-Përkujtim me rastin e 20-vjetorit te vdekjes –

Shkruan: Ismail Gashi-Sllovia/

                  Abdyl Ramaj, ishte miku im i jetës, ashtu siç ishte mik i madh edhe i shumë e shumë të tjerëve. Ai ishte mik i afërt, bashkëveprues  korrekt e serioz me të gjithë shqiptarët, pa marrë parasysh nivelet, gjinitë, mjedisin dhe moshat. I tillë ishte në të gjitha kohët e hapësirat, kudo e kurdo që gjendej, Abdyli i tillë ishte, që nga lindja, më 12 maj 1943 në Reçan të Therandës-ish-Suharekës, e deri në vdekje, sot e njëzetvjet më parë, 12 Gusht 1999. Miqësia e afërsia shpirtërore e Abdylit me bashkëkombësit kishte emërues të përbashkët çështjen kombëtare, afërsinë shpirtërore, nxitjen për punë dhe zgjerimin e rrethit të njerëzve, bashkëmendimtarë të veprimtarisë  kombëtare. Që nga ditët e djalërisë e deri në këtë kohë të vlimeve të rënda, e të lavdishme të aspiratës sonë historike. Gjithnjë ishte shok i respektuar i të gjithë bashkënxënësve, që  nga mësimet fillore që i mori në Reçan e Therandë deri në mësimet universitare, Shkollën Normale e filloi në Prizren, të cilën e përfundoi më 1965 në Ferizaj, ndërsa Fakultetin Filozofik-Degën e Pedagogjisë e vazhdoi dhe e kreu me sukses të shkëlqyer më 1969 në Prishtinë, për të magjistruar më 1981 në Universitetin e Zagrebit. Abdyli sa ishte i afërt, korrekt e i dashur për miqtë, po aq ishte i ashpër e  jotolerantë kundër atyre, të cilët, çështjen kombëtare nuk e merrnin me seriozitet, apo ishin mospërfillës ndaj saj. Përkundër vlerave të larta njerëzore, ai kishte vlera të larta pozitive të moralit, ai kurrë nuk tregonte ftohje miqësie me miqtë, ishte vazhdimisht stabil e optimist i pakontestueshëm, por real, modest  dhe i qëndrueshëm, gjithnjë ishte korrekt, i fortë dhe rrespektiv. Abdyli ishte shumë i pranueshëm për bashkëveprimtarët, ai sakrifikonte çdo gjë prej vetës. Ai ishte zjarr që ushqente shpirtin për çështje kombëtare, Ishte udhëheqës i sinçertë e korrekt, gëzohej shumë për sukseset e shokëve bashkëpunëtorë, gëzim që e manifestonte me kënaqësi, dhe e ndjente sikur të ishin suksese të Tija. Por, edhe prekej e shqetësohej thellë e rëndë, kur dikush nga shokët gjendej në rrethana e pozita të rrezikimit. Shkurt e shqip, Abdyli ishte me tipare të njeriut me shpirt revolucionar, të vuajtur e sentimental dhe në qenie mbante një vullkan ambiciesh për jetën praktike e punën arsimore, veprimin politik e punën shkencore. Për miq të sinqertë çmonte të gjithë shqiptarët e mirëfilltë, dhe për të tillët nuk kursente sakrificën personale që me gjithë qenien ofronte ndihmë shpirtërore, profesionale e materiale. Gjithmonë, e në çfarëdo rrethane, dëshmonte qeniën e Tij me qëndrime e veprime të moralit të lartë dhe ndërgjegje të përgjegjshme dhe të arsyeshme. I tillë ishte në jetën praktike, në punën shkencore e në veprimtarinë atdhetare e politike, siç është rasti i Letrës së njohur të Abdylin dërguar Hans Van Den Bruk më 1991. Ishte fort i ashpër, këmbëngulës e i pakontestueshëm në argumente faktike, kur ndodhej në përballje me kundërshtarët, veçmas me ata që ishin të shtresuar në anën e kundërt  të substancës kombëtare shqiptare.

              Nuk është vetëm rastisje që, Abdyl Ramaj vdiq, vetëm pak kohë pas ekzekutimit, likuidimit barbar të autoritetit të pakontestueshëm për çështjen shqiptare Akademik Fehmi Aganit. Pranë të cilit Abdyli qëndroi politikish e kombëtarisht, që nga koha e studimeve në Prishtinë, e deri në ditët e fundit të jetës, Viteve të fundit të jetës ishin me Profesor Aganin veprimtarë të Kryesisë së LDK. Vazhdimisht qëndronte në krah të Profesorit të respektuar, që kur ishte student i profesorit nga i cili merreshin, jo vetëm leksionet shkencore të sociologjisë, por nga profesor Agani gjithë studentët, edhe Abdyli, ndër më të afërmit me te, merrte edhe mësime për veprimet politike e kombëtare, aktuale me kohën dhe ngjarjet. Abdyli vazhdimisht gjendej në pozita të  rëndësishme, të rrezikshme e të rënda, siç ishte rasti i ngjarjeve e nëntorit të 1968 Demonstratave të Studentëve, më 1970 në veprimet lidhur me konstituivin e Universitetit, që ishte njëra nga kërkesat e studentëve në demonstratat e 1968. Punoi e veproi me kulturë e disiplinë politike e kombëtare, gjithnjë sipas mësimeve e kritereve të rrepta të veprimit politik e të drejtave kombëtare, arsimore, shkencor e politike të Fehmi Aganit. Abdyli popullin e vet e dëshironte sa më të ditur e sa më të ngritur.  Por, mbi të gjitha, Abdyli popullin shqiptar e dëshironte të lirë e të pavarur.

Arriti kohën të jetë bashkë me popullin në tokën e premtuar

 Ai, jo vetëm që shpirtërisht vuante, por vazhdimisht e paralelisht punonte edhe për kompromisin alternativ të mundshëm, Kosovën e lirë dhe të pavarur dhe emocionalisht shkriente zhvillonte e përahapte ndjenjat kreative të vlerave shpirtërore e matreriale kombëtare, e pa u ndalur së punuari për shkëputjen e Kosovës nga e zeza më e madhe, Serbia e komunizmit ortodoks sllav, nga edhe u tret për te dhe në përkushtim të kësaj veprimtarie. Shpirti dhe qenia e tij shpirtërore e kombëtare u tret mu në agun e lirisë, kthimit  monumental biblik e historik të popullit të ndjekur nga kjo tokë e djegur. Këtë kënaqësi jetësore Abdyli vetëm sa e pa me sy, dhe nuk arriti të përjetojë këtë kënaqësi fizike e shpirtërore. Ai realisht mbeti vetëm një Maradhonomak fizik, por jo edhe të përjetojë kënaqësinë e pritur shpirtërore. Ai arriti kohën të jetë bashk me popullin në hapësirë e tokës së premtuar, vetëm fizikisht, kur kur kësaj hapësire shqiptare, që kerxcnohej deri në fanitje nga dhuna barabre ortodkse sllave. Doli,si nga legjenda, zëri i pushkës së Adem Jashari dhe Ushtrisë çlirimtare në aleancë me forcat e NATO-së dhe kësaj hapësire shqiptare, ju ndërprenë vrasjet, masakrimet, ndjekjet e shkatërrimet materiale serbe mbi shqiptarët, kur tfilloi rifillimi e rrugëtimi i jetës dhe punës në Kosovën e pasluftës.

                   Abdyl Ramaj, kudo e kurdo, që e barti jeta 56 vjeçare, lehtë gjeti shokë, bashkëmendimtarë e miq të afërt. Sa ishte nxënës, ishte shok dhe i kandëshëm për të gjithë nxënësit, ishte i çmuar e i respektuar nga të gjithë mësimdhënësit, të cilët patën nderin ta kenë Abdylin nxënës, edhe pse ndaj shokëve dhe mësimdhënësve për veprime e qëndrime të liga, ai shpeshherë dinte të ishte i ashpër dhe qortues i rreptë. Ishte student e shok shembullor i të gjithë studentëve. Në strallin e lirisë, në Demonstratat e 1968, ishte ndër më aktivët e fort i matur. Madje, mu për këtë veprimtari, edhe pse studimet i përfundoi në afatin optimal dhe me notë shembullore, profesorët antishqiptarët serb, që asaj kohë mbanin mësim në fakultetet e Prishtinë; si, Velko Branoviq, ish-ministër i mbretërisë serbe të karaxhorgjeviqëve, e antishqiptari e pseudoshkencëtari tjetër serb Sveta Çanoviq, Abdylit i pamundësuan të pranohet asistent në katedrën e Pedagogjisë. Abdyli për sa vjet ishte redaktor i më se 350  botimeve të teksteve shkollore të shkollave fillore, i dalluar për kritere mjaftë të larta shkencore dhe autor e koautor i 16 librave e teksteve shkollore dhe botimeve profesionale, ka të botuar mbi 100 artikuj e punime shkencore në periodikun kohor vendor “Shkëndija”, “Përparimi” e revista tjera shkencore jashtë Kosovës. Ishte autor i disa veprave autoriale shkencore në lëmin e pedagogjisë. Punimi i tij i doktoratës “Formësimi Didaktik i Lëndës në Tekstin Mësimor” të cilin e përfundoi më 1995 dhe pas vdekjes u botua nga Shtëpia Botuese “ Libri Shkollor” më 2001 në Prishtinë. Punim të cilin Abdyli, nuk  arriti ta mbrojë para mentorit dhe komisionit shkencor në Zagreb, ku edhe i pat mbaruar studimet pasuniversitare. Ky punim doktorate është dëshmi, jo vetëm e pjekurisë së nivelit të lartë shkencor, ku ai vente gjitha energjitë e jetës shkencore didaktike dhe analitike-kamparative Por, kjo vepër është edhe një dëshmi bindëse e të arriturave shkencore të nivelit evropian në Kosovë. Në dy mandate 1994 e 1997 Ishte drejtor në Shkollën e Lartë Pedagogjike e udhëheqës me autoritet, veprimtar partiak e kuadër politik në kohën më të rëndë të okupimit të hekurt serb 1990/1999, nga doli shumë i vendosur kombëtarisht e i guximshëm. Objektivisht gjatë dekadës së okupimin serb, për një kohë ishte veprimtar i respektuar në KMDLNJ,  mori pjesë në themelimin e LDK-së më 23 dhjetor 1989,  në Kuvendin e Dytë të këtij subjekti u zgjodh anëtar  kryesie, dhe po nga ky subjekt, në dy zgjedhjet parlamentare e presidenciale 1992 dhe 1998, u zgjodh deputet nga Theranda. Vazhdimisht ishte i angazhuar të konstituohet e të veprojë ky parlament, në të cilin për një kohë kreu detyrën e kryetarit të Komisionit Parlamentar për Arsim, Shkencë e Kulturë. Abdyli kudo që vepronte dëgjohej, jo vetëm nga bashkëveprimtarët e vetë, por nga ai kishin venerim e drojë të veçantë edhe palët e kundërta, siç ishte rasti me dialogun me okupuesin e egër serb  3+3 për lirimin e lokaleve shkollore, nga për rejtingun politik, polli e quajtura “Marrëveshje për lirimin e lokaleve shkollore”. Në të cilën Abdyli, nga sinqeriteti personal dhe bindja e pastër për veprim politik e kombëtar, ashtu siç e parashikuan projektuesit, aspiruan ta njollosin e ta hedhin në batakun e lakadredhave të arkitekturës për ngritje vlerave të tyre personale. Sipas skenarit ai duhej të ndëshkohej si Kirenari, karshi shkelësve të kushtetutës aktuale, vullnetit, votës së lirë dhe besimit të sovranit, votës së popullit.  

Abdyli pranonte të sprovohej vetëm para popullit

Abdyli ishte kooperativ e transparent, që nuk mbyllte hapësirë dialogu, mirëkuptimi e bashkëpunimi për të miren e shkollës shqipe dhe shqiptarëve, por vazhdimishkt duke pasur kujdes edhe ndaj hapësirave për keqkuptim. Shkurt, për kundër ndërskamsave nga “kopilministrat” e arsimit, që vepronin në Kosovë paralel me Ministrinë e Arsimit të Qeverisë së Kosovës në ekzil. Kontributi i Tij në qeverisjen e arsimit, në kohët më të rënda në historikun e shkollës shqipe, bashkë me profesor Aganit dhe Xhavit Ahmetit ishte i madh.  Ai pati virtyt edukativ e kulturë të veprimit politik, ai nuk njihte prapaskenat e veprimeve tinëzare, këtë nuk ia mësoi korrektësia e sinqeriteti, asrsimimi dhe edukim kombëtar i fituar gjatë jetës së tij praktike, Abdyli ishte i tillë edhe në punën arsimore, shkencore e në gjithë filozofinë e veprimit politik, edhe pse ishte i vetëdishëm se, sinqeriteti dhe korrektësia në veprimet politike, shpeshherë kushtojnë shtrenjtë. Por,  Abdyli këtë e kishte edukim dhe përcaktim jetësor ndaj çështjes kombëtare dhe respekt para popullit. Ai popullin e kishte arbitër të vetëm dhe vetëm para Tij, dhe ndërgjegjes së pastër, ishte i gatshëm të sprovohej. Abdyli gjithnjë popullin e pati për mësues të vetin më të madh. Ai, para kombëtares e dha provimin dhe me punë e veprën për te, ai u shpërblye me uratën e madhe të popullit, që aq shumë e deshi. Abdyli kurrë nuk deshi t’ia kthejë shpinën Kosovës,  madje as në ditët më të rënda e më të rrezikshme për popullin, vendin dhe ate personalisht. Për Abdylin, me të drejtë thotë miku i tij Dr.Abdullah Vokrri, “më shumë vlerë kishin varret e të parëve në trollin kosovar, se sa të gjallët jashtë Kosovës”. Ai në 78 ditët e katrahurës e golgotës shqiptare, dhe të rezistencës krenare kombëtare të UÇK-së, të pritur 20 shekuj, përjetoi qaste shumë të rënda. Falanga serbe ushtroi lloj-lloj presioni fizik e psikik. pasi ishte i vendosur të mos nënshtrohet kërkesave të barbarisë serbe,  dy-tre herë refuzoi propozimin e ofruar në Pallatin e Velanisë për të marr postin e Ministrit të Arsimit në Qeverinë kuislinge të Kosovës, Por, me këtë veprim të madh atdhetarie,  me këtë veprim të guximshëm politik e kombëtar, me rezikshmëri të Abdyl Ramës, si edhe vrasja e Profesor Fehmi Aganit, u rrënua dhe u ndërpre ndërtimi i“arkitekturës” të projektur për formimin e Qeverisë “korzo” e cila ishte  produkt i “arhitektëve” të Marrëveshjes Rugova-Milosheviq. Më kot kryepopi ortodoks, Nikollaj nga Rusia, bashkë me Milosheviqin pritën ardhjen e Abdylit, në cilësi të Ministrit të Arsimit, për një takim  në Beograd. Derisa kreatori i qeverisë kuislingë pushonte në folenë “ Doimo” të Italisë e bronzohej në rivierën e Adriatikut të kaltër italian. Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe Intelektualët shqiptarë si Abdyli dëshmuan se, ata nuk kishin ngelur në Kosovë për të formuar qeveri marionete. Por, ata ngelën në Kosovë, për t’i dhënë formë e përmbajtje kombëtare, shtetësisë ushtarake e politike të Kosovës, ngelën aty për ta mbrojtur dinjitetin dhe nderin historik, kombëtar e njerëzor. Sepse Kosova, në ato momente historike, pa shqiptarë dhe UÇK-në, do të ishte e pakuptimtë.  Dhuna e barbarisë sllave, Abdylin për padëgjueshmëri, e dërmoi  shpirtërisht e fizikisht, nga e cila pasoi vdekja e parakohshme më 12 gusht 1999, kur Abdylit, ju ndalën të rrahurat e zemrës në tavolinën e operacionit, nga tumorit në kokë, në një qendër mjekësore në Romë të Italisë, si pasojë e një sëmundjeje 10 vjeçare të tumorit në tru, për çka  Abdyli, sa ishte i gjallë, nuk është ankuar dhe askush nuk dinte se ai vuante nga kjo sëmundje fatale. Ai përkundër aktivitetit dhe posteve politike, arsimore, shkencore e shoqërore që mbante sa ishte i gjallë, u varros në Prishtinë më 15 gusht 1999, vetëm si një qytetar i zakonshëm, nën përkujdesen e familjes dhe miqve të ngushtë, pa ndonjë formalitet organizativ “këshill të varrimit”, pa asnjë lloj ceremoniali apo fjalim përmbajtjesor të nivelit për jetën dhe veprimtarinë e tij.

              I tillë ishte Abdyl Ramaj, Ai, tash 20 vjet pushon dhe do të pushojë përjetë me nderë dhe i qetë, në tokën e dashur e të lirë të Republikës së Kosovës, të cilën ai e dashti shumë, e për të cilën punoi gjithë jetën. Toka e Kosovë, e ujitur me djerës dhe e larë me gjak ndër shekuj, tash bijtë e vetë, si Abdylin, veprimtar i veçantë arsimor e politik i çështjes kombëtare, heronjët, dëshmorët dhe martirët e rënë për çlirimit e Kosovës dhe lirinë e shqiptareve të kësaj hapësire kombëtare, që me krenari e ngrohtësi i ruan në gjirin e saj. Sepse ata, vetëm këtu, ku “balta është më e ëmbël se mjalta”, duke kërkuar që me korrektësi të përgjegjshme nga të gjallët kërkojnë realizimin e amaneteve. Vetëm kështu ata  pushojnë të qetë në tokën e lirë, për lirine e së cilës derdhen gjakun e dhanë jetën e tyre.