe nuk formojnë ministri të veçanta. Arsimi publik po zhvillohet gjithnjë e më shumë në Shqipëri, ka 600 shkolla, dy shkolla të mesme franceze në Korçë dhe Gjirokastër, një shkollë italiane në Vlorë, një shkollë normale në Elbasan dhe një shkollë biznesi (tregtie) në Vlorë. Studimet e larta kryhen gjithashtu në Romë, Vjenë dhe Paris.

Në lidhje me marrëdhëniet me Italinë, i Ngarkuari me Punë i Shqipërisë në Sofje, zoti Ali Asllani, deklaroi në mënyrën më kategorike se të flitej për një protektorat italian mbi Shqipërinë do të ishte një ofendim vdekjeprurës për nderin kombëtar shqiptar.

Shqipëria e kupton shumë mirë formulën Ballkani i Ballkanasve, dëshiron sinqerisht një Lokarno ballkanike, por gjithashtu e kupton shumë mirë se, pa mbështetjen e Fuqive të Mëdha, shtetet ballkanike, dhe veçanërisht Shqipëria, do ta gjenin veten tërësisht të paralizuar në zhvillimin e tyre ekonomik. Shqipëria ka një besim të verbër në Lidhjen e Kombeve dhe nuk dëshiron ta zëvendësojë ndikimin e institucionit të Gjenevës me asnjë faktor tjetër. Nuk mund të bëhet fjalë për një pushtim italian në Shqipëri dhe Ahmet Zogu deklaroi personalisht në Dhomën e Përfaqësuesve dhe nëpërmjet shtypit se qeveria shqiptare ishte e gatshme të lidhë konventa të ngjashme me atë të Tiranës me çdo shtet tjetër. Marrëdhëniet e Shqipërisë me Bullgarinë janë perfekte.”

Av.Ilir Kuka/

Se pari ju falenderoj qe me krijuat mundesinë që t’ju drejtohem në këtë aktivitet qe dega e PLL New York zhvillon ç’do vit në përkujtim të figures se gjeneral Abaz Kupit, i cili ë shtë figura një ndër figurat më të shkëlqyera politike dhe ushtarake të nacionalizmit shqiptar gjatë gjithë jetës së tij dhe ne veçanti me aktivitetin e tij politik dhe ushtarak në periudhën së L.II Botërore: 7 prill 1939 – 1944
Referuar dokumenteve arkivore pranë Arkivit Qëndror të Shtetit aktiviteti i Abaz Kupit në këtë periudhë zhvillohet në drejtim të:
– organizimi i luftës kundër pushtuesit fashist,
-bashkimi i të gjithë elementit nacionalist dhe antifashist në Shqipëri dhe në trojet etnike shqiptare në luftën kundër pushtuesit fashist,
– rivendosjen e legjitimitetit të shtetit shqiptar ( Monarkisë Shqiptare) nëpërmjet një referendumi për formën e qeverisjes mbas çlirimit të vendit nga pushtuesi fashist dhe nazist.
-shmangia e luftës vëllavrasëse (luftës civile) të nisur nga komunistët shqiptar nën drejtimin e komunistëve jugosllavë. Pra aktiviteti i Abaz Kupit përfshin në vetvehte aktivitetin: ushtarak, organizativ dhe politik dhe organizativ
Me qëndresën e organizuar ushtarake e drejtuar nga gjeneral Abaz Kupi me 7 prill 1939 ju tregua mbarë opionionit botëror se shqiptarët jo vetëm nuk e pranuan por kundërshtuan me armë pushtimin fashist kontribut i cili është pohuar nga diktatori komunist E. Hoxha në një shkrim të vitit 1943 në gazetën “Z.P”

Perseri referuar burimeve arkivore në gjuhën frengjisht 1942-1943 thuhet: “Titulli si hero kombëtar Abaz Kupit nuk ju dha as nga Legalistët ( Legaliteti) dhe as mundet me ju heqë nga Nacional Çlirimtarja. Ky titull i është njoftë nga mbarë populli shqiptar dhe të huajt mbas datës 7 prill 1939…

Përpjekjet dhe aktiviteti i Abaz Kupit nuk mund të mbetej vetëm qëndresa me armë me 7 prill kundër pushtuesit fashist.
Pushtuesi fashist duke pasë në konsideratë ndikimin dhe reputacionin që gëzonte Abaz Kupi do të mundohej jo vetëm asgjesimin fizik të Abaz Kupit dhe forcave të tija ushtarake, kjo edhe duke u përpjekur për të penetruar elemente të ndryshëm profashistë në çetat e Abaz Kupit.
Në dokumentet arkivore gjendet një letërkëmbim i shumtë ndërmjet Ministrisë së Brendshme Tiranë dhe Prefekturës së Krujes, Shkodër e rretheve të tjera ku kërkohet informacion nëse Abaz Kupi ndodhet jashtë Shqipërisë apo është kthyer në Shqiperi, shkëmbim i informacioneve për lëvizjet, organizimin dhe numrin e forcave zogiste dhe deri në pagesën që pushtuesi fashist do t‘i bënte personave të xhandarmarisë fashistë të vrarë në luftimet kundër Abaz Kupit dhe forcave të tij.
Pavarësisht se Abaz Kupi konsiderohej nga pushtuesi fashist si kundërshtari më i fortë ne një relacion të Ministrisë së Brendshme drejtuar Mustafa Krujes të bie të sy mënyra se si përshkruhet Abaz Kupi dhe Myslim Peza… etj:
Në dokumente të vitit 1943 thuhet:
“Abaz Kupi për prestigjin që i favorizon pozita që ka pasë në të kaluarën është për tu konsideruar në marrëdhënie me Muharrem Bajraktarin e Myslim Pezën një nga banditët më të rrezikshëm. Përkundrazi deri para 6 muajve ishte më i frikshmi ndër te gjithë
Ish majori i gjandarmarise së Zogut me 7 prill 1939 komandonte bandat qe tentonin te rrezistonin kundër zbarkimit të trupave italiane në Durrës dhe marrshimit të tyre në Tiranë”
Ndërsa po në këto dokumente të tërheq vëmendjen etiketimi i Myslim Pezës jo si nje kundërshtar por si një vrasës, ku thuhet: “Myslim Peza dhe shokët e tij gjakatar……
Mbas kthimit në Shqiperi qëllimi kryesor i Abaz Kupit ishte organizimi i luftes kundër pushtuesit fashist duke mbledhur të gjithë nacionalistët dhe patriotët e ndershëm shqiptar pavarësisht bindjeve politike.
Në Konferencën e Pezës dhe Konferencen e Mukjes 1-2 gusht 1943 roli i Abaz Kupit tashti si kryesues i delegacionin Keshilli Nacional Çlirimtar do të ishte determinues.
Marrëveshja e nënshkruar në konferencën e Mukjes ku pjesmarrësit shpreheshin duke nënshkruar për:
-Lufte imediate kunder armikut okupator per çlirimin e Shqiperise, -Indipendencen e plotë të Shqiperisë në kufijtë e vitit 1913 dhe bashkimin me atdheun te trojeve te banuara prej shqiptareve të shkëputura padrejtësisht,
-Forma e rregjimit te caktohej prej vehte shqiptarëve nëpërmjet një asambleje kushtetuese. do të përbënte një moment kulminant në përpjekjet e Abaz Kupit.
Por fatkeqësisht kjo marrëveshje do të hidhej poshtë nga P.Komuniste dhe E. Hoxha
Nuk kishte si të ndodhte ndryshe, pasi siç shprehej Xhorxh Sejmor, përfaqësues i misionit SOE në Shqipëri 1943 ne relacionin drejtuar qëndres në vitin 1943 : “Sikundër ju kam patur njoftue nji pjesë e madhe e udhëheqësve komunistë janë të përbame prej njerzish me kombësi jo shqiptare. Këta jane: Dushan malazias, Miladin Popoëitch-i Sulovic-I; Dr Milani serb, Peter Piruself dhe Thoma Sovronovs ky rrjedhin nga Makedonija, Dr Gjergjes dhe Dhima gre-kër. Këto kanë pasë si rrjedhim mosbesimin e popullsive kundrejt udhëheqsit komunist. Shum prej tyne kan fillue për të pyet, nëse këta elementa të huej mejtojnë të mirën e Shqipenisë. Dyshimi vjen gjithnji tue u perhape kundrejt udhëheqsit e Nacj- Çlirimt. qi janë në shërbim të këtyne anmiqvet të Shqipnisë”.

Mbas tradhtise së Mukjes nga P.Komuniste, sulmit të armatosur te datës 21 tetor 1943 të komunistëve ku u vranë 67 anetarë të Ballit Kombëtar me dt. 21 tetor 1943 Abaz Kupi do të bënte edhe një përpjekje për të shmangur vëllavrasjen e nisur nga komunistët .

Por Komunistët shqiptarë jo vetëm nuk do të tërhiqeshin nga platforma e tyre vëllavrasëse por do të mundoheshin që të pengonin krijimin e Legalitetit nëpërmjet eleminimit fizik të Abaz Kupit

-Njoftim i major Abaz Kupit drejtuar kryesise se Keshillit te Nacional ]lirimtares 19 nëntor 1943 do të konfirmonte qëndrimin antifashist, nacionalist e patriot të Abaz Kupi do të shprehej ( citoj)
“Duke parë nevojën e një bashkimi të plotë i të gjitha tendencave politike për luftimin e okupatorit, me dt.10 shtator 1942 u bë mbledhja e Pezës ku u thirrën gjithë nacionalistat dhe komunistat shqiptarë.
Gjatë bisedimeve në këtë mbledhje iu deklarova haptazi se: “ Jam bashkuar me Ju me punue për të mirën e Shqipërisë e me luftue ç’do okupator; po të formohen partira, Une jam me Mbretin ZOG!
Pas kësaj mbledhje u shfaq Partija Balliste”
Në Mbledhjen e Mukajve me 2 gusht 1943 u bë Bashkimi dhe u zgjodh një Komitet i Përbashkët “ Shpëtimi i Shqipërisë”
Mjerisht më vonë u konstatua se, vendimet e marruna unanimisht në Mukaj nuk u respektuan dhe kjo shkaktoi përsëri keqsimin e relatave midis dy Partirave Nacional Clirimtar dhe Balli Kombëtar
Duke qenë përpara kësaj ngjarje të papëlqyer, Unë me shokët e mij pamë se bashkimi i tyre është i pamundur dhe vendosëm shpalljen e Legalitetit siç ka qenë para datës 7 prill 1939
Këtë vendim iu njoftuam me dt 28 tetor 1943 Këshillit Nacional Shlirimtar. Përgjigja e tyre na erdhi me vonesë me datën 15 nëntor 1943, e cila caktonte datën 20 të këtij muaji për një takim. Me qenë se data 20 nëntor 1943 është caktuar për Kongresin e Legalitetit, për këtë arësye nuk ka qenë e mundur që t’ia mrrijshim këtij takim.
Ne jemi gati që të pranojmë një datë pas dëshires s’uaj për një pjekje në ndonjë vend të përshtatshëm.
Me nderime Abaz Kupi (19 Nanduer 1943)
Dhe me vendimin e Kongresit të Organizatës Kombëtare Lëvizja e Legalitetit dt 21 nëntor 1943 do të rikonfirmonte edhe njëhere qëndrimin:
Legjitimiteti i Mbretërisë Shqiptare shpallur nga Asambleja Kushtetuese me 1 shtator 1928 i njohur nga të gjithë shqiptarët dhe gjithë shtetet dhe se ndryshimi i kësaj gjendje është bërë nëpërmjet forcës së armëve. Dhe në fund të këtij vendimi shkruhej:

Kongresi vendosi: Ripohimin e këtij Legaliteti dhe Njoftimin përkatës gjithë botës si dhe kërkimin e të drejtave Etnike Shqiptare

Qëndrimi antifashist dhe nacionalist, shmangia e luftës vëllavrasëse i shpalosur në të gjithë aktivitetin e Abaz Kupit do të ishin thelbi i platformës së OKLL, do të pasqyroheshin në qëndrimi publik dhe zyrtar të çdo drejtuesi dhe përfaqesuesi të OKLL

Një një trakt të hartuar dhe nënshkruar nga Patër Lek Luli në vitin 1943, trakt i cili do të alarmonte pushtuesin fashist shkruhej:

“ ……pra lirija e pavaresia e te gjithe kombevet dhe te vogla dhe e Shqipnis, Ky eshte dishiri i papes se shejte e peshtimi i Shqipnise e jo bashkimi i perjetshem i Shqipnise me italine……
…….Pra detyra kryesore e misioni ma i shejti i katolikve te shqipnise sot a me bashkepunu me te gjithe nacionalistat e vertete shqiptare e me i vu pushken italis.
Kemi nevoje per meshtare por per meshtarë shqiptarë, me gjak, me gjuhe, me ndjesi me zakoneme karakter e me educate shqiptare.
Sot atdheu e ka nevojen e juej ma tepër se kurre e ju e keni detyren me i ndihmue me te gjithe forcat t’uaja. Vete zoti e don qe ta shpetoni atdheun. Italija na zaptoi vendin me pushke e me topa e tha se ket pune e bera per me na pru qytetnimin oksidental e kulturen kristiane. Kultura e qytetnija kristiane nuk i imponohet kuje me topa e me bajoneta.Pra me pushke e me bajoneta duhet me e percjelle italine andej detit…………..

Qëndrimi i Abaz Kupit dhe OKLL për luftën kundër nazifashistëve dhe bashkimin e të gjitha trojeve etnike shqiptare konfirmohet edhe nje trakt ( fletushkë) e hedhur nga RAF (Royal Air Force) Britanik dhe USA ku shkruhet se:
“Abaz Kupi ne nje deklarate qe i bani me 7 prill 1944 u betue tue thane këto fjale: Unë bashkë me shokët e mij kemi lutë zotin që të na japë mundësinë të derdhim gjakun tonë për mbrojtjen e Kosovës. Kosovarët janë vëllaznit t’onë”

Që Legalistët do të banin cdo përpjekje për të shmangur luftën vellavrasëse që kishin nisur komunistët shqiptar si dhe për të mos rënë pre e provokimeve të tyre e provon edhe nje letër dt 26 shtator 1944 që nje figure tjetër e rëndësishme e Legalitetit Sali Myftia i dërgonte përfaqësuesit Anglez Kol Nill në mallet e Cukalit, ku i shkruan se: ..komunistët kishin rrethuar në fshatin Rrjodh dy përfaqësues të Legalitetit në shtëpinë e një miku të tyre dhe këto për të shmangur përplasjen e armatosur kishin dorezuar armët, por se ky veprim sipas zakoneve të zonës përbëntë një provokim të rëndë.

Te nderuar Pjesemarres.
Duke Ju shprehur edhe njëherë respektin dhe mirenjohjen për këtë aktivitet që Ju zhvilloni, vënë në dukje faktin se do të ishte mirë që ky aktivitet të zhvillohej në Shqipëri aty ku P.L.L. zhvillon aktivitetin e saj politik.
Historia e OKLL ( Partisë Lëvizja e Legalitetit) gjatë L.II.Boterore është krejtë e pastër pavarësisht akuzave të padrejta për 50 vite komunizëm. Por historia nuk zbardhet me deklarata shabllone e sa për të kaluar radhën.
Fatkeqësisht edhe sot mbas 30 viteve drejtuesit e Partisë Lëvizja e Legalitetit nuk ka arritur që të bëjë objekt debati publik nëpërmjet ballafaqimit të dokumenteve arkivore historinë dhe aktivitetin e OKLL dhe figurave kryesore drejtuese të saj.
Abaz Kupi, Sali Myftia, Patër Lek Luli gjithë bashkëluftëtarët zogistë gjatë L.II. Boterore, por edhe gjithë drejtuesit e OKLL mbas vendosjes së komunizmit në Shqipëri e kryen detyrën e tyre ndaj Shqipërisë dhe Shqiptarëve duke mbajtur të gjallë idealet zogiste jashtë Shqipërisë.
E vërteta mund te fshihet për disa kohë por nuk mund te zhduket.
Duhet të jemi realist dhe të vërtetë më vetvehtën: Ato drejtues që morën përsipër drejtimin e Partisë “Lëvizja e Legalitetit” mbas viteve 90 nuk justifikuan pritshmëritë e shqiptarëve por as legalistëve.
foto: wikipedia.org

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 6 Janar 2024

“Journal des débats politiques et littéraires” ka botuar, të hënën e 18 qershorit 1934, në faqen n°2, deklaratën e rëndësishme të Ministrit të Jashtëm të Shqipërisë, z. Xhaferr Vila, bërë asokohe në gazetën jugosllave “Politika”, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqipëri

Deklaratë e rëndësishme nga z. Xhaferr Vila

Z. Xhaferr Vila, Ministër i Jashtëm i Shqipërisë dhe ish-ambasador në Beograd, i intervistuar nga një korrespondent i gazetës jugosllave “Politika” për politikën e jashtme të Shqipërisë, deklaroi ndër të tjera :

“Shqipëria është një popull krenar. Ne i kemi qëndruar gjithmonë besnikë parimit të ruajtjes me xhelozi të sovranitetit të Shqipërisë. Kemi lexuar deklaratat e z. Yevtitch (Jevtiç) për marrëdhëniet e këtyre dy vendeve dhe në veçanti për ruajtjen e pavarësisë së Shqipërisë. Për sa u përket deklaratave të z. Venizelos për vasalitetin e vendit tim, më vjen keq që ish-kryeministri grek ka bërë një interpretim të gabuar të dokumentit të Konferencës së Ambasadorëve të vitit 1921, sepse akti i regjistruar në Lidhjen e Kombeve duhet të forcojë pavarësinë e një shteti dhe jo ta dobësojë atë. Ky dokument nuk ekziston për Shqipërinë, sepse nuk u konsultua dhe nuk mori pjesë në hartimin e tij.”

Në përfundim, z. Vila deklaroi se Shqipëria, duke qenë një shtet i Adriatikut, kishte një vijë bregdetare për të mbrojtur kundër sulmeve ngado që vijnë.

Dr. Nikollë Loka/

Lufta ruso-turke (1876-1877) ishte një ngjarje e rëndë për Perandorinë Osmane. Objektivi kryesor i ushtrisë ruse ishte pushtimi i qytetit të Plevnës. Më 10 dhjetor 1877, pas një qëndrese gjashtëmujore, osmanët u dorëzuan. Në këtë kohë ushtria serbe kaloi në mësymje dhe pushtoi 6 qytete, duke e rritur territorin serb(Grbić, 2007:15). Në luftë kundër Turqisë kishin hyrë Serbia, Mali i Zi dhe Rumania. Ushtria serbe operacionet luftarake i zhvilloi në sektorin e Nishit, Pirotit, Prokupljes, Leskovcit dhe të Vranjës, me synimin e zgjerimeve territoriale në kurriz të shqiptarëve. Nw sanxhakun e Nishit, popullsia në fshatra ishte shqiptare, ndërsa në qytete e përzierë me turq dhe serbë.

E ndodhur nw njw luftw nw disa fronte, forcat turke nuk po u bënin rezistencë forcave serbe që po kryenin spastrime etnike të territoreve të pushtuara. Serbia donte ta vinte Perandorinw Osmane para faktit tw kryer, duke i pushtuar dhe spastruar me luftw territoret qw pretendonin t’i merrnin me traktatin e paqes qw do tw pasonte humbjen turke. Ndwrsa ushtria e rregulltw turke po trwhiqej nw mwnyrw poothuajse tw organizuar, vetë shqiptarët luftuan dhe e goditën ushtrinë serbe, kudo ku mundën. Në luftën e viteve 1877 – 1878, forca kryesore kundër Serbisë përbëhej nga shqiptarët, që vinin kryesisht nga Kosova dhe Maqedonia. Ata ishin të organizuar në 72 njësi, me nga 550 burra secila(Jagodić,1998). Shqiptarët vendës nga rrethet e Prokuplës, Kurshumlisë dhe të Leskocit nuk ishin të organizuar në formacionet ushtarake, por luftuan në mënyrë të pavarur. Të ndarë në grupe të vogla, ata mbrojtën çdo fshat dhe çdo shtëpi, duke mbrojtur pragun e vet. Kjo ishte arsyeja pse fshatrat e tyre u “pastruan” kaq thellësisht(Jagodić,1998).

Luftimet u shpërthyen më 15 dhjetor 1877, pas një kërkese ruse për Serbinë të hyjë në konflikt. Forcat pushtuese serbe kudo u ndeshwn me grupe shqiptarwsh tw armatosur. Forcat e vetëmbrojtjes shqiptare, më 19 dhjetor 1877 u ndeshën me një kompani serbe, të komanduar nga kapiteni Millan Stojanoviç dhe togeri Sima Petroviç. Serbët u sulmuan në Dragaçevë nga një njësit i vogël shqiptarësh prej 30 – 40 vetash. Luftimet zgjatën më shumë se gjysmë ore. Më 11 janar 1878 në Kastrat u zhvillua një betejë midis një njësiti shqiptarësh dhe ushtarëve serbë. Shqiptarët u përforcuan me 200 luftëtarë, të cilët e pritën batalionin e Aleksincit. Në ndihmë u erdhën edhe 100 shqiptarë të tjerë, të cilët i sulmuan serbët vetëm me jataganë dhe ata menjëherë nisën të tërhiqen. Serbët dërguan në mbështetje dhe batalionin e dytë të Aleksincit, të cilët i ndaluan shqiptarët e çakërdisur, që e përsëritën sulmin e tyre me thika dhe të dy këto batalione filluan tërheqjen e shpejtë dhe të parregullt. Pas tyre ishte bateria fushore e Qiriqit, e cila me atë rast i sulmoi me granata radhët e shqiptarëve, ndërkohë që ushtarët serbë u tërhoqën me shpejtësi, pasi bateria e artilerisë, për shkak të terrenit me ndërprerje, nuk mund të qëndronte më aty, se mund të zihej rob. Në ato luftime nga pala serbe pati 12 ushtarë të vrarë, 19 të plagosur dhe 2 të zhdukur. Të nesërmen, më 17 janar, rreth orës 9.30 në mëngjes, dy batalione: i Levakut dhe i Temikut me baterinë e artilerisë u vendosën buzë Kosanicës. Kur iu afruan pikës së caktuar, ata u sulmuan nga shqiptarët, të cilët ishin fshehur në pyje në një terren të thyeshëm. Aty u zhvillua një luftë e gjatë. Serbët me të gjitha forcat suleshin që t’i shkatërronin dhe t’i përzinin, por shqiptarët e çmendur me shprehitë e tyre suleshin me jataganë nga të gjitha anët, çka bëri që serbët të tërhiqeshin me luftime të pandërprera. Shqiptarët, pasi kaluan deri në afërsi të fshatit Vilikë, kah ora tre pasdite, e ndërprenë luftën dhe u kthyen në vendet e tyre, çka bënë edhe ushtarët e Jagodinës, të cilët e patën zaptuar pozitën një natë më parë. Në këtë konflikt u vranë 13, u plagosën 57 dhe u zhdukën 49 ushtarë serbë(Koha Jonë, 21 shkurt 2018).

Gjatë avancimit të mëtejshëm drejt Kurshumlisë, trupat serbe hasën në refugjatët shqiptarë, të cilët ishin shpërndarë në të gjithë malet ngjitur. Ndërsa po tërhiqeshin, ata rezistuan ndaj serbëve dhe nuk pranuan të dorëzohen(Hadži-Vasiljević,1905:653). Në luftimet e datave 11, 12, 22, 25, 26 e 31 dhjetor 1877 në Kurshumli serbët patën gjithsej 130 të vrarë e 136 të plagosu(Koha Jonë, 21 shkurt 2018).

Kurshumlia u kap në ditët e para të muajit janar 1878 nga forcat e bashkuara shqiptare të Prizrenit, Podrimes dhe të Lumës, por për shkak të mungesës së artilerisë, atyre iu desh të përballeshin me një sulm të ri nga armiku, i cili duhet të kishte 30 topa në atë linjë. Përplasja me serbët në Kurshumli ishte e pafat për shqiptarët. Në anën serbe fillimisht ishin angazhuar tre dhe pastaj gjashtë batalione këmbësorie, së bashku me kalorësinë dhe artilerinë, kundër pesë bajrakëve nga Podrimja, rreth 2500 burra, që e morën luftën me vrullë, por pas një rezistence të shkurtër u tërhoqën me rreth 40 burra të vdekur dhe të plagosur(Çeku, 2022:181).

Refugjatët shqiptarë kishin arritur deri në shpatet jugore të Kopaonikut. Ndërkohë, forcat turke u përpoqën të depërtonin në luginën e Toplicës, për të dërguar ndihmë në Nishin e rrethuar, kështu që zona rreth Kurshumlisë u shndërrua në fushëbetejë. Në luftimet e zhvilluara më 11, 16, 19 e 22 janar 1878, serbët kishin 216 të vrarë e 785 të plagosur në ushtrinë e Moravës. Pra, humbjet ishin 346 ushtarë të vrarë dhe 921 ushtarë dhe oficerë të plagosur, humbje që i gëlltiti Samakova dhe Kurshumlia. Në ato luftime, më së shumti, qëndroi ushtria e Çaçakut, e cila humbi 300 njerëzit e vet(Koha Jonë, 21 shkurt 2018).

Pasi kishin rrethuar Nishin, serbët dërguan një pjesë të forcave në luginën e Moravës Jugore, drejt Leskocit. Myslimanët u larguan nga qyteti sapo dëgjuan se ushtria po afrohej. Ata shkuan në jug, drejt Vranjës dhe Shkupit(Kanic,1986:238). Një pjesë e madhe e shqiptarëve të arratisur u detyruan të qëndronin në male. Ata prisnin që serbët të dëboheshin nga fshatrat e tyre, por Nishi u kap nga serbët dhe turqit u tërhoqën, kështu që refugjatët nuk u kthyen dot në shtëpitë e tyre(Jagodić,1998). Myslimanët e Nishit nuk i rezistuan ushtrisë serbe, por vetëm u tërhoqën së bashku me trupat e rregullta turke(Jagodić,1998).

Pas pushtimit të Nishit, trupat serbe u ndanë në dy grupe. I pari duhej të përparonte në jugperëndim, në luginat e Toplicës, Kosanicës, Pusta Rekës dhe Jabllanicës (degët e Moravës së Jugut), ndërsa i dyti duhej të shkonte në jug, poshtë luginës së Moravës së Jugut, për të pushtuar Vranjën dhe më pas të kthehej në perëndim. Detyra e tyre e përbashkët ishte të depërtonin në Kosovë. Të dy drejtimet kalonin nëpër rajonet e banuara nga shqiptarë(Jagodić,1998).

Përparimi i ushtrisë në jugperëndim ishte shumë i ngadaltë, për shkak të terrenit kodrinor dhe luftimeve të përhershme me shqiptarët vendas, të cilët i kishin strehuar familjet e tyre në malet fqinje Radan dhe Majdan dhe më pas ishin kthyer për të mbrojtur fshatrat e tyre. Përballë rezistencës së forte, serbët u detyruan t’i pushtonin vendbanimet shqiptare një nga një.

Për shkak të një qëndrese të ashpër, fshatrat shqiptare mbetën krejtësisht bosh. Refugjatët dalëngadalë po tërhiqeshin në Kosovë, matanë malit Golak. Ata përfundimisht arritën në rajonin e Prishtinës, i cili doli të ishte destinacioni i tyre përfundimtar(Hadži-Vasiljević, 1905:659).

Ushtria që vepronte në drejtimin jugor duhej të depërtonte nga ana e dy kanioneve: Gërdelicë (ndërmjet Vranjës dhe Leskovcit) dhe Veternicë (në jugperëndim të Gërdelicës). Pas betejave për Gërdelicën dhe përballë Vranjës, serbët e morën këtë qytet. Shqiptarët mbrojtën kanionin e Veternicës, ndërsa familjet e tyre u strehuan në malin Golak. Në luftime morën pjesë edhe serbët vendas, të cilët treguan një armiqësi të madhe ndaj shqiptarëve, duke u djegur shtëpitë, plaçkitur dhe duke i ndjekur. Shqiptarët në bregun e djathtë të Moravës, në rajonin e quajtur Masuricë, nuk rezistuan dhe mbetën në fshatrat e tyre(Jagodić, 1998).

Depërtimi i shpejtë i ushtrisë dhe i njësiteve të vullnetarëve serbë në tokat e banuara me shqiptarë, që arritën deri në Graçanicë dhe në Lipjan, u ndërpre pas marrëveshjes së armëpushimit midis përfaqësuesve të ushtrisë ruse dhe osmane, e cila u nënshkrua në Edrene me 31 janar 1878(Stojanćević, 1977:115). Pas përfundimit të luftës, Kongresi i Berlinit njohu ato fitimet territoriale dhe tokat u bë pjesë e Mbretërisë së Serbisë, i njohur si Novi Krajevi/Novi oblasti apo krahinat të reja. Qytetet kryesore të territoreve të fituara ishin: Nishi, Piroti,

Vranja, Leskoci, Prokuplja dhe Kurshumlia. Të ashtuquajturave zona të reja iu dha forma e fundit juridike me një ligj të veçantë, në formën e qarqeve: Nish, Vranje, Pirot dhe Toplicë(Svirčević, 2007:111).

Në territoret që pushtuan, serbët kryen spastrimin etnik. Pothuajse të gjithë myslimanët, me përjashtim të disa romëve, ishin dëbuar nga rajoni i Luginës së Moravës, ku kishte pasur qindra fshatra shqiptare, si dhe një përqindje të konsiderueshme të popullatës shqiptare në qytetet Prokuple, Leskovc dhe Vranjë(Malkolm, 2001: 237). Pas humbjes së trojeve të tyre, shqiptarët iu drejtuan Sulltanit me anë të një telegram. Ata kërkuan që ai t’i sqaronte “nëse qeveria kërkonte ta mbronte popullin nga armiku, apo e kishte shitur atë territor”. Në Prishtinë debatet shkuan deri në deklarata shumë serioze në mes të valiut Refat Pasha dhe udhëheqësve të shqiptarëve. Shqiptarët folën për “tradhëti nga ana e organeve qeveritare” dhe Rifat Pasha duhej t’i lejonte përfaqësuesit e shqiptarëve, që t’i inspektonin rezervat e armëve dhe municioneve, për t’i bindur se nuk kishte patur martina ose pushkë të tjera me furnizues të prapmë.(Çeku, 2022:183).

Rezistenca shqiptare kishte qenë diku e organizuar e diku spontane, por e pa mbështetur nga ana e forcave osmane, të cilat e kishin nënshkruar kapitullimin dhe ishin të gatëshme të lëshonin territore shqiptare, me kushtin që të ruanin territoret e tyre, kryesisht Stambollin. Traktati i Shën Stefanit është kapitullimi turk, pasojat më të mëdha të të cilit ranë mbi territoret shqiptare.

Shqiptarët nuk u pajtuan me rezultatet e luftës në sanxhakun e Nishit. Në mesin e shkurtit 1878, qeveria serbe i njoftoi përfaqësitë e huaja diplomatike për problemet që shqiptarët i shkaktonin në jug të kufirit. Beogradi, duke i ekzagjeruar detajet e ndodhive të këtij lloji, mundohej që këtë çështje ta paraqiste të rrezikshme edhe pse caktimi i kufirit gati ishte vendosur. Informatat e Ministrisë së Jashtme të Qeverisë së Serbisë bënin me dije se “një numër i konsiderueshëm i forcave shqiptare kishin kaluar kufirin, duke depërtuar në drejtim të Kopaonikut”. Sipas Beogradit, “shqiptarët kishin shkaktuar dëme të mëdha me sulmet e tyre shkatërruese”. Kjo ishte arsyeja që ushtria serbe kishte vënë në dispozicion 6 batalione, të cilat ishin angazhuar për t’i ndjekur këta shqiptarë të armatosur nga territori i Serbisë(Çeku, 2022: 189).

Largimi i shqiptarëve nga trojet e tyre në sanxhakun e Nishit bëri që ata të përqendrohen kryesisht përgjatë vijës së demarkacionit, të cilën shpesh e kalonin, duke shkaktuar konflikte me rojet serbe të kufirit. Përleshje të tilla u bënë mjaft të shpeshta në prill dhe maj 1878. Pas Kongresit të Berlinit, situata në zonën kufitare ishte ende e tensionuar. Në qershor të vitit 1879, shqiptarët sulmuan edhe qytetin e Kurshumlisë. Qeveria serbe protestoi pranë Portës së Lartë, por ankesat e saj mbetën pa përgjigje(Kanic,1986:334-335).

Pas dëbimit të shqiptarëve, Serbia kishte dërguar ekipe për ta populluar atë pjesë territori të fituar me kolonistë, para se të mbahej Kongresi i Berlinit. Ekipet për formimin e komunave dhe regjistruesit, ndër të tjera shkruanin: “Këtu të gjitha fshatrat kanë qenë shqiptare, tani janë të shkreta, të djegura dhe të rrënuara, prandaj edhe nuk mund të formohen komuna“. Mirëpo, përkundër kësaj, Serbia zyrtare filloi me nxitim kolonizimin e atyre vendbanimeve me elementin sllav, të sjellë nga viset e ndryshme si: Serbia, Mali i Zi, Bosnja etj. Me këtë rast, pushteti serb dhe kolonët e rinj serbo-sllavë plaçkitën tërë pasurinë e shqiptarëve.

Literatura:

Çeku, Ethem. Shqiptarët, 1830-1908)botimet “Artini”, Prishtinë 2022.

Dëshmia e rrallë, Libri i autorit serb më 1877: Si i dëbuam dhe i vramë shqiptarët nga Nishi, Koha Jonë, 21 shkurt 2018.

Grbić, Meho. Bosnia and Hercegovina 1878 – 1945 Islam, War and Politics, (Lund University, 2007),

Hadži-Vasiljević, Jovan. “Pokret Arnauta za vreme srpsko-turskih ratova 1876 i 1877/1878” Ratnik, 59, 1905, s. 659.

Jagodić, Miloš. The Emigration of Muslims from the New Serbian Regions 1877/1878, Balkanologie, Vol. II, n° 2, 1998, https://journals.openedition.org/balkanologie/256

Kanic, Feliks. Srbija, zemlja i stanovništvo II, Beograd, 1986.

Malkolm, Noel. Kosova, një histori e shkurtër, Koha ditore dhe Shtëpia e Librit, 2001.

Stojanćević, Vladimir. “Misija generala Milojka Leṥjanina u San Stefanu pred zakljućanje Ruski – Turski ugovor 1878. Godine, Godiṥnjak grad Beograd, Knj. XXIV, 1977.

Svirčević,Miroslav. The Establishment of Serbian Local Government in the Counties of Niš, Vranje, Toplica and Pirot Subsequent to the Serbo-Turkish Wars of 1876–1878, Balcanica XXXVII, Serbian Academy of Science and Arts, 2007.

Vasiljević, Jovan Hadži. “Pokret Arnauta za vreme srpsko-turskih ratova 1876 i 1877/1878” Ratnik, 59,1905.