Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Pasqyrime lashtësie

by

Nga Astrit Lulushi/
Njeriu kurrë nuk është i plotë, gjithmonë i mungon diçka. Por mjafton të ketë pranë një libër, një vëllim të Homerit, për shembull, dhe të ndjehet i përmbushur. Aty rapsodi përshkruan 10 vite luftë e 10 vite paqe, ose çfarë nuk duhej të kishte ndodhur që disa heronj të mos provonin fundin e hidhur të rrugës së kthimit.Por nëse të gjithë njerëzit do të jetonin thjeshtë, të panjohura do të ishin edhe vjedhjet, grabitjet e korrupsioni. Këto ndodhin vetëm në komunitete ku disa kanë marrë më shumë sesa është e mjaftueshme, ndërsa të tjerët nuk kanë mjaft – “Ju që drejtoni punët publike, çfarë nevoje keni për të zbatuar ndëshkime? Duajeni virtytin dhe njerëzit do të jenë të virtytshëm. Virtytet e një njeriu superior janë si era; virtytet e një njeriu të zakonshëm janë si bari – bari, kur era kalon mbi të, përkulet”, kështu thotë një shprehje homerike.Poezia dhe mitologjia antike sugjerojnë, se puna ishte dikur art prandaj nuk duhej bërë me nxitim, a shkel-e-shko. Sot, synimi nuk është puna, as arti, por mjafton që prej tyre njeriu të sigurojë të ardhura të shumta.Asnjë nga ne nuk është i lirë, për sa i përket tokës, pronës, ose pasurisë; kryesisht, peizazhi është deformuar. Njeriu e njeh Natyrën, hynë në të’, por si vjedhës, jo si mik. “Terre e Cere” thonin romakët e lashtë për “Tokë e Korrje”, ku dielli kalonte në fushat, në kodra dhe pyjet pa asnjë dallim; të gjithë pasqyronin dhe thithnin rrezet e tij njësoj; toka kultivohej në të njëjtën mënyrë si një kopsht; prandaj drita dhe nxehtësia e diellit duheshin marrë, si me besim edhe me madhështi, njësoj.

30 VJET NGA DEKLARATA E 2 KORRIKUT 1990 DHE KOSOVA SOT

by

NGA ELMI BERISHA/ Kryetar i Vatrës/

2 Korrik 2020- Sot përkujtojmë një ngjarje madhore, që nuk mund të shlyhet nga Kujtesa historike. U mbushën 30 vjet nga akti historik i shprehjes së vullnetit të qytetarëve të Kosovës- shpalljes së Deklaratës së Pavarësisë. Ky akt pati rëndësi të veçantë sepse paralajmëroi Pavarësinë reale që do të realizohej 18 vite më vonë, natyrisht në mes është Lufta për Liri, kontributi madhor i aleatit tonë SHBA & NATO, lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, dhe gjaku i dëshmorëve, akti sublim i Adem Jasharit dhe sakrifikimit dhe martirizimit te familjes së tij të madhe. 
Edhe pse në atë kohë Deklarata e Pavarësisë ishte pa fuqi ligjore, pa njohje ndërkombëtare, ajo shërbeu si sinjal për Perëndimin dhe shprehu fuqishëm vullnetin e popullit të Kosovës, i cili nuk u tremb as nga rrethimi ushtarak, as marshimi e kërcënimi i tankeve, as nga snajperat mbi çatitë e ndërtesave, as nga burgosjet masive. Përmes Deklaratës së 2 Korrikut, qytetarët e Kosovës deklaruan fuqishëm aspiratat për Liri, Pavarësi e Demokraci. Deklarata e 2 Korrikut e vitit 1990 do të kujtohet gjithmonë si akt largpamës, që i priu luftës të popullit të Kosovës për liri. 
Për Federatën Vatra, ky akt mbetet gur themeli në rrugëtimin e gjatë drejt Pavarësisë, ku në finalizim kanë kontribut të pazëvendësueshëm aleatët tanë amerikanë.
Presidenti historik i Kosovës, dr. Ibrahim Rugova, ishte arkitekt i këtij rrugëtimi drejt pavarësisë. Që në 15 prill 1990 ai e kishte paralajmëruar Deklaratën e Pavarësisë.
Presidenti Rugova deklaroi publikisht atë kohë se, “pa shqiptarët si subjekt i barabartë politik nuk mund të ekzistojë as federata dhe as konfederata jugosllave” – Një parashikim I saktë, që e vërtetoi koha.
Dr.Rugova si kryetar i LDK-së, ku ishin bashkuar rreth 700 mijë anëtarë, përshëndeti dhe mbështet i pari Deklaratën e 2 Korrikut, duke e quajtur Deklaratën- një dokument historik për Pavarësinë e Kosovës.
E kujtojmë sot këtë Deklaratë si moment të rëndësishëm historik që bashkoi Kosoëvn drejt rrugëtimit për Liri e Pavarësi.
Liderët e sotshëm të Kosovës e pranojnë se Deklarata e 2 Korrikut ishte parathënsja e Pavarësisë.Presidenti Hashim Thaçi e konsideron një akt politiko-juridik,që ishte shprehje e vullnetit dhe aspiratave të popullit për liri, demokraci dhe pavarësi, të cilat i institucionalizuam pas një procesi të gjatë me shumë sakrifica.
Ndërsa kryetarja e Kuvendit të Kosovës, Dr. Vjosa Osmani, është shprehur në këtë 30 vjetor se: “Deklarata e miratuar nga 114 delegatët e asaj kohe ishte akti politik dhe juridik me të cilin Kosova përfundimisht nuk pranoi t’i nënshtrohej hegjemonisë dhe i hapi udhë artikulimit të shtetësisë së Kosovës, e cila u konkretizua me Kushtetutën e Kaçanikut, të 7 Shtatorit të po atij viti(1990).”
Për Kryeministrin Avdulla Hoti, Deklarata e Pavarësisë ishte akt politiko-juridik, që shprehu vullnetin dhe aspiratat e popullit të Kosovës për liri, demokraci dhe pavarësi, të cilat u institucionalizuan pas një procesi të gjatë me shumë sakrifica.
Vatra u është mirënjohës 114 delegatëve , që nuk iu friksuan dhunës ushatarake, kundërshtuan me kurajo hegjemonizmin sllav dhe i hapën rrugën pavarësisë, që u formëzua juridikisht me Kushtetutën e Kacanikut të 7 shtatorit 1990.
Federata Panshqiptare e Amerikës “VATRA”, po e ndjek me vëmendje situatën e pafavorshme të shtetit të Kosovës në arenën ndërkombëtare, ku Serbia po bën të gjitha përpjekjet që të pastrojë krimin nga vetja dhe të barazojë viktimën me agresorin. Kjo nuk do të ndodhë. Vatra do të luftojë fort me miqtë amerikanë. Dialogu me Serbinë është i pashmangshëm dhe ne rekomandojmë dëgjimin e Këshillave që vijnë nga Shtëpia e Bardhë, nga Uashingtoni. Ne këshillojmë liderët politikë se situate e vështirë, që po përjeton sot Kosova, kapërcehet me unitet kombëtar,urtësi, bashkëpunim politik, maturi dhe dashuri Kombëtare për Shtetin tonë.

ANTONIO BELLUSHI, NGJITJA NË MAJË E NJË ARBËRESHI

by

Shkruan: Saimir LOLJA/

Arbërit e jugut dhe mesit të Gadishullit Ilirik filluan zhvendosjen në Gadishullin Apenin dhe Siçilimë së shumti në shekujt XV-XVI me qëllim që të shmangnin shfarosjen prej hordhive osmane-tartare (mongole)-arabe. Dallohen largimet e mëdha pas rënies së Krujës në vitin 1478 dhe Koronës në More në vitet 1533-1534. Si e fundit zbritje e madhe arbëreshe qe ajo e vitit 1744 në Villa Badessa afër Peskarës. Fisnikët e tyre arbërore bënë marrëveshje të dokumentuara me principatat vendore në Gadishullin Apenin. Për shembull, një marrëveshje e atillë për qytezën e Frasnitës, ku lindi Antonio Bellushi, daton në vitin 1490.Në Italinë jugore janë 136’000 arbëreshë në 55 fshatra që akoma flasin Shqip, ndërkohë që 182’000 të tjerë në fshatra të tjerë nuk e flasin Shqipen. Shkaku kryesor për këtë gjendje mbetet mungesa e shkollave Shqipe. Arbëreshët, veç atyreve të ardhur, janë kudo në Itali Ata kanë lënë gjurmë kudo në historinë e Gadishullit Apenin në çdo fushë të jetës, kulturës, fesë, të shtetit e ushtrisë, në të shkuarën e në të sotmen.

Rasti i arbëreshve në Itali të Jugut, përfshirë edhe Siçilinë, qënga ana fetare janë të krishterë ortodoksë tregon se të parët e tyre që erdhën aty prej jugut të Gadishullit Ilirik 300-600 vite më parëflitnin e luteshin Shqipbashkë me priftërinjtë edhe në kishat e tyre. Domethënë priftërinjtë e tyreedhe kanë lexuar e vazhdojnë ta lexojnëbiblën e shkrojtur në Shqipedhe kanë shkrojtur Shqip. Nga shekulli XVII  e deri në vitin 1867 ata shtyheshin me dhunë që ta kthenin ritin fetar nga lindor ortodoks në atë katoliki cili kryhej në italisht. Ata që ndryshuan ritin u tretën në italianë. Ata që u mbajtënfort pavarësisht dhunës ruajtën vetëdijen dhe gjuhën Shqipe. Sepse, ata nëpërmjet kishës së tyre lindore ortodokse kanë ruajtur gjuhën Shqipe dhe vetëdijen arbëreshëngase shkolla Shqipe nuk kanë patur e nuk kanë edhe tani. Eparkia e Ungrës(Dioqeza e Lungros) në Kalabri për arberëshët e ritit bizantin u themelua vetëm në vitin 1919. Dhe viti 1937 pati themelimin e Eparkisë së Horës së Arbëreshve (PianadegliAlbanesi, ita.) në Siçili dhe shpalljen sinën-peshkopatëtë Abacisësë Shën Mërisë në Grottaferrata afër Romës. Nëkëto Eparki të krishtera ortodokse me peshkop arbëresh dhe pjesë e Papatit katolik të Romës flitet e përdoret gjuha e njësuar Shqipe.

Gjuha Shqipe filloi të shkruhej për herë të parë tek arberëshët në vitin 1736 kur u themelua Kolegji i Shën Adriani në San BenedettoUllano në Kalabri dhe Seminari Arbëresh i Palermos nëSiçili. Kolegji Shën Adriani botoi tekste, programe e plane shkollore për mësimdhënien e mësimmarrjen e gjuhës Shqipe. Në vitet 1898-1919 mbi 100 shqiptarë nga Gadishulli Ilirik morën mësimet në Kolegjin e Shën Adrianit dhe më pas lanë gjurmë të pashlyeshme në historinë kombtare e shtetroreshqiptare. I ndrituriJeronimDe Radaqe nxënës dhe më pas dha mësim në atë kolegj. Kurse Luigj Gurakuqi, ZefSerembe, BernardBilota, ZefJubani, ThimiMitko, Aleksandër Xhuvani e KostaqCipo qenë nxënësitdhe bashkëpunëtorëte tij.Gazeta “Flamuri i Arbrit” që botonte Jeronim De Rada ishte gazeta e parë periodike shqiptare që bashkoi shkollarët shqiptarë të kohës dhe shpërndahej kudo ku kishte shqiptarë në botë.

Antonio Bellushi lindi në Frasnita (Frashëri) të Kalabrisë më 15 Shtator 1934. Shumë prej arbëreshve të Frasnitës dhe qytezave përqark Ejanina, Civita, etj. janë vendosur aty rreth vitit 1490. Qyteza e Frasnitës ka nxjerrëshkollarë, shkrimtarë e priftërinj që bënë emër. Një nga ata është edhe i diplomuari i Kolegjit të Shën Adrainit në shekullin XIX i madhi arbëresh Vincenzo Dorsa.

AntonioBellushi u diplomua për Filozofi e Teologji në Universitetin Gregorian të Romës në vitin 1962. Në ata vite u miqësua me profesor ErnestKoliqin dhe shkrojti në revistën e tij “Shejzat”. Në vitet 1962-1965 ai qe prift në qytezën arbëreshe të Shën Sofisë së Epirit, ku të parët arbëreshë patën ardhur nga Epiri në vitin 1472. Në vitet 1965-1973 ai qe prift në qytezën e Shën Konstadinit, ku arbëreshët ishin me origjinë nga Morea. Aty ai botoi revistën “Vatra Jonë” nëShqip, italisht e anglisht, e cila pasqyronte historitë, zakonet, këngët, veshjet e tyre arbëreshe me origjinë nga Morea.

Në vitet 1973-1979, AntonioBellushi qe famullitar në qytezën FalconaraAlbanese. Atje krijoi me të rinjtë njëekip i cili jepte koncerte në fshatrat arbëreshe përreth. Në vitet 1979-2000 ai qe famullitar për 5000 banorët arbëreshë të qytetit tëKozencës. Atje, ai themeloi në vitin 1980 revistën gjashtëmujore “Lidhja” e cila vazhdoi deri në vitin 2009. Revista “Lidhja” u kthye nënjë perlë që madhësohej me kohën nëpërmjet shkrimeve të shkollarëve arbëreshë për gjuhën Shqipe, kulturën, trashëgiminë dhe historinë e arbëreshve kudo të ishin.

Qëkur nisi të ushtronte detyrën e priftit, AntonioBellushi filloi të studionte e regjistronte jetën e trashëgiminëarbëreshe, këngët, vallet, veshjet, shprehjet, fjalët e urta, gojëdhënat, përrallat, martesat, ritet fetare, fisnikërinë, etj.Ai thesar i grumbulluar më pas filloi të botohej i plotë dhe rregullisht në revistën e tij “Lidhja”, e cila u shkonte arbëreshve kudo të ndodheshin në botë. Gjurma e tij e ngjitjes lart e më lart është formuar nga 60 vjet punë kombtare arbërore me një sasi e cilësi tëpakryer nga njeri tjetër dhe e bërë drejtpërsëdrejti në terren. Biblioteka e tij tani është një thesar i mbajtur pastër e i rradhitur dhe është e hapur për sa më shumë studentë e profesorë shqiptarë nga kudo ku janë. Biblioteka e tij përmban mbi 10’000 botime që kanë të bëjnë me kulturën, artin, gjuhën e historinë arbërore-shqiptare dhe grumbulluar aty nga të katër anët ku ka arbëreshë-arbanas-arvanitas-shqiptarë. Atë, për shembull, e kanë vizituar shkollarëshqiptarë nga Tirana e Prishtina që nga viti 1977 dhe tanidhjetra studentëshqiptarënë vit nga Universiteti i Tetovës.

Arbëreshët kanë biblioteka e muzeume, grupe muzikore e valltare, organizojnë festivale, kanë libra, revista, vjershëtarë, shkollarë dhe faqe interneti nëShqip. Në shtëpinë e arbëreshit mendohet, flitet, shkruhet e këndohet vetëm Shqip. Arbëreshi këndon këngë popullore me çdo mik që u hyn në shtëpi. Malli për dheun e Atit dhe të Amës nuk shteron. Ai e ka Besën të skalitur në mendje e sjellje. AntonioBellushi krenohet se gjatë tërë jetës së tij ka ndjekur këshillën e babait XhovaniBellushi që të ishte një arbëresh i mirë. Ai kujton të ëmënTeresaPolicastroBellushi që, sipas fjalës së saj, kur vdiq u varros me kostumin arbëresh të martesës.

Në gjurmën qëAntonioBellushi ka skaliturduke u ngjitur lart janë edhe 40 vite punë kombtare, që nga viti 1965, me arbërorët-arbanitët-arvanitët e Greqisë. Ai shkonte në katundet arvanitase në tan Greqinë dhe merrte pamje, regjistronte të folmet, vjershat, këngët, fjalët e urta, mallkimet, përrallat, zakonet, gojëdhënat, bisedat, në gëzime e zi. Pastaj ato ai i botonte në revistën “Lidhja” dhe ua dërgonte me mijra kopje në duart e tyre. Arvanitasit i shkruanin letra atij në Shqip. Ai i pyeste ata imtësisht, si bie fjala: Si e bëni bukën dhe djathin? Si i thoni kësaj, asaj, atij? Si i punoni vreshtat dhe arën? Si quhen fshatrat, malet e kodrat përqark? Si përshëndeteni? Si uroni, këndoni e për çfar?

Përgjigjet që mori nga 900 fshatrat e shpërndarë në tan Greqinë ishin të njëjta, gjëqë domethënëvërtetonte se kultura arbërore-arbanite-arvanite-shqiptare është e njëjtë kudo në Greqi. Dhe se ajo, bashkë me emrat e fshatrave, ishte njëlloj me kulturën shqiptare në trojet e tjera arbërore të Gadishullit Ilirik dhe arbëreshve në Italinë jugore e Siçili.Besa, miku, mikpritja, mirësia “bukë, kripë e zemër” janë të njëjta kudo ku ka arbër. Këtë nuk e mbulon as ndryshimi i 2/3 të emrave të fshatrave arbërorë në Greqi në emra jo-arbërorë dhe as dhuna policore e psikologjikee shtetit dhe kishës greke kundër vetëdijes e kujtesës kombtare arbërore-arvanitase.

AntonioBellushidhe AristidhKola e shkollarë të tjerë arvanitas u bënë si vëllezër me bashkëpunimin midis tyre. Arvanitasit dhe arbëreshët e jugut të Italisë kanë të njëjtën mënyrë të folmes sëShqipes. Një nga botimet e AntonioBellushitështë edhe libri “Arbërorët-arvanitë, një popull i padukshëm” posaçërisht për ta. Arvanitasit nuk mund të jenë pakicë në Greqi sepse ata janë vendas dhe pasardhës të arbërve të lashtë, edhe të Athinës apo Spartës sëhershme. Shpjegimi i hyjnive në përrallat “greke” bëhet vetëm nëpërmjet gjuhës Shqipendërkohë që faltoret më të vjetra të Zë-usitgjendeshin në rajonin E Pirit. Një shembull domethënësështëqyteza emërmadhe e Maratonësnë lindje tëAthinës. Afër saj është një varrezë përmendore me emrat e 192 arbërve të lashtë të rënënë betejën kundërpersëve në vitin 490 p.e.s. Një nga ata emra ka mbiemrin Bellushi.

AntonioBellushikrijoi bashkëpunim me arbëreshët kudo ku ndodhen në botë, qoftë në Argjentinë, Ukrainë, Bullgari, Kroaci, ShBA, Brazil, Uruguaj, Australi, Rumani, Zvicër, Gjermani apo Turqi. Ai qe i pranishëm në shtëpitë e tubimet shqiptare nëUindsor e Toronto të Kanadasë, në Detroit, Çikago, Boston, Filadelfia e Nju Jork të ShBA. Ai qe pjesë e lëvizjes së madhe kombtare botërore për largimin e pushtuesve serbë nga Dardania (Kosova, serb.) në fund të shekullit XX. Ai bashkëpunoi shumë me Jozefe ShirleyCloyesDioguardin, Lidhjen Qytetare Shqiptare-Amerikane, dhe veprimtarët e ndryshëm kombtarë në ShBA, Europë, Australi, si dhe me udhëheqësit nga Prishtina.

Në Dardani ai qe për herë të parë në vitin 1970 kur mori pjesë në seminarin për gjuhën, letërsinë e kulturës shqiptare organizuar në Prishtinë. Në vitin 2003, ai bashkë me Robert Elsin vizituan varrezat e dëshmorëve në Prekaz të Drenicës. Vizita e tij më e fundit në Dardaniishte në Shtator 2018. Vizita e tij e parë në Tiranë qe në Shtator 1972 i ftuar nga Akademia e Shkencave për të marrë pjesë në Kuvendin Kulturor Ilir. Vizitën e dytë e kreu nëNëndor 1992 dhe në vitet 1993-2018 ka shkuar pothuaj çdo vit nëShqipëri. Tanimë edhe si qytetar shqiptar, ai mori pjesë në votimet e vitit 2015.

Ndriçimi e përparimi i shqiptarëve të kudondodhur u erdhi e u vjen nga rrënjët arbëreshe, si para 200 vjetëshashtu edhe tani. Arbëreshët kanë nevojë për shkolla në gjuhën Shqipe ku mësimi nëShqip të jetë i detyrueshëm me ligj për të gjitha vitet e lëndët mësimore.Është përgjegjësia e qeverisëshqiptare që në marrëveshje me Italinë, e cila e njeh me Kushtetutë bashkësinë kombtare arbëreshe, të organizohen për hapjen e mbajtjen shkollave Shqipe dhe dërgimin aty të mësuesve shqiptarë. Në paralel, është përgjegjësia e qeverisë shqiptare që të kërkojë ndihmën që do i jepet për këtë gjë edhe nga Vatikani, sepse kishat ortodokse arbëreshe ku flitet e meshohet në Shqip janë pjesë e tij.

Përkujdesje për rrënjët arbëreshe domethënë pyll me lisa arbërorë të shëndetshëm kudo, sepse shpirti i Arbrit rron përjetë.Zëri i arbrit dëgjohet pa ndalim sepsekumbimi i tij nuk shuhet.Një rrënjë domethënë një gjak e cili domethënënjë komb, një gjuhë, një besë.

Diciturat:

  1. Grupi folklorik nga Zymi i Dardanisë tek bibloteka e Antonio Bellushit
  2. Presidenti i Kosovës Ibrahim Rugova dekoron Antonio Bellushin me Medaljen e Artë të Lidhjes së Prizrenit, Prishtinë, 2003
  3. Antonio Bellushi me studuesin Robert Elsi.
  4. Me Joseph DioGuardin dhe Dr. Ibrahim Rugoven.
  5. Takim ne Nju Jork 1990.
  6. Frasnite, Kozenca.
  7. Me Ernest Koliqin 1961
  8. Me studentet shqiptare ne Zvicer, 2017
  9. 9-Selia e Shoqatës Kulturore Arbërore Marko Boçari. Aristidh Kola, Antonio Bellushi dhe arvanitas të tjerë, Athinë 1984.

FILLON PUNËN KOALICIONI I SHQIPTARËVE PËR FITOREN E TRUMP NĒ MICHIGAN

by

 NGA VALENTIN LUMAJ/

Në Michigan, në kuadër të fushatës zgjedhore Presidenciale, ka filluar riorganizimi i shqiptarëve në mbështetje të fitores së Presidentit Trump. Michigani njihet si një nga shtetet e lëkundura e të pasigurta apo “swing states”, që mund t’i dhurojë fitoren njërit apo tjetrit kandidat. Për një kohë të gjatë, votën presidenciale në MI e patën fituar Demokratët deri ne 2016 kur Trump korri një fitore të ngushtë me 10700 vota më shume se kudërshtarja Clinton. Kur behët fjale se Michigani ka një popullsi prej afro 10 milionë banorë, me mbi 7 milionë votues të regjistruar , kjo fitore kaq e nghshtë e bën edhe më të nevojshme angazhimin e shqiptarëve në këtë fushatë. Në Michigan janë rreth 35 mijë shqiptarë të cilët gëzojnë nënshtetesinë amerikane dhe shumica e tyre janë të rregjistruar për të votuar. Prandaj në rastin më të mirë,  vetëm vota e shqiptarëve, me një mobilizim të përgjithshëm këtu, mund të sigurojë rizgjedhjen e Presidentit Trump. Egziston një përceptim se mbas ndërhyrjes se Bill Clinton në çlirimin e Kosovës , shqiptarët në përgjithësi mund të jenë pozicionuar në fafor të demokratëve. Por me kalimin e kohës gjërat kanë ndryshuar, shqiptarët kane filluar të ndergjegjësohen se çlirimi i Kosovës konsiderohet si vepër e Amerikës dhe jo e Klintonit apo demokratëve. Po ashtu fitorja e Trump ne 2016, solli edhe një herë rikthimin e vlerave konservatore, qëndrimi i Presidentir Trump në mbrojtje të institucionit të familjes, përkrahja ndaj Kishës dhe të gjitha institucioneve fetare, mbrojtja  ndaj persekutimit fetar, qëndrimi kundër abortit dhe marrja pjesë ne March for Life, po ashtu vleresimi qe Presidenti I ka bërë Nënës Tereze, kanë ndikuar që shqiptarët në Michigan dhe më gjerë, të pozicionohen përkrah këtyre vlerave në mbështetje të Presidentit. Nën influencen e Biden, kongresistit Engel apo zyrtarëve të tjerë demokratë, ka pasur tentativa të  disa shqiptarëve në New York apo Micigan, të cilët në papërgjegjshmërinë  e tyre janë munduar nëpëmjet letrave që të akuzojnë apo përlyejnë figurën e Presidentit Trump dhe të përzgjedhurit të tij Grenell, në lidhje me qëndrimin e tyre ndaj çështjes Kosovare. Koha po tregon të vërtetën dhe gjërat po kjartësohen. Kemi një humbje të papritur të Engel, Grenell është në krye të misionit të paqes Kosovë-Serbi, po ashtu administrata Trump ka konfirmuar për të disatën herë se nuk mbështet shkëmbimin e territoreve. Këto janë fitore të vogla por domethënëse të Trump në opinionin shqiptar. Sigurisht, një përfundim i suksesshëm i bisedimeve të paqes Kosovë-Serbi, do të jepnin nje impakt edhe më të madh në mbështetjen ndaj Trump nga shqiptarët por edhe amerikanët.

Në këtë situatë të ndezur zgjedhore, aktivistë dhe përfaqësues të kulteve fetare ne Michigan, kanë filluar punën në  organizimin dhe ndërgjegjësimin e popullatës shqiptare në  mbështetje të Presidentit Trump. Me datë 8 qershor 2020, pati një takim të parë të iniciuar nga përfaqësuesja me origjinë shqiptare e fushatëes se Trump, Znj. Evi Kokalari me pjesemarrjen e drejtorit te koalicionit per fitoren e Trump ne MI, Sean Moscynsky, të perfaqësuesve te kulteve fetare dhe aktivistë të Komunitetit. Kjo iniciativë u vazhdua ditën e djeshme, e shtunë 27 Qershor, me një drekë pune në një nga restorantet e qendrës se qytetit Northville. Në këtë takim morën pjesë Sean Moscynsky, drejtori i koalicionit për fitoren e Trump në MI, Danny Gustafson, Drejtor Rajonal i Fushatës, Irena Vulaj, menagere rajonale e fushatës, kryetari I Degës së Vatrës MI, Mondi Rakaj, Nën/Kryetari i Federatës VATRA, z. Alfons Grishaj, dhe aktivistët e komunitetit Dritan Demiraj dhe Valentin Lumaj. Mbjedhja ishte e frytshme. Janë bërë disa propozime dhe po punohet në implementimin e tyre. Jemi shumë afër legalizimit të emrit të kësaj lëvizjeje nën të cilën do të punohet në vazhdim. Po ashtu po bëhen përpjekje për sigurimin një zyre të posaçme për këtë lëvizje. Një vend të rëndesishëm zuri edhe propozimi i bërë qysh në mbledhjen e parë, për një takim të Presidentit Trump enkas me shqiptarë këtu në MI, ku mendohet që të ftohen rreth 20 mijë shqiptarë, por gjithsesi këto janë tematika në vazhdim dhe duan punë për t’u implementuar. Mbledhja e djeshme u përqëndrua në identifikimin dhe  regjistrimin e votuesve shqiptarë, të cilët nuk janë regjistruar.  Kjo do të realizohet nëpërmjet takimeve direkte të anëtarëve të grupit të punës me miq e të njohur, në ambiente familjare, fisnore, shoqërore e derë më derë apo nëpërmjet mediave visive lokale, në mënyrë që të rrisim shancet për një fitore të sigurtë të Trump në Michigan. Ka pasur edhe më herët përpjekje për të krijuar lëvizje të tilla, por që kanë qenë individuale dhe kane mbetur rrugës. Ftojmë shqiptarët e Michiganit dhe jo vetëm, të cilët janë mbartës të vlerave dhe idealeve te djathta konservatore, që besojnë tek Presidenti Trump dhe Partia Republikane si mbështetes te çështjes shqiptare, që t’i bashkohen lëvizjes tonë.

Valentin Lumaj, Michigan më 28 Qershor 2020.

PERSECUTION ACCOUNTS TO CONFRONT THE PAST AND MOVE TOWARDS EMPOWERMENT

by

By Rafaela Prifti/

Three Albanian women who are collaborating onamanuscript titled “Even Walls Have Ears” shared their personal journey and vision with VATRAin a virtual meeting on Saturday. In reversing the metaphor of the walls, the project aims to be a platform to share the accounts of the persecuted in Albania, honor their legacy and pave the road to justice.

The founder of the projectEven Walls Have Ears,KristaleIvezajRama, is a Detroit native and first generation Albanian-American, who felt compelled to tell the story of her family’s persecution by the authoritarian regime. In the course of this mission, Kristale said she embarked on a personal inquiry into her own family’s suffering. Sheestablished a website by the same name. The official pageindicates that it is designed with “the sole purpose of recording and preserving the narratives of Albania’s persecuted under communism 1933-1992. The 4M GroupCommunications Director travelled to Albania for the first time two years ago. She fully credits Albanian artists AlketaXhafa-Mripa, film director Ervin Kotoriand several professionals who collaborated in the production of theart installations consisting oflight-projectionsofexpressionsby Albania’s formerly persecuted individuals and the documentary titled “Even Walls Have Ears”. Displayed prominently in six Albanian cities in May 2018, the project carried a lot of symbolism starting with its name “From sunset to sunrise” and the use of the metaphor of walls, in reverse semantic: from walls that could hear to the ones that speak through the visuals. In the communist past, the thousands of families were subjected to harsh treatment and fear of being heard anywhere they went. The expression only served as a reminder to go through the suffering in silence. Decades later, the walls are the chosen medium that speaks the horrible truths of the survivors. The design of the daunting project included three parts: thelight installation, a documentary and the publishing of a book. Towards that last goal,Kristaleand two Albanian women professionals have joined forces. EdliraShero, who brings the legal expertise, is a recent JD Law School graduate who also comes from an ex-persecuted family. HajrijeKolimja, an Education Research Assistant with the project, is a Fulbright recipient, who founded QeSHA Literacy Project, Laugh – The American Writing Center in Albania.

While working on the manuscript, the trio identified the gaps in Albania’s education system and acknowledged the old-fashioned style of teaching in schools around the country. With the goal of including the subject of political persecutions under communism in Albania, a partnership was born between QeSHA and Even Walls Have Ears.In the call, Kristalesaid that she appreciates having more partners that share the same philosophy and drive. She addressed specific points such as the need for the curriculum, an official public apology to the survivors and family members, the naming or designating a public holiday to honor the legacy of the victims of communist persecution.  Mrs. Ivezaj-Rama, whocommunicated in English during her presentation, commented onhow past injustices often beget injustices, and howthe trauma is passed down generation after generation and the families of formerly persecuted continue to pay the price of mistreatment. 

The team said that they are a grass roots group with no politicalagenda or party affiliations who have committed their time and resources towards this independent project. For the three of them it is important to begin by opening the conversation on the topic of how remembrance serves to acknowledge the deprivation of freedoms and civil liberties that the families of persecuted still carry with them. Yet, these stories and experiences are so removed when it comes to the millennials and young adults in the 21stcentury Albania, they said. Speaking for the group, Kristale said that “the project pays homage to the stories of politically persecuted. Yet, it goes beyond remembrance.” Then,with a more sober tone, she added:  “It is a responsibility!”

“The approach of the manuscript,”Kristale explained, “is anthropological.” So far, they have collected about sixty interviews and have lined up some of Vatra members and their families to participate. The interviews are conducted with an open mind and a caring heart. Each interview takesfrom two to eight hours a day. Questionnaires have been signed off by psychologists and in consultation with trauma specialists. Mrs. Ivezaj-Rama said she is mindful of the sensitive matter and very protective of the interviewee’s rights. Asked about the validity of each case and a reliable database, the architect of the project said that she works closely with the Authority of the Ex-State Security Files.

President of the Pan-Albanian Federation of America VATRA,ElmiBerishaand Members of the Executive Council and Board of Directorswho joined the online meeting expressed support and congratulated the group for the initiative. Among them,LekeMirakaj, Dine Dineetc. have suffered in Albania’s prisons for decades and have first- hand accounts of the horrors that went on in these places. VATRA, as a well-respected organization has long been a staunch promoter of books on topics of denouncing communism and focusing attention on the politically persecuted class. Researcher and journalist SokolPaja highlighted the importance of the new project and related some of the data that he has come across in his work. The length of the exposure to communism, “the communist footprint”, he said, “affects the individual’s behavior and mindset.” VATRA Secretary,NazoVeliu,addressed the plight of the ex-persecuted families and was critical of thepresent-day administrationof Albania that still mistreats them when it comes to education and employment. On Saturday, VATRA Deputy Chairman for Innovation, Integration and Youth, Ervin Dine, who has been supportive of the project since the early stages, initiated the meeting with VATRAofficials and guests online. Following the call, Dielli’s English Editorasked the three members of the team how they see the project in the long run. Each answer identifies a unique feature and clear targetsthat are part of their mission for justice and eventually healing. Here are their responses:

“In my time as a research assistant for Even Walls Have Ears (from Feb. 2020 – June 2020), I have seen the ways in which Kristalé dedicates herself to being a vessel for the stories of the survivors of persecution. Her energy and passion are infectious, and anyone with whom she speaks on the matter is instantly captivated. This is not to say there is no resistance, that the work of EWHE is easy. However, the outpour of support and messages that EWHE receives is a sure sign of a movement, whether they come from survivors, artists, intellectuals, or everyday citizens. This momentum makes EWHE’s work all the more important. As the founder of the literacy project, QeShA: Qendra e ShkrimtarisëAmerikane, it is important for me to encourage the telling and listening of the stories of all Albanians–especially those that come from painful histories (such as persecution). While QeShA’s goal is to increase critical literacy skills, confidence, and open dialogue through the power and love of the written word, it also seeks to serve as a model for future education in Albanian-speaking communities. If EWHE and QeShA are able to successfully collaborate with educators in Albania to spread the stories of survivors and enhance workshop-based curriculum, we hope to see our stories and methodologies scatter throughout all Albanian communities. This is why a project like EWHE is valuable in collaboration with QeShA. Giving voice to and spreading stories about great pain will encourage healing in all forms in the Albanian-speaking communities; once someone witnesses the bravery of another, they will feel motivated to follow their lead. Herein is located the movement of EWHE and QeShA. No longer will Albanian voices be taboo. They will be heard.”

– HajrijeKolimja, Founder of QeShA 

“EWHE is a movement in pursuit of social justice and remembrance. We hope this movement will be a catalyst for institutional change in Albania and a form of healing for those who were punished and then silenced.”

– EdliraShero, JD Law

“Remembrance in Albania continues to be a humanitarian crisis, and it’s the responsibility of the diaspora, and every Albanian to acknowledge the injustice experienced by thousands of families. The anger and pain is still felt by thousands more born from persecuted families and who hear the trigger word “dictatorship.” It is the source of our division, and does not allow the continued corruption to be challenged for what it is.It is what divides and further polarizes us as a nation. The current political, economic, and social predicament in Albania is the legacy of our Communist past. Albanians must confront this past to enact institutional change.

EWHE hopes to inspire more Albanian youth and non-Albanians to understand 47 years of the dictatorship through the experiences and perspectives of survivors and their families, as well as by encouraging more creatives to take part in this conversation.

The movement has begun as EWHE has already had writers, photographers, and many other peoples reach out to offer help to the project, and it looks forward to getting many more a part of this movement. Its new collaboration with the QeShA literacy project will ensure an open-dialogue approach to education around Albania’s Communist past.

We also need more film makers, song writers, educators, artists, therapists, architects, more creatives to aid in the process of remembrance through their various mediums, and to do so genuinely, away from the political debate of the past, and the political interests of the future. We need intelligent, empathetic humans as part of this movement, people who sincerely care about the health and progress of our community!”

-KristaleIvezaj Rama