Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

HISTORI-Çamët nuk kanë bashkëpunuar me gjermanët, por vllehët e Pindit

by

Vllehtë e Greqisë për të mbuluar bashkëpunimin e tyre me gjermanët dhe italianët, ju vërsulën shqiptarëve në Çamëri për tua mveshur fajin atyre si bashkëpunëtor të pushtuesve./
Shkruan: Arben LLALLA/Historian/
Shpesh herë historianët grek dhe shteti i tyre me ligje kushtetuese e justifikojnë përzënien e çamëve në vitin 1944-1945 me pretekstin sepse kanë qenë bashkëpunëtorë të gjermanëve. Për shumë vite historianët grek kanë bërë fallcifikimet e dokumentave dhe të fotografive të cilat më tej i kanë paraqitur si fakte që shqiptarët nga Çamëria kanë qenë ushtarë në trupat Vullnetare SS dhe bashkëpunëtorë të italianëve dhe gjermanëve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Pas shtatë dekadash ende mekanizmat shtetërore greke përpiqen të fshehin të vërtetën e përzënies së popullsisë së pafajshme shqiptare nga Çamëria duke bërë fallcifikime primitive në kohën e teknologjisë moderne. Sot për lexuesit do të vërtetojmë me fakte të pamohueshme se çamët nuk kanë bashkëpunuar me gjermanët, por grekët dhe në veçanti vllehët ishin ata që bashkëpunuan nazistët për spastrimin e Greqisë nga shqiptarët, hebrenjtë, bullgarët dhe sllavo-maqedonasit.

Bashkëpunimi i Vllehëve të Pindit me italianët dhe gjermanët

Gjatë Luftës së Parë Botërore 1917-1918, forcat ushtarake italiane për të gjetur mbështetje në Greqi hodhën idenë për themelimin e Principatës së Pindit. Në krye të këtij projekti u zgjodh Princi Alqiviadhis Diamanti, një vlleh nga Samarina e Thesalisë me profesionin avokat. Gjatë kësaj lufte ky projekt nuk gjeti përkrahje nga popullsia vllahe e Pindit dhe Princi Alqiviadhis Diamanti e braktisi Greqinë pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore, u vendos në Rumani.
Në Luftën e Dytë Botërore ushtria greke e drejtuar në përgjithësi nga ushtarakë të lartë me origjinë vllahe u dorëzua lehtësisht tek italianët dhe gjermanët. Më 20 Prill, 1941, e Diela e Pashkëve, gjenerali i Korpusit të Parë, Panajot Dhemestihas, gjenerali i Korpusit të Dytë, Gjeorgjio Bako, Mitropoliti i Janinës, Spiridon, i cili edhe ky ishte vlleh nga Pogonia, nënshkruan dorëzimin dhe bashkëpunimin e ushtrisë greke të Epirit me gjermanët dhe italianët. (Mitropoliti i Janinës, Spiridon, ishte një antishqiptar i tërbuar, ai ka qenë ministër i brendshëm në qeverinë e Autonomisë së Veriut të Epirit më 1914. Mitropoliti i Janinës, Spiridon në vitin 1949-1956, ishte Kryepeshkop i Greqisë, ai njihej në popull me emrin Spiridon Vllehu, por mbiemri i familjes ishte Sito.)
Pasi dorëzuan ushtrinë greke të Epirit dhe të Maqedonisë greke, gjeneralët grek me origjinë vllahe përfituar privilegje në rang ministrash gjatë qeverive 1941-1944. Në 29 Prill të 1941, ushtaraku i lartë gjerman, Afred Jodl dhe ai italian, Alberto Ferrero zgjodhën në krye të qeverisë greke kryeministër Jorgo Çolakoglu, me origjinë vllahe. Pasi u zgjodh kryeministër vllahu, Jorgo Çolakoglu vendosi ministër të brendshëm gjeneralin Panajot Dhemestihas që ishte vllah, prefekt të Trikallas u vu ushtaraku tjetër i lartë, Theodhor Sarantin i cili edhe ky ishte vlleh. Tashmë vllahët drejtonin Greqinë dhe kjo i ndihmonte për shpalljen e pavarësisë së Principatës së Pindit. Në vitin 1941, Alqiviadhis Diamanti rikthehet në Greqi me mbështetjen e kryeministrit Jorgo Çolakoglu dhe të ushtrive gjermane e italiane.
Në vitin 1942, Princi Diamanti bashkë me Nikolaos Matusi dhe me mbështetjen e qeverisë greke, ushtrisë gjermane dhe italiane themeloj me vllahët e Larisës, Legjinonin Romak ushtarak që përbëhej nga vllahët e Greqisë. Ai pretendonte se nga 140.000 vlleh që jetonin në Thesali, rreth 25% e tyre do ti bashkoheshin Legjioneve të tij për të fituar pavarësinë nga Greqia. Sipas historianëve grek për të realizuar projektin në fjalë pas shumë përpjekjesh mundi të kishte rreth 1.000 ushtar të kombësisë vllahe, të cilët ishin vendosur në dy baza, Larisë dhe Elassona. Kryeministër i Principatës së Pindit dhe Komandant i trupave vllahe ishte Nikolaos Matusi, vllah nga Samarina. Veshja ushtarake e ushtarëve të Legjioneve ishte e njëllojtë me ata të italianëve. Trupat ushtarake vllahe vepronin bashkërisht me ushtrinë italiane në Epir dhe Maqedoninë greke si në Trikalla, Elasona, Samarina, Grevena, Meçovo, Kallabaka, Larisë, Farsa. Këta terrorizonin popullsinë, u grabitnin ushqimet dhe pasurinë e tyre. Disa herë Legjionet Romake të vllahëve u sulmuan nga trupat partizane greke të ELAS-it.
Në fund të vitit 1943, pasi po shikohej se boshti i gjermanëve po humbte luftën, drejtuesit e Legjioneve vllahe dhe pjesa më e madhe e tyre braktisën këtë uniformë dhe ju bashkuan trupave të Napolon Zervës. Princi i Pindit, Alqiviadhis Diamanti pasi u largu nga Greqia u vendos në Rumani. Me ardhjen në pushtet të komunistëve atje, ai u arrestua në vitin 1948, vdiq pak muaj pas arrestimit në burg.
Kryeministri i Principatës së Pindit dhe komandanti i përgjithshëm i forcave ushtarake të Legjioneve Romake, Nikolaos Matusi shkoj në Rumani, pasi u kap nga komunistët u burgos si bashkëpunëtor i gjermanëve. Me kërkesë të Greqisë në vitin 1964, u transferua atje për të vazhduar burgun, por për çudi ai bëri vetëm disa muaj burg dhe e liruan. Vdiq në moshë të thellë në vitin 1991, në Larisë. Nikolaos Matusi në Greqi gëzonte privilegje deri në armëmbajtje me leje edhe pse kishte qenë bashkëpunëtor i gjermanëve e italianëve ai kurrë nuk u dënua nga gjykatat greke.

Përfundimi
Popullsia vllahe e Pindit edhe pse të dokumentuar zyrtarisht dalin bashkëpunëtorë të italianëve dhe gjermanëve, ata nuk u përzunë nga Greqia, përkundrazi morën në dorë drejtimin e Greqisë, dhe pjesë direkt në masakrat që ju bënë popullsisë shqiptare në Çamëri. Janë vllahët e Pindit ata që grabitën pasuritë e çamëve. Të gjithë ato histori se ekzistojnë fotografi apo dokumentë që implikojnë popullsinë shqiptare në Çamëri si bashkëpunëtor të italianëve dhe gjermanëve nuk ekzistojnë, janë gënjeshtra, histori të shpikura. Teoria e bashkëpunimit të çamëve me gjermanët dhe italianët është teori e konspiracionit e cila u ndërtua nga vllahët për të mbuluar historinë e tyre të errët për Pavarësinë e Principatës së Pindit. Pas vitit 1944, politikanë, qeveritarë, kisha greke, historian, publicistë, etj., ju përveshën punës për të hedhur baltë mbi shqiptarët e Çamërisë. Nuk mund të vërtetohet apo të dokumentohet që shqiptarët e Çamërisë kanë bashkëpunuar me italianët dhe gjermanët, sepse historia e gënjeshtrës nuk mund të quhet histori e vërtetë. Asnjë akademik apo historian grek nuk ka vërtetuar shkencërisht bashkëpunimin e çamëve me italianët dhe gjermanët. Ata gjithnjë kanë ngritur akuza politike, një metodë klasike e njohur tashmë për tu mbyllur gojën atyre që thonë dhe mbrojnë të vërtetën.
Ndoshta ka pasur individë çamë që kanë qenë spiunë të gjermanëve, por nuk mundet të përfaqësojnë të tërë Çamërinë dhe të persekutohet një popull i tërë në emër të tyre.
Historiani grek Jorgos Margaritis shkruan se shqiptarët e Çamërisë u rreshtuan në Ushtrinë Çlirimtare Popullore Greke e Shqiptare në shifra rreth 3.000 njerëz.
Në fillim të vitit 1944, në Qeramicë të Filatit u krijua Batalioni IV i përbashkët shqiptaro-grek “Ali Demi” diku me 500 luftëtare, Batalioni hyri në përbërjen e Regjimentit te XV të Ushtrisë Nacional-çlirimtare greke. Në komandën e tij ishin Spiro Shqevi, Muharrem dhe Tahir Demi, Dervish Dojaka, Vehip Hyso, Ali Shane, Kasem Demi, Izet Osmani, Hasan Minga.
Nga Greqia u përzunë për mos tu kthyer më edhe ata shqiptar që ishin rradhitur në forcat partizane greke, një rast e të tillë kemi të dokumentuar rastin e prof.Petrit Demi, babai i politikanit të njohur Leonard Demit. Mësuesi Panajot I. Mici nga Finiqi kujton se Petrit Musa Demi ishte partizan në rradhët e ushtrisë greke ELAS. Në Mars të vitit 1943, një grup partizanësh greke kishin qenë në disa fshatrat e minoritetit për ti mbrojtur nga gjermanët. Midis këtyre partizanëve grek kishte qenë edhe Petrit Musa Demi. Minoritari Panajot I. Mici ka edhe një foto të këtyre partizanëve ku tregon se cili ishte Petrit Musa Demi.
Tashmë e vërteta dihet përse shqiptarët e Çamërisë u përzunë nga Greqia dhe ju hoq shtetësia greke. Pas shumë vitesh kërkimesh dhe vizitash që kam bërë në Epirin grek, në disa fshatra që njihen historikisht si vendbanimet që kanë jetuar shqiptarët erdha në përfundimin se në shumicën e këtyre fshatrave janë vendosur vlleh dhe emigrantë të ardhur nga Azia e Vogël. Këta ardhacak u grabitën shqiptarëve të Epirit n; Greqi, historinë e lavdishme, veshjen popullore, këngët, shtëpitë dhe pronat. Pjesa më e madhe e shqiptarëve ortodoks nga Epiri emigruan për ti shpëtuar racizmit shtetëror jashtë Greqisë dhe brenda saj, thellë në Athinë e Selanik. Disa familje ndërruan edhe mbiemrat e tyre për të humbur gjurmët. Sot, disa deputet dhe kryetar bashkive në Çamëri janë njerëz që vijnë nga familjet e vllahëve që kanë qenë bashkëpunëtor të italianëve dhe gjermanëve.

Jonuz NDREU, dibrani që shërbeu në ushtrinë amerikane

by

Nga Dalip Greca/
Në këto momente ai po vazhdon nje terapi rehabilituse.Trupi i fuqishem mori nje goditje para dy vitesh, por ai nuk dorezohet. I qëndron fort shpreses. Madje nuk ndahet nga komunitetit, ka marre pjesë edhe në ngjarjet festive të komunitetit, vecanerisht ato te Vatrës. Ka marrë pjesë edhe në ngjarje familjare,sic ishte takimi pasmortor që organizoi familja Kupi në kujtim të përcjelljes të së ndjerës Liri Kupi, bashkshortja e Fatbardh Kupit….E ndihmojnë dibranët Jonuz Ndreun që të lëvizë në raste të tilla. Po kush është dibrani, që shërbeu në ushtrinë amerikane, nga SHBA në Gjermani, pasardhësi i denjë i familjes Ndreu, nipit të Eleez Isufit, Gjeneralit me shajak, piramidës antisllave, ?….
Jonuz Ndreu, u arratis dy herë nga Shqipëria. Herën e parë ishte vetëm 17 vjeç. Pas  një qëndrimi prej 21 ditësh në qelitë e burgut në Maqedoni, e rikthyen në Shqipëri. Herën e dytë arriti të kaloi kufirin, por aventura përshkoi njjë kalvar të gjatë vuajtjesh prej 6 vitesh nëpër ish Jugosllavi.Kur kaloi Adiriatikun, në kampet e Italisë, i propozuan që të shërbente në ushtrinë amerikane. Shërbeu pesë vjet në ushtrinë amerikane,nga Kalifornia, në Berlin, në Islandë, në Kolorado dhe sërish në Berlin, një avneturë me plot të papritura.
Jonuz Ndreu është një ndër emigrantët e hershëm, që jeton në ShBA për më shumë se gjysëm shekulli. Ai u arratis nga Shqipëria dhe pas një kalvari plot vuajtjesh që zgjati 6 vite nëpër ish Jugosallavi, kapërceu Adriatikun dhe shkoi në Itali, në kampet e emigrantëve që ishin nën kontrollin e anglo-amerikanëve. Kur e pyesin nëse do të ishte i gatshëm që të rreshtohej në radhët e ushtrisë amerikane, ai pranoi menjëherë, edhe pse ende nuk kishte shkelur në tokën amerikane.
Jonuz Ndreu vjen nga një familje që ka bërë emër dhe ka lënë gjurmë në historinë e Shqipërisë. Ai  është i biri i Cen Elezit dhe nipi i Elez Isufit. Vjen nga dera e madhe e familjes Ndreu të Sllovës të Dibrës. Elez Isufi është një ndër simbolet e kombit, që ka mbetur në historinë kombëtare. Emrin e tij e mbajnë institucione, shoqata kombëtare dhe sheshe e rrugë të Dibrës e Shqipërisë. Kronikat shkruajnë se shtëpia e Elez Isufit ishte shtëpi  bujare. , ku hynin burra me emër si Bajram Curri, Hasan Prishtina, Isa Boletini, Islam Spahia, Ismail Strazimiri, Murat Kaloshi, Dine Hoxha, Halit Lleshi, Sulë Shehu, Hysni Dema, Ali Maliqi, Fiqiri Dinja e shumë të tjerë. Do ta vizitonin këtë shtëpi edhe të huaj, miq të Shqipërisë, duke filluar nga Harry Fullci, zonja angleze Sibil Llojdi, ambasadorë, konsuj, gazetarë, shkrimtarë etj.Pikërisht nga kjo derë vjen Jonuz Ndreu.
Jonuzi, pas arratisjes, shërbeu pesë vjet në ushtrinë amerikane e më pas punoi 37 vjet në të njëjtën kompani amerikane. Ai  ka dalë në pension në vitin 2005, por për çështjen kombëtare nuk do të ketë kurrë pension për të. Nuk ndahet asnjëherë nga veprimtaritë që organizohen në komunitetin shqiptar, për Flamur e komb, për Shqipëri e Kosovë.Shtëpia e tij në Warwick-New York, i ngjan një minimuzeu, ku i gjenë të gjithë simbolet Kombëtare, Flamurin Kuq e Zi, portrete heronjësh të Kombit, kaseta e DVD me këngë e filma shqiptarë, libra e revista shqip, gazeta që flasin për Kombin, koleksionin e revistë “Koha” botim e sponsorizim i familjes Ndreu për më shumë se 40 vjet, etj.
Në shtëpinë e tij nuk mungojnë as kostumet kombëtare, nga zona të ndryshme, ku natyrisht mbizotërojnë ato të krahinës së Dibrës, prej nga ka emgruar ai.Në shtëpi të tij gjen veshje popullore burrash e grash, tirqe me shiritat e zinj karakteristikë, kapuç të bardhë e Xhubletën e  famshme. Ai ndjehet tepër i gëzuar sepse pasardhësit, nipër e mbesa, i veshin kostumet popullore me plot dëshirë, jo vetëm në festat që organizon komuniteti shqiptar, por edhe në veprimtaritë që organizohen nëpër shkollat amerikane, ku ata studiojnë.
 
Aventura e arratisjes nga Shqipëria
Jonuz Ndreu u arartis nga Shqipëria pas një aventure të rrezikshme që zgjati shumë nga moment i ikjes fillestare.Aventura zë fill 60 vite të shkuara.Ishte viti 1949. Ai ishte izoluar në një kamp me punë të detyrueshme në Rrogozhinë, edhe pse ishte vetëm 17 vjeç. Më parë kishte kaluar nëpër kampet e  internimit me punë të detyruar në Berat, Kuçovë, Tiranë, ku punoi për ndërtimin e rrugës Tiranë-Durrës. Më pas e dërguan në kampin e Valiasit.Ishte 6 maj i vitit 1949 kur Jonuz Ndreu mori vendimin e guximshëm për t’u arratisur nga kampi i punës së detyruar  që kishin ngritur komunistët për të dënuar familjet nacionaliste dhe bijtë e tyre.Ishte një arratisje tepër e vështirë edhe për faktin se në momentin e ikjes ata ishin nën mbikqyrjen e policisë dhe me vëzhgim të rreptë apeli. Ishin nëntë vetë kur e morën vendimin: Jonuz Ndreu, Muhamet Kadria, Muhamet Begu, Xhelal Dine, Esat Dine, Nikoll GjonMarku, Tafil Ndreu, Selim Haxhia nga Puka, dhe një emigrant kosovar. Udhëtuan tre ditë e tri net rrugë pa rrugë, shpesh humbën dhe orientimin. Mirëpo kjo s’ishte asgjë me ç’ka u ndodhi më pas.Tetë nga të nëntë të arratisurit nuk e dinin se mes tyre ishte dhe një person i infiltruar nga Sigurimi i Shtetit, fakt, të cilin do ta mësonin më vonë, kur ai do të dorëzohej dhe nuk do të ndiqte aventurën me ta. Ky ishte Selim Haxhija,i cili ishte dhe udhëheqësi i grupit.Duket se ai me qëllim e ngatërroi rrugën, duke i çuar në pritën e forcave të ndjekjes. Kur grupi u ndesh me Forcat e  Ndjekjes të Sigurimit të Shtetit në malet e Skraparit, mbeti i vrarë Esta Dine. Në përpjekje me forcat e sigurimit mbeti dhe djali kosovar, që ishte bashkuar me ata. Duke qenë se dy u vranë dhe një u dorëzua, grupi mbeti me gjashtë vetë, të cilët u përpoqë që t’i humbnin nga sytë forcave të ndjekjes, duke ndryshuar drejtimin e lëvizjes. Morën drejtimin nga ana e Llixhave të Elbasanit, ku mbërritën në mesnatë. Ishin ndarë në dy grupe; në grupin e parë bënte pjesë Jonuz Ndreu, i ndjeri Abdulla Kaloshi dhe Tafil Ndreu. Në grupine  dytë ishin Muhamet Kadriu, Xhelal Dine dhe Nikoll Gjon Marku, i biri i Kapedanit të Mirditës, Gjon Mark Gjoni. Synimi ishte që të shkonin në Dibër, ku e njihnin mirë zonën për t’u hedhur në Jugosllavi, më saktë në Republikën e Maqedonisë, pjesë e ish federatës.Kur mbërritën në Dibër, studiuan mirë kufirin dhe përcaktuan shtegun e kalimit në kohëndërrimin e rojave. Sapo kaluan kufirin shtetëror të Shqipërisë ranë në duart e ushtarëve jugosllavë, të cilët i dërguan menjëherë në burg. Ndreu kujton se në burg, komandant ishte një shqiptar, Mustafa Lleshi, i njohur për bashkëpunim me pushtetin serbo-sllav dhe antishqiptar.Me urdhërin e drejtëpërdrejtë të tij qëndruan 21 ditë të izoluar në qeli.Aso kohe të dy shërbimet, ai i Jugosllavisë dhe i Shqipërisë bashkëpunonin ngushtësisht me njëri-tjetrin.Në këto rrethana, Mustafë Lleshi ua dorëzoi autoriteteve shqiptare. Duke qenë se Jonuzi ishte nën moshë për t’u dënuar në burg e dërguan sërish në kampet e punës së detyrueshme.
Arratisja e dytë
Pas gjashtë muaj izolim nëpër kampe iu krijuan sërish rrethanat për t’u arratisur.Në Vjeshtën e dytë të vitit 1949 ata u ishin afruar sërish në grup fshatrave të Dibrës.Duhet të ketë qenë fundtetori ose fillim nëntori, kur ata i ka takuar i biri i Sheh Haxhisë nga Peshkopia, Selami Shehu dhe u ka treguar se ku ndodheshin tre shokët e tjerë me të cilët grupi i Jonuzit i pat humbur kontaktet gjatë arratisjes së parë. Në fakt grupi tjetër prej kohësh qëndronte i strehuar pikërisht në shtëpinë e Shehut.
Të djegur nga arratisja e pare, kur forcat maqedonse i  patën dorëzuar pas 21 ditësh tek forcat shqiptare të kufirit, ata po përpiqeshin që të vendosnin pika kontakti në Maqedoni që t’i udhëhiqnin matanë kufirit, pa i dorëzuar tek autoritetet maqedonse.Siguruan një marrëveshje me Fik Maliqin, i cili kishte njerëzit e tij në Maqedoni. Marrëveshja që bënë me përfaqësuesit e tij këtej kufirit, siguronte mosdorëzimin tek autoritetet maqedonse.Mirëpo sapo kaluan kufirin, autoritetet e kufirit maqedons i kapën. Veçse këtë herë nuk i plasën në qelitë e burgut, por i dërguan në një kamp të posaçëm që ndodhej në fshatin Trashevë.Aty i mbajtën të izoluar për shtatë muaj.Më pas i transferuan në Sarajevë. Atje i punësuan. Jonuzi kujton se gjatë një viti që qëndroi atje punoi si mekanik. Pasi kaloi ca kohë,i kthyen sërish në Maqedoni.Qëndruan pak kohë në Gostivar.Kalvari nëpr ish Jugosllavi vazhdoi gjatë; nga Gostivari i dërguan në Serbi, duke i mbajtur nën mbikqyrje të rreptë në Pançevo.Kur kishin kaluar tre muaj në Pançevo, Ndreu kujton se kishin ardhë aty dy xhaxhallarët e tij që ishin liruar nga burgu serb.U takua i përmallur me njerëzit e dashur me të cilët i kishte humbur kontaktet prej kohësh. Ata i dhanë lajmin e hidhur se Cen Elezi dhe Dan Kaloshi kishin vdekur.Ata kishin sjellë edhe lajmin e hidhur se Ferit dhe Rushit Sina bashkë me Aqif Nokën, ishin zhdukur pa lënë gjurmë nga kriminelët sllavo maqedonas dhe bashkëpuntorët e tyre shqiptar në Maqedoni,posa ishin arratisur nga Shqipëria.Ç’ishte ndodhë me ta? Tragjedia nuk njihet me detaje, por dihet fakti se u zhdukën.
Gjashtë vjet të rinisë së vet u end Jonuz Ndreu nëpër ish Federatën e Jugosllavisë dhe përherë i trajtuar me dhunë e përbuzje. Në vitin 1955, pasi kishte kaluar përmes një kalvari të gjatë vuajtjesh, ai ndjeu erën e lirisë. Kishte paraqitur kërkesën që të kalonte në perëndim së bashku me shumë shqiptarë të tjerë antikomunistë që kishin braktisur vendin për pak liri. Në pritje të plotësimit të kërkesës, i  dërguan në kampin e njohur për dhunë ndaj shqiptarëve të izoluarëve, atë të  Gerovës.18 muaj qëndruan në atë kamp famkeq. Sapo kapërcyen kufirin i dërguan në kampin e Kapo-s në Italisë. Ky kamp administrohej nga anglo-amerikanët.
Në ushtrinë amerikane, nga SHBA në Gjermani


Ndreu ende ndjen dhimbje të shpirtit nga kalvari i gjatë me plot vuajtje në dhe’ të, por as që mund të krahasohej me vendlindjen, që ishte kthyer në një kamp mizor, të  izoluar, ku gjithëçka ishte nën kontroll, ashtu siç ishte nën kontroll dhe  ndalohej me ligj dhe fjala e lirë, që kishte çmimin e prangave.
Kur ishte në Itali, Jonuzi mendonte vetëm e vetëm se si të mbërrinte në Amerikë, ku ai kishte të afërm.Ndër alternativat që iu paraqitën, ai parapëlqeu që të regjistrohej që në fillim në ushtrinë amerikane.Hartoi kërkesën dhe e paraqiti me dëshirën e vet që të ishte pjesë e ushtrisë më të madhe të botës. Kërkesa iu aprovua menjëherë.Shkoi në ushtrinë amerikane, ku fitoi një tjetër përvojë dhe u dnesh me vështirësi të shumta, që ai i kapërceu me një vullnet të jashtzakonshëm.E caktuan në këmbsori, ku lodhja fizike natyrisht që ishte e madhe. Fillimisht shërbeu në një bazë ushtarake në Karolinën e Jugut.Ishte një ushtar i bindur dhe i përgjigjej me disiplinë kodit të shërbimit ushtarak.Pas tetë muajësh shërbim në Karolinën e Jugut e transferojnë në një tjetër bazë në Kolorado, në Fort Devis.Një përgatitje intensive kreu në këtë bazë, ku fitoi njohuri të plota ushtarake. Tashmë ishte një ushtar i denjë për ushtrinë më të fortë në botë. Pas kësaj përgatitjeje, e priste një tjetër përvojë e re. E dërguan në një bazë ushtarake amerikane në Berlinin perendimor në Gjermani Federale.Është koha e luftës së Ftohtë, kur gjysma e Gjermanisë sfidonte gjysmën tjetër dhe muri ndante një popull përgjysëm. Jonuz Ndreu ruan në kujtesë ngjarje interesante.
Mirëpo në Gjermani nuk i shkoi mirë shëndeti, madje pati një përkeqësim të ndjeshëm dhe e shtruan në spital. Regjimi spitalor vazhdoi për disa kohë. S’’kaloi shumë dhe vjen një urdhër trasferimi; nga Berlini e dërgojnë me shërbim në  Islandë.Një vit qëndroi atje me shërbim, ku fitoi një përvojë të re. Në ishullin në veri të Anglisë, krahas shërbimit, ndikoi për mirë edhe klima; shëndeti i mori për mbarë dhe u përmirësua tërësisht. Pas një viti e transferojnë në Amerikë. Këtë herë në bazën ushtarake Fort Er në Massachusets. U vendos në  Divizionin e dytë të këmbësorisë. Tani shëndeti i mori për mirë, por s’kaloi shumë kohë dhe e trasferojnë sërish nës Berlinin perëndimor.Aty qëndroi 18 muaj, derisa e kreu përfundimisht detyrën për të cilën ishte betuar. E kreu shërbimin ushtarak në mënyrë shembullore.Për rezultate të shkëlqyera në radhët e ushtrisë amerikane atë e graduan Kapter i Parë. Motivacioni që mbart gradimi është “Për merita në Këmbësori”.
Jonuz Ndreu mban, si kujtim nga koha e ushtrisë shumë çertifikata zyrtare ushtarake, Urdhëra vlerësimi, dhurata të shumta nga personalitetet më të larta të Ministrisë së Mbrojtjes Amerikane (DoD), me motivacionin “God Condact”. Ai ruan kujtimet më të bukura nga ushtria,në kujtesë të ushtarëve kolegë mbeti i respektuar si një shok i mirë, ndërsa tek eprorët oficerë si një ushtarë shembullor dhe i displinuar.



Aktiviteti politik
 


Jeta në megrim, Jonuz Ndreut i dha kontakte me personalitetet shqiptare të emigracionit, që ksihin dalë në mërgim në fund të Luftës së Dytë Botërore. Ai kujton se kur ishte në kamp në Itali, shkoi dhe e takoi Isa Ndreu. Më pas u takua me përfaqësues të Komitetit Shqipëria e Lirë, që e kishin qendrën në Romë. Në krye të atyre që i vizituan në kamp ishte Sahit Kryeziu.
Më pas në kamp u vendosën kontakte edhe me përfaqësues të partive politike shqiptare, si përfaqësuesit e Bllokut Kombëtar, të kryesuar nga Ernest Koliqi me Kol Bibë Mirakën, Partia e Ballit Kombëtar, Organizata Kombëtare Lëvizja e Legalitetit, Partia Katundare, dhe përfaqësues të tjerë.
Në SHBA, Jonuz Ndreu hyri me 11 shtator 1957.Për pesë vjet, deri në 11 shtator 1962, jeta e tij ishte nën uniformën ushtarake.Pas lirimit jeta e tij ishte e lirë si qytetar amerikan. Zgjodhi që aktivitetin politik ta zhvillonte duke qenë i regjistruar në radhët e Partisë Katundare, e cila udhëhiqej aso kohe nga Isa Ndreu.Më pas aktiviteti i tij politik i përket organizatës së bashkuar, që quhej “Tripalëshi”. Në këtë bashkim bënte pjesë “Partia Katundare” ,”Bashkimi” dhe Rezistenca Antikomuniste.
Në takimin e vitit 1962 në Madrid të Spanjës, Mbreti Leka I, kërkoi ta bashkonte emigracionin  politik shqiptar jashtë vendit. Bashkimi “Tripalësh” u përfaqësua në takimin e Madridit nga Isa Ndreu dhe Lec Shllaku. Aty u hodh ideja që bashkimi”Tripalësh” të shkrihej në një parti me qëllim që të arrihej më lehtë bashkimi.
Pas Mbledhjes së Madridit, Ndreu kujton se u la që takimi i radhës i forcave antikomuniste të mbahej në Nju Jork. Jonuz Ndreu ka qenë i pranishëm në këtë takim dhe kujton se takimi i forcave politike anti-komuniste në mërgim, udhëhiqej nga Xhaferr Deva.Ndreu ka marrë pjesë gati në të gjitha takimet e organizuara.Ai ruan në kujtesë edhe faktin se kur u tërhoq Xhaferr Deva, kryetar i takimit të Nju Jork-ut u zgjodh Masar Pustina, ish oficer i Gardës së Mbretit Zog.Në takimet e nju Jork-ut, u diskutua shumë për riorganizmin e mërgatës politike dhe u kërkua bashkrendim i veprimeve për rrëzimin e komunizmit. Pjesmarrja e Bllokut Indipendent nuk mund të merrte pjesë në këtë bashkim për arsye se ky grupim politik kishte të pranishme një fraksion të saj, Partinë e Rezistencës, e cila, konsiderohej si degë e shkëputur nga Blloku Indipendent.Alternativa e vetme ishte që të trija partitë të shkriheshin kështu që të bëhej pjesë edhe Blloku Indipendent. Shkrirja nuk qe e lehtë, dolën vështirësi pas vështirësishë. Partia e Rezistencës,e cila kishte në krye Ndue Pjetër GjonMarku, e kundërshtoi bashkimin. Në këto rrethana takimi  konsiderohej i dështuar. Nga ana e tij, kryetari i Partisë “Bashkimi Kombëtar”, Loro Stajko, u bëri thirrje pjesmarrësve që të arrihej me çdo kusht bashkimi. Ai ishte gati që të jepte dorëheqjen nga posti i kryetarit të partisë, nëse konsiderohej faktor i dështimit të bashkimit. Që në atë moment ai vullnetarisht doli nga radhët e partisë që përfaqësonte, duke u deklaruar në radhët e Partisë Katundare. Ndreu kujton se diskutimi i Loro Stajkës  u shoqërua me duartrokitje.
Pas kësaj u vendos që partitë e “Tripalësh”-t, të mbanin një kongres, i cili do të kishte mandatin e zgjedhjes së një kryetari. Partia që do të dilte nga shkrirja do të njihej me emrin “Bashkimi Kombëtar”.
Formacioni politik e mbajti kongresin e vet të parë në Firence të Italisë. Pikërisht në këtë kongres u pagëzua me emrin që ka edhe sot ”Bashkimi Kombëtar Shqiptar”. Kryetar u zgjodh Isa Ndreu dhe sekretar Lec Shllaku, ndërsa zv/kryetar Adem Hodo dhe Loro Stajko.Partia kishte edhe revistën e saj “Koha Jonë”, e cila për 40 vjet u botua rregullisht dhe informoi mërgatën, duke patur si sponsër familjen Ndreu.
Jonuz Ndreu ka qenë aktiv në radhët e  kësaj partie.Ai është zgjedhur vazhdimisht anëtar i kryesisë së Bashkimit Kombëtar, duke qenë shumë aktiv në SHBA.Ai thotë se ka punuar pa u lodhur duke kryer të gjitha detyrimet ndaj Partisë.Duke qenë në krye të partisë për shumë kohë ai ka pasur marrdhënie shumë të mira me të gjitha organizatat, shoqatat dhe entet fetare në SHBA.
 Ndreu tregon për Illyria-n se raportetet me Bllokun, Legalitetin, Ballin Kombëtar, Vatrën; me Kishën dhe Xhaminë, kanë qenë të shkëlqyera. Ai ka përfaqësuar në çdo aktivitet me karakter kombëtar dhe politik partinë, Bashkimin Kombëtar Shqiptarë (BKSH), të cilën, e udhëheq për shumë vjet në Amerikë. Ka marrë pjesë si i deleguar nderi në të gjitha kongreset e Legalitetit, takimet e Ballit Kombëtar dhe të Komitetit Shqipëria e Lirë, si dhe të Vatrës. Ka qenë i pranishëm si përfaqësues i partisë BKSH, në të gjitha festat e flamurit , demostratat e protestat kundër regjimit komunist në Shqipëri, dhe ato për lirinë dhe të drejtat e shqiptarëve në Kosovë, e të gjitha trojet etnike. 
 
 
37 vjet punë në të njëjtën kompani

 

Jonuz Ndreu nuk ia ka përtuar punës. Zellin dhe dispiplinën që tregoi në ushtrinë amerikane,i tregoi edhe në punë të përditshme. Pas ushtrisë ai nisi punë në kompaninë amerikane Daglas Management, ku për shumë kohë punoi si supervajzer.
Kjo kompani, thotë ai, ndërroi shpesh emra më pas, por pronarët mbetën po ata.Në këtë kompani ai punoi që nga viti 1968 dhe deri në vitin 2005, kohë kur doli në pension.Pra 37 vite ai i kaloi në të njëjtën kompani, duke punuar në të njëjtin pozicion. Punëtori i mirë i bën vend vetes. Kurrë nuk pati një vrejtje nga menaxherët, gjithëmonë u mor shembull. Kompania nuk e lëshoi as kur ai pati lëndime trupore si shkak i një aksidenti të rëndë komunikacioni në vitin 1982.
Kompania pas aksidentit i qëndroi afër duke përballuar me fondete  veta të gjitha shërbimet spitalore. Ajo vuri në dispozicion të tij një shumë të madhe dollarësh, me të cilat përballoi jo vetëm operacionet që iu desh të kryente në spital, por edhe shërbimet e më pasme, përfshi dhe terapitë, deri në shërimin e  tij të plotë.
Ndërsa, pas 37 viteve punë, me 25 maj 2005, kur ai doli në pension, kompania i dhuroi edhe një tjetër befasi të këndshme; një çek me vleftën e 25 mijë dollarëve. Ai u ndje shumë i emocionuar dhe falenderoi me zemër kompaninë.Me rastin e daljes në pension ai ftoi disa nga miqtë  e tij dhe së bashku me rrethin familjar e festoi.Mes të ftuarëve ishin: kryetari i Vatrës, z. Agim Karagjozi, dr Gjon Buçaj,  Agim Rexhaj, Zef Balaj, Zef Përndocaj, Hajdar Tonuzi, e shumë miq të tjerë.
Nga ajo festë ai ruan një dhuratë të çmuar, që Vatra ia dhuroi me rastin e daljes në pension, një pikturë  e Heroit tonë Kombëtar Gjergj – Kastrioti Skënderbeut.
Si nacionalist dhe luftëtar i vendosur antikomunist, Ndreu është ndjerë i gëzuar kur ra komunizmi në Shqipëri. Që nag viti 1992, fitorja e demokracisë shqiptare, ai e ka vizituar 15 herë Shqipërinë. Pas 50 viteve në mërgim, shkoi në vendlindjen e tij, në Sllovë të Dibrës dhe u çmall me kujtimet e fëmijërisë.U ndje tepër i mallëngjyer sepse gjeti gjallë edhe më të moshuarit e fisit të madh Ndreu.Edhe pse në moshë të thyer, Jonuz Ndreu me zemër e mendje ndjehet atje në Sllovën e tij malore, në kufi me Kukësin.



Krenari  për identitetin shqiptar
Jonuz Ndreu dhe bashkëshortja Bale, i gëzohen nipërve dhe mbesave dhe janë përpjekur që t’i përkundin ata nën ninullat dhe rrëfenjat për kombin shqiptar. Duke i marrë me vete nëpër festat dhe tubimet shqiptare, duke i veshur me kostume kombëtare të blera në Shqipëri,u kanë përcjellë një dashuri të qëndrushme për simbolikën kombëtare dhe ndjehen krenarë që i përkasin kombit shqiptar.
Nipi i Ndreve dhe it ë ndjerit Imam Isa Hoxha, Bahri Hoxha, u kishte folë prej kohësh prindërve për një festival ndërkombëtar të trashëgimisë, që do të organizohej në Nju Xhersi. Gjyshri Jonuz i kishin blerë një kostium dibran dhe Flamurin Kombëtar. Festivali për fëmijë do të organizohej në Teatrin e qytezës Emerson. I titulluar “One Word”-“Një Botë” synimi i organizatorëve ishte që të parakalonte para syve të shikuesve të shumtë kultura etnografike e shumë vendeve të botës, që jetojnë në shtetin e  Nju Xhersit.Organizatore e këtij festivali ishte shkolla ‘PATRICK m. Villano”, e cila e ka kthyer në traditë të përvitshme këtë ngjarje me përmasa shumëetnike, që ka fituar statusin e veprimtarive të qytetit dhe ndiqet edhe nga autoritetet e bashkisë.
Në këtë festival bëhet parakalimi tradicional, ku fëmijët përfaqësues të kulturave etnike vishen me kostume të shtetit përfaqësues. Këtë vit në festivalin ndërkombëtar të trashëgimisë ”Një Botë” u paraqitën 25 shtete nga kontinente të ndryshëm, që ekspozuan etnosin e kombeve nga vijnë prindërit e tyre. Ndër shtetet përfaqësuese u renditen: Shqipëria, Italia, Hungaria, Panamaja, Filipinet, Portugalia, Kroacia, Kina, Izraeli, Tailanda, India, Arabia Saudite, Spanja, Meksika, Ukraina, Rusia, Porto Riko, Polonia, Armenia, Afrika e Jugut, Skocia, Indonezia, Australia, Libani, Egjypti,Koreja e Jugut etj. Shqipëria, për të tretin vit radhazi, është përfaqësuar nga Bahri Hoxha, i biri i Afrim dhe Emira Hoxhës, nip i Jonuz Ndreut dhe Imam Isa Hoxhës.I veshur me kostumin karakteristik të Dibrës, dhe me flamurin kuq e zi të kombit shqiptar, Bahriu ka parakaluar para pjesmarrësve të shumtë dhe i ndjekur me emocion nga nëna e tij Emira, gjyshi Jonuz Ndreu dhe gjyshja Bale, që e kanë kurajuar me buzqeshje e duartrokitje. Bahriu është vetëm 8 vjeç, por tashmë ai ka një përvojë jo të vogël, ku për tre vjet radhazi përfaqëson Dibrën dhe Shqipërinë në këtë festival të përvitshëm të trashëgimisë  kulturore. Festivali i trashëgimisë kulturore, që ka formën e një parade, ku ftohen fëmijët e shkollave fillore të Nju Xhers-it të përcjellin trashëgimin e kombeve nga vijnë prindërit e tyre, ka fituar statusin e një ngjarjeje shumë të vlerësuar në këtë shtet. Gazeta e qytetit shkroi shumë për këtë ngjarje dhe mes të tjerash u botuan disa fotografi, ku paraqitej dhe shqiptari, Bahri Hoxha dhe të afërmit që e shoqëronin në paradë….
MiqtJonuz NDREU, dibrani që shërbeu në ushtrinë amerikane, nga SHBA në Gjermani
Në këto momente ai po vazhdon nje terapi rehabilituse. Trupi i fuqishem mori nje goditje, por ai nuk dorezohet. I qëndron fort shpreses. Madje nuk ndahet nga komunitetit, ka marre pjesë edhe në ngjarjet festive të komunitetit, vecanerisht ato te Vatrës. Ka marrë pjesë edhe në ngjarje familjare, sic ishte takimi pasmortor qv organizoi familja Kupi në kujtim të përcjelljes të së ndjerës Liri Kupi, bashkshortja e Fatbardh Kupit….E ndihmojnë dibranët që të lëvizë në raste të tilla. Po kush është dibrani, që shërbeu në ushtrinë amerikane, nga SHBA në Gjermani?….
Jonuz Ndreu, u arratis dy herë nga Shqipëria. Herën e parë ishte vetëm 17 vjeç. Pas  një qëndrimi prej 21 ditësh në qelitë e burgut në Maqedoni, e rikthyen në Shqipëri. Herën e dytë arriti të kaloi kufirin, por aventura përshkoi njjë kalvar të gjatë vuajtjesh prej 6 vitesh nëpër ish Jugosllavi.Kur kaloi Adiriatikun, në kampet e Italisë, i propozuan që të shërbente në ushtrinë amerikane. Shërbeu pesë vjet në ushtrinë amerikane,nga Kalifornia, në Berlin, në Islandë, në Kolorado dhe sërish në Berlin, një avneturë me plot të papritura.
Nga Dalip Greca
Jonuz Ndreu është një ndër emigrantët e hershëm, që jeton në ShBA për më shumë se gjysëm shekulli. Ai u arratis nga Shqipëria dhe pas një kalvari plot vuajtjesh që zgjati 6 vite nëpër ish Jugosallavi, kapërceu Adriatikun dhe shkoi në Itali, në kampet e emigrantëve që ishin nën kontrollin e anglo-amerikanëve. Kur e pyesin nëse do të ishte i gatshëm që të rreshtohej në radhët e ushtrisë amerikane, ai pranoi menjëherë, edhe pse ende nuk kishte shkelur në tokën amerikane.
Jonuz Ndreu vjen nga një familje që ka bërë emër dhe ka lënë gjurmë në historinë e Shqipërisë. Ai  është i biri i Cen Elezit dhe nipi i Elez Isufit. Vjen nga dera e madhe e familjes Ndreu të Sllovës të Dibrës. Elez Isufi është një ndër simbolet e kombit, që ka mbetur në historinë kombëtare. Emrin e tij e mbajnë institucione, shoqata kombëtare dhe sheshe e rrugë të Dibrës e Shqipërisë. Kronikat shkruajnë se shtëpia e Elez Isufit ishte shtëpi  bujare. , ku hynin burra me emër si Bajram Curri, Hasan Prishtina, Isa Boletini, Islam Spahia, Ismail Strazimiri, Murat Kaloshi, Dine Hoxha, Halit Lleshi, Sulë Shehu, Hysni Dema, Ali Maliqi, Fiqiri Dinja e shumë të tjerë. Do ta vizitonin këtë shtëpi edhe të huaj, miq të Shqipërisë, duke filluar nga Harry Fullci, zonja angleze Sibil Llojdi, ambasadorë, konsuj, gazetarë, shkrimtarë etj.Pikërisht nga kjo derë vjen Jonuz Ndreu.
Jonuzi, pas arratisjes, shërbeu pesë vjet në ushtrinë amerikane e më pas punoi 37 vjet në të njëjtën kompani amerikane. Ai  ka dalë në pension në vitin 2005, por për çështjen kombëtare nuk do të ketë kurrë pension për të. Nuk ndahet asnjëherë nga veprimtaritë që organizohen në komunitetin shqiptar, për Flamur e komb, për Shqipëri e Kosovë.Shtëpia e tij në Warwick-New York, i ngjan një minimuzeu, ku i gjenë të gjithë simbolet Kombëtare, Flamurin Kuq e Zi, portrete heronjësh të Kombit, kaseta e DVD me këngë e filma shqiptarë, libra e revista shqip, gazeta që flasin për Kombin, koleksionin e revistë “Koha” botim e sponsorizim i familjes Ndreu për më shumë se 40 vjet, etj.
Në shtëpinë e tij nuk mungojnë as kostumet kombëtare, nga zona të ndryshme, ku natyrisht mbizotërojnë ato të krahinës së Dibrës, prej nga ka emgruar ai.Në shtëpi të tij gjen veshje popullore burrash e grash, tirqe me shiritat e zinj karakteristikë, kapuç të bardhë e Xhubletën e  famshme. Ai ndjehet tepër i gëzuar sepse pasardhësit, nipër e mbesa, i veshin kostumet popullore me plot dëshirë, jo vetëm në festat që organizon komuniteti shqiptar, por edhe në veprimtaritë që organizohen nëpër shkollat amerikane, ku ata studiojnë.
 
Aventura e arratisjes nga Shqipëria
Jonuz Ndreu u arartis nga Shqipëria pas një aventure të rrezikshme që zgjati shumë nga moment i ikjes fillestare.Aventura zë fill 60 vite të shkuara.Ishte viti 1949. Ai ishte izoluar në një kamp me punë të detyrueshme në Rrogozhinë, edhe pse ishte vetëm 17 vjeç. Më parë kishte kaluar nëpër kampet e  internimit me punë të detyruar në Berat, Kuçovë, Tiranë, ku punoi për ndërtimin e rrugës Tiranë-Durrës. Më pas e dërguan në kampin e Valiasit.Ishte 6 maj i vitit 1949 kur Jonuz Ndreu mori vendimin e guximshëm për t’u arratisur nga kampi i punës së detyruar  që kishin ngritur komunistët për të dënuar familjet nacionaliste dhe bijtë e tyre.Ishte një arratisje tepër e vështirë edhe për faktin se në momentin e ikjes ata ishin nën mbikqyrjen e policisë dhe me vëzhgim të rreptë apeli. Ishin nëntë vetë kur e morën vendimin: Jonuz Ndreu, Muhamet Kadria, Muhamet Begu, Xhelal Dine, Esat Dine, Nikoll GjonMarku, Tafil Ndreu, Selim Haxhia nga Puka, dhe një emigrant kosovar. Udhëtuan tre ditë e tri net rrugë pa rrugë, shpesh humbën dhe orientimin. Mirëpo kjo s’ishte asgjë me ç’ka u ndodhi më pas.Tetë nga të nëntë të arratisurit nuk e dinin se mes tyre ishte dhe një person i infiltruar nga Sigurimi i Shtetit, fakt, të cilin do ta mësonin më vonë, kur ai do të dorëzohej dhe nuk do të ndiqte aventurën me ta. Ky ishte Selim Haxhija,i cili ishte dhe udhëheqësi i grupit.Duket se ai me qëllim e ngatërroi rrugën, duke i çuar në pritën e forcave të ndjekjes. Kur grupi u ndesh me Forcat e  Ndjekjes të Sigurimit të Shtetit në malet e Skraparit, mbeti i vrarë Esta Dine. Në përpjekje me forcat e sigurimit mbeti dhe djali kosovar, që ishte bashkuar me ata. Duke qenë se dy u vranë dhe një u dorëzua, grupi mbeti me gjashtë vetë, të cilët u përpoqë që t’i humbnin nga sytë forcave të ndjekjes, duke ndryshuar drejtimin e lëvizjes. Morën drejtimin nga ana e Llixhave të Elbasanit, ku mbërritën në mesnatë. Ishin ndarë në dy grupe; në grupin e parë bënte pjesë Jonuz Ndreu, i ndjeri Abdulla Kaloshi dhe Tafil Ndreu. Në grupine  dytë ishin Muhamet Kadriu, Xhelal Dine dhe Nikoll Gjon Marku, i biri i Kapedanit të Mirditës, Gjon Mark Gjoni. Synimi ishte që të shkonin në Dibër, ku e njihnin mirë zonën për t’u hedhur në Jugosllavi, më saktë në Republikën e Maqedonisë, pjesë e ish federatës.Kur mbërritën në Dibër, studiuan mirë kufirin dhe përcaktuan shtegun e kalimit në kohëndërrimin e rojave. Sapo kaluan kufirin shtetëror të Shqipërisë ranë në duart e ushtarëve jugosllavë, të cilët i dërguan menjëherë në burg. Ndreu kujton se në burg, komandant ishte një shqiptar, Mustafa Lleshi, i njohur për bashkëpunim me pushtetin serbo-sllav dhe antishqiptar.Me urdhërin e drejtëpërdrejtë të tij qëndruan 21 ditë të izoluar në qeli.Aso kohe të dy shërbimet, ai i Jugosllavisë dhe i Shqipërisë bashkëpunonin ngushtësisht me njëri-tjetrin.Në këto rrethana, Mustafë Lleshi ua dorëzoi autoriteteve shqiptare. Duke qenë se Jonuzi ishte nën moshë për t’u dënuar në burg e dërguan sërish në kampet e punës së detyrueshme.
Arratisja e dytë
Pas gjashtë muaj izolim nëpër kampe iu krijuan sërish rrethanat për t’u arratisur.Në Vjeshtën e dytë të vitit 1949 ata u ishin afruar sërish në grup fshatrave të Dibrës.Duhet të ketë qenë fundtetori ose fillim nëntori, kur ata i ka takuar i biri i Sheh Haxhisë nga Peshkopia, Selami Shehu dhe u ka treguar se ku ndodheshin tre shokët e tjerë me të cilët grupi i Jonuzit i pat humbur kontaktet gjatë arratisjes së parë. Në fakt grupi tjetër prej kohësh qëndronte i strehuar pikërisht në shtëpinë e Shehut.
Të djegur nga arratisja e pare, kur forcat maqedonse i  patën dorëzuar pas 21 ditësh tek forcat shqiptare të kufirit, ata po përpiqeshin që të vendosnin pika kontakti në Maqedoni që t’i udhëhiqnin matanë kufirit, pa i dorëzuar tek autoritetet maqedonse.Siguruan një marrëveshje me Fik Maliqin, i cili kishte njerëzit e tij në Maqedoni. Marrëveshja që bënë me përfaqësuesit e tij këtej kufirit, siguronte mosdorëzimin tek autoritetet maqedonse.Mirëpo sapo kaluan kufirin, autoritetet e kufirit maqedons i kapën. Veçse këtë herë nuk i plasën në qelitë e burgut, por i dërguan në një kamp të posaçëm që ndodhej në fshatin Trashevë.Aty i mbajtën të izoluar për shtatë muaj.Më pas i transferuan në Sarajevë. Atje i punësuan. Jonuzi kujton se gjatë një viti që qëndroi atje punoi si mekanik. Pasi kaloi ca kohë,i kthyen sërish në Maqedoni.Qëndruan pak kohë në Gostivar.Kalvari nëpr ish Jugosllavi vazhdoi gjatë; nga Gostivari i dërguan në Serbi, duke i mbajtur nën mbikqyrje të rreptë në Pançevo.Kur kishin kaluar tre muaj në Pançevo, Ndreu kujton se kishin ardhë aty dy xhaxhallarët e tij që ishin liruar nga burgu serb.U takua i përmallur me njerëzit e dashur me të cilët i kishte humbur kontaktet prej kohësh. Ata i dhanë lajmin e hidhur se Cen Elezi dhe Dan Kaloshi kishin vdekur.Ata kishin sjellë edhe lajmin e hidhur se Ferit dhe Rushit Sina bashkë me Aqif Nokën, ishin zhdukur pa lënë gjurmë nga kriminelët sllavo maqedonas dhe bashkëpuntorët e tyre shqiptar në Maqedoni,posa ishin arratisur nga Shqipëria.Ç’ishte ndodhë me ta? Tragjedia nuk njihet me detaje, por dihet fakti se u zhdukën.
Gjashtë vjet të rinisë së vet u end Jonuz Ndreu nëpër ish Federatën e Jugosllavisë dhe përherë i trajtuar me dhunë e përbuzje. Në vitin 1955, pasi kishte kaluar përmes një kalvari të gjatë vuajtjesh, ai ndjeu erën e lirisë. Kishte paraqitur kërkesën që të kalonte në perëndim së bashku me shumë shqiptarë të tjerë antikomunistë që kishin braktisur vendin për pak liri. Në pritje të plotësimit të kërkesës, i  dërguan në kampin e njohur për dhunë ndaj shqiptarëve të izoluarëve, atë të  Gerovës.18 muaj qëndruan në atë kamp famkeq. Sapo kapërcyen kufirin i dërguan në kampin e Kapo-s në Italisë. Ky kamp administrohej nga anglo-amerikanët.
Në ushtrinë amerikane, nga SHBA në Gjermani


Ndreu ende ndjen dhimbje të shpirtit nga kalvari i gjatë me plot vuajtje në dhe’ të, por as që mund të krahasohej me vendlindjen, që ishte kthyer në një kamp mizor, të  izoluar, ku gjithëçka ishte nën kontroll, ashtu siç ishte nën kontroll dhe  ndalohej me ligj dhe fjala e lirë, që kishte çmimin e prangave.
Kur ishte në Itali, Jonuzi mendonte vetëm e vetëm se si të mbërrinte në Amerikë, ku ai kishte të afërm.Ndër alternativat që iu paraqitën, ai parapëlqeu që të regjistrohej që në fillim në ushtrinë amerikane.Hartoi kërkesën dhe e paraqiti me dëshirën e vet që të ishte pjesë e ushtrisë më të madhe të botës. Kërkesa iu aprovua menjëherë.Shkoi në ushtrinë amerikane, ku fitoi një tjetër përvojë dhe u dnesh me vështirësi të shumta, që ai i kapërceu me një vullnet të jashtzakonshëm.E caktuan në këmbsori, ku lodhja fizike natyrisht që ishte e madhe. Fillimisht shërbeu në një bazë ushtarake në Karolinën e Jugut.Ishte një ushtar i bindur dhe i përgjigjej me disiplinë kodit të shërbimit ushtarak.Pas tetë muajësh shërbim në Karolinën e Jugut e transferojnë në një tjetër bazë në Kolorado, në Fort Devis.Një përgatitje intensive kreu në këtë bazë, ku fitoi njohuri të plota ushtarake. Tashmë ishte një ushtar i denjë për ushtrinë më të fortë në botë. Pas kësaj përgatitjeje, e priste një tjetër përvojë e re. E dërguan në një bazë ushtarake amerikane në Berlinin perendimor në Gjermani Federale.Është koha e luftës së Ftohtë, kur gjysma e Gjermanisë sfidonte gjysmën tjetër dhe muri ndante një popull përgjysëm. Jonuz Ndreu ruan në kujtesë ngjarje interesante.
Mirëpo në Gjermani nuk i shkoi mirë shëndeti, madje pati një përkeqësim të ndjeshëm dhe e shtruan në spital. Regjimi spitalor vazhdoi për disa kohë. S’’kaloi shumë dhe vjen një urdhër trasferimi; nga Berlini e dërgojnë me shërbim në  Islandë.Një vit qëndroi atje me shërbim, ku fitoi një përvojë të re. Në ishullin në veri të Anglisë, krahas shërbimit, ndikoi për mirë edhe klima; shëndeti i mori për mbarë dhe u përmirësua tërësisht. Pas një viti e transferojnë në Amerikë. Këtë herë në bazën ushtarake Fort Er në Massachusets. U vendos në  Divizionin e dytë të këmbësorisë. Tani shëndeti i mori për mirë, por s’kaloi shumë kohë dhe e trasferojnë sërish nës Berlinin perëndimor.Aty qëndroi 18 muaj, derisa e kreu përfundimisht detyrën për të cilën ishte betuar. E kreu shërbimin ushtarak në mënyrë shembullore.Për rezultate të shkëlqyera në radhët e ushtrisë amerikane atë e graduan Kapter i Parë. Motivacioni që mbart gradimi është “Për merita në Këmbësori”.
Jonuz Ndreu mban, si kujtim nga koha e ushtrisë shumë çertifikata zyrtare ushtarake, Urdhëra vlerësimi, dhurata të shumta nga personalitetet më të larta të Ministrisë së Mbrojtjes Amerikane (DoD), me motivacionin “God Condact”. Ai ruan kujtimet më të bukura nga ushtria,në kujtesë të ushtarëve kolegë mbeti i respektuar si një shok i mirë, ndërsa tek eprorët oficerë si një ushtarë shembullor dhe i displinuar.



Aktiviteti politik
 


Jeta në megrim, Jonuz Ndreut i dha kontakte me personalitetet shqiptare të emigracionit, që ksihin dalë në mërgim në fund të Luftës së Dytë Botërore. Ai kujton se kur ishte në kamp në Itali, shkoi dhe e takoi Isa Ndreu. Më pas u takua me përfaqësues të Komitetit Shqipëria e Lirë, që e kishin qendrën në Romë. Në krye të atyre që i vizituan në kamp ishte Sahit Kryeziu.
Më pas në kamp u vendosën kontakte edhe me përfaqësues të partive politike shqiptare, si përfaqësuesit e Bllokut Kombëtar, të kryesuar nga Ernest Koliqi me Kol Bibë Mirakën, Partia e Ballit Kombëtar, Organizata Kombëtare Lëvizja e Legalitetit, Partia Katundare, dhe përfaqësues të tjerë.
Në SHBA, Jonuz Ndreu hyri me 11 shtator 1957.Për pesë vjet, deri në 11 shtator 1962, jeta e tij ishte nën uniformën ushtarake.Pas lirimit jeta e tij ishte e lirë si qytetar amerikan. Zgjodhi që aktivitetin politik ta zhvillonte duke qenë i regjistruar në radhët e Partisë Katundare, e cila udhëhiqej aso kohe nga Isa Ndreu.Më pas aktiviteti i tij politik i përket organizatës së bashkuar, që quhej “Tripalëshi”. Në këtë bashkim bënte pjesë “Partia Katundare” ,”Bashkimi” dhe Rezistenca Antikomuniste.
Në takimin e vitit 1962 në Madrid të Spanjës, Mbreti Leka I, kërkoi ta bashkonte emigracionin  politik shqiptar jashtë vendit. Bashkimi “Tripalësh” u përfaqësua në takimin e Madridit nga Isa Ndreu dhe Lec Shllaku. Aty u hodh ideja që bashkimi”Tripalësh” të shkrihej në një parti me qëllim që të arrihej më lehtë bashkimi.
Pas Mbledhjes së Madridit, Ndreu kujton se u la që takimi i radhës i forcave antikomuniste të mbahej në Nju Jork. Jonuz Ndreu ka qenë i pranishëm në këtë takim dhe kujton se takimi i forcave politike anti-komuniste në mërgim, udhëhiqej nga Xhaferr Deva.Ndreu ka marrë pjesë gati në të gjitha takimet e organizuara.Ai ruan në kujtesë edhe faktin se kur u tërhoq Xhaferr Deva, kryetar i takimit të Nju Jork-ut u zgjodh Masar Pustina, ish oficer i Gardës së Mbretit Zog.Në takimet e nju Jork-ut, u diskutua shumë për riorganizmin e mërgatës politike dhe u kërkua bashkrendim i veprimeve për rrëzimin e komunizmit. Pjesmarrja e Bllokut Indipendent nuk mund të merrte pjesë në këtë bashkim për arsye se ky grupim politik kishte të pranishme një fraksion të saj, Partinë e Rezistencës, e cila, konsiderohej si degë e shkëputur nga Blloku Indipendent.Alternativa e vetme ishte që të trija partitë të shkriheshin kështu që të bëhej pjesë edhe Blloku Indipendent. Shkrirja nuk qe e lehtë, dolën vështirësi pas vështirësishë. Partia e Rezistencës,e cila kishte në krye Ndue Pjetër GjonMarku, e kundërshtoi bashkimin. Në këto rrethana takimi  konsiderohej i dështuar. Nga ana e tij, kryetari i Partisë “Bashkimi Kombëtar”, Loro Stajko, u bëri thirrje pjesmarrësve që të arrihej me çdo kusht bashkimi. Ai ishte gati që të jepte dorëheqjen nga posti i kryetarit të partisë, nëse konsiderohej faktor i dështimit të bashkimit. Që në atë moment ai vullnetarisht doli nga radhët e partisë që përfaqësonte, duke u deklaruar në radhët e Partisë Katundare. Ndreu kujton se diskutimi i Loro Stajkës  u shoqërua me duartrokitje.
Pas kësaj u vendos që partitë e “Tripalësh”-t, të mbanin një kongres, i cili do të kishte mandatin e zgjedhjes së një kryetari. Partia që do të dilte nga shkrirja do të njihej me emrin “Bashkimi Kombëtar”.
Formacioni politik e mbajti kongresin e vet të parë në Firence të Italisë. Pikërisht në këtë kongres u pagëzua me emrin që ka edhe sot ”Bashkimi Kombëtar Shqiptar”. Kryetar u zgjodh Isa Ndreu dhe sekretar Lec Shllaku, ndërsa zv/kryetar Adem Hodo dhe Loro Stajko.Partia kishte edhe revistën e saj “Koha Jonë”, e cila për 40 vjet u botua rregullisht dhe informoi mërgatën, duke patur si sponsër familjen Ndreu.
Jonuz Ndreu ka qenë aktiv në radhët e  kësaj partie.Ai është zgjedhur vazhdimisht anëtar i kryesisë së Bashkimit Kombëtar, duke qenë shumë aktiv në SHBA.Ai thotë se ka punuar pa u lodhur duke kryer të gjitha detyrimet ndaj Partisë.Duke qenë në krye të partisë për shumë kohë ai ka pasur marrdhënie shumë të mira me të gjitha organizatat, shoqatat dhe entet fetare në SHBA.
 Ndreu tregon për Illyria-n se raportetet me Bllokun, Legalitetin, Ballin Kombëtar, Vatrën; me Kishën dhe Xhaminë, kanë qenë të shkëlqyera. Ai ka përfaqësuar në çdo aktivitet me karakter kombëtar dhe politik partinë, Bashkimin Kombëtar Shqiptarë (BKSH), të cilën, e udhëheq për shumë vjet në Amerikë. Ka marrë pjesë si i deleguar nderi në të gjitha kongreset e Legalitetit, takimet e Ballit Kombëtar dhe të Komitetit Shqipëria e Lirë, si dhe të Vatrës. Ka qenë i pranishëm si përfaqësues i partisë BKSH, në të gjitha festat e flamurit , demostratat e protestat kundër regjimit komunist në Shqipëri, dhe ato për lirinë dhe të drejtat e shqiptarëve në Kosovë, e të gjitha trojet etnike. 
 
 
37 vjet punë në të njëjtën kompani

 

Jonuz Ndreu nuk ia ka përtuar punës. Zellin dhe dispiplinën që tregoi në ushtrinë amerikane,i tregoi edhe në punë të përditshme. Pas ushtrisë ai nisi punë në kompaninë amerikane Daglas Management, ku për shumë kohë punoi si supervajzer.
Kjo kompani, thotë ai, ndërroi shpesh emra më pas, por pronarët mbetën po ata.Në këtë kompani ai punoi që nga viti 1968 dhe deri në vitin 2005, kohë kur doli në pension.Pra 37 vite ai i kaloi në të njëjtën kompani, duke punuar në të njëjtin pozicion. Punëtori i mirë i bën vend vetes. Kurrë nuk pati një vrejtje nga menaxherët, gjithëmonë u mor shembull. Kompania nuk e lëshoi as kur ai pati lëndime trupore si shkak i një aksidenti të rëndë komunikacioni në vitin 1982.
Kompania pas aksidentit i qëndroi afër duke përballuar me fondete  veta të gjitha shërbimet spitalore. Ajo vuri në dispozicion të tij një shumë të madhe dollarësh, me të cilat përballoi jo vetëm operacionet që iu desh të kryente në spital, por edhe shërbimet e më pasme, përfshi dhe terapitë, deri në shërimin e  tij të plotë.
Ndërsa, pas 37 viteve punë, me 25 maj 2005, kur ai doli në pension, kompania i dhuroi edhe një tjetër befasi të këndshme; një çek me vleftën e 25 mijë dollarëve. Ai u ndje shumë i emocionuar dhe falenderoi me zemër kompaninë.Me rastin e daljes në pension ai ftoi disa nga miqtë  e tij dhe së bashku me rrethin familjar e festoi.Mes të ftuarëve ishin: kryetari i Vatrës, z. Agim Karagjozi, dr Gjon Buçaj,  Agim Rexhaj, Zef Balaj, Zef Përndocaj, Hajdar Tonuzi, e shumë miq të tjerë.
Nga ajo festë ai ruan një dhuratë të çmuar, që Vatra ia dhuroi me rastin e daljes në pension, një pikturë  e Heroit tonë Kombëtar Gjergj – Kastrioti Skënderbeut.
Si nacionalist dhe luftëtar i vendosur antikomunist, Ndreu është ndjerë i gëzuar kur ra komunizmi në Shqipëri. Që nag viti 1992, fitorja e demokracisë shqiptare, ai e ka vizituar 15 herë Shqipërinë. Pas 50 viteve në mërgim, shkoi në vendlindjen e tij, në Sllovë të Dibrës dhe u çmall me kujtimet e fëmijërisë.U ndje tepër i mallëngjyer sepse gjeti gjallë edhe më të moshuarit e fisit të madh Ndreu.Edhe pse në moshë të thyer, Jonuz Ndreu me zemër e mendje ndjehet atje në Sllovën e tij malore, në kufi me Kukësin.



Krenari  për identitetin shqiptar
Jonuz Ndreu dhe bashkëshortja Bale, i gëzohen nipërve dhe mbesave dhe janë përpjekur që t’i përkundin ata nën ninullat dhe rrëfenjat për kombin shqiptar. Duke i marrë me vete nëpër festat dhe tubimet shqiptare, duke i veshur me kostume kombëtare të blera në Shqipëri,u kanë përcjellë një dashuri të qëndrushme për simbolikën kombëtare dhe ndjehen krenarë që i përkasin kombit shqiptar.
Nipi i Ndreve dhe it ë ndjerit Imam Isa Hoxha, Bahri Hoxha, u kishte folë prej kohësh prindërve për një festival ndërkombëtar të trashëgimisë, që do të organizohej në Nju Xhersi. Gjyshri Jonuz i kishin blerë një kostium dibran dhe Flamurin Kombëtar. Festivali për fëmijë do të organizohej në Teatrin e qytezës Emerson. I titulluar “One Word”-“Një Botë” synimi i organizatorëve ishte që të parakalonte para syve të shikuesve të shumtë kultura etnografike e shumë vendeve të botës, që jetojnë në shtetin e  Nju Xhersit.Organizatore e këtij festivali ishte shkolla ‘PATRICK m. Villano”, e cila e ka kthyer në traditë të përvitshme këtë ngjarje me përmasa shumëetnike, që ka fituar statusin e veprimtarive të qytetit dhe ndiqet edhe nga autoritetet e bashkisë.
Në këtë festival bëhet parakalimi tradicional, ku fëmijët përfaqësues të kulturave etnike vishen me kostume të shtetit përfaqësues. Këtë vit në festivalin ndërkombëtar të trashëgimisë ”Një Botë” u paraqitën 25 shtete nga kontinente të ndryshëm, që ekspozuan etnosin e kombeve nga vijnë prindërit e tyre. Ndër shtetet përfaqësuese u renditen: Shqipëria, Italia, Hungaria, Panamaja, Filipinet, Portugalia, Kroacia, Kina, Izraeli, Tailanda, India, Arabia Saudite, Spanja, Meksika, Ukraina, Rusia, Porto Riko, Polonia, Armenia, Afrika e Jugut, Skocia, Indonezia, Australia, Libani, Egjypti,Koreja e Jugut etj. Shqipëria, për të tretin vit radhazi, është përfaqësuar nga Bahri Hoxha, i biri i Afrim dhe Emira Hoxhës, nip i Jonuz Ndreut dhe Imam Isa Hoxhës.I veshur me kostumin karakteristik të Dibrës, dhe me flamurin kuq e zi të kombit shqiptar, Bahriu ka parakaluar para pjesmarrësve të shumtë dhe i ndjekur me emocion nga nëna e tij Emira, gjyshi Jonuz Ndreu dhe gjyshja Bale, që e kanë kurajuar me buzqeshje e duartrokitje. Bahriu është vetëm 8 vjeç, por tashmë ai ka një përvojë jo të vogël, ku për tre vjet radhazi përfaqëson Dibrën dhe Shqipërinë në këtë festival të përvitshëm të trashëgimisë  kulturore. Festivali i trashëgimisë kulturore, që ka formën e një parade, ku ftohen fëmijët e shkollave fillore të Nju Xhers-it të përcjellin trashëgimin e kombeve nga vijnë prindërit e tyre, ka fituar statusin e një ngjarjeje shumë të vlerësuar në këtë shtet. Gazeta e qytetit shkroi shumë për këtë ngjarje dhe mes të tjerash u botuan disa fotografi, ku paraqitej dhe shqiptari, Bahri Hoxha dhe të afërmit që e shoqëronin në paradë.(Dielli arkiv)

Kubë, valëvitet flamuri amerikan pas 5 dekadash

by

Flamuri amerikan u valvit sot në ambasadën e SHBA në Havanë për herë të parë që nga viti 1961, pas një ndërprerjeje në marrëdhëniet diplomatike që zgjati më shumë se pesë dekada. Sekretari amerikan i Shtetit ishte sot i pranishëm në ceremoninë e ngritjes së flamurit, që shënoi rihapjen ceremoniale të ambasadës, si pjesë e një riangazhimi më të gjerë mes dy vendeve. Flamuri amerikan u ngrit nga marinsat nën tingujt e himnit kombëtar të SHBA. Para kësaj, Sekretari amerikan i Shtetit John Kerry mbajti fjalën e përshëndetjes, ku bëri thirrje për hapjen politike të Kubës që qeveriset nga komunistët. “Ne jemi të bindur se do të ishte në interes të popullit të Kubës një demokraci e vërtetë, ku njerëzit të jenë të lirë të zgjedhin udhëheqësit e tyre, të shprehin idetë e tyre dhe të praktikojnë besimin e tyre,” tha zoti Kerry. Por ai tha se politikat amerikane në të kaluarën nuk çuan në demokraci dhe shtoi se e ardhmja e Kubës u takon kubanëve ta ndërtojnë. Zoti Kerry foli edhe në spanjisht, duke thënë se hapja diplomatike do të jetë diçka e mirë si për popullin kuban ashtu edhe për atë amerikan. Ai tha se nuk ka arsye për të patur frikë nga kjo. Ngjarja e sotme në Havanë shënoi rihapjen ceremoniale të ambasadës, si pjesë e një riangazhimi më të gjerë mes dy vendeve. Ambasada e SHBA dhe ajo e Kubës u rihapën më 20 korrik të këtij viti. Muajin e kaluar, qeveria kubane organizoi një ceremoni të madhe për rihapjen e ambasadës së saj në Uashington, ndërsa SHBA vendosën ta shtyjnë ceremoninë e tyre në pritje të vizitës së zotit Kerry në Havanë. Sekretari Kerry u bë sekretari i parë amerikan i shtetit që viziton Kubën në 70 vjet. Ai shoqërohej nga disa anëtarë të Kongresit dhe tre ish marinsa amerikanë të moshuar, të cilët në janar të vitit 1961 ulën flamurin për herë të fundit në Havanë. Megjithatë disa çështje nga gjysmë shekulli armiqësie midis SHBA dhe Kubës ende kanë mbetur pa u zgjidhur. “Ne besojnë se gjërat nuk po shkojnë si duhet në lidhje me mbrojtjen e të drejtave të njeriut, që është vendimtare për nxitjen e demokracisë gjatë këtij procesi politik,” thotë disidenti kuban Antonio Rodiles. Para nisjes për në Kubë, zoti Kerry komentoi në rrjetin Telemundo lidhur me pritshmëritë për të ardhmen. “Shpresojmë se vetë qeveria e Kubës do të marrë vendime që do të fillojnë të ndryshojnë gjërat, pra nuk mund të bëhet krahasimi i një muaji e gjysmë që kur kemi përfunduar marrëveshjen me 54 vite.” Në muajin prill, Presidenti Barak Obama tha se bisedimet historike me homologun e tij kuban Raul Kastro mund të shërbenin si pikë kthese që të dy vendet të punonin në drejtim të rivendosjes së lidhjeve diplomatike. Takimi shënoi herën e parë pas shumë dekadash që udhëheqësit e dy vendeve zhvillonin bisedime të drejtpërdrejta. Atëherë, ka patur negociata për të lehtësuar kufizimet e biznesit, të tregtisë dhe të udhëtimit. Megjithatë, kubanët mund të mos shohin ndryshime të menjëhershme në jetën e tyre të përditshme deri në heqjen e embargos shumëvjeçare. Presidenti Obama ka shprehur mbështetje për heqjen e embargos, që iu vu për herë të parë Kubës në vitet 1960, por për këtë duhet miratimi i Kongresit.

SI U VRA ISH KRYEMINISTRI HASAN PRISHTINA

by

Nga Arben LLALLA/
U mbushën 82 vjet që nga data e 13 Gushtit të vitit 1933, ku në qytetin e Selanikut u vra në pabesi dhe mizori ish-Kryeministri i Shqipërisë Hasan Prishtina. Gjatë viteve të qëndrimit tim në Selanik në arkivat e këtij qyteti zbulova një gazetë të vjetër që përshkruante ngjarjen e vrasjes së atdhetarit të shquar Hasan Prishtina. Në gazetën “Maqedonia e Re” e datës 14.8.1933, ishte botuar fotografia e Prishtinës i vdekur dhe fotografia e vrasësit Ibrahin Çelos.
Gazeta e asaj kohe shkruante për jetën, veprimtarinë dhe pasurinë në Selanik të Hasan Prishtinës dhe na sjell një fakt të vërtetë për datën e vrasjes së tij që deri më sot shumë historianë shqiptarë që janë marrë me figurën e tij e kanë gabuar duke shkruar si datë të vrasjes 14 Gushtin e 1933, por sipas gazetës së kohës është data 13 Gushti i 1933.
Përshkrimi i atentatit nga gazeta greke e kohës
“Maqedonia e Re” (Μακεδονικα Νεα)
“Maqedonia e Re” e datës 14 Gusht 1933, një ditë mbas vrasjes së Hasan Prishtinës, shkruante për ngjarjen që tronditi Selanikun më 13 gusht të vitit 1933. Gazeta e asaj kohe shënonte se Hasan Prishtina është pronar i ndërtesës së sotme “Shkolla e të Verbërve”. Gazeta e kohës përshkruan vdekjen tragjike të atdhetarit, politikanit të madh Hasan Prishtinës. Në faqet e gazetës shkruhej: “Një tjetër vrasje që u bë në rrugën Çimisqi, tronditi Selanikun. Politikani shqiptar Hasan Prishtina u vra në qoshen Çimisqi në Vogaxhiku, përpara bakallhanes “IVI”. Shqiptari Ibrahim Çelo, 38 vjeçar, i papunë, qëlloi pesë herë ish-kryeministrin shqiptar Hasan bej Prishtinën.
Vrasja u krye në orën 2 mbas dite më datë 13 gusht 1933. Në rrugën Çimisqi u pa një zotëri i moshuar, i mbajtur mirë dhe me tipare simpatike, të ecte përkrah e të fjaloste me një person të veshur mirë, i gjallë, sa e tradhtonte dhe toni i zërit. Arritën në kryqëzimin e rrugës Çimisqi-Vogaxhiku dhe po drejtoheshin për tek bakallhane “IVI” dhe në largësi dy hapa nga kinkaleria e invalidit J. Janopullo. Njeriu me pamje të zymtë nxori rrufeshëm revolverin e markës “SMITH” dhe shtiu kundrejt bashkëbiseduesit, i cili ishte Hasan bej Prishtina, që ra në trotuar. Kalimtarët e mbledhur nga të dy të shtënat, panë vrasësin të turret me mizori të parrëfyer mbi viktimën dhe t’i zbrazë edhe tre plumba të tjerë, dy në kraharor dhe të tretën në kokë, si e shtënë vdekjeprurëse, për të qenë i sigurt për përfundimin e aktit të vrasjes. Fill pas krimit të tij vrasësi, që t’i ikë rrezikut prej turmës së mbledhur që u vu për ta kapur, ia dha vrapit nga rruga Vogaxhiku.
Nga tronditja ai ra në vitrinën e tregtores “Beharnae” të cilës ia dëmtoi tendën, por rimori veten, për t’u turrur drejt rrugës “Paleon Patron” ku u rrethua nga turma, që e ndiqte me synime të errëta. Vrasësi hyri në banesën e mjekut z.Dukidhis, ku dhe ju dorëzua rojes së policisë. Por nuk mundi t’i shpëtojë egërsimit të turmës. Kalimtarët që e ndoqën dhe banuesit fqinjë të çdo moshe, shtrese, pa ditur identitetin e tij dhe as motivet e vrasjes, të indinjuar ndaj egërsisë që tregoi vrasësi ndaj viktimës, sa panë të vijë skuadra e policisë, u turrën dhe ata duke thirrur: – Shqyeni, shqyeni, vrasësin. Ndërsa polici më kot përpiqej të shpëtonte atentatorin, turmat u turrën ndaj tij dhe nisën ta grushtojnë, duke i shkaktuar mavijosje në pjesë të ndryshme të trupit. Do ta kishin çarë përgjysmë vërtet, nëse nuk do ia mbërrinte të hynte në një tjetër shtëpi, në rrugën “Paleon Patron”, ku u strehua nga i zoti i shtëpisë, i cili nxitoi tu mbyllte derën e jashtme turmave të zemëruara. Pas pak mbërriti sekretari i policisë, nëntogeri z.Zografo, dhe vrasësin e transferuan me motoçikletë në Seksionin e tretë të policisë. Hasan Prishtina, i mposhtur nga plagët, u dërgua ndërkohë në Spitalin Popullor, ku trupit të tij iu bë autopsia. Në orën 2.50 minuta mbas dite oficeri Sotiriu nisi hetimet me përkthyes, pyeti vrasësin nëse e njeh gjuhën greke, ai u përgjigj se njeh gjuhën shqipe, frënge dhe gjuhën turke.

Vrasësi për Hasan Prishtinën
Vrasësi nënvizoi se akti i tij u dedikohet motiveve politike. Ndërkaq pretendoi se ish-kryeministri i atdheut të tij ishte komit dhe bashkëpunonte me komitetin bullgaro-maqedonas me qëllim që të vrisnin mbretin e Shqipërisë Ahmet Zogun. Planet, thotë atentatori, m’i tregoi Hasan Prishtina përpara pesëmbëdhjetë ditëve, kur po vinim prej Vjene (Austri) dhe më bënte presion që të bëhesha unë kryetar i bandës komite dhe të shkoja në Tiranë ku të vrisja mbretin Ahmet Zogu. Prishtina, vijon vrasësi, më premtoi shpërblim mujor dhe një shpërblim dhuratë mbas aktit të vrasjes, por unë i kundërshtova këto propozime të tij, sepse jam pro regjimit të mbretit Ahmet Zogu dhe nuk dëshiroja të bëhem vegël e Hasan Prishtinës, të cilin në Shqipëri e quajnë tradhtar. Ibrahim Çelo jetonte në Nikea të Francës dhe ishte tregtar frutash, ishte i martuar me një spanjolle, me të cilën kishte dhe fëmijë. Atje u njoh përpara disa vitesh me Hasan Prishtinën, që ish shpërngulur në Nikea për hir të shplodhjes dhe kishin lidhur marrëdhënie familjare. Gjatë njohjes midis tyre Hasan Prishtina i kishte treguar për rininë, vështirësitë që kishte kaluar pas largimit nga Shqipëria në Turqi dhe Bullgari. Në Turqi pat gjetur miq të vjetër dhe bashkëluftëtarë kundër xhonturqve. Mori pjesë në një shoqatë të fshehtë me bashkatdhetarët e vet për çështjen shqiptare”.
Para shtëpisë së Hasan Prishtinës në Selanik do të mbahet një manifestim përkujtimor për të në 80 vjetorin e vrasjes së tij. Më pas do të vendosen buqeta me lule të freskëta në vendin ku iu bë atentati. Sot shtëpia e Prishtinës funksionon si shkollë për të verbrit.
Pas 82 vjetësh Hasan Prishtina përkujtohet në vendin ku u vra, në Selanik/
Buqeta me lule të freskëta, pas 80-të vjetësh do të vendosen sot në vendin ku më 13 gusht të vitit 1933 u vra pabesisht Hasan Prishtina. 80-të vjetori i vrasjes së atdhetarit për herë të parë do të shënohet në Selanik, në vendin ku dhe u vra heroi. Shoqata e Historianëve Shqiptarë të Maqedonisë, të ndihmuar edhe nga Mehmet Prishtina, pinjolli i familjes së Hasan Prishtinës do të organizojnë manifestim përkujtimor me rastin e 80-vjetorit të vrasjes së atdhetarit Hasan Prishtina. “Manifestimi përkujtimor do të organizohet para shtëpisë së Hasan Prishtinës në Selanik. Qëllimi është që të përkujtojmë në vendin e ngjarjes figurën madhore të kombit tonë”, ka thënë për “Lajm”, kryetari i Shoqatës së historianëve, Skënder Hasani. Në manifestimin do të jenë prezent udhëheqësit e Universitetit të Prishtinës, ‘Hasan Prishtina’, udhëheqësit e Universitetit Shtetëror të Tetovës, udhëheqësit e Institutit të Trashëgimisë Kulturore dhe Shpirtërore të Shqiptarëve, përfaqësues të lobit shqiptar në botë, të cilët kanë ardhur në vendlindje për pushime, përfaqësues të shoqatës së historianëve, etj. Ftesa ka qenë dhe për historianin Llalla, pasi ashtu sikurse dihet i gjithë infromacioni është bazuar në materialet që ai vetë ka dhënë për Hasan Prishtinën, duke përfshirë dhe foton e vdekjes, por ai e ka të pamundur të jetë prezanet në këtë përkujtimore në Selanik. Hasan bej Prishtina ka qenë njëri nga personalitetet dhe figurat më të shquara të Lëvizjes sonë Kombëtare. Ky ideolog i shquar, dhe udhëheqës i palodhur i kryengritjes së përgjithshme për pavarësinë e tokave shqiptare, tërë pasurinë e dha për çështjen kombëtare shqiptare. Lirisht mund të thuhet se veprimtaria e tij luftarake gjatë muajve maj-gusht 1912 e përgatitën ngritjen e Flamurit në Vlorë. Hasan Prishtina lindi në vitin në vitin 1873 në Vushtrri, por familja e tij, ishte nga treva e Drenicës, Polaci (tani Hasanprishtina). Mbiemri i vërtet i Hasan Prishtinës ka qenë Berisha, por me largimin e gjyshit të tij Haxhi Ali Berisha nga Polaci në Vushtri, mbiemrin e ndryshoi nga Berisha në Polaci. Mbas zgjedhjes së tij deputet në Kuvendin Popullor Turk (1908-1912), ai e ndryshoj mbiemrin përsëri, por kësaj here nga Polaci në Prishtina pra, edhe u njoh si Hasan bej Prishtina. Studimet politiko-juridike i kreu në Stamboll. Shovinizmi i xhonturqve kundër shqiptarëve dhe Shqipërisë, nxiti një urrejtje të deputetëve shqiptarë, anëtarë të Kuvendit Popullor turk, të cilët ndërmorën një takim të fshehtë për fillimin e Kryengritjes (1909-1912) në Shqipëri. Esat Pashë Toptani mori përsipër krahinën e Shqipërisë së Mesme dhe krahinën e Mirditës, Myfti Beu, Azis Pasha dhe Syrja Beu, morën përsipër krahinën e Toskërisë. Ismail bej Qemali u nis për në Europë, për të mbledhur të holla dhe armë për kryengritjen. Hasan bej Prishtina mori përsipër organizimin e kryengritjes në Kosovë, bashkë me Bajram Currin dhe Isa Boletinin.

Hasan Prishtina Ministër i Qeverisë Kombëtare të Vlorës

Më 28 nëntor 1912 merr pjesë në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë së zvogëluar. Në vitin 1913 u ngarkua me detyrën e Ministrit të Qeverisë Kombëtare të Vlorës. Hasan Prishtina ka qenë drejtor i së përditshmes “ZUKRE” (Afërdita) që ka dalë më 1911. Për arsye të gjendjes së jashtëzakonshme brenda dy vjetëve gazeta e ndërroi emrin rreth 20 herë, ku dolën 412 numra. Dhe emri i drejtorit shkruhej gabimisht si; “Pessembe Mebusu Hasan” (deputeti së enjtes). Në vitin 1914, kur vjen për të drejtuar Shqipërinë princ Vidi, Hasan Prishtina zgjidhet ministër i punëve botërore në qeverinë e Durrësit. Më 1918, Hasan Prishtina, Kadri Prishtina (Hoxhë Kadriu), Bajram Curri dhe shumë të tjerë formojnë Komitetin “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” me përfaqësuesit e tyre në Romë dhe në shtetin mëmë Shqipëri, ndërsa në dhjetor të vitit 1919 Komiteti e ngarkoi si kryetar të delegacionit të tij në Konferencën e Paqes në Paris, ku kërkoi bashkimin e Kosovës me Shqipërinë. Mori pjesë në përgatitjen dhe organizimin e Kongresit të Lushnjes (1920) dhe në prill 1921 u zgjodh deputet i Dibrës në parlamentin shqiptar. Ai u shqua si luftëtar për mbrojtjen e “zonës neutrale” të Junikut nga forcat serbe dhe ato zogiste, si udhëheqës i Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Kosovës kundër sundimit serb. Hasan Prishtina më 7 dhjetor 1921 u zgjodh nga Kuvendi Popullor Shqiptar kryeministër dhe ministër i jashtëm, por më 10 dhjetor 1921 ai jep dorëheqjen pas kundërshtimeve të disa deputetëve që i kryesonte Ahmet Zogu. Kështu, për të shmangur gjakderdhjen midis shqiptarëve, Prishtina mbetet vetëm deputet i atij Kuvendi. Me vendosjen e marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Mbretërisë Serbo – Kroate – Sllovene më 1922 Qeveria e Ahmet Zogut dhe e Xhaferr Ypit u hoqi të drejtën e deputetit në Kuvendin Popullor shqiptar, Hasan Prishtinës, Bajram Currit, Hoxhë Kadriut dhe shumë udhëheqëse të tjerë nga Kosova dhe filloi ndjekja për eleminimin e tyre. Kjo ishte marrëveshja që bëri kryeministri Ahmet Zogu me ministrin e jashtëm të mbretërisë Jugosllave z.Ninçiç më 1922. Në janar të vitit 1922 qeveria e Tiranës lidhi marrëveshjen që ushtria serbe ta ndiqte Hasan Prishtinën dhe udhëheqësit e tjerë kosovarë edhe brenda territorit të shtetit shqiptar. Në fund të muajit shkurt 1923, Hasan Prishtina dhe Barjam Curri u ngritën kundër rrëgjimit serb në Kosovë. Kjo kryengritje u shtyp sepse qeveria e Ahmet Zogut nuk i mbështeti. Mbas kësaj 3500 shqiptarë të Kosovës u përzunë nga trojet e tyre për në Turqi.

Kostë Çekrezi: Debati në SHBA me të dërguarit e Enverit

by

Nga Kostë Çekrezi*/
I lënë për një kohë të gjatë në harresë, gazetari dhe diplomati Kostë Çekrezi vjen për lexuesin shqiptar brenda një kohe të shkurtër me dy vepra të tij, botuar nga shtëpia botuese “Naimi”. Pas librit historik “Shqipëria: e shkuara dhe e tashmja”, vjen një tjetër libër i Çekrezit, “Plani i tretë për copëtimin e Shqipërisë”. Në fokusin e këtij libri vendosen raportet e Shqipërisë me Perëndimin dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Libri ngërthen ngjarje mes viteve 1920-1950, ku spikasin figura historike si Ahmet Zogu, Fan Noli, Faik Konica, por dhe pushtetarë të regjimit të ri komunist. Këto figura vijnë me dritëhijet e tyre, me metamorfozat nga njëri pushtet në tjetrin. Gjithashtu, Kostë Çekrezi rrëfen diplomacinë dhe luftën mes Tiranës dhe Uashingtonit, duke sjellë personazhet dhe emisarët e secilës palë, deri në vendosjen e “perdes së hekurt” midis Lindjes dhe Perëndimit. “Plani i tretë për copëtimin e Shqipërisë” mund të konsiderohet vazhdim i librit të mëparshëm të Çekrezit: “Shqipëria: e shkuara dhe e tashmja”, botuar për herë të parë në anglisht në SHBA, në vitin 1919. “Ndryshe nga libri i parë, që është konceptuar nga autori si një libër historie, “Plani i tretë për copëtimin e Shqipërisë” kombinon historinë me dokumentet dhe kujtimet e vetë autorit, një protagonist dhe dëshmitar në shumë ngjarje politike që lidhen me veprimtarinë e A. Zogut gjatë mbretërimit dhe më pas në mërgim si edhe politikën E. Hoxhës ndaj Perëndimit dhe SHBA-ve”, thotë botuesi dhe redaktori i librit, Naim Zoto. Në vitin 1946, Çekrezi priti delegacionin e kryesuar nga Tuk Jakova dhe disa delegacione të tjera, duke sugjeruar që qeveria e re shqiptare të gjente patjetër rrugën për t’u lidhur me fuqitë e Perëndimit, sidomos me SHBA-të. Në vitin 1951, Kosta Çekrezi botoi në Uashington analizën politike “Plani i tretë për copëtimin e Shqipërisë”, ku ndër të tjera tregon edhe takimin me Tuk Jakovën dhe debatin e tyre mbi marrëdhëniet e Shqipërisë me Titon dhe ngjashmërinë e politikave të pushtetit komunist me ato të Mbretit Zog.
Në shtator të vitit 1946 arriti në Nju Jork i pari delegacion i qeverisë së Tiranës pranë Kombeve të Bashkuara. Delegacioni kryesohej nga Tuk Jakova, një ish-zdrukthëtar nga Shkodra. Se qysh një marangoz pa mësime dhe pa eksperiencë në degën e diplomacisë, si dhe pa dijeni të ndonjë gjuhe ndërkombëtare, mund të dërgohet përjashta dhe, sidomos, në një mbledhje të përbërë nga njerëzit më të shkëlqyer në fushën e diturisë botërore, kjo është një fazë e posaçme e “Pushtetit të Popullit”. Natyrisht, edhe kjo ka shpjegimin e saj dhe shpjegimi është se regjimi i Enver Hoxhës ka besim vetëm në njerëzit e qarkut të tij të ngushtë dhe qëndron larg nga çdo përdorim i intelektualëve të vendit, të cilët i ka flakur në burgje dhe bodrume, ose thjesht i ka përjashtuar nga çdo shërbim i shtetit. Dhe është e vërtetë që një nga dogmat e komunizmit është zhdukja e krejt intelektualëve të kohës së shkuar, mbasi ata konsiderohen si “fara e keqe” e mbjellë nga regjimet nacionaliste dhe kapitaliste. Në vend të tyre, çdo regjim komunist po mundohet të krijojë një klasë të re intelektuale të ushqyer mendërisht vetëm me doktrinën e Karl Marksit dhe të interpretuar prej Leninit dhe Stalinit.
Me Tuk Jakovën pata një bisedim të gjatë në hotel “New Yorker”. Kur, në fjalim e sipër, u prek çështja e marrëdhënieve të qeverisë së Hoxhës me Marshallin Tito të Jugosllavisë, i thashë bashkëfolësit tim se isha në frikë se qeveria e Tiranës po binte thellë e më thellë nën influencën, në mos nën kontrollin e Beogradit. “Shpesh kini me mbarue, i thashë kolonelit, tue zbritun Shqipnin në shkallën e një krahine të Jugosllavisë, ose përndryshe kini me u prish krejt me Titon”.
“Marrëzi! -u përgjigj me njëfarë rreptësie oratorike. -Të dy qeveritë tona janë tuj bashkëpunue mbi bazën e barazisë. Na kena qëndrue me Titon dhe ai me na derisa të realizohet programi ynë i përbashkët”. Nuk e pyeta Kolonelin se cili ishte programi i përbashkët i dy qeverive, se tani ishte një gjë e njohur prej kohësh. Posaçërisht në atë periudhë Tirana dhe Beogradi ishin lidhur fort ngushtë si edhe më Sofjen, në luftën e dështuar që i kishin hapur Greqisë në Maqedoni me çetat partizane.
“Ashtu ju duket juve në këtë kohë, -shtova unë, -por jam krejt i bindur se ajo që i ndodhi Zogut ka për të ndodhë edhe me ju. Edhe ai filloi të luajë lojëra me Jugosllavinë në 1924-n, për me u hudh në krahët e Italisë fashiste në 1926-n”.
I kallëzova atëherë Tukut se në pjekjen time të parë me Ahmet Zogun, pas kthimit tim në Shqipëri nga Amerika, i kisha thënë Zogut se “marrëveshja e ngushtë e tij me Beogradin e kishte bërë Shqipërinë si një provincë të Jugosllavisë, duke i shtuar kërkesat e qeverisë së Beogradit dita-ditës”.
“Ajo s’është e vërtetë!, -protestoi Ahmet Beu. –Marrëveshja ime me Beogradin mbështetet mbi baza bashkëpunimi të sinqertë”.
“Sesa të sinqerta janë ato baza, kjo do të provohet shpejt”, – i thashë Zogut, i cili ndërroi temën e bisedimit.
“Ajo që i ndodhi Zogut nuk mundet ndodh tek na, – më deklaroi Tuk Jakova me një të qeshur sardonike. –Zogu ishte fashist dhe tradhtar dhe kujdesej vetëm për interesat e veta, ndërsa ne dhe qeveria e shokut Tito, jemi tue veprue së bashku për interesat ma t’mira të popujve tanë. Një çartje si ajo që përshkruani ju është e pamundshme, krejt e pamundshme”.
Siç dihet, ajo që iu duk Tuk Jakovës si krejt e pamundshme në shtator të 1946-s u bë, në fakt, tamam në dy vjet (aq kohë sa i kishte marrë edhe Zogut për t’u prishur me Jugosllavinë). Në fund të qershorit 1948, Kominformi (Komunist Information), që zuri vendin e Kominternit të shpërndarë, e fshiu Titon dhe Partinë Komuniste të Jugosllavisë nga lista e pjesëtarëve të tij. Pa humbur fare kohë dhe ndofta pa u menduar mirë, qeveria e Tiranës preu çdo marrëdhënie më “shokun” Tito, të cilin e akuzoi se ishte munduar ta bënte Shqipërinë një krahinë të Jugosllavisë.
Bisedimi me Tukun kaloi nga ajo pikë në çështjen më të rëndësishme dhe më të ngutshme të njohjes së qeverisë së Tiranës nga ana e Amerikës dhe të pranimit të Shqipërisë në Kombet e Bashkuara.
Në formë të prerë i thashë kolonelit se çdo përpjekje për realizimin e dy dëshirave të përgjithshme ishte e kotë dhe pa asnjë dobi, sa kohë që qeveria e Tiranës ngulte këmbë në vendimin e saj të mospranimit të traktateve të vjetra më Amerikën.
“Po ato traktate i kanë lidhun regjimet e kaluem, – u hodh koloneli. –Përse t’i pranojmë na tani?”
“Se ashtu lypin rregullat e së Drejtës Ndërkombëtare, sipas të cilave një qeveri nuk mund të hedhë poshtë një traktat pa pëlqimin e anës tjetër. A e dini se shoku juaj Tito i ka pranuar të gjitha traktatet e kohës së kaluar?”
“Gjithë të tjerët, me sa jam fjalosun, –vijoi Tuku, –më kanë thanë se na kemi të drejtë dhe jo qeveria amerikane”.
“Nuk e di se cilët janë ata të tjerët, – i thashë, – por sigurisht nuk mund të jenë njerëz të stërvitur në ligjin e kombeve dhe në rregullat diplomatike. Po të them kolonel, se këtë çështje e kam biseduar shpesh me miqtë tanë amerikanë, zyrtarë ose jo. Pasi e rrahëm çdo pikë nga të gjitha anët, unë arrita në një përfundim të cilin ia bëra të njohur gjeneral Enver Hoxhës me radiogram. Përfundimi është ky: qeveria juaj të deklarojë se i pranon traktatet në parim, por rezervon të drejtën që të kërkojë ndryshim ose zëvendësimin e tyre me traktate të reja. Jam në pozitë, pra, që të të them konfidencialisht se kjo është formula e fundit që mund të pranojë qeveria amerikane si konditë të njohjes së qeverisë suaj. Nga ana tjetër, pranimi i traktateve në formën e mësipërme është edhe konditë për pranimin ë Shqipërisë në Kombet e Bashkuara, në kartën e të cilave thuhet çiltazi se do të pranohen si pjesëtare të asaj organizate ato kombe që respektojnë detyrimet e tyre ndërkombëtare. Kallëzoja këto sende Enverit kur të kthehesh në Tiranë dhe mos e lini veten që të gënjeheni nga të tjerët, që ju paskan këshilluar se i keni punët mirë”.
Tuk Jakova, të cilin nuk e pashë më, qëndroi në mendim disa minuta dhe më në fund vendosi të mos e çelte gojën.
Pas Tukut erdhën një sërë delegatësh të tjerë dhe në çdo rast që pata të takohem me ta, ua tingëllova në vesh ato argumente, si edhe të tjera qe i përkisnin politikës së jashtme të Shqipërisë, ndonëse isha i bindur në këtë mes se çdo bisedim ishte i kotë. Dukej sheshazi se qeveria e Tiranës kishte vendosur të mos luajë nga pozita e saj ekstremiste, “të pëlqyer” 100 për qind nga “Vatra” dhe “Shqipëria e Lirë”.
Por, bashkëfjalimet e mia më të nxehta u bënë me delegacionin e kryesuar nga Mihal Prifti, ndihmësministër i Punëve të Jashtme dhe nga të gjitha shenjat, njeriu më i besuar i Enver Hoxhës për politikën e jashtme.
Me atë lab të zgjuar, por fanatik në besimet e tij komuniste, u takova në hotelin “Governor Clinton” (Vjeshtë 1950); herën e parë në prezencën e të dy shokëve të tij, Behar Shtylla dhe Vilson Progri, dhe herën e dytë vetëm ne të dy…
Marrë nga libri 
“Plani i tretë për copëtimin 
e Shqipërisë”
* Cekrezi ishte editori i Diellit, qe e ktheu Gazeten ne nje te perditshme te suksesshme