Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

FALEMINDERIT BIBLIOTEKES KOMBETARE PER INDEKSIN E KATALOGIMEVE TE SHKRIMEVE

by

GJURMET E SHKRIMEVE TE MIA NE ME SHUME SE 2 DEKADA, BASHKEPUNIM ME 17 GAZETA TE TIRANES,RRETH 300 SHKRIME TE BOTUAR/

dalipi ne kompjuter

Duke kërkuar në indeksin online të Blibliotekës Kombëtare në Tiranë, gjeta edhe gjurmët e shkrimeve të mia në me shume se 2 dekadat e pas viteve ’90. Shumë shkrime për dy dekadat e fundit janë shkruar në SHBA dhe janë botuar jo vetëm në gazetat Illyria(Gusht 1999- korrik 2009) dhe në Dielli që nga shtatori 2009-2019 , por pjesa më e madhe e tyre janë botuar edhe në Tiranë. Në disa prej gazetave i kam dërguar me dëshirën time pasi botoheshin këtu, por ka shumë syresh që paralelisht janë marrë nga më shumë se sa një gazetë. Ndjehem mirë se nuk kam munguar në Shqipëri, tek lexuesi im në këto dy dekada mërgim. Sic tregon indeksi i mëposhtëm numri i artikujeve te indeksuar ne katalogim eshte rreth 300, ndersa numri i gazetave në Shqipëri, përjashtuar ato të Kosovës është 17: Ora e Fjalës, Republika, Albania, Rilindja Demokratike, Gazeta Shqiptare, Koha Jone, Gazeta 55, Shekulli, Gazeta Sot, Gazeta “Tema”, Korrieri, Kult-Celesi, Standard, Ndryshe, Tirana Observer, Telegraf, Shqiptarja.com,Bulevard . I falenderoj të gjitha ato gazeta që i kanë vleresuar dhe botuar artikujt e mi.
Per miqtë e mi dhe veten po e publikoj indeksin e shkrimeve, thjesh për Kujtesë, jo per-Doni më për Belulin e Pëllumb Kullës….

– Artistes së Popullit i mohojnë pronat :[Vaçe Zela dhe familja e saj] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 72, 25 korrik, 1995, f.5

– Kush e prishi imazhin e shqiptarëve në Greqi? : Sipas bisedës me minoritarin e emigruar në Greqi me 1990, Vangjel Loli / Vangjel Loli; Dalip Greca-Republika. – Nr. 47, 28 maj, 1995, f. 3

– Shteti nuk mund t’i braktisë qytetaret e vet!: Fshati “Pilot” katandiset në një grumbull barakash [Banorët e fshatit Kolsh të Kukësit, vendosur në Stravec të Lushnjes] / Dalip Greca-1996, shtator 18-Republika
– Larg parlamentit të marionetave :[Intervistë] / Dalip Greca-Koha jonë. – Nr. 35, 21 qershor, 1997, f.7
– KATOVICA- [Brenda pjesë nga fjalimi i Gorbaçovit në Katovicë në 1986] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 141, 20 qershor, 1998, f.4-

– Një 33 vjeçar përkujton 20 vjetorin e arrestimit :[Artur Kice] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 202, 13 korrik, 1996, f. 7

– Belortaja kthehet me Çmim Special nga Stambolli: [Karikaturisti Medi Belortaja] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 245, 21 tetor, 1998, f.13

– Traktet që tronditën shtetin…. dhe historia e vajzës emigrante që nuk mund të kthehet në Shqipëri: [Ngjarja është e 11 marsit 1989, Tiranë. Xhuljeta Çuka, Petrit Ishmi, Alfred Berisha] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 229, 14 nëntor, 1996, f. 7-

– Rrahman Uruçi – prijës popullor demokrat antifashist / Dalip Greca- 1995-Botoi- Myzeqeja- Nr. 5, F.6

– Divjaksja që i imponon vëmendje kryeqytetit :Studentja nga Divjaka, Brixhilda Ndini me tre librat poetik ka sfiduar moshatarët e vet kryeqytetas. Specialistët e kanë etiketuar si poete magjike / Dalip Greca-Botoi Ora e fjalës. – Nr. 140, 27 nëntor, 1995, f.2
– SOS Anija po mbytet / Dalip Greca-Republika. – Nr. 19, 27 janar, 1999, f.1, 3
– Mbijetesa e kombit, në rrezik / Dalip Greca-Republika. – Nr. 13, 19 janar, 1999, f.1, 6
– Fshatarët e Ballagatit tri herë të gënjyer / Dalip Greca- Republika. – Nr. 22, 19 mars, 1995, f.2
– Pesënjakët, braktisja e frikshme e shtetit / Dalip Greca-Republika. – Nr. 55, 10 mars, 1999, f.2

– Majko, i fshehur pas Nënë Terezes: [Projekti i VEVE për Qender bizneso-kulturor në qendër të Tiranës] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 59, 14 mars, 1999, f.10

– Dora serbe trazon politikën shqiptare / Dalip Greca-Republika. – Nr. 134, 10 qershor, 1999, f.1, 3
– Në Shqipëri të besojnë kur gënjen: Në vend të përcielljes të librit “Një jetë fallco” [E autorit Luan Laze] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 131, 6 qershor, 1999, f.9
– Fshatarët e Ballagatit, tri herë të gënjyer / Dalip Greca- Ora e fjalës. – Nr. 120, 20 mars, 1995, f.4

– Poeti që këndon dhimbjen e mërgimit :[Mbi librin “Gurë kundër erës” të poetit Gëzim Hajdari] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 75, 1 gusht, 1995, f.7

– Kush po e ngre murin e Mitrovicës?: [Rreziku i ndarjes në Kantenc thërret për kujdes!] / Dalip Greca- Republika, Mars 7, 1999
OSBE shtyn “vrapin për Kushtetutën” / Dalip Greca-Republika. – Nr. 258, 5 nëntor, 1998, f. 1, 3
– Çmimi i marrëveshjes dhe gracka e demokratëve / Dalip Greca- Republika. – Nr. 301, 26 dhjetor, 1998, f.1,3
– Desidenca shqiptare – monopol i njerëzve që bien nga fiku / Dalip Greca
– Shtypi në kurth / Dalip Greca-Republika. – Nr. 282, 4 dhjetor, 1998, f.1,3
– Gjenerali i Atdheut, me eshtra të mërguara : [Abaz Kupi] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 80, 7 prill, 2000, f. 6
– Dosje e pazbuluar e Ahmet Zogut : Zogu – njeriu që fiset i bashkoi në komb, ndërsa kombit i dha shtetin / Dalip Greca- Albania. – Nr. 86, 14 prill, 2000, f. 6
– Flamurtari i moçëm, Kristo Kirka / Dalip Greca-Albania. – Nr. 101, 3 maj, 2000, f. 6-

– Uashingtoni i bën radiografinë politikës së Tiranës : [Nga takimi i parë i Albanian Forum, mbajtur në SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 79, 6 prill, 2000, f. 6
– Epilogu i një regjisori : [Viktor Stratobërdha] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 124, 30 maj, 2000, f. 10
– Si u vra Prof. Fehmi Agani truri i LDK-së : [Dëshmon i biri, Mentori] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 43, 23 shtator, 2000, f. 8
– Masakra çame : [Vështrime historike] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 145, 23 qershor, 2000, f. 10
– Marrëdhëniet pozitë-opozitë, turpi i Shqipërisë së sotme : Intervistë e shkrimtarit të shquar Ismail Kadare / Ismail Kadare; Dalip Greca-Albania. – Nr. 147, 25 qershor, 2000, f. 4

– Në penelin e Alush Shimës, Shqipëria… : [SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 163, 14 korrik, 2000, f. 10
– Të orientohemi nga Atdheu : [Zenun Halili me banim në SHBA] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 50, 2 mars, 2000, f. 10
– Antonio Belushi : “Të mos strukemi në mbretërinë e harresës” : [Anton Belushi dhe aktiviteti i tij mes shqiptarëve jashtë atdheut] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 184, 4 gusht, 2000, f. 10

– Bisnesi amerikan i basketbollistit të “Dinamos” : [Lulzim Tela ndërton rrobaqepsinë SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 186, 10 gusht, 2000, f. 4

– Lufta për statujat e politikës…Politika jo gjithmonë e largon topin nga vetja për ta pasuar…- (Në prag të zgjedhjeve lokale) / Dalip Greca- Republika. – Nr. 8, 13 janar, 2000, f. 9

– Piktori i shpirtrave në Nju Jork : [Piktori Arben Morina] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 61, 15 mars, 2000, f. 10

– Varen eshtrat e shqiptarëve nëpër sqepat e sqifterit … : Ali Asllani, atdhetari, diplomati, shtetari, këngëtari magjik i dashurisë, mjeshtri i përsosur i poezisë shqipe / Dalip Greca- Albania. – Nr. 254, 28 tetor, 2000, f. 10

– Familja DILO- Nga Sheperi në Amerikë : Historia tragjike e një familje me rrënjë tek Rilindja Kombëtare … : [Familja Dilo] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 270, 16 nëntor, 2000, f. 10

– Rugova : “Kosova e ka fituar pavarësinë, pritet vetëm akti formal i shpalljes” / Dalip Greca-Albania. – Nr. 270, 16 nëntor, 2000, f. 4

– Jemi t’birtë e Skënderbegut,… Qitni pushkë, o djelm të Malëcisë!: figura e Mehmet Shpendit në shtypin e kohës, në vargjet e poetëve dhe këngët e rapsodëve / Dalip Greca- Illyria. – Nr. 971, 15-18 shtator, 2000, f. 20-21

– Mid’hat Frashëri, profet e misionar i kohëve të reja : [Libri “Gjeniu i kombit”] / Uran Butka; Dalip Greca-Rilindja demokratike. – Nr. 2711, 10 dhjetor, 2000, f. 21

– Dy akuzat e mia për klasën politike / Ismail Kadare; Dalip Greca-Albania. – Nr. 32, 9 shkurt, 2001, f. 4

– Demokracia nuk presupozon pushtet të pazevëndësueshëm : [Intervistë me botuesin e gazetës “Illyria”] / Ekrem Bardha; Dalip Greca- Albania. – Nr. 85, 14 prill, 2001, f. 4

– Të mjekohesh nga kompjuteri : [Mjeku Rifat Latifi dhe idea e tij për krijimin e spitalit ndërkombëtar virtual elektronik të Kosovës] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 88, 18 prill, 2001, f. 6
– Pse e kujtojnë shqiptarët Mbretin e tyre ? : [Ahmet Zogu] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 82, 11 prill, 2001, f. 4

– Sislej Xhafa mes pikturës dhe performancës / Dalip Greca- Koha. – Nr. 53, 1 prill, 2001, f. 25 – 29

– 100 vjet nga historia e një familje dhe pengu që nuk e tret koha : [Familja Lepenica] / Dalip Greca-Gazeta 55. – Nr. 147, 2 qershor, 2001, f. 20

– PD-ja të rishikojë marëdhëniet me SHBA-në : [Intervistë] / Pjetër Arbnori; Dalip Greca- Albania. – Nr. 283, 2 dhjetor, 2001, f. 4

– Koha për të konkuruar alternativat jo grindjet : [Me biznesmenin, botuesin e gazetës “Illyria” Ekrem Bardha] / Ekrem Bardha; Dalip Greca- Albania. – Nr. 18, 24 janar, 2002, f. 6

– Presidenti të vijë nga diaspora : Ish-kryeministri demokrat, komenton krizën politike në vend / Aleksandër Meksi; Dalip Greca-Albania. – Nr. 26, 2 shkurt, 2002, f. 4-

– Italiani që për 13 vjet mashtroi shtypin shqiptar dhe atë botëror / Dalip Greca-Illyria. – V. 12 Nr. 1118, 1-4 mars, 2002, f. 18

– Bomba në ambasadën sovjetike në Tiranë dhe zhdukja e mistershme e kolonelit që e denoncoi / Dalip Greca-Illyria. – V. 12 Nr. 1120-1121, 8-11, 12-14 mars, 2002

“Shqipëria i ka rihapur dyert e Zotit; Zoti nuk i braktis ata që besojnë në të” : Simpozium në qendrën “Nënë Tereza” pranë Kishës “Zoja e Shkodrës” ne Nju Jork / Dalip Greca- Illyria. – V. 12 Nr. 1147, 11-13 qershor, 2002, f. 30-31

– Një amerikan tregon aventurën shqiptare : [Pjestarë të Korpusit të Paqes në Shqipëri] / Dalip Greca- Illyria dhe -Albania. – Nr. 146, 23 qershor, 2002, f. 22

– Mihal Zallari : Atdheun dhe kombin t’i duam pa kondita! / Dalip Greca- Illyria. – Nr. 1140-1142, 17-27 maj, 2002

– Emigrantët, “delja e zezë” për politikën dhe median italiane / Dalip Greca-Albania. – Nr. 148, 26 qershor, 2002, f. 16 – 17

– 825 fëmijë të ngujuar nga gjaku / Dalip Greca-Albania. – Nr. 171, 23 korrik, 2002, f. 12 -13
– Vatra, zemra e lëvizjes kombëtare : [Beqir Meta “Federata Panshqiptare “Vatra”] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 198, 23 gusht, 2002, f. 21

– Mirëkuptimi, sfida që krijon shpresë për të ardhmen e Shqipërisë : [Presidenti takohet me një komunitet gazetarësh shqiptarë në Nju York] / Alfred Moisiu; Dalip Greca–Albania. – Nr. 218, 15 shtator, 2002, f. 8 – 9

– Vajza shqiptare qe studion per mjeke….aktorja e re që u zbulua nga Stan Dragoti / Dalip Greca- Shekulli. – Nr. 20, 23 janar, 2003, f. 17

– Pena, revista e frymëzimit shqiptar : [Revistë e shkrimtarëve të diasporës] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 25, 2 shkurt, 2003, f. 20.

– Bashkim Muhedini : “Porta e futbollit, jeta dhe drama ime” / Dalip Greca- Albania. – Nr. 30, 8 shkurt, 2003, f. 22 – 23.

– Natë shqiptare në New York : [Spektakli- Inva Mula-Ardit Gjebrea- Pirro Cako] / Dalip Greca- Gazeta Sot. – Nr. 43, 26 shkurt, 2003, f. 20.

– Botohet “Pena” në Amerikë : Revista e shkrimtarëve në diasporë / Dalip Greca- Gazeta Tema. – Nr. 812, 4 shkurt, 2003, f. 12.

– Bashkim Muhedini : porta e futbollit u bë dera e jetës sime, ajo ishte dhe drama ime plot ankth / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1206, 10-13 janar, 2003, f. 18-19

– Kledi Kadiu, ylli shqiptar i spektakleve italiane që ndërton ura miqësie mes dy brigjeve / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1213, 4-6 shkurt, 2003, f. 16

Jeronim De Rada, pararendësi i Rilindjes Kombëtare, vigani i botës
italo- shqiptare, “vjen” në Amerikë, 100 vjet pas vdekjes Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1219, 28 shkurt – 3 mars, 2003, f. 23

– Poeti mes reales dhe absurdes : [Eqrem Basha, “Neither nor a song” ose “As plagë, as këngë”] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 128, 3 qershor, 2003, f. 20 – 21

-Qerim Haxhiu, memoria e mërgatës shqiptare në Egjipt / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1222, 11-13 mars, 2003, f. 24

– Mid’hat Frashëri, udhërrëfyes dhe shërbestar i kombit : me rastin e përvjetorit të lindjes, 25 mars 1880-25 mars 2003 / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1226-1229, 25 mars – 7 prill, 2003

– Një letër e panjohur e Abas Kupit drejtuar ministrit të Punëve të Jashtme të Anglisë, Anthony Eden / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1231, 11-14 prill, 2003, f. 24

– Historia e Amerikës vjen në shqip : Albana Mëlyshi, shkrimtarja, poetja, gazetarja që vendos ura lidhjeje me Shqipërinë dhe shqiptarët në botë / Albana Lifschin (Mëlyshi); Dalip Greca- Koha jonë. – Nr. 162, 15 qershor, 2003, f. 21.

– Djemtë e Abas Kupit rikthejnë tablonë e Luftës së II-të Botërore në Shqipëri : Julian Amery, oficeri anglez “flet” shqip për pozicionin e palëve në luftën e partizanëve, ballistëve dhe legalistëve kundër italianëve dhe gjermanëve / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1242, 20-22 maj, 2003, f. 23

– Poeti Eqrem Basha, mes reales dhe absurdes, një zë i veçantë i poezisë shqipe / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1244, 27-29 maj, 2003, f. 22

– Anton Çefa – poeti i disidencës së heshtur / Anton Çefa; Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1268, 22-25 gusht, 2003, f. 28

– Shuhet mjeshtri i instrumenteve muzikore që fitoi të drejtën për të konkuruar në Londër… / Dalip Greca-Illyria. – V. 13 Nr. 1274, 12-15 shtator, 2003, f. 24

– Dëshmia e rrallë e Gjekë Gjonlekës : Nënë Tereza u lut në gjuhën shqipe gjatë meshës me shqiptarët e Amerikës / Dalip Greca- Albania. – Nr. 173, 25 korrik, 2003, f. 18 – 19.

“Shqiptarët e Amerikës” i Vehbi Bajramit, enciklopedia e diasporës më të vjetër shqiptare / Dalip Greca- Illyria. – V. 13 Nr. 1292, 14-17 nëntor, 2003, f. 18-21

” Dilemat e mëdha” ballkanase që po shoqërojnë shenjtërimin e Nënë Terezës / Dalip Greca- Gazeta”Korrieri”. – Nr. 186, 9 gusht, 2003, f. 14 – 15.

– Një histori në tre shekuj : [Vehbi Bajrami, “Shqiptarët e Amerikës”] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 287, 5 dhjetor, 2003, f. 20 – 21.

– Sadik Rama nuk e ndërroi Atdheun për flori e grada / Dalip Greca- Illyria. – V. 14 Nr. 1321, 2-4 mars, 2004, f. 25

– A i dëgjon diaspora shqiptare këmborët e helenikëve të Amerikës?! / Dalip Greca- Illyria. – V. 14 Nr. 1325, 16-18 mars, 2004, f. 10

– Shtatë gjuhët e Frederik Ndocit : [artistët shqiptarë në SHBA] / Dalip Greca-Albania. – Nr. 181, 6 gusht, 2004, f. 20 – 21.

– Laureta Meçi, shqiptarja në “Shadow Kill” / Dalip Greca-Albania. – Nr. 186, 12 gusht, 2004, f. 18 – 19.

– Arbërori i parë që u mor me historigrafinë shqiptare : [Athanas Gegaj] / Dalip Greca-Gazeta “Korrieri” – Nr. 47, 26 shkurt, 2005, f. 14 – 15.

Lamtumirë Anthony Athanas legjenda shqiptare e Amerikës / Dalip Greca-Albania. – Nr. 125, 31 maj, 2005, f. 16 – 17.

– Marinsi shqiptar – hero i Amerikës, që u vra ditën e bombës në Nagasaki : 9 gusht 1945 – 9 gusht 2005, 60 vjet nga hedhja e bombës atomike në Nagasaki, Odise Koleka / Dalip Greca- Koha jonë. – Nr. 218, 9 gusht, 2005, f. 12 – 13.

– Teprimi me lirinë dhe histeria prodiktatoriale / Dalip Greca- Albania. – Nr. 245, 18 tetor, 2005, f. 14 – 15.

– Zbulimi japonez me “Prillin e thyer” : [studiuesi Kazuhiko Yamamoto njohu Kanunin përmes librit të shkrimtarit Ismail Kadare dhe botoi librin “Struktura etike e Kanunit dhe nënkuptimet e saj kulturore”] / Dalip Greca- Albania. – Nr. 247, 20 tetor, 2005, f. 14 – 15.

– Safete Juka, Dora D’Istria e mosnjohur nga shteti Shqiptar / Dalip Greca- Gazeta Tema. – Nr. 1643, 11 – 12 dhjetor, 2005, f. 16.

– Zemra e Nexhatit digjej për Shqipërinë… : duke përkujtuar Nexhat Peshkëpinë që ndërroi jetë në Detroit, shkurt 1970 / Dalip Greca- Republika. – Nr. 40, 19 shkurt, 2006, f. 10 – 11.

– Si u përgatit pushtimi i Shqipërisë dhe versioni i vrasjes së Mbretit Zog / Dalip Greca-Illyria. – V. 17 Nr. 1637, 10-12 april, 2007, f. 28-29

– Pushtimi i Shqipërisë u vendos që me 6-7 shkurt 1939 / Dalip Greca-Illyria. – V. 17 Nr. 1638, 13-16 April, 2007, f. 19

– Nënë Tereza u lut në gjuhën shqipe gjatë meshës me shqiptarët e Amerikës / Dalip Greca-Kult nga çelësi. – Nr. 153, 23 gusht, 2006, f. 23.

Odhise Paskali : artisti mit që krijoi në katër regjime / Dalip Greca-Illyria. – Nr. 1634, 30-2 prill, 2007, f. 36-37

– Shqiptarë, ruani familjen se ajo është më e pasur se Amerika! : [intervistë e Ipeshkvit të Kosovës] / Imzot Dodë Pashku Gjergji; Dalip Greca- Illyria. – 21-27 dhjetor, 2007, f. 10-11
– Blerim Destani, në një rol në Hollywood : po vjen “Koha e Kometës” me mesazhin: “Mos kërko luftën, ajo mund të të gjejë vetë ty” / Blerim Destani; Dalip Greca-Illyria. – Nr. 1709, 28-3 dhjetor-janar, 2007-2008, f. 24-25

– Duke përkujtuar Hysen Mulosmanajn : jeta dhe poezia e Hysen Mulosmanajt, testamenti, ku janë hipotekuar dashuria për atdheun, dhe pengu për Kosovën e lirë / Dalip Greca-
Illyria. – Nr. 1709, 28-3 dhjetor-janar, 2007-2008, f. 27

– Shqiptarja e parë që synon Parlamentin Evropian : prej tre vitesh Mirela Bogdani është anëtarësuar në Partinë Konservatore Britanike, dhe ka kapërcyer me sukses dy faza të konkurimit drejt Parlamentit Evropian / Mirela Bogdani; Dalip Greca- Illyria. – 8-10 janar, 2008, f. 34-35

– Ish kampioni i Shqipërisë, zv/trainer në SHBA : [intervistë me Janko Markon] / Janko Marko; Dalip Greca-Illyria. – Nr. 1726, 29-3 shkurt-mars, 2008, f. 38

– Kur mbi tryezat e OKB hidhej Çështja e Kosovës : intervistë me z. Pëllumb Kulla, ish kryetar i Misionit të Republikës së Shqipërisë pranë OKB në vitet 1993-1997 / Pëllumb Kulla; Dalip Greca- Illyria. – Nr. 1730, 14-17 mars, 2008, f. 29

– Lirio Nushi : Edhe në fund të botës do të them se jam shqiptar: këngëtari i denjë si ambasador i kulturës duke shpalosur artin shqiptar / Dalip Greca- Albania. – Nr. 65, 24 mars, 2007, f. 19.

– Formati botëror i regjisorit Pirro Mani : me rastin e 75 vjetorit të lindjes së regjisorit të madh të Teatrit Shqiptar / Dalip Greca- Albania. – Nr. 84, 15 prill, 2007, f. 23.

– Mjeshtri i madh Pëllumb Kulla fafenderon nga larg : [Presidenti i Shqipërisë dekoron Pëllumb Kullën me titullin e lartë “Mjeshtër i Madh”] / Pëllumb Kulla; Dalip Greca-Albania. – Nr. 99, 3 maj, 2007, f. 13.

– Odhise Paskali, artisti mit që krijoi në katër regjime : flet e bija e artistit :Ju tregoj sekrete e atit tim… / Floriana Paskali; Dalip Greca- Albania. – Nr. 143, 23 qershor, 2007, f. 10.

– Sikur ta meritonim Kadarenë president! / Dalip Greca- Albania. – Nr. 143, 23 qershor, 2007, f. 10.

– Ali Kuçi, vatrani që dha shpirt në hetuesinë e Beratit… : diktatura komuniste nuk i kurseu bashkëpunëtorët e bashkëluftëtarët e Nolit dhe të Konicës / Dalip Greca-Albania. – Nr. 179, 4 gusht, 2007, f. 18.

– Një lidhje shkrimtarësh shqiptare në Nju Jork : Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro – Amerikane ndan çmimet letrare / Dalip Greca- Albania. – Nr. 183, 9 gusht, 2007, f. 21.

– Nano, bashkëpunëtor shumë i mirë i i Berishës : [ish – presidenti Moisiu flet për gazetën “Illyria” të Nju Jorkut] / Alfred Moisiu; Dalip Greca- Shekulli. – Nr. 2075, 11 tetor, 2007, f. 5.

– Kolec Traboini, “Bukuri shkodrane” dhe “Koha e Prostitutave” / Dalip Greca-Republika. – Nr. 264, 15 nëntor, 2007, f. 19.

– Kërkohet një klasë e re politike që të çojë Shqipërinë në BE : Mirela Bogdani konkurron në radhët e konservatorëve britanikë drejt Parlamentit Evropian / Mirela Bogdani; Dalip Greca- Republika. – Nr. 3, 10 janar, 2008, f. 10 – 11.

– Parashqevi Qiriazi, një grua mes diplomatëve burra në Konferencën e Paqes në Paris…. / Dalip Greca- Republika. – Nr. 12, 20 janar, 2008, f. 18.

– Qëndrimi ndaj hebrejve i bën nder kombit shqiptar : kur hebrejve ju kërcënohej jeta, shqiptarët u ofruan miqësinë sipas kodit të lashtë të besës / Dalip Greca- Republika. – Nr. 29, 9 shkurt, 2008, f. 14 – 15.

– Urat matanë dhe këndej oqeanit që ndërton Albana Mëlyshi Lifschin : [“Ura mbi oqean : tregime nga Amerika”] / Dalip Greca- Republika. – Nr. 59, 14 mars, 2008, f. 18.

– Kur Kongresisti Tom Lantosh vizitoi Kosovën dhe Shqipërinë komuniste : bisedë me aktivistin, i cili siç thotë ai ishte ndërmjetës i vizitës në Tiranë / Shaqir Gashi; Dalip Greca- Republika. – Nr. 66, 22 mars, 2008, f. 14 – 15.

– Testamenti i Safete Jukës si akt shqiptarie dhe leksion për shtetin shqiptar – Jeta dhe veprimtaria e Safete Jukës. Fondi prej 40 000 $ dhuratë për
Bibliotekën Kombëtare. Letra e motrës së S. Jukës, Lume Juka, drejtuar
drejtorit të këtij institucioni, z. Aurel Plasari. / Dalip Greca
Dielli. – V. 100 Nr. 2, , october, 2009, f. 17-18

– Dobrescu : “România a fost pentru albanesi o a doua patrie” : Intervistë me shkrimtarin rumun dhe studiuesin e gjuhës dhe letërsisë shqipe, Marius Dobrescu, për vëllimin me tregime “Atdheu prej dëbore” të shkrimtarit Ramiz Gjini. / Dalip Greca- Prietenul albanezului = Miku i shqiptarit. – Nr. 92, , Iunie, 2009, f. 20-22

– Pasardhësit e heronjve të “Lahutës së Malësisë” e zhvendosën betejën në Amerikë : [pasardhësit e Vocërr Balës] / Dalip Greca- Gazeta “Standard” – Nr. 945, 13 korrik, 2008, f. 18 – 19.

– Pasardhësit e heronjve të “Lahutës së Malësisë” e zhvendosën betejën në Amerikë : [pasardhësit e Vocërr Balës] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 946, 14 korrik, 2008, f. 18 – 19.

– Çamëri moj Çamëri na mbeti loti në sy… veprimtaria që u organizua në Nju Xhersi nga Shoqata për të Drejtat e Njeriut “Çamëria” në SHBA / Dalip Greca-Gazeta “Ndryshe”. – Nr. 660, 9 korrik, 2008, f. 13.

– Shqiptarët në “Kohën e kometës” : [intervistë me aktorin mbi filmin e tij të fundit] / Blerim Destani; Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 987, 23 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Enver Shaska, nacionalisti që u burgos nga fashizmi dhe u shpall kriminel nga Enver Hoxha / Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 980, 17 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Operacioni i CIA-s dhe Mi6 kundër komunizmit : rrëfimi i parashutistit të mbijetuar, dëshmon nga Cleveland i Ohio-s, SHBA, / Zef Luka; Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 967, 4 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Historitë e grupit parashutist, që do të rrëzonte Enver Hoxhën : rrëfimi i parashutistit të mbijetuar, dëshmon nga Cleveland i Ohio-s, SHBA-II, / Zef Luka; Dalip Greca- Standard. – Nr. 968, 5 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Ramiz Dani, roja besnike e Abaz Kupit dhe shoqërues i anglezëve : [kujtimet e dy oficerëve anglezë: Julian Amery dhe David Smiley] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 971, 8 gusht, 2008, f. 18.

– E vërteta e vdekjes së parashutistit që do të rrëzonte Enver Hoxhën : rrëfimi i parashutistit të mbijetuar, dëshmon nga Cleveland i Ohio-s, SHBA, III / Zef Luka; Dalip Greca-Standard. – Nr. 969, 6 gusht, 2008, f. 18 – 19.

– Ramiz Dani, roja besnike e Abaz Kupit dhe shoqërues i anglezëve : [kujtimet e dy oficerëve anglezë: Julian Amery dhe David Smaley] / Dalip Greca-Illyria, 2 Gusht 2008

– Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi legalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet / Fuad Myftia; Dalip Greca- Gazeta Standard. – Nr. 1016, 21 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– Korrieri partizan në Oborrin e Mbretit : [Hajdar Tonuzi] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 997, 2 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Hajdar Tonuzi i internuar në Korsikë me Abaz Ermenjin : [Hajdar Tonuzi] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 998, 3 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Aventura drejt Italisë [dhe Egjiptit] : [Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi ilegalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet] / Fuad Myftia; Dalip Greca- Standard. – Nr. 1017, 22 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– Si depërtoi agjenti i Sigurimit i shtetit shqiptar në udhëheqjen e lartë të legalistëve : [Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi ilegalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet] / Fuad Myftia; Dalip Greca- Standard. – Nr. 1018, 23 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– Njëmbëdhjetë kongreset e legalistëve në emigrim : [Dr. Fuad Myftia, shkodrani që udhëhoqi ilegalistët në emigrim për më shumë se 30 vjet] / Fuad Myftia; Dalip Greca- Standard. – Nr. 1019, 24 shtator, 2008, f. 18 – 19.

– ” Kulla”, fisi që u ndëshkua se priti Mbretin kur la Shqipërinë / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1002, 7 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Si e masakruan komunistët familjen Kulla / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1003, 8 shtator, 2008, f. 20 – 21.

– Historia e dhimbshme e familjes Çoku / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1032, 7 tetor, 2008, f. 18 – 19

– Historia e dhimbshme e familjes Çoku-2 / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1033, 8 tetor, 2008, f. 18 – 19.

– Fati i mbrapshtë, por poezi me fat : [Vaid Hyzoti, “Jemi të pandehur”] / Dalip Greca-Albania (“Albania e vogël”, suplement). – Nr. 44, 2 nëntor, 2008, f. 19.

– 100 vjetori i Kongresit të ABC-së u përkujtua në Nju Jork / Dalip Greca-Republika. – Nr. 275, 22 nëntor, 2008, f. 16.

– Kombi ndihet krenar me diasporën shqiptare në Amerikë / Flamur Gashi; Dalip Greca-Republika. – Nr. 296, 18 dhjetor, 2008, f. 16 – 17.

– I mbijetuari : Ju rrëfej çetën antikomuniste të Kurbinit / Bardhok Ndreu; Dalip Greca-Standard. – Nr. 1111, 26 dhjetor, 2008, f. 18 – 19.

– Sigurimi i dha Zefit helm që të helmonte Mark Pirolin : familja Qypi e Kurbinit, që humbi 9 pjesëtarë në luftën kundër komunizmit / Bardhok Ndreu; Dalip Greca-Standard. – Nr. 1112, 27 dhjetor, 2008, f. 20 – 21.

– Pengu i madh i të birit të Abaz Kupit : dëshmi dhe kujtime për jetën e Abaz Kupit dhe të birit të tij Fatbardh Kupi / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1134, 23 janar, 2009, f. 18 – 19.

– Kur Fan Noli bënte paqe me Mbretin Zog : [marrëdhëniet e Ahmet Zogut me anëtarët e shoqërisë “Vatra” në SHBA, qëndrimi i Faik Konicës dhe ngjarjet që pasuan në fund të viteve ’50] / Dalip Greca-Shekulli. – Nr. 2549, 11 shkurt, 2009, f. 22 – 23.

– Kur artisti i bindet fatit dhe jeton me shpresa / Zoi Shyti; Dalip Greca- Shekulli. – Nr. 2560, 22 shkurt, 2009, f. 23.

– Leka Zogu pritej si “Mbret” në Amerikë : [vizita e Leka Zogut në SHBA me anëtarët e shoqërisë “Vatra” në vitin 1967] / Dalip Greca-Shekulli. – Nr. 2554, 16 shkurt, 2009, f. 20 – 21.

– A mundet ky shekull ta shpallë shenjtë Imzot Nolin? : [veprimtaria që u organizua në varrin e Fan S. Noli me rastin e 100 -vjetorit të Meshës së parë në gjuhën shqipe] / Dalip Greca-Republika. – Nr. 46, 26 shkurt, 2009, f. 18 – 19.

–
– Jonuz Ndreu, Dibrani që shërbeu në ushtrinë amerikane, nga SHBA-ja në Gjermani : [Jonuz Ndreu] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1216, 16 prill, 2009, f. 18 – 19.

– Si e bëri kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait [Pertef Agaj] : ditari i Reshat Agajt / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1233, 3 maj, 2009, f. 18 – 19.

– Takimi me Kadri Hazbiun : -E more Reshat, a e fitove luftën? : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1234, 4 maj, 2009, f. 18 – 19.

– Rrefimi: Vasil Mano spiunoi shokët, por e vranë bashkë me ta : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1235, 5 maj, 2009, f. 18 – 19.
-Muajt e ferrit në Kënetën e Maliqit : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1236, 6 maj, 2009, f. 18 – 19.
– Takime me vëllanë peng para arratisjes në Greqi, ku u njoh me Hamit Matjanin : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1237, 7 maj, 2009, f. 10 – 11.
– Rrëfehet tek amerikanët : sigurimi më ka mbujtur vëllanë peng : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-
Standard. – Nr. 1238, 8 maj, 2009, f. 18 – 19
-Kadri Hazbiu i shkruan në SHBA me emër të rremë : [Si e bëri Kadri Hazbiu agjent në këmbim të jetës së vëllait Pertef Agaj, ditari i Reshat Agajt] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1240, 10 maj, 2009, f. 18 – 19.

– Gazeta “Dielli”, pas një mungese dyvjeçare, tashmë e përmuajshme / Dalip Greca; Astrit Lulushi- Zeri i Amerikes- Republika. – Nr. 206, 2 shtator, 2009, f. 18.

– Përkthimi i parë i kujtimeve të Ismail Qemalit është kryer nga Reshat Agaj : ju tregoj vlonjatin që solli i pari në gjuhën shqipe “Kujtimet” e Plakut të Vlorës / Dalip Greca- Gazeta -55. – Nr. 4, 8 janar, 2010, f. 15.

– Ekspozita e piktorit Nazmi Hoxha u fal buzëqeshje njujorkezëve : një udhëtim me penel përmes stinëve në Nju-Jork / Dalip Greca- Gazeta DIELLI, Gazeta “Metropol”. – Nr. 2035, 19 prill, 2010, f. 22.

– Dyluftimi Noli-Konica, “Dielli” : Fan Noli, bolsheviku republikan : [përmes gazetës “Dielli’] / Dalip Greca-Standard. – Nr. 1525, 25 prill, 2010, f. 10 – 11.
– ” Vetëvrasja” politike e Nolit, admiroi paradën e ushtrive të Stalinit [1927] : [përmes gazetës “Dielli’] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1526, 26 prill, 2010, f. 18 – 19.

– ” Dorëzimi” pa kushte i Nolit dhe paqja me Konicën : [përmes gazetës “Dielli’] / Dalip Greca- Standard. – Nr. 1527, 27 prill, 2010, f. 14 – 15.

– Kur atdhetarizmi ndëshkohej me plumba : [98 vjetori i themelimit të Federatës Panshqiptare “Vatra”] / Dalip Greca- GAZETA 55. – Nr. 135, 19 maj, 2010, f. 6.

Gazeta “Dielli”, shkollë e shtypit të lirë për gazetarinë shqiptare / Dalip Greca- Republika. – Nr. 166, 22 korrik, 2010, f. 14 – 15.

Operacioni i CIA-s dhe Mi6 kundër Shqipërisë : flet nga SHBA një nga parashutistët e dërguar në Shqipëri nga CIA / Zef Luka; Dalip Greca-Tirana observer. – Nr. 494, 17 gusht, 2010, f. 10 -11.

– ” Ju rrëfej si na futi në kurth Sigurimi i Shtetit” : flet nga SHBA një nga parashutistët e dërguar në Shqipëri nga CIA / Zef Luka; Dalip Greca- Tirana observer. – Nr. 495, 18 gusht, 2010, f. 10 -11.

– ” E vërteta e vdekjes së Alush Lleshanakut” : flet nga SHBA një nga parashutistët e dërguar në Shqipëri nga CIA / Zef Luka; Dalip Greca- Tirana observer. – Nr. 496, 19 gusht, 2010, f. 10 -11.

– Historia e marinsit nga Vunoi që luftoi për amerikanët në Japoni : kush janë shqiptarët që kanë rënë për luftërat e SHBA-ve / Dalip Greca-Tirana observer. – Nr. 524, 21 shtator, 2010, f. 10 – 11.

– Shuhet prof. Peter R. Prifti, ndër të fundit e kohës noliane / Dalip Greca- Gazeta Dielli, Gusht 2010

– Poezitë e Faslli Halitit botohen në New York / Dalip Greca-Gazeta “Metropol” – Nr. 2149, 2 shtator, 2010, f. 18 – 19.

– Shqiptarët e Amerikës e shpallën shenjtëreshë Nënë Terezën, që në vitet ’80-të / Dalip Greca- Republika. – Nr. 32, 10 shkurt, 2011, f. 18.

– Kristo Floqi, i harruari bashkëthemelues i “Vatrës” dhe editor i “Diellit” : në prag të 100 vjetorit të “Vatrës” / Dalip Greca- Gazeta 55. – Nr. 277, 6 tetor, 2011, f. 6.

Kristo Floqi, i harruari bashkëthemelues i “Vatrës” dhe editor i “Diellit”2 : në prag të 100 vjetorit të “Vatrës” / Dalip Greca-55. – Nr. 278, 7 tetor, 2011, f. 8.

– Zbardhet enigma e Himnit të federatës “Vatra” : cilët ishin krijuesit e himnit të Federatës / Dalip Greca-Gazeta 55. – Nr. 280, 9 tetor, 2011, f. 6.

– Avokati shqiptar, në radhët e avokatëve milionerë në ShBA / Ylber Dauti; Dalip Greca-Gazeta “Telegraf” – Nr. 304, 19 dhjetor, 2011, f. 24-25.

– Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca- Gazeta 55. – Nr. 300, 29 tetor, 2011, f. 8.

– Pj II- Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca–55. – Nr. 301, 30 tetor, 2011, f. 14.

– Ja përse shqiptarët e Amerikës duhet të mblidhen rreth “Vatrës” 100 vjeçare / Dalip Greca-55. – Nr. 27, 31 janar, 2012, f. 4.

– Kujtojmë Kostë Çekrezin, gazetarin që e bëri “Diellin” të përditshëm : (Kostë Çekrezi 1892 – 1959) / Dalip Greca-55. – Nr. 30, 3 shkurt, 2012, f. 6.

– PJ II- Kujtojmë Kostë Çekrezin, gazetarin që e bëri “Diellin” të përditshëm : (Kostë Çekrezi 1892 – 1959) / Dalip Greca- 55. – Nr. 31, 4 shkurt, 2012, f. 18.

– Pj III- Kujtojmë Kostë Çekrezin, gazetarin që e bëri “Diellin” të përditshëm : (Kostë Çekrezi 1892 – 1959) / Dalip Greca-55. – Nr. 32, 5 shkurt, 2012, f. 14.

– Gjon Mili, i madh si fotograf, por edhe si patriot : letra e përkthyer në shqip nga origjinali që ruhet në arkivin e Federatës “Vatra” / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 76, 2 prill, 2012, f. 18.

– Kostë Çekrezi, një kapacitet intelektual që nuk u vlerësua kurrë për ato që bëri për Shqipërinë : [gazetari, përkthyesi, shkrimtari] / Dalip Greca- Telegraf. – Nr. 78, 4 prill, 2012, f. 14 – 15.

– Një foto e rrallë dhe 100 – vjetori i themelimit të Vatrës : takim me Presidentin Wilson gjatë homazheve në varrin e presidentit të parë të Amerikës, George Washington. Krahas përfaqësuesve të Kombeve të tjerë edhe Fan Noli / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 34, 12 shkurt, 2012, f. 19.

– Historia e gazetës “Dielli” që u bë 103 vjeç ! / Dalip Greca-Tirana observer. – Nr. 859, 16 shkurt, 2012, f. 8.

– Sot ditëlindja – Dielli u bë 103 vjeç : [përvjetori i gazetës Dielli] / Dalip Greca-55. – Nr. 45, 18 shkurt, 2012, f. 22 – 23.

– Historia e Kostë Çekrezit, antizogistit që pati kundërshtarë Faik Konicën dhe Fan Nolin : [gazetari, përkthyesi, shkrimtari] / Dalip Greca- Tirana observer. – Nr. 866, 24 shkurt, 2012, f. 10 – 11.

– Tonin Mirakaj i “Vatrës” që priti presidentët e Shqipërisë në Amerikë : është një nga aktivistës e shoqatës “Vatra” dhe komunitetit shqiptar në kontinentin e largët / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 138, 19 qershor, 2012, f. 18 – 19.

– Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca- 55. – Nr. 299, 28 tetor, 2011, f. 8.

– Nelo Dizdari, editori i Diellit, gazetari i parë shqiptar i diplomuar në SHBA : 100 vjet Federata “Vatra” / Dalip Greca- Telegraf. – Nr. 113, 17 maj, 2012, f. 16

– Nelo Drizari : gjuhëtar, përkthyes dhe… / Dalip Greca-55. – Nr. 298, 27 tetor, 2011, f. 6.

– Kronika e vonuar e një vdekje të papritur : më 11 dhjetor 1947, 65 vite të shkuara, u nda nga jeta Vasil Pani, ish-kryetar dhe arkëtar i Vatrës, ish luftëtar i çetës së Themistokli Gërmenjit / Dalip Greca-55. – Nr. 343, 13 dhjetor, 2012, f. 6.

– Si e rilinda gazetën “Dielli” të Nolit e Konicës : kryeredaktori i gazetës flet për median dhe organizatën “Vatra” / Dalip Greca; Raimonda Moisiu-Tirana observer. – Nr. 2337, 25 janar, 2013, f. 10 – 11.

– Prof. Nelson Çabej, shqiptaro-amerikani që ka tronditur opinionin shkencor me teorinë e tij të evolucionit / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 185, 8 gusht, 2013, f. 10 – 11.

– Vatra dhe vizita e Mehmet Shehut në New York, përleshja e shqiptarëve me grekët / Dalip Greca-Republika. – Nr. 199, 14 shtator, 2013, f. 16 – 17.

– Venizellos i hodhi benzinë zjarrit dhe Mehmeti u kthye krejtësisht i vetmuar : shqiptarët e Amerikës harrojnë Mehmet Shehun dhe i vërsulen grekërve : [shtator 1960, manifestim proteste i shqiptarëve para Kombeve të Bashkuara] / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 202, 25 gusht, 2013, f. 14 – 15.

– Zbulohet letra e “Vatrës” për Mehmet Shehun : letra e botuar para se të shkonte në OKB. Si u hakmor Mehmet Shehu me vatranët e Nju Jorkut përmes Radio-Tiranës. Historia e panjohur e tri kryengritjeve që u bën kundër Shehut në vitet ’60 / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 202, 27 gusht, 2013, f. 12 – 13.

– Si e denoncuan Mehmet Shehun për krimet në OKB : [Nju-Jork 1960, manifestim proteste i shqiptarëve] / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 203, 28 gusht, 2013, f. 20 – 21.

– Konica, letër Nju York Tajmsit : nuk mbulohen të gjitha gratë shqiptare : Konica reagon ndaj gazetës prestigjioze. Ishte koha kur shtypi amerikan po shkruante për Shqipërinë si për një vend musliman fanatik / Dalip Greca-Shqiptarja.com. – Nr. 16, 23 janar, 2014, f. 19.

– Përkujtohet me nderim Abaz Kupi në Nju York / Dalip Greca- Gazeta 55. – Nr. 8, 14 janar, 2014, f. 6 – 7.
– Asgjë e re në deklaratën e Servet Pëllumbit për Ramiz Alinë, Gorbaçovin dhe Katovicën shqiptare : Tomorr Malasi e ka publikuar 15 vjet të shkuara dokumentin e Katovicës shqiptare të Ramiz Alisë në gazetën “Republika”… / Dalip Greca- Republika. – Nr. 227, 17 tetor, 2013, f. 15.

– KADARE- Viti 2001 : takimi i fshehtë Nano-Kostunica gjë e keqe : asnjë lider partiak s’ka mandate të përfaqësojë shtetin / Ismail Kadare; Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 126, 4 qershor, 2014, f. 10 – 11.

– Dr. Agim Leka, mjeku që kuroi plagët e kombit dhe shërbeu për 50 vjet shqiptarëve të Amerikës / Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 133, 12 qershor, 2014, f. 16 – 17.

– Keqardhje për gazetarinë e sotme : rrëfim ekskluziv i ish-sportistit / Gavrosh Levonja; Dalip Greca-Telegraf. – Nr. 252, 23 tetor, 2014, f. 10 – 11.

– Lirika fushore : poezi / Baki Nezha; Dalip Greca- Parathenie- Botoi – Mendimi i lirë, 1995
– Udhëtim në historinë amerikane / Albana Lifschin (Mëlyshi); Dalip Greca-Republika)
– Shqiptarët e Amerikës / Vehbi Bajrami; Dalip Greca, Illyria,
– Vëllai i pengut : ditar i mbajtur në Amerikë / Reshat Agaj; Dalip Greca-Vlorë : Europrint, 2009-
– Paskal Milos i vjedhin pallton në Ambasadën Shqiptare në Ankara : Intimitete, flirte, incidente të delegacionit presidencial në Turqi. / Dalip Greca-Republika. – Nr. 36, 15 shkurt, 1998, f.10
***
SHKRIME NGA ORA E FJALES 1991-1996
– Une nuk i mbaj meri Atdheut- Ora Fjales,11 Tetor 1991- Dalip Greca & Prenjo Imeraj

-Zoti Ju dhashte! – Dalip Greca- Ora e Fjales, 27 Djetor 1991

– Opozita nuk Premton Parajsen, por do te beje Shqiperine-Ora e Fjales- 24 Janar 1992

-Kombi ne provim perballe Demokracise-Ora e Fjales- 7 Shkurt 1992

-Mos e Vrisni Demokracine!- Dalip Greca- Ora e Fjales- 6 Mars 1992

-C’deshen Portretet e Enverit ne Pluk? Dalip Greca- Ora e Fjales, 6 Mars dhe 13 Mars

-Jemi kunder Bejlere te Kuq!- dalip Greca-Ora e Fjales, 13 Mars 1992

– Demokracia do te fitoje- Dalip Greca- Bisede me shqiptaro-Amerikanin Adem Rushit- Ora e Fjales-13 Mars 1992

– Kur Nderron duart Pushteti- Dalip Greca- Ora e Fjales- Qershor 1992

– Nena Ime Doli Njerke– Guzhina e Beogradit Gatuante Edhe Per Tiranen…Dalip Greca , Ora e Fjales Qershor 1992

– Ata qe vrane Friken dhe ata qe vrane Shpirtin- Dalip Greca, Ora e Fjales, Qershor 1992

– Gorbacovi dhe Jaruzeski Po shkruajne Kujtimet, Po Ramizi cafre do te shkruaj?- Ora e Fjales-Gusht 1992
– Partite jane shume, Shqiperia eshte vetem Nje- Dalip Greca Gusht 1992.
– Kush i hodhi ne Greven e Urise Ballgatasit?- Dalip greca-Ora e Fjales-19 Mars 1993
– Kush e dogji dhe e shkaterroi Lushnjen? -Dalip Greca- Ora e Fjales- 18 qershor 1993
– Ores se Fjales kerkojne t’i heqin Fjalen!-Dalip Greca-Ora e Fjales- 20 Korrik 1993
– E burgosen pse kerkoi te jetoje- Dalip Greca- 20 Korrik 1993
– Kronike e vonuar e nej vdekje tragjike- Dalip Greca- Ora e Fjales- 2 Gusht 1993…
– Mesazhe Paqeje ne Kohe nervoze- Ora e Fjales, 31 Gusht 1993
– Nje Grua Paralajmeron- Do te Digjem me Benzine po me nxoren nga shtepia- Ora e Fjales- 14 Shtator 1993
–
Bisede me Visar Zhitin- Dalip Greca: Ne jemi Antifunerali qe po sjellim Konicen nga varri i harrimit-Ora e Fjales-10 nentor 1993

– Si tek Maria Oktober- Dalip Greca- Ora e Fjales- 2 Prill 1994

– Lushnja kundershton Qeverine- Ora e Fjales Gush 1994

– Kushtetuta nuk i shpetoi Kurthit Politik- Ora e Fjales- 11 Nentor 1994

– Mbjellja e Vetetimave e Visar Zhitit- D. G”Ora e Fjales” Dhjetor 1994

– Bomba Plasi ne Durres, Tymi ne Lushnje- Dalp Greca- Myslym Murrizi, mbahet Peng- Ora e Fjales- 11 Shkurt 1995
– Pakti i se Djathtes-Dalip Greca- Ora e Fjales- Shkurt 1995

– C.I.C.A.L, Ambasador i dy Brigjeve- Bisede me Frfanko Bruno(D greca)-Ora e fjales nr 118, 25 Shkurt 1995

-Hija e Blerimit nuk tremb njeri ne Lushnje- dalip greca-Ora e fjales- Mars 1995

– Para qe pikojne gjak- Dalip Greca-vMars 1995

– Ka Pushtetare qe nuk duan t’i shohin me sy ish te persekutuarit- dalip greca-Bisede me Deputetin Esat Coku. Ora e Fjales Prill 1995

– Bisede me Sabri Godon: Askush nuk niset ne Lufte per te humbur- dalip Greca -Ora e Fjales -Prill 1995
– Deputete e pushtetare t’i kerkojini falje mesuses Liri Kazazi-dalip Greca- Ora e Fjales 1 Korrik 1995-

– Nga Brindisi ne Torino, mes emigranteve shqiptare ne Itali-Dalip Greca-Ora e Fjales, Gusht 1995

– 19 vjet pas aventures qe e coi ne qeli kur ishte 13 vjec- dalip Greca- bisede ma Artur Kice-Ora-nentor 1995

– Etiketojne Komunist edhe Ylberin pse ka ne spekter edhe ngjyren e kuqe- Bisede me poetin(ish kulak) Sherf Bali-dalip Greca- Ora e Fjales-10 Dhjetor 1995
* Natyrisht ne ktalogim mungojne shume shkrime te botuara si ne Illyria ashtu edhe ne Dielli.

SHKOLLAT SHQIPE DHE MËSUESIT SHQIPTARË TË ÇAMËRISË

by

Shkruan: Adil FETAHU/

Vetë lavdërohemi, por edhe studjues e historianë të huaj e pranojnë se Shqiptarët, si pasardhës të pellazgëve, ilirëve e arbënorëve, janë raca dhe populli më i lashtë në Ballkan dhe në Europë, që dikur kishte një shtrirje të gjërë. Përkundër kësaj, në historinë më të re kemi ngelur ndër popujt më të prapambetur në Europë, në pikëpamje ekonomike, sociale, arsimore, shkencore e kulturore. Kjo prapambetje jona është pasojë e pushtimeve të perandorive dhe fuqive të huaja pas rënies së Mbretërisë Ilire, tkurrjes së hapësirës jetësore dhe zhvillimit të vonshëm të shkollimit dhe arsimit në gjuhën amtare, shqipe.Në kohën e Perandorisë Osmane, hapësira etnolinguistike homogjene shqiptare shtrihej nga Sutomore dhe Pazari i Ri deri në Gjirin e Prevezës (në vijën veri-jug), dhe nga deti Adriatik dhe Joni deri në Preshevë (në vijen perëndim-lindje). Në këtë hapësirë etnolinguistike bënë pjesë edhe Çamëria dhe i tërë Epiri, deri në Artë e Prevezë, i banuar me shqiptarë autoktonë. Gjuha shqipe e popullit të Çamërisë dhe Epirit është një dialekt i shqipës që ka ruajtur format arkaike qysh prej gjuhës ilire, të cilën poeti ynë i madh Naim Frashëri e quanë “gjuhë e perëndive”: “Eni vjen pej Çamërie/, me ato milëra fjalë/e me gjuhë Perëndie”.

Sami Frashëri, në Enciklopedinë e tij (1889), kur bënë fjalë për Shqipërinë, në zërin “Arnavutlluk”, shkruan: “Bregu jugperëndimor i Shqipërisë thirret Çamëri. Ka pamje parajse, me ullinj, portokalle, limona e kullota të bukura dimërore. Në brendi ka lugina shumë të bukura midis maleve, pllaja e fusha të larta, siajo e Janinës”. Ndër të tjera, Samiu thotë: “Viset më të begatshe të Shqipërisë janë fushat e Myzeqesë (1000 km/katrore), ndërsa më e  bukura është Çamëria (5000 km/katrore)”.

Historia e Çamërisë është e dhembshme, por edhe krenare, me personalitete të shquara që kanë dritësuar dhe i kanë dhënë lavdi vendit dhe kombit, prej historisë së lashtë  e deri në historinë më të re. Nuk ka një vend tjetër në botë kaq i vogël, që i t’i ketë dhënë njerëzimit aqë shumë figura të shquara,  të përmasave botërore, e të profileve të ndryshme, sikur ka dhënë Çamëria në tremijë vjetët e fundit të historisë.

Çamëria, i tërë Epiri dhe pjesa më e madhe e territorit shqiptar ra nën pushtimin e Perandorisë Osmane në vitin 1449. Pushtimi osman shkaktoi valë të migrimit të popullsisë së Çamërisë dhe gjithë Epirit, në drejtim të ishujve të Greqisë dhe në Itali (Arbëreshët).  Megjithatë, Çamëria deri në vitin 1944 është dominuar nga popullsia autoktone shqiptare, veçse pa të drejta elementare kombëtare për gjuhën, arsimin dhe kulturën e vet, e shtypur nga regjimet fashiste të  Greqisë. Sipas statistikës turke, në vitin 1910 Sanxhaku i Çamërisë kishte 72999 banorë, prej të cilëve 60897 ishin Myslimanë dhe 29593 Ortodoks (A.Baltuçi). Ndërsa sipas statistikës greke, në vitin 1937 Çamëria kshte 279 fshatra, me 112619 banorë, nga të cilët vetëm 20200 ishin grekofonë.

1.Politika arsimore e Perandorisë Osmane  Pas reformave të Tanzimatit, me një Rregulloren për Arsimin  e Përgjithshëm (1869), arsimi u fut në mbrojtje të shtetit, do të thotë se shkollat themelohen, financohen dhe mbikqyren nga shteti, ndonësese lejoheshin edhe shkolla private. Rregullorja përcaktonte  që në  çdo fshat të ketë shkollë fillore të ciklit të ulët, katër klasëshe (“Iptidayie Mektebi”); çdo fshat, vendbanim apo qytet me mbi 500 familje, ta ketë shkollën fillore të ciklit të lartë (“Rushtiye Mektebi”), e cila zgjaste 6 vjet dhe pas saj mund të vazhdohej shkolla e mesme; çdo qytet me mbi 1000 familje, një shkollë të mesme (“Idadiye Mektebi”), ndërsa në qendrat e mëdha nga një shkollë e lartë (“Sulltaniye”). Për mësuesit dhe arsimtarët parashihej të kishin kualifikimin “Darulmualim”, që nënkuptonte të kenë të kryer universitetin. Rregullorja kishte paraparë edhe shkolla profesionale (industriale) dhe shkolla ushtarake. Mirëpo, shqiptarët, përveçse të shkolloheshin në shkolla të huaja e në gjuhë të huaj (turqisht, greqisht, gjermanisht, italisht),  nuk përfituan nga ajo Rregullore, ngase atyre  nuk iu lejohej hapja e shkollave në gjuhën shqipe.  Nga ajo Rregullore përfituan “miletet” tjera: greke, bullgare, serbe, rumune, po edhe Austrohungaria dhe Italia, të cilat, për interesa të veta e me synime djallëzore,  zgjëruan rrjetin e shkollave të tyre edhe në tokat shqiptare.  Që prej shekullit 15, me islamizimin e një pjese të popullsisë, shqiptarët ishin të ndarë në tri fe, dhe ata vetëm gjuhën e kishin të përbashkët. Ndërsa  Perandoria osmane bazohej në sistemin e “mileteve” e  jo të kombeve.  Milet quhej kombi i përkufizuar sipas besimit fetar (myslimanë ose të krishterë: ortodoksë e katolikë). Dhe me qenë se shqiptarët ishin shpërndarë në tri fe, ata nuk ishin një “milet”, prandaj mund të ndiqnin shkollat në gjuhë turke (me alfabetin arab), në gjuhën greke, sllave ose latine, me alfabetet e tyre. Në fund të shekullit 19, në katër vilajetet shqiptare, kishte 1187 shkolla turke (1125 shkolla fillore, 57 shkolla “plotore”- fillore të ciklit të lartë, dhe 5 të mesme), kishte më se 1000 shkolla greke dhe mbi 300 në gjuhën serbe e bullgare, si dhe disa tjera në gjuhën italiane ose gjermane (austriake). Kështu, Perandoria otomane ua kishte mohuar shqiptarëve jo vetëm lirinë dhe pavarësinë kombëtare,  por edhe gjuhën, pasi nuk iu lejonte shkolla, administratë as aktivitete kulturore në gjuhën shqipe. Edhepse shkollat e hueja iu shërbenin qëllimeve dhe interesave tjera, shqiptarët që u shkolluan në to përfituan dije e kulturë. Disa sish punonin në shkollat ose administratat e hueja, dhe ata që kishin ndjenja kombëare, dijen e tyre e shfrtyëzonin për t’i ndihmuar popullit të vet; ata  fshehtas ua mësonin gjuhën  shqipe fëmijëve e të rriturve. Këtë e bënë veçmas në periudhën e Rilindjes kombëtare.

2.Roli i rilindasve në përhapjen e arsimit shqip

Rilindja kombëtare shqiptare, si një lëvizje e përgjithshme, që veproi prej vitit 1931-1912, e sidomos pas Lidhjes së Prizrenit (1878), të cilën Engelsi e quante se ishte lëvizja më përparimtare në Ballkan,  në programin e saj politik kishte çlirimin nga pushtuesi otoman, pavarësinë dhe bashkimin trojeve shqiptare, ndërsa në fushën ideologjike e sociale kishte – hapjen e shkollave, zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe dhe  të kulturës mbarëkombëtare. Rilindasit e njohur,si: Naum Veqilharxhi, Konstantin Kristoforidhi, Anastas  Kullurioti, Dhaskal Thodri, Abdyl, Naim e Sami Frashëri, Hoxhë Tahsini,Pashko Vasa, Jani Vreto, Zef Jubani, Koto Hoxhi, Thimi Mitko, Petro Nini Luarasi, Papa Kristo Negovani, Pandeli Sotiri, Nuçi Naçi, Mihal Grameno, Themistokli Gërmenji e  shumë të tjerë,  përkundër vështirësive, pengesave dhe rreziqeve që iu kanoseshin,  bënë punë të mëdha në formimin e klubeve dhe shoqërive kulturore,  hapjën e shkollave, botimin dhe përhapjën e librave e gazetave në gjuhën shqipe. Porta e Lartë dhe kisha greke merrnin të gjitha masat dhe bënin çmos për të mos lënë shkolla në gjuhën shqipe. Në vitin 1867, një delegacion i popullit shqiptar, i përbërë nga K.Kristoforidhi,Pashko Vasa, Hasan Tahsini dhe Ismail Qemali, i kërkoi perandorit osman çeljen e shkollave shqipe, por Porta e lartë jo se lejoi ato, veçse ndërmori masa më të rrepta për ndalimin e tyre. Edhe në ato kushte, fshehurazi mësohej  shkrim-këndimi i gjuhës shqipe.

Një frymëmarrje më e lehtë për të hapjen e shkollave dhe zhvillimin e mësimit në gjuhën shqipe u krijua pas “Hyrjetit” ( korrik, 1908) kur, me ndihmën e shqiptarëve, xhonturqit erdhën në pushtet,   dhe filloi çelja e shkollave gjithandej nëpër Shqipëri,  veçse ajo periudhë nuk zgjati. Sepse, programi politik i xhonturqëve ishte i kundërt me ineresat kombëtare shqiptare. Haki Pasha, në mbledhjen e parë të qeverisë së tij (1911), pasi u bë kryeministër, kishte deklaruar: “Rreziku më i madh nga të gjitha kombet që rrojnë nën imperatorinë tonë janë shqiptarët; ky komb mos zgjohet nga gjumi i rëndë dhe mos përkëmbet, mos marrë diturinë dhe gjuhën e vet, se atëherë e mori lumi Turqinë Evropjane, madje shqiptarët që kanë zënë të hedhin temelet e kombësisë me anë të shkrimit e këndimit shqip, një ditë mund të vënë tërë Turqinë në dorë”!

3.Hapja e shkollave  dhe mësuesit në Çamëri

Si të gjitha viset shqiptare nën pushtimin otoman, edhe krahina e Çamërisë ishte në situatë të vështirë, sa i përket  shkollimit dhe arsimimit të popullit në gjuhën amtare. Bile ishte në pozitë edhe më të keqe, për shkak se përveç pushtetit turk, gjuhën shqipe e urrenin akoma më tepër kisha dhe shteti i Greqisë. Në të vërtetë në Çamëri asnjëherë nuk pati një sistem të mirëfillt të shkollimit dhe arsimimit në gjuhën shqipe. U bënë disa përpjekje, fshehtas e herë-herë edhe haptas për të mësuar shkrim-lexim e për të çelur shkolla në gjuhën shqipe, por përndiqeshin me ashpërsi, arrestoheshin, persekutoheshin ose likuidoheshin aktivistët,  mësuesit, shpërndarësit e librave dhe përkrahësit e përhapjes së gjuhës shqipe.

Lidhja Kombëtare Shqipatare i kishte dy qendra kryesore patriotike në Çamëri: Preveza (në jug) dhe Filati (në veri),  nëpërmes të cilave zhvilloi aktivitetin e vet, si në pikëpamje të luftës për liri e pavarësi, ashtu edhe në përpjekjet për ruajtjen, mësimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe. Përhapja e mësimit të shkrim-leximit dhe të librave në gjuhën shqipe bëhej kryesisht nga klubet dhe shoqëritë atdhetare, të mëdha e të vogla,  që ekzistonin ose formoheshin asokohe: në Stamboll, Sofje, Bukuresht, Selanik, Shkup,Manastir,Janinë, Elbasan, Korçë, Berat, Delvinë, Gjirokastër, Filat, Prevezë, etj. Dhe ky aktivitet mori hov pas Revolucionit xhonturk (1908).   Në Prevezë, Sheh Sabri Preveza, formoi shoqërinë “Dituria” dhe në teqën e tij çeli “shkollën” shqipe. Në Filat, atdhetari Rexhep Demi  mbante lidhje të dendura me klubet dhe shoqëritë shqiptare të Stambollit, Bukureshtit, Sofjes, Janinës, Aleksandrisë etj, dhe menjëherë pas Hyrjetit (korrik 1908), formoi klubin “Vëllazëria”, duke mundësuar kështu që përmes klubit të përhapte aktivitetin e mësimit të gjuhës shqipe. Ai edhe vet punoi si mësues në Konispol, Gjirokastër, Libohovë etj. Veç kësaj, u angazhua kundër shpërnguljes së çamëve për në Turqi. Shkolla e parë në Filat u çel më 7 shtator 1908, ku mësues të  parë  ishin Qamil Izet Çami dhe Hamit Demi. Pas kësaj,  deri më 1910 u çelën edhe disa shkolla tjera,  në Luros, Mallakastër, Konispol, Ninat, Koskë, Janjar, Konicë, Mazarek, etj. Qamil Çami bëri përpjekje edhe për hapjen e një shkolle të mesme në Filat, për të përgatitë mësues për shkollat shqipe.  Përveç mësimit të fëmijëve gjatë ditës në shkollë, mësuesit mbanin edhe kurse  të natës, për të mësuar  edhe të rriturit shkrim e lexim shqip. Me insistimin e aktivistëve dhe të popullit të Çamërisë, gjuha shqipe nisi të mësohej edhe në shkollat turke dhe  në ato greke, ndonëse me fond të vogël orësh dhe e nënçmuar nga udhëheqësit e atyre shkollave. Një formë të mësimit të shkrim-leximit në gjuhën shqipe e ndihmuan edhe “mësuesit shetitës”. Shkollat shqipe (1908-1912) i ndihmuan me libra e financa klubet dhe shoqëritë atdhetare brënda e jashtë atdheut, ndërsa populli i lëshoi shtëpitë për shkolla. Ndihmë të veçantë asokohe dha Dervish Hima, doktori Asaf Çami-Ajdonati po edhe shumë të tjerë. Rasih Dino mbante me financat e tij katër shkolla dhe paguante nga 350 grosh në muaj tre mësues “shetitës”, për t’ua mësuar njerëzve shkrim-këndimin, dhe kishte filluar ndërtimin e një godine shkollore në Filat. Rexhep Demi, në moshën 62 vjeçare kreu kurse për mësues. Dhe këta mësues e aktivistë, sa bënin luftë për gjuhën, poaq bënin për alfabetin latin,  pasiqë xhonturqit ua impononin alfabetin arab, ndërsa kisha greke alfabetin grek.

Duke vlerësuar punën në mësimin e gjuhës shqipe në periudhën prej Lidhjes së Prizrenit,  Sami Frashëri në librin e tij: “Shqipëra ç’ka qenë, ç’është, e ç’do të bëhet”(1899), shkruan:“Shkollat nuk u shtuan e të vinin mbarë si duheshe, po shkronjat shqip u përhapnë nëpër gjithë anët e Shqipërisë, edhe burra e gra, djem e vasha, gjithë mësuanë në pak kohë të shkruajn’ e të këndojnë gjuhënë shqip. Më njizet vjet shkronjatë shqip lëshuanë aqë  rrënjë të shëndosha e zun’ aq themele të fortë, sa s’mund të çkulet e të rrëzohet kurrë. Ky dru q’u vu njizet vjet më parë, u lulëzua edhe dha pemë fort t’ëmbla e të bukura”.

Por ai proces, ai aktivitet dhe ai enthusiazëm i popullit të Çamërisë e gjithë Shqipërisë për mësimin e gjuhës dhe për shkollën shqipe, u ndërpre me shpërthimin e kryengritjeve të armatosura për çlirimin e vendit dhe me Luftën Ballkanike,  me ndarjen e Çamërisë nga Shqipëria, të cilën Konferenca e Londrës (1913) ia dha Greqisë, e cila jo se nuk lejoi shkolla shqipe, por bëri terror mbi popullsinë myslimane të Çamërisë, duke i detyruar të shpërngulën për në Turqi, Shqipëri e deri në Amerikë, ndërsa shqiptarët e krishterë duke i asimiluar në grekë.

4.Periudha mes dy luftërave botërore

Gjatë Luftës së Parë Botërore, në vitin 1917 Çamëria ishte nën pushtimin e ushtrisë italiane. Për ta joshur e qetësuar popullin, Komesariati i Përgjithshëm Italian lejoi përdorimin e Flamurit kombëtar shqiptar dhe hapjen e shkollave shqipe. Menjëherë u çelën shkollat në Filat dhe Gallbaç, por kjo situatë nuk zgjati, pasiqë Greqia iu bashkua fuqive të Antantës, ashtu që ushtria italiane e la Çamërinë përsëri në zotërim të ushtrisë e të pushtetit të egër fashist grek. Me politikën raciste e fashiste, Greqia bëri gjithçka që myslimanët e Çamërisë të shpërngulën prej vendit të tyre, ndërsa orthodoksët të asimilohen. Për shkolla shqipe as që mund të bëhej fjalë më.

Pas shpalljes së Republikës së Shqipërisë (21 janar 1925), po edhe pas shpalljes së Mbretërisë Shqiptare (1 shtator 1928), qeveria shqiptare shumë herë  paraqiti ankesa në Lidhjen e Kombeve,  për diskriminimin e shqiptarëve të Çamërisë nga sheti grek.  Pas shumë ankesave,  në vitin 1926, u arri një marrëveshje reciproke  midis qeverisë së Shqipërisë dhe asaj të Greqisë, për mësimin e gjuhës shqipe për minoritetin shqiptar në Greqi dhe minoritetin grek në Shqipëri, por edhe ajo sabotohej nga regjimi i Greqisë. Në vitin shkollor 1936/37, në Çamëri u hapën 6 shkolla, me 10 mësues, për mësimin e gjuhës shqipe, por kjo bëhej në shkollat greke, dhe nga mësues grekofonë! Megjithatë, prej vitit 1929 deri më 1939, në disa qytete e fshatra të rrethit të Pramithisë dhe të Filatit, në Çamëri,  funksionuan disa shkolla fillore për nxënës dhe kopështe për fëmijë, diku të ndara veçmas për myslimanë, e diku të përziera. Kështu, bie fjala, në vitin shkollor 1937/38, në  shkollat e Çamërisë mësonin gjuhën shqipe 387 nxënës,në: Filat (85), Lopës (75), Smartë (14), Nistë (40), Solloëi (27), Gurrës (16), Mazarek (80), Grikohor (50), ndërsa për shkollat në Karbunara dhe Vrohona nuk kishte mësues. Edhepse  ai nuk ishte një sistem i shkollimit kombëtar, sadopak e mbajti gjallë gjuhën shqipe. Asokohe, nxënës nga Çamëria u shkolluan edhe në shkollat në Shqipëri. Në këtë drejtim, një kontribut të veçantë të shkollimit të çamëve e dha Konvikti ”Çamëria”, në Sarandë, i cili  funksionoi prej vitit 1928 – 1941, dhe gjatë asaj kohe shumë nxënës nga Çamëria, me shpenzimet e shtetit shqiptar,  kryen shkollimin cilësor në shtetin amë. Shqipëria e asaj kohe i kishte kushtuar  vëmendje të posaçme shkollimit të popullit, duke përfshirë edhe shqiptarët jashtë Shqipërisë (Kosovë, Çamëri e vise tjera). Shteti investonte në shkollimin brënda dhe jashtë vendit. Në periudhën 1925-1939, në gjithë Shqipërinë ishin çelur 643 shkolla fillore dhe 18 shkolla të mesme, të cilat i kryen mbi 60000 nxënës. Se sa ishte e lartë cilësia e mësimit në shkollat shqiptare të asaj kohe, tregon fakti se me diplomën e shkollës së mesme të Shqipërisë, pranoheshin pa konkurs në studime kudo në shtetet e Europës: Itali, Austri, Francë, Angli, Gjermani, Turqi, Rumani, Greqi. Sheti shqiptar i paguante mirë mësuesit dhe oficerët e ushtrisë. Në pyetjen e një gazetari të huaj, përse shteti i stimulon veçmas këto dy kategori, Ahmet Zogu ishte përgjigjur: “Mësuesi e ndriçon mendjen e kombit, ndërsa oficeri i ruan kujftë e atdheut”.

5.Periudha 1941-1944

Gjatë Luftës së Dytë Botëtore,  shqiptarët jashtë Shqipërisë  londineze pushtimin Italian dhe gjerman (1941-1944) e përjetuan si çlirim nga regjimet fashiste serbo-malazeze dhe greke. Sepse pushtuesit e ri lejuan bashkimin e trojeve shqiptare,  hapjen e shkollave shqipe dhe përdorimin e simboleve kombëtare. Ministri i arsimit në qeverinë e Shqipërisë, Ernest Koliqi, ndërmori masa të menjëhershme për hapjen e shkollave dhe dërgimin e mësuesve në “trojet e çliruara”, në Kosovë, Çamëri e Maqedoni. Në Çamëri u hapën shkollat shqipe në rrethin e Filatit, Gumenicës, Margëlliqit e Paramithisë. Pa patur të dhëna tjera, për numrin e shkollave e të nxënësve dhe funksionimin e atyre shkollave, për to po shënojmë vetëm emrat e  24 mësuesve veteranë të asaj periudhe, që punuan në Çamëri, e të cilët presidenti i Shqipërisë, Sali Berisha, i dekoroi në vitin 1994, me motivacion: se hapën dhe shërbyen në shkollat shqipe të Çamërisë, gjatë periudhës 1941-1944.  Ata mësues të dekoruar janë (për rrethin e Filatit): Dino Aqif Abedin, Zeqiraj Mehmet Abdyl, Sejko (Zelfo) Mahmut Abdul, Sejko (Adem) Jakup Shefqet, Sejko Beqir Fejzi, Duçe Mete Ilaz, Demi Avdi Isa, Feçi Ismail, Çumani Sulo Jakup, Sejko Rahmi, Husa (Niza) Riza, Muharremi Alush Sami, Muharremi Halim Sadik, Vëllazërori Nikollë Spiro, Dino Vesel, Çomi Hamza Zenel; (për rrethin e Margëlliçit): Çeço Hasan, Dauti Jahja, Mehmet Halil Jasin; (për rrethin e Gumenicës): Rusi Kasi Musa, Sejko Abdul Qamil, Beqo (Meço) Duro Shaban;  dhe (për rrethin e Paramithisë): Saliko Hasim Sadik (*emrat e mëspipërm për të dekoruarit, janë marrë nga libri i Tahir Z.Berishës: “Emra që nuk harrohën III”, Prishtinë, 2005).

Dhe vëtetë, emrat e atyre rilindasve, atyre atdhetarëve që luftuan me pushkë e me penë, për çlirimin e atdheut e për  ruajtjen e gjuhës shqipe dhe të ndjenjave kombëtare, qoftë në cilësi të udhëheqësve të klubeve e të shoqërive atdhetare,  atyre mësuesve, atyre që dhanë pa kursim për mësimin e gjuhës dhe arsimimin e popullit, atyre që lëshuan shtëpitë për shkolla, atyre që përhapën librin shqip, duke sakrifikuar e rrezikuar jetën e vet e të familjeve të tyre, duhet të kujtohen e të mos harrohën kurrë, të shkruhen e të ruhen për brezat e ardhshëm.

Kosovë-Përkujtohet në 20 vjetor Enver Maloku

by

-Përkujtohet Enver Maloku, i vrarë para 20 viteve derisa ishte shef i Qendrës për Informim të Kosovës/
Enver_Maloku
-Presidenti historik i Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova në vitin 2005: Enver Maloku më shumë se 10 vjet ditën e natën lëshoi dhe afirmoi në botë mesazhin e vullnetit politik të popullit të Kosovës për liri, pavarësi dhe demokraci, dhe ky mesazh i tij ndihet edhe sot”, nënvizoi Dr.Rugova.Enver Maloku-prane-Ibrahim-Rugoves
PRISHTINË, 11 Janar 2019-Gazeta DIELLI/ Përkujtohet sot gazetari Enver Maloku, i vrarë para 20 viteve derisa ishte shef i Qendrës për Informim të Kosovës, e cila ishte një agjenci lajmesh pjesë e lëvizjes e luftës për liri, pavarësi e demokraci. Ishte një nga bashkëpunëtorët e afërt të presidentit historik të Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova, i cili e vlerësonte gazetar të madh të Kosovës dhe të botës shqiptare, trim e të mençur.
image2
Sot në meditë, në Teatrin Kombëtar të Kosovës organizohet Akademi Përkujtimore për Enver Malokun nga Lidhja Demokratike e Kosovës, Kryesia e së cilës paradite bën homazhe te përmendorja në vendin e vrasjes, në lagjen Kodra e Diellit në Prishtinë.
“Enver Maloku, bashkëpunëtor i presidentit historik Dr. Ibrahim Rugova dhe shef i QIK-ut gjatë viteve të 90-ta, kishte punuar për të afirmuar vlerat demokratike të vendit tonë, për të njoftuar vendin dhe botën mbi veprimet e regjimit të Milloshevicit në Kosovë në kohërat më të vështira kur Kosova ishte në një terr informativ”, përkujton sot kryetari i LDK-së, Isa Mustafa.
Ai thekson se, Enveri tërë jetën i kushtoi lirisë, pavarësisë dhe demokracisë së Kosovës, me një përkushtim e vendosmëri të pafund.
“Zbardhja e vrasjes së Enverit është detyrim jo vetëm ndaj tij dhe familjes së tij ose ndaj LDK-së, por është një obligim ligjor, shtetëror e moral ndaj shtetndërtimit të një Kosove ku mbizotëron drejtësia, rendi dhe ligji”, shprehet Mustafa.
Në kohë të rënda të okupimit të Kosovës, Enver Maloku është vrarë në pasditen e 11 janarit 1999 pak metra prej banesës së tij në lagjen Kodra e Diellit në Prishtinë. Vrasësit e tij kurrë nuk janë arrestuar dhe vënë para drejtësisë./b.j/
 
ARKIV: PRESIDENTI RUGOVA NË VITIN 2005: ENVER MALOKU MBI 10 VJET AFIRMOI NË BOTË MESAZHIN E POPULLIT TË KOSOVËS PËR LIRI, PAVARËSI DHE DEMOKRACI
 
Prishtinë, 12 korrik 2005 – Me një solemnitet madhështor, sot në Prishtinë, Presidenti i Kosovës Dr.Ibrahim Rugova, përuroi monumentin kushtuar gazetarit, publicistit dhe ish-drejtorit të Qendrës për Informim të Kosovës, Enver Maloku.
Për ta nderuar këtë ngjarje të rëndësishme, në lagjen Kodra e Diellit kishin ardhur me mijëra qytetarë, por edhe personalitete të njohura të jetës politike dhe kulturore, si kryeparlementari Nexhat Daci, ministra, deputetë, kryetarë të komunave të Kosovës, shkrimtarë, gazetarë si dhe miq të shumtë të Enver Malokut dhe anëtarë të familjes së tij.
Presidenti Ibrahim Rugova, duke folur në këtë ditë të shënuar, tha në fillim:
 
“Gjendemi sot këtu në këtë lagje të kryeqytetit në Kodrën e Diellit për një moment të rëndësishëm, për zbulimin e monumentit kushtuar gazetarit të madh të Kosovës dhe të botës shqiptare, Enver Malokut”.
Më tej Presidenti Rugova vlerësoi se zbulimi i këtij monumenti simbolik që do të quhet “Monument i Enver Malokut” ka rëndësi të madhe për gazetarinë e Kosovës dhe për gjithë Kosovën.
“Duke zbuluar këtë monument e kujtojmë figurën dhe veprën e madhe publicistike të Enver Malokut. Ai më shumë se 10 vjet ditën e natën lëshoi dhe afirmoi në botë mesazhin e vullnetit politik të popullit të Kosovës për liri, pavarësi dhe demokraci, dhe ky mesazh i tij ndihet edhe sot”, nënvizoi Dr.Rugova.
 
Ndërkaq, më pas tha se së shpejti vepra e Enver Malokut dhe monumenti i tij do të zbukurohet me njohjen e pavarësis së Kosvës.
“Sot mund të themi, Enver Maloku i çmuar, se së shpejti vepra jote dhe ky monument do të zbukurohet me njohjen e pavarësis së vendit tonë. Monumenti që po zbulojmë sot e shton krenarinë tonë për Enver Malokun dhe e thellon bindjen se Kosova nuk i harron bijtë e vet, se Kosova i madhëron bijtë e vet. Po ashtu ndihemi krenarë se këtë monument të bukur po e zbulojmë së bashku me familjen tuaj, me miqtë tuaj dhe me gjithë Kosovën, z. Enver Maloku”.
Duke folur për simbolikën e monumentit, Presidenti Rugova, tha se ai “mishëron dhe figuron simbolikën e madhe kosovare, shqiptare, pra simbolin – plisin e bardhë mijëvjeçar dhe Kosovën si flakadan i lirisë dhe i pavarësisë që e kishim me mendje dhe në zemër dhe që e le pas me veprën tënde”.
Pasi falenderoi Kuvendin e Komunës së Prishtinës për këtë “monument të bukur e madhështor”, Presidenti Rugova tha:
“Kam kënaqësinë që të shpall zyrtarisht zbulimin e monumentit kushtuar gazetarit trim e të mençur, Enver Malokut, mikut dhe bashkëpunëtorit tim në agjencinë shtetërore të lajmeve, Qendra për Informim e Kosovës – QIK dhe në kabinetin tim të Presidentit të Republikës së Kosovës” dhe e përfundoi me fjalët:
“Me fat monumenti Enver Maloku! Zoti e bekoftë këtë monument kushtuar Enver Malokut! Zoti e bekoftë Kosovën”!
Në emër të institucioneve të komunës së Prishtinës, e cila ka financuar dhe është përkujdesur për ngritjen e monumentit kushtuar Enver Malokut, fillimisht foli Sami Hamiti, kryeshef ekzekutivi. Ai në fjalën e tij përuruese Enver Malokun e vlerësoi “gazetar shembëlltor të kulturës në fillim, pastaj për një dekadë gazetarin politik më të mirë që ka pasur Kosova në vitet ’90 të shekullit të kaluar”. Në vazdim z.Hamiti theksoi se në këtë vend ku është vendosur monumenti i Enver Malokut, “mbaroi jeta e tij e vrullshme”.
“Ky monument le të jetë vendi që nderon jetën dhe veprën e tij. Puna e tij në informin për ndodhjet në Kosovë dhe shqiptimi i kristaltë i idesë së madhe të shqiptarëve të Kosvoës për shtet të pavarur e demokratik janë të lidhura me agjencinë e parë të pavarur të lajmeve që ka pasur Kosova në historinë e vet, Qendrën për Informim të Kosovës – QIK”, u shpreh Sami Hamiti, duke shtuar se “ky monument lidh dhe shënon binomim e Enver Malokut – Qendra për Informin të Kosovës, sepse i pari dhe e dyta i kanë dhënë identitetin njëri tjetrit”.
Pushteti demokratik i kryeqytetit, tha më tej ai, “me ngritjen e këtij monumenti njeh institucionalisht punën e çmuar që ka bërë Enver Maloku në kushte të vështira, në kërkim të lirisë dhe të vlerave demokratike. “Vepra e tij ruhet në shkrimet e tij, një pjesë e të cilave është mbledhur në libër ndërsa monumenti është këtu për të na përkujtuar për çdo vjet se ai jetoi dhe punoi jo vetëm për vete”, tha kryeshefi i ekzekutivit të Prishtinës, Sami Hamiti.
Në fund të këtij solemniteti inaugurues dhe pas fjalëve përuruese, Presidenti Rugova bashkë me të bijen e Enver Malokut, Doruntinën, zbuloi dhe përuroi monumentin plot simbolikë moderne, në vendin, ku më 11 janar të vitit 1999, Enver Maloku u vra pabesisht në një atentat ende të padriçuar.
Autor i këtij monumenti është arkitekti Hazir Zhitia, kurse kompania “Paradiso” ka realizuar projektin, ndërkaq atë e ka financuar Kuvendi Komunal i Prishtinës.
***
Njoftimi- Kryesia e LDK-së bëri homazhe te përmendorja e Enver Malokut
 
Prishtinë, 11 janar 2019- Sot në lagjen Kodra e Diellit në Prishtinë, një delegacion i Lidhjes Demokratike të Kosovës, i udhëhequr nga sekretari i përgjithshëm z. Ismet Beqiri në emër të kryesisë së LDK-së, bëri homazhe te përmendorja e Enver Malokut, në 20 vjetorin e vrasjes së tij.
Enver Maloku është vrarë në pasditen e 11 janarit 1999 pak metra prej banesës së tij në lagjen Kodra e Diellit në Prishtinë. Vrasësit e tij kurrë nuk janë arrestuar dhe vënë para drejtësisë.
 
LDK – Zyra për Informim

FAN NOLI – KY KOLOS I KULTURËS SHQIPTARE

by

1 Sinani1Nga Sinan Kamberaj*/

Kritikë të letërsisë, biografë, kulturologë dhe studiues të veprës së Nolit kanë konstatuar gati njëzëshëm se figurën e Fan Nolit e stolisin të gjitha atributet që i shkojnë një figure poliedrike si ai: peshkop patriot e vizionar, ikonë e “Vatrës” dhe e “Diellit”, poet e përkthyes, politikan e ideolog, diplomat e strateg, filozof e historian, publicist e botues, biograf, polemist, kritik, dramaturg, muzikolog, poliglot … Me një fjalë, Fan Noli është vlerësuar me të drejtë si njeri ndër figurat më të spikatura të kulturës e të dijes shqiptare të shekullit qe e lamë mbas.

NOLI – POET

Fan Noli ishte një poet i madh. Ndonëse nuk qe një prodhimtar i madh në gjininë e  poezisë, megjithatë ai e lëvroi me pasion të madh atë dhe, me aq sa shkroi, – dhjetëra vjersha e poema, –  spikati me artin e tij, duke zënë një vend të nderuar në të gjitha antologjitë e poezisë shqipe.

Brezi im në Kosovë, prej nga vi unë, i rritur e i formuar në frymën e gjakimit të lirisë së munguar, e përjetonte poezinë patriotike të Fan Nolit në mënyrë të veçantë. Ndërkohë që në Shqipëri ajo mëtonte të përçonte një mesazh të drejtpërdrejtë: kritikë e ashpër rendit social, – në Kosovë kjo poezi përjetohej si një protestë jo vetëm kundër shtypjes sociale, por “interpretohej” edhe si një kushtrim për liri. Mund të them se një numër i madh i nxënësve dhe studentëve i kanë ditur përmendësh shumicën e poezive të Nolit.

Në krijimtarinë poetike të Nolit, pra, kryet e vendit e zë, natyrshëm, poezia me motive patriotike. Le ta kujtojmë këtu poezinë ‘Hymni i Flamurit’, (1926) një tekst që i bën karshillëk edhe sot tekstit të Hymnit të sotëm Kombëtar, me tekst të Asdrenit, si dhe teksteve të autorëve të tjerë, me pretendime për Hymn, si një poezi e Gjegj Fishtës (1913), një tjetër e  Ernest Koliqit (1921),  Mihal Gramenos, Hil Mosit e deri te Lasgush Poradeci (1933). Le të kujtojmë këtu poezinë programatike, “Jepni për Nënën”, këtë Hymn nolian të Mërgatës së Amerikës, që u bë këngë gjithëpopullore, pastaj poemën “Anës së Lumenjve”, që “gurgullon” nga figuracioni stilistik, poezitë “Rent, or Marathonomak”,  “Thomsoni dhe Kuçedra”, e deri te poezia elegjiake, sa pikëlluese aq edhe trishtuese, “Syrgjyn Vdekur”, që ta shohim Nolin – Poet, në dritën vezulluese të artit të tij poetik.

Krahas poezisë me motive kthjelltësisht patriotike, pastaj asaj me motive elegjiake -përkushtuese, si “Shpellë e Dragobisë”, Te ura, të ura”, etj., pjesa dërmuese e krijimtarisë së  Nolit dominohet nga motivet politike, me frymë të rreptë polemiste. “Kënga e Salep Sulltanit”, “Marshi i Barabajt”, si dhe një varg poezish të tjera te kësaj fryme, godasin kundërshtarin e tij politik, kryeministrin e vendit Ahmet Zogun e fuqishëm, të cilin Poeti i brishtë e rrëzoi dhe e dëboi nga Atdheu. Për ironi të fatit, Noli, ky ‘demokrat fatkeq’, siç është quajtur shpesh, që provoi ta bënte shtet demokratik Shqipërinë e sakatosur e të cfilitur nga varfëria e injoranca, midis ujqish të egër të Ballkanit, e përjetoi vetë një rrëzim edhe më të ashpër nga froni kryeministror, pas gjashtë muajsh. Krahas rrëzimit, ai përjetoi edhe dëbimin dramatik e të përjetshëm nga Atdheu, për të mbetur ‘syrgjyn gjallë’ deri më 13 mars ‘65 dhe ‘syrgjyn vdekur’, deri sot.

Pertej analizës ideo-estetike, asaj metode, tashmë fatmirësisht të tejkaluar të kritikës së arteve, të cilës iu nënshtrua shpesh edhe poezia e Nolit, ajo, si art,  përgjithesisht është vlerësuar lart nga kritika letrare, ndërsa autori është çmuar dhe çmohet si njëri ndër mjeshtrit e rrallë të poezisë politike satirike shqiptare.

Kritikët e poezisë së Nolit e kanë çmuar jo një herë fuqinë fshikulluese të artit të tij satirik, të realizuar me mjete artistike letrare, të zgjedhura me sqimën noliane.

 

NOLI – PËRKTHYES

Noli Patriot, është Noli përkthyes dhe botues i librave doracakë liturgjikë, për nevojat e Kishës Orthodokse Autoqefale Shqiptare.  Autoqefalia, kjo vepër madhështore dhe e jashtëzakonshme e Nolit, duhej të merrte urgjentisht frymë shqip, pra e kishte të ngutshme nevojën e ligjërimit kishtar në gjuhën shqipe. Dhe, kush do ta bënte e mund ta bënte këtë, përveç Nolit?

Do ta përkthente më 1908 librin liturgjik “Shërbes’ e Javes së Madhe”, pastaj tjetrin ‘Libri i Kremteve të Medha’, (1911), etj. Në përkthimin shqip, nga greqishtja, të Librit të Kremteve të Mëdha, krahas rëndësisë së botimit shqip që e thekson në parathënien e saj, Noli shprehet i kënaqur që po shkarkohej nga detyrimi i përkthimit të librave fetarë të nevojshëm, siç thotë ai, “në mënyrë që të më lërë të lirë të merrem me kthime veprash letrare, për të cilat kombi ynë ka aq nevojë”. Pra, Noli i quante të barasvlefshme detyrimet dhe prioritetet, përkthimin e librave fetarë dhe të atyre artistikë, paçka se kënaqësinë e ndjente te e dyta.

Kjo s’kishte si të ndodhte ndryshe, nga që një njeri me një kulturë elitare botërore, nuk mund të mos i vinte detyrë vetës t’u ofronte kënaqësi lexuesve shqiptarë (fatkeqesisht të paktë), duke përkthyer shqip veprat e mëdha të letërsisë botërore, në mënyrë që ta ngriste kombin e tij në rradhët e kombeve të ditura e të ndritura të  botës. I prirë nga kjo ndjenjë fisnike iluministe, Noli i bëri të flasin shqip kolosë të mëdhenj botërorë, si Shekspirin, Allan Poe, Ibanjezin, Khajamin, Servantesin, Longfellow, etj.

Noli i shoqëronte përkthimet e këtyre veprave të përbotshme me parathënie për lexuesit dhe dedikime për njerëzit e shquar, shqiptarë e të huaj. Në parathënien e përkthimit të njërës prej kryeveprave të letërisë botërore, të kryedramaturgut botëror William  Shakespeare, “Tragjedia e Othellos”, (Boston Mass. 1915), Noli thoshte se kjo vepër i kishte marrë pesë muaj ta shqipëronte dhe dy të tjerë ta ‘limonte” e t’i jepte “formën e funtme’, pra kishte bërë një punë shumë të madhe. “Këndonjësit do të gjykojnë në e ktheva mirë”, thoshte ai, dhe shtonte me humorin e tij fin: “Unë mburrem vetëm që munda ta kthenj”.

Libri i dedikohej aktorit shekspirian dhe menaxherit të famshëm të Teatrit Londinez, Herbert Tree, i cili e kishte frymëzuar ta përkthente shqip, pra, siç thotë Noli në tekstin përkushtues anglisht, “në gjuhën e lashtë të ilirianëve”.

Nje vit më vonë (1916) Fan Noli e kishte përkthyer nga anglishtja me një zell të jashtëzakonshëm poemën ” Skanderbeg” (“Skcenderbeu”) të shkrimtarit amerikan Henry Longfellow. I rrëmbyer, përveç artit të padiskutueshëm që përmbante poema, edhe nga motivi patriotik, pra nga ekzaltimi që ndjente që një i huaj, poet i madh gjithsesi, ishte marrë me kryeheroin e shqiptarëve, Skenderbeun, Noli e përktheu poemën aq bukur, sa që “kritikët konspiracionistë” mund të “dyshojnë”(!) se Lonfellow e kishte shkruar veprën me qëllim parësor – që të përkthehej shqip.

Tema e saj, siç dihet, është episodi i betejës së Nishit, midis ushtrisë Osmane dhe asaj Hune, prej nga kryeheroi shqiptar, Gjergj Kastrioti, kryekomandant i ushtrisë turke në këtë betejë, ikën dhe kthehet në Krujen e tij, me një ferman të Sulltanit në dorë dhe e merr Fronin shqiptar për ta mbajtur me luftë të pandërprerë kundër osmanëve, deri në frymën e tij të fundit.

Anglisht:

“In the middle of the night,

In a half of the hurrying flight

There came a scribe of the King

Wearing his signet ring

And said in a voice severe:

This is the first dark blot

On the name, George Castriot!

Alas, the army of Amurath slain.

And left on the battle plain”

 

Shqip:

“Mes’ i natës kur afroj

Ikja e rreptë kur pushoj

Një qatip na i vjen Mbretit

Me myhyrin e Dovletit

Edhe tha me zemërim:

“Njoll’ e parë t’u vu sot

N’emër, o Gjerq Kastriot!

Pse kështu? Oh, mjerë ne!

Ushtërinë pse e le?

Therrur fushës për vajtim?

Kritika letrare e ka vënë në pah përkthimin mjeshtëror të poemës së Longfellow-s, ritmin dhe muzikalitetin e vargut. Këtë mund ta bënte vetëm Fan Noli. Ai vetë thoshte se gjatë përkthimit ishte përpjekur të mos largohej shumë nga teksti, “duke përdorur masën dhe ritmin e këngëve tona popullore”.

“Skenderbeu” anglisht-shqip, paralelisht, ishte botim i Librarisë Popullore të Nolit, të cilën, siç thotë vetë, e themeloi, me qëllim që t’u jepte bashkatdetarëve “ca vepra të zgjedhura nga letratyra e përbotshme”. Ai thotë, midis tjerash se “kjo poemë, ndoshta, mund të jetë më e bukura, e shkruar në gjuhë të huaj për trimin tonë kombëtar”, ndaj e meritonte vendin e parë në mesin e vëllimeve që kishte ndërmend të nxirte në dritë për lexuesit shqiptarë. Ai nuk ngurronte t’i luste lexuesit ta blenin këtë libër, me qëllim që të përballonte shtypjen e librave të tjerë, që kishte në plan të botonte.

Libri i dedikohej mikut të tij, Faik Be Konicës, “Lëronjësit të gjuhës Atërore dhe Kaloresit të Kryqësatës Kombëtare, si shenjë nderimi, nga shoku i tij i armëve, Noli”.

Fan Noli solli në shqip edhe një kryevepër të letersisë botërore, romanin me temë kalorsiake, “Don Kishoti i Mançes”, një roman humoristik-satirik i Miguel Servantesit, botuar spanjisht me 1555. Eshtë një nga përkthimet më të bukura në gjuhën shqipe. Ndoshta pse satira dhe sarkazma, që e përshkon veprën fund e krye, ishte mjet artistik që i përkiste prirjes së lindur të Nolit.

Një poemë tjetër, një nga më të mirat e letërsisë botërore, “Korbi”, e Edgar Allan Poe-s, është poashtu  perlë e përkthimit nolian. Eshtë vlerësuar si përkthimi më i mirë në gjuhët e botës, që ruan plotësisht origjinalitetin, madje shkon edhe përtej vlerave të origjinalit.

Me poaq ëmbëlsi stilistike Noli i ka sjellë në gjuhën shqipe, pa humbur asnjë akord të muzikalitetit poetik të artit te Lindjes, Rubairat e famshme të Omar Kjajamit, njërës prej kryeveprave jo vetëm të letërsisë persiane, duke e vënë shqipen në piedestalin e gjuhëve që përballojnë stilet shkrimore të kryeveprave të letërsisë botërore.

 

NOLI – DRAMATURG, HISTORIAN, MUZIKOLOG

Fan Noli, siç u tha, lëvroi me sukses shumë fusha të artit e të dijes shqiptare. E provoi veten edhe si dramaturg. Vlerësohet e suksesshme vepra e tij në gjininë e dramës “Israelitë dhe Filistinë”.

Janë dy vepra madhore që e përplotesojnë figurën komplekse e të jashtëzakonshme të Fan Nolit, si njeri me kulturë e dije të thellë: “Histori e Skenderbeut”, me temë shqiptare, një nga kryeveprat e tij, dhe tjetra – Bethoveni dhe Revolucioni Francez, një studim i thelluar nga fusha e muzikologjisë dhe kulturës frënge. (…)

***

Dhe, fare në fund, dua ta mbyll këtë fjalë timen modeste për Kolosin Fan Noli, i cili bashkë me Kolosin tjetër, bashkëkohës, Faik Konicën,  ngritēn Shtëpinë e Shqiptarëve të Amerikës, Vatrën famëmadhe, zjarri i pashuar i së cilës mbijetoi një shekull dhe arriti te ne, bashkë me dritën e “Diellit” të saj.

Do të mjaftonte vetëm kaq, që ky Kolos të kujtohet brez pas brezi.

———

* Kumtese e mbajtur në Federatën “VATRA”, me rastin e 50 vjetorit të ndarjes nga jeta e Imzot Nolit. New York,13 mars 20015. Ribotohet me rastin e Dites se Lindjes, ^ Janar 1882

Kryengritja e parë antikomuniste në Europen lindore

by

Kryengritja e parë antikomuniste në krejt Europen lindore mbas luftës së dytë botnore ka qenë Dhetor 1944-12 Shkurt 1945 në Malësin e Madhe/

1 Gjon Kacaj

Nga Gjon Kaçaj/
Lufta nac-çl. mori nji kthesë tjeter nga ajo që thuhej pa dadhim feje’krahine dhe ideje mbas mbljedhjes së Mukjes,forcat e ndryshme u përçanë.Komunistët e orientuem nga P.K.Jugosllave bënë terheqjen e tyre duke e kthyer në vdhavrasje.
Koha punonte pér komunistët .Malësia e Madhe ishte nën vëzhgim të rrebtë.
Në Shkoder ishin dyndë ideolog që nuk e pëlqenin komunizmin mbase e kishin të qartë politiken e tyre.Kelmendi rezistonte i pamvarun në mes dy zjarresh.
Jugosllavët kerkonin koken e Prek Calit si ish komondant i postës policore në Guci i emruem nga mbreti Zog me 162 policë për mbrojtjen e trojeve shqiptare prej pushtuesve sllav.
Nga ana tjeter Mehmet Shehu e Shefqet Peçi kerkonin pushtimin e Kelmendit që kerkonte vetqeverisje mbasi historikisht nuk ishte pushtue kurrë e për të fitue betejen Mehmet Shehu e Shefqet Peçi i premtuen publikisht ushtrisë komuniste Jugosllave në Guci të rrihnin e masakronin bile edhe ti vrisnin publikisht çdo shqiptarë që su bindej dhe me të njejtin çmim do paguenin familjet dhe fisi i tyre.
Shkiet të etun të fitonin edhe nji herë të vetme ndaj piramidës legjendës Prek Cali vendosin te arrestojnë në pabesi në kullen e tijë në Vermosh që se arriten falë guximit e besnikrisë të probatinit të tijë që thirrej GUBI nga Gucia i cili arriti disa orë para se të sulmohej Prek Cali në shtëpin e tijë tre katshe të fortifikueme e të mbrojtun me shtylla skuqi pishet.
Shtatëqindëenjizetë shkiet e armatosun e të xhindosun mbasi thyen rrethimin e porten e kullës sulmuen shtratin pa njeri me nxitim se kush do ti priste koken i pari dhe se kush do merrte armët e monellat që pretendonin.
Shkiet e zhgënjyem su besojshin syve ndersa Prek Cali me Cubin e Tonen Virgjëreshen hysmeqaren fituen betejen tre me 720 duke udhtue si alpinistë në lagjen KALCË të fshatit Brojë
(Kalca nji lagje e veçantë me familje të ardhuna nga shqipëria e mesme dhejugut mbasi kishin humbë betejat me pushtuesit kanë mbijetue në saje të besës mirëkuptimit dhe mikëpritjes sé kelmendsëve.
Ajka e kombit nuk e pranonte pushtimin komunist dhe nuk i nënshtrohej juntës ushtarake sllavo-Ruse dhe u dyndë në Shkodër me nji qellim të vetem të organizonte nji kryengritje mbarë kombtare për dëbimin e komunistëve nga Shqipëria me daten 28 Janar 1945,për të arritë qellimin :
-Me 3 e 4 Maji1944 në Shkoder me përfaqsues nga e gjithë Shqiperia u krijue “Lidhja e Shkoders” me perfaqsues Kapiden Gjergj Vaten
-Me15 Gusht 1944 në Brojë të Malësisë së Madhe u krijue Lidhja e Kelmendit me prijës Prek Calin
Me12 Dhetor1944 në Poicë të Shkrelit u krijue Lidhja e Shkrelit me kryetarë Major Llesh Marashin
Me 18 Dhetor në Bajzë u krijue Lidhja e Kastratit me kapiten Gjon Martinin,Nikë Gjeloshin e Mirot Paloken
-Me 22Dhetor 1944 në Dragan të Shkrelit u krijue lidhja e intelektualëve mbarë kombtare me shtrirje të gjanë nga Klerikët, Dom Alfons Trocki,Dom Nikoll Gazulli e pater Çilir Cani,
Ushtarakét kapiten Gjelosh Luli, e Nikoll Preka.Intelektualët,prefekti i Gjirokssters ilia Lazo,Gjergj Kokoshi,juristi Paulin Pali e nén prefekti i Fierit ShefqetBeja me kshilltarët
Gjergj Kol Purashi e Mirash Gjoka.
Në kto rrethana u zgjodh komiteti Shqipëria e Lirë dega Shkoder me qendër në Ny Jork ku drejtonte Lumo Skendo,për shkodren u zgjodh kryetar Deda i Shan Dedës dhe me nji dakortësi dy palësh u zgjoll me rekomondimin e klerikëve me pseodonimin Andrea Temali kryekorrieri i cili do shperndante posten sekrete me shkrim të koduem,CUKALI .
Paralel me posten kryetari i komitetit Shqiperia e Lirë Mit’hat Frashëri u dergonte drejtuesve nacionalist luftëtarëve të lirisë “fishekët e koduem” me nga 25 napolona ari sejcili prej tyre nga izgjedhuni dhe i sigurti “Andrea Temali” me emrin e vertetë Ndrek Pjetri.
Naolonat siguroheshin nga pasuria e luajtshme e familjes tregtare Deda i Shan Dedës falë edhe kontributit nga tregtarët Shkodranë me perjashtim të “Muzhanëve”
Gjithashtu vijshin me nëndetse nga Italia në Shengjin nga kapideni Kol çuni të shoqnuem me armatime me porosi të Mit’hat Frashërit të cilat i dorzoheshin kryetarit të fondacionit Pjetrit të Shan Dedës dhe bashkshortes së tijë administratore,kshtu bhej transporti nga shoferët Gjergj Shllaku e Bepin Serreqi deri në pikat eshperndamjes nga shoqnuesi me emrin Gac Hitleri i cili gjatë nji aksioni duku shpernda armë municion ushqime e veshmathje në zonen e Rragamit u rrethuen nga forcat e ndjekjes.
Aty mbeten të vrarë Deda me bashkëshorten dhe u arrestue i plagosun Gac Hitleri,trimi i zgjedhun nga Deda i Shan Dedës
Mbas shumë torturash në hetuesi ju kërkue të firmoste faljen me kusht:Të pranonte se ka vra bashkëshortët dhe kishte plagos vehten.
Gac Hitleri ju kerkoi hetuesve dy orë kohë. Nji orë mbasi doli në banjo vdiqë
Me daten 22Dhetor 1944 u shpartallue çeta e Hali Alisé në kukës ,ai mbeti i vrarë.
Me 23 dhetor 1944 u nisë brigata e Mehmet Shehut për të nënshtrue Kelmenin me nji plan taktik që te kapte në befasi dukee sulmue nga fusha e zezë në Vukel e Nikç.
Në udhtim e siper brigata e Mehmet Shehut diktohet nga vendorët e shkrelit të cilët rrahen kumonët e kishës së Shkrelit për kushtrim .sulmi i brigatës nga vendorët e detyruen brigaten të devijonte drejtimin nga kisha e katundit të kastratit.
Brigata e rrethueme nga Shkrel e kastrat u dorzue dhe dorzuen armët dhe i lejuen të kalonin nga Katundi i Kastratit në Rapshë të Hatit me qellim të kalonin nga Gryka e Grabomit në Jugosllavi.
Mehmet Shehu nga Jugosllavia urdhnoi brigaten të qendrojnë në Rapshë deri me nji urdhër të dytë.
Ndersa vendorët prisnin lëvizjet e ushtarëve të çarmatosun ,Mehmet Shehu dërgoi dy kompani nga Jugosllavia me daten 31 Dhetor 1944 për të sulmue Kelmendin të cilat u bashkuen dhe sulmuen së bashku naten e vitit të ri Kelmendin derejt urës së Tamares.
Kelmendasit që mbanin në vëzhgim çdo lëvizje forcash të armatosuna kishin nxanë dy prita strategjike që të mbroheshin dhe të përballonin çfardo sulmi.
Në hyrje të Kelmendit tek ura e Tamares në orët e para të nji Janarit 1945 plasi lufta. Kelmendasit në mbrojtje e të ardhunit në sulm.Mbas dy orësh vendorët si njohës të mirë të terrenit dhe të pregaditun për qendresë arriten të shperndajnë të ardhunit dhe të ju kapin mbrapavinë ,kafshët me ushqime dhe armë.Të ardhunit që nuk e njihnin terrenin të befasuem dhe të friksuem nga nji pritë qendrestare edhe nga errësira e natës pothuajse i përpiu Lumi i Cemit.
Të mbijetuemit kaluen nga Gryka e Grabomit në Jugosllavi në fushim në pregaditje për të shkatrrue Kelmendin mbas nji sulmi të dytë tashma edhe me egersinë e terbimin e Mehmet Shehut dhe shkieve të pa besë historikisht.
Në kto rrethana me 23 Janar 1945 në Bajzë do të bahej takimi i krerëve të Shkrelit dhe kastratit nën përkujdesjen e Major Llesh Marashit,kapidenit Gjon Martini e kshilltarit Nkë Gjeloshi me qellim gjetjen e nji zgjidhje për t’ju sigurue armmë dhe ushqim kelmendit të rrethuem nga t’kater anët e horizontit nga luftarë Serb e Shqiptarë për ta nënshtrue dhunshëm me çfardo çmini ,nga ana tjeter grupimi i forcave kryengritse Shkrel-Kastrat nën nji komandë të vetme si pjesë e kryengritjes mbarë kombtare nënshkrue nga krerët e maleve që ishte fiksue me daten 28 Janar 1945..Takimi nuku arrit mbasi forcat e terrenit shpresonin të arrestonin Major Lleshin që strehohej në shtëpin e Luket Grishajt dhe mbasi deshtoi operacioni forcat e terrenit dogjen shtëpin e Luket Grishit,ndersa të armatosunit në male né pritje për të fillue luften me 28 Janar ‘ lëshuen kushtrimin për me mbrojtë Majorin.
Në këto situata dramatike kishte lanë Shkodren kryepostieri Andrea Temali duke ju sjellë   në Bajzë posten sekrete të kodueme Cukali,marrveshje për fillimin peërnjiherësh të mbarë maleve me daten 28 në të njejten orë si dhe si dhe fishekët e koduem me shkim dore Cukali dhe adresen se kujt ju besonin . Çdo fishek kishte nga 25 napoliona ari që financohin dhe shperndaheshin me nji vendim-marrje të Mid’hat Frashërit dhe Dedës së Shan Dedës.
Kryepostieri nepërmes flakëve e dorzoi amanetin dhe u plagos
Me 24 Dhetor 1945 Shkrel e Kastrat morën në mbrojtje Majorin dhe nén drejtimin e tijë përfshihen detyrimisht në kryengritjen e parë antikomuniste që ishtee para mbas luftës së dytë botnore në krejt Europen lindore.
Kol Merçinaj në shkrel e patér Çilir Cani në bajzë u binin kumbonëve të kishave.
Mbarë populli me kryengritsit morën poskomanden në Shkrel ,në Bajzë në koplik dhe spitalin partizan nën kontroll dhe përparuen drejt Shkoders deri tekUra e Rriollit ku u ndaluen në fushim me qëllim organizim e përforcim né pritje të nji marrvrshje të përbashkét me grupimet e Shkoders.
Kryengritsit u terhoqen maleve me dëshiren për të ndihmue luftëtarët në Kelmend që vazhdonin të vetem qendresen në mes katér zjarresh..
Me 12 Shkurt bie Kelmendi.
Prek Cali në Vukel i dorzohet kryqit të Krishtit me 16 Kelmendës,të cilët i pushkatojnë në zallin e Kirit në Rrëmajë me 26 Mars 1945
Me 9 Gusht 1946 shpertheu për disa orë kryengritja e Postribës,mbas shpartallimit të kryengritjes së Postrribës pothuajse ra forca e nacionalizmit në krejt Malësin e Madhe,në Shkoder e rrethina.Forcat nacionaliste u vetmuen në tre pjesë.
U arratisen 1438 luftëtar,u burgosen e pushkatuen 1/3 dhe mbeten të vetmuem maleve 25-30%.
Nga Gjon Kaçaj Janar 2019.