Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Karroca simbolike e Ismail Qemalit vendoset në Muzeun Kombëtar të Pavarësisë

by

Nga Harilla Koçi/Vlore.-Karroca simbolike, me të cilën udhëtoi Ismail Qemali gjatë rrugëtimit të tij drejt Vlorës, në nëntor të vitit 1912, u vendos të dielën në Muzeun Kombëtar të Pavarësisë në qytetin e Vlorës.

Me këtë rast, në mjediset e këtij Muzeu u organizua një ceremoni për të improvizuar mbërritjen e kësaj karroce me ideatorin dhe Kryeministrin e Pavarësisë së Shqipërisë, ku ishin të pranishëm qytetarë dhe përfaqësues të institucioneve, gazetarë, artistë etj. Mes të ftuarve ishte edhe zoti Behar Selimi, ish deputet në Kuvendin e Kosovës dhe ish gjeneral i Policisë së Kosovës, si dhe pjesëtarët e Ansamblit Folklorik “Lidhja e Prizrenit”, nga Prizreni.

Në fjalën e tij, drejtori i Muzeut Kombëtar të Pavarësisë, Istref Dobi, e cilësoi eveniment plotësimin e relikeve të këtij objekti, me një element të tillë sikurse është karroca simbolike, që solli në Vlorë Ismail Qemalin, në ato ditë të lavdishme të nëntorit të 1912-ës, për të organizuar Kuvendin Kombëtar dhe Shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë.

Ai falenderoi firmën “Shehaj Metal” që realizoi ndërtimin e karrocës, të ngjashme me atë që shfaqet në filmin “Nëntori i Dytë”, si dhe zotin Bujar Leskaj, Kryetar i KLSH-së, që mbështeti realizimin e këtij projekti.

Po ashtu, të pranishmit i përshëndeti edhe zoti Behar Selimi që u ndal tek rëndësia që ka për të gjithë shqiptarët, Shpallja e Pavarësisë Kombëtare në 28 Nëntor të vitit 1912.Ansamblet folklorike “Lidhja e Prizrenit”(Prizren) dhe “Ismail Qemali”(Vlorë), dhanë një koncert për të pranishmit.

Karroca simbolike e Ismail Qemalit, do të qëndrojë në oborrin e godinës së Muzeut Kombëtar të Pavarësisë. Në këtë shesh, janë vendosur edhe bustet e anëtarëve të Qeverisë së Pavarësisë.

Enigma e Hymnit të Federatës “VATRA”

by

Nga Dalip Greca*/

Ne Foto:Banda Muzikore e Vatres, qe me 1920 udhetoi ne Shqiperi dhe me pas u kthye ne Bande e Shtetit Shqiptar/

Federata Panshqiptare e Amerikës ka Hymnin e saj, që në vitet ’20 të shekullit të shkuar. Por saktësisht; kur dhe në ç’rrethana u krijua ky Hymn, nuk gjejmë të dhëna të plota. Në dy historitë e Vatrës, të botuara deri tani, mungojnë këto të dhëna. Nuk ruhet as ndonjë interpretim i incizuari këtij Hymni,(Me rastin e 100 vjetorit te themelimit te  Vatres, maestro Zhani Ciko, do t’i jepte jete Hymnit te Vatres,tek do te realizonte ehde CD, qe tashme ndodhet ne VATER, e sjelle si dhurate nag ish Kryeminstri Sali Berisha)  edhe pse kompozitori i tij, ka vdekur relativisht vonë, në vitin ’76 të shekullit të shkuar dhe ai i ka pasur mundësitë e ruajtjes së incizimit. Vetë Kompozitori gjatë të gjithë jetës u mor me muzikë dhe tregëtimin e pllakave muzikore, kishte dhe kompaninë e tij të prodhimit dhe tregëtimit të incizimeve muzikore; ai nuk na ka lënë ndonjë shënim se ne cfare rrethanash e kompozoi Hymnin dhe kur e kompozoi atë. Ne kohethemelimin e Vatres kompozitori ndodhej ne Rumani.Duhet të jetë një bashkëpunim i viteve ’20 i kompozitorit me autorin e vargjeve, i cili ka jetuar ne SHBA deri aty nga viti 1931. Dimë vetëm faktin se kompozitori iu bashkua Bandës së Vatrës, kur ajo shkoi në Shqipëri pikërisht në vitin 1920.

Është i njohur fakti qe Banda e Vatrës, në vitin 1920, shkoi në Shqipëri dhe i shërbeu shtetit shqiptar, madje shoqëroi dhe Komisionin Ndërkombëtar të Kufijëve në fillimin e mbërritjes së tij në Shqipëri.Bashkë me Bandën e Vatrës shkuan në Shqipëri edhe djemtë e shqiptaro-Amerikanëve për të mbrojtë Atdheun.Trupat mbrojtëse ishin stërvitur në SHBA.Fillimisht Vatra kishte marrë me qera një sallë të madhe në Boston dhe atje mblidheshin vullnetarë nga qytete dhe katunde të ndryshme të Neë Englandit për t’u stërvitur ushtarakisht. Komandanti i trupave vullnetare ishte Aqif Përmeti, i cili shkoi në Shqipëri së bashku me vullnetarët në kohën e Luftës së Vlorës. Sipas Petro Ktonës, ishin 200 vullnetarë që u nisën drejt Shqipërisë. (P. Ktona ”Misioni i Federatës Pan Shqiptare të Amerikës VATRA dje dhe sot”, New York 1978).Aqif Përmeti nuk u kthye më në SHBA, ai hyri në shërbim të ushtrisë shqiptare si oficer i larte dhe i shërbeu Kombit.U gradua gjeneral dhe më 1945 u egzekutua nga Qeveria Komuniste e Tiranës.

Autori i tekstit te Hymnit ishte prefekti i parë i Vlorës

Le të kthehemi tek Hymni; per t’iu pergjigjur pyetjes se cilët janë autorët e tij, duke shpresuar se së shpejti do të saktësojmë edhe kohën kur u kompozua e kur u egzekutua për të parën herë ai.Teksti i Hymnit të Vatrës është shkruar nga Refo Çapari, një figurë e njohur për kohën.Historiani i njohur çam Ibrahim D Hoxha dëshmon se Refo Çapari vinte nga familja shumë e njohur Çapari e Çamërisë.Tashmë,që nga viti 2006 kemi një monografi që i kushtohet familjes dhe fisit Çapari, një nga katër dyert më të mëdha e më të rëndësishme në Çamëri. Gjatë 150 vjetëve të vazhdimësisë së saj të pandërprerë, kjo familje lëshoi mjaft rrënjë, duke krijuar kështu një pemë madhështore shumëdegëshe. Prej saj dolën plot prijës luftarakë, politikanë, diplomatë dhe burra të tjerë të zotë, ku ndër brezat e fundit u dallua Refo Çapari, i cili u shqua në përdorimin e penës.(IH)

Sjellim këto të dhëna informuse për autorin e vargjeve të Hymnit të Vatrës, Refo Çaparin (1884-1944); ishte një politikan i njohur shqiptar për kohën dhe njëkohësisht udhëheqës po aq i njohur fetar. Çapari kishte krijuar personalitetin e tij duke shërbyer si i pari prefekt i Qarkut të Vlorës dhe biograf i parë i Ismail Qemalit. Ai konsiderohet të jetë i pari përfaqësues i Besimit Bahá’í në Shqipëri.
Refo Çapari ka lindur në veriperëndim të Greqisë, Çamëri. Në fund të viteve 1900 Çapari ishte diplomuar nga shkolla e ligjit të Stambollit. Pas Deklaratës së Pavarësisë shqiptare me 28 Nënëtor 1912, Çapari u bë i pari prefekt i Qarkut Vlorë. Gjatë Luftës së Parë Botërore ai kishte emigruar në SHBA, ku ishte konvertuar në Besimin Bahá’í, ç’ka sipas arkivit Bahá’í, i takon vitit 1928. Mësojmë po ashtu se në vitin 1931 ai u kthye në Korçë, ku ka përkthyer tekstet Bahá’í në gjuhën shqipe. Në 1938 Çapari filloi botimin në Korçë dhe Tiranë të revistës Bahá’í “Pendë supreme” (shqip: pena siprore).
Përkthimi i parë i publikuar i letërsisë Bahá’í në gjuhën shqipe “Fjalët e Fshehura”,është përkthyer nga Refo Çapari (Arkivi i Qendrës Botërore Bahá’í).
Në një letër të dat 19 gusht 1933, Refo Çapari shpall botimin në shqip të librit të Esslemont “Bahá’u’lláh-u dhe një epokë të re”. Refo ishte martuar me Fiqrije Çapari, nënë e dy vajzave, e cila u gjet ne Prizren shumë vite pas vdekjes së Refos.

Mendohet se Çapari ka ardhur në SHBA në vitet 1914-15 dhe është kthyer më 1931, ndërkohë që kompozitori i Hymnit, pasi kishte shkuar në Shqipëri me Bandën e Vatrës kishte ardhur në SHBA më 1926.Se kur dhe nëç’rrethana lindi bashkëpunimi për Hymnin e Vatrës ende nuk mund ta themi me saktësi, veçse njihet bashkëpunimi i tij me Vatrën.Nëse Hymni i Vatrës është egzekutuar për të parën herë pas kthimit të kompozitorit Asllani nga Shqipëria në SHBA, do të jetë më lehtë që të përcaktohet koha e bashkëpunimit.

Kompozitori , muzikant i shquar nga Leskoviku, i diplomuar në Stamboll dhe Bukuresht

Kompozitori i Hymnit është një muzikant që kanë lënë gjurmë pas, jo vetëm në pentagramin ku janë vendosur notat, që kanë muzikuar Hymnin e Vatrës, por diçka më shumë. Kompozitori që muzikoi vargjet e Hymnit të Vatrës quhej Ajdin Asllan.Në shënimet e lëna në një album festiv, në ato që Vatra botonte me urime dhe me fotografi të vatranëve dhe në tërësi të shqiptarëve të Amerikës,gjejmë gjurmët e jetshkrimit të tij. Pikërisht në Albumin festiv të vitit 1953-54, kompozitori i Hymnit ka lënë disa shënime biografike që hedhin dritë në jetën e tij. Përmes atyre shënimeve informohemi se Ajdin Asllan, kishte lindur në rrethinat e Leskovikut me 12 mars 1895. Studimet i pat kryer në shkollën turke dhe greke të vendlindjes, pasi shkollë shqipe nuk kishte përreth. Mësimet shqip dhe ndjenjat atdhetare, siç shprehet në shënimet e veta biografike, Ajdini i mori prej prindërve, të cilët i përcollën ndjenjat kombëtare dhe dashurinë për gjuhën shqipe.Ndërkohë që mësimet e gjuhës shqipe ai i mori privatisht prej patriotit Stefan K. Postenani, që ishte nga Postenani, Katundi i krahinës së Leskovikut(shënim i tij).

Pas luftës Ballkanike, Ajdin Asllani dhe familja e tij u gjendën në një kolonë të gjatë refugjatësh, që u detyruan të linin trojet dhe vatrat e të parëve pas sulmeve të grekëve, që dogjën dhe shkatërruan fshatra të tërë.Familja u vendos në Stamboll të Turqisë. Prindërit pasi u sistemuan në Stamboll, vendosën që ta shkollonin të birin.Dëshira e tij ishte muzika, prandaj prindërit e regjistruan në shkollën e muzikës, e cila i jepte përveç njohurive teorike edhe mundësi praktikimi.Djali kishte talent dhe prindërit e mbështetën. Më 1915 Ajdini, që tashmë ishte 20 vjeçar e la Turqinë dhe shkoi në Bukuresht të Rumanisë, ku emigracioni shqiptar ishte i më i madh në numër, tepër i organizuar dhe vendimtar për formësimin e çështjes kombëtare së bashku me komunitetin shqiptar në Turqi dhe Egjypt. Ajdini edhe në Bukuresht vijoi studimet për muzikë. Në shënimete veta ai shkruan se në Bukuresht “punoja në varjete për të nxjerrë harxhet dhe për të plotësuar praktikën për të cilën kisha aq shumë nevojë.”

Nga Rumania, instrumentist në Bandën”Vatra” në Shqipëri

Në Bukuresht Ajdinit i dhanë kurajo dhe e ndihmuan shumë shqiptarët, por ai veçon ndihmën që i dhanë “Vëllazëria korcare”, Peço Korça dhe Themistokli Bozhani.Tashmë ai ishte plotësuar me njohuri muzikore dhe fryma kombëtare ishte bërë pjesë e shpirtit dhe ndërgjegjes së tij.Ndërkohë emri i Federatës Panshqiptare të Amerikës kishte pushtuar zemrat e djalërisë shqiptare.Ajdini dëgjon se Banda Kombëtare që kishte krijuar Vatra në SHBA së bashku me vullnetarët e stërvitur në Amerikë, po shkonin në Shqipëri.Edhe atij i rrahu zemra nga krenaria dhe devocioni kombëtar. Mori rrugën dhe shkoi në Shqipëri dhe iu bashkëngjit bandës. Këtë moment, vetë Ajdini e përshkruan kështu:” Më 1920, kur Banda “Vatra” shkoi në Shqipëri bashkë me vullnetarët, me zjarrësinë që kisha për kombësinë t’onë dhe për vendlindjen time vajta në Shqipëri, ku pa humbur kohë mora pjesë në Bandën Vatra, që në atë kohë u emrua Banda Presidenciale.”Ajdin Asllani qëndroi në radhët e Bandës së Vatrës deri në vitin 1926, moment kur merr rugën e gjatë për këndej Atlantikut.Pra u vendos në Amerikë.Nuk hoqi dorë nga pasioni i tij, muzika, ajo përbënte profesionin e tij. Përë gjatë të gjithë kohës e ushtroi profesionine muzikantit duke u bërë pjesë e orkestrave të ndryshme ose duke i drejtuar ato. Pa kaluar shumë vite ai krijoi orkestrën e vet.Madje për më shumë se 25 vjet ai arriti që të ketë kompaninë e vet, me të cilën prodhonte dhe tregtonte pllaka muzikore.Kompaninë e tij e kishte pagëzuar me emrin”Balkan Phonograph Record Co.”, ku prodhonte pllaka në gjuhën shqipe dhe gjuhët e tjera të Ballkanit.Në shënimet e shkurtra biografike, ai ndjehet krenar që është shqiptar dhe e thekson me dorën e shkrimin e tij se: ”Jam danga nga Postenani i Leskovikut”. Kypohim ka shumë rëndësi pasi janë bërë përpjekje që krijimtarinë e tij t’ia atribojnë tjetërkujt kombesie, vecanerisht asaj greke.

Trashëgimia në SHBA: Rekorde Shqiptare, regjisor “Leskoviku”

Gjenden CD që vërtetojnë autorsinë e Ajdin Asllanit me pseudonimin ”Leskoviku” .Në to shkruhet:”Muzikë shqiptare-Regjisor Ajdin Asllan-Leskoviku”. Ka shumë mundësi që ai përdorte pseudonimin muzikor”Leskoviku”.Gjate kerkimeve të mia kam gjetur dhe kam shijuar krijime të tij si “Valle me Klarinetë dhe llautë “si dhe “Valle devollitçe me gërnetë”.Sipas shënimeve shoqëruse në klarinetë luan vetë instrumentisti virtuozë, që lunate në disa instrumente, Ajdin Asllan.Kompozitori i Hymnit të Vatrës kishte lindur me 1895 dhe ndërroi jetë në SHBA më 1976. Ai ishte një multi instrumentist që kishtë lënë gjurmë në jetën muzikore të emigrantëve nga shumë vende të Ballkanit.Është e vërtetuar se ai ishte mjeshtër në shumë instrumente si: Klarinetë, Oud, llautë, lauto, ishte njëkohësisht instruktor dhe pronar i pavarur. Orekstra e tij ishte pjesë e skenave të klubeve të natës dhe ishte shumë i kërkuar nga komunitetet shqiptare, turke, greke, madje dhe armene në Avenunë e 8-tënë Neë York City nga mesi i shekullit 20-të deri në vitet ’60.

Ka të dhëna se Ajdin Asllan në vitet ’30 dhe ’40 të shekullit të shkuar ka bërë disa incizime që i dhanë famë. Dikur, ai ka pasë dhe një dyqan të njohur, që tregtonte pllaka me muzikë ballkanike. Dyqani ishte në 42 Rivington në anën e ulët dhe me pas, përfundimisht u vendos në 27 street, mes avenusë 7 dhe 8. Prodhimet e tij shënoheshin me inicialet me etiketën “Me-Re-Rekorde Shqiptare.”

Le të kthehemi tek Hymni i Vatrës. Vargjet shprehin shpresën se lindja e Vatrës do të shkallmojë errësirën dhe skllavërinë, do të sjell një diell plot shkëlqim. Hymni bën thirrje për bashkim rreth Vatrës.

Ja vargjet e plota:

HYMNI I VATRËS

Vëllezër u dërmua

Errësir’ e Skllavërisë.

Lindi me dirsë nderi,

Një djellë plot gëzim

Vatra kështjell’ e dashur,

E mëmë Shqipërisë

Me dashuri na mblodhi,

Rreth Shkabës në mërgim.

Për dashuri dhe për bashkim,

Rreth Vatrës të pa ndarë!

Bashkohuni me një mejtim,

Si burra shqiptarë!

*(Dielli-Arkiv)

HIMARIOTI QË U ZGJODH KRYETARI I REPUBLIKËS SË ARGJENTINËS

by

Shkruan: Arben LLALLA/

Shqiptarët historikisht kanë bërë karrierë personale në shumë vende të botës, ata ishin të parët më Egjipt, kryetar shteti të Rumanisë, Italisë, Greqisë, Turqisë etj. Gjatë kërkimeve historike rreth shqiptarëve në Greqi ndesha në disa të dhëna se kryetari i Parë i Republikës Demokratike të Argjentinës ishte Bartolomeo Mitre Martinezi i cili ishte politikan, ushtarak, shkrimtar, gazetar, ish-Guvernator i Buenos-Aires dhe një nga burrat shteti më të njohur në Amerikën Latine.

Sipas të disa të dhënave familja Mitre kishte ardhur në Argjentinë nga Venecia dhe kishte origjine greke, por nga kërkimet e mia mësova se në të vërtetë origjinale e familjes Mitre ishte nga Himara dhe stërgjyshi i tij quhej Dhimitër Mitropulos. Shumë familje shqiptare të besimit ortodoks para shek.20 nga mungesa e një kishe ortodokse shqiptare shkonin për lutje në kishën ortodokse greke e fëmijët e tyre ndiqnin shkollat greke deklaroheshin me origjinë greke në emigracion. Raste të tilla kemi plotë gjatë shekujve të mëparshëm, por edhe sot. Ne do të sjellim të dhëna se familja e Bartolome Mitre Martinezi ishin nga Himara.Familja Mitru ose Dhimitriu u larguan nga Himara rreth viti 1670 dhe emigruan si fillim në Venecia. Kjo familje himariote kishte lidhje të ngushta me shqiptarin nga Labova, humanistin e madh Vangjel Zhapën.Bartolomeo Mitre ka lindur në Qershor të 1821 në Buenos-Aires. Që në fëmijëri dallohej për shpirtin e tij kryengritës, kryelart dhe mospërfillës ndaj sfidave të jetës. Në moshën 15 vjeçare u largua nga Buenos-Aire për në disa vende të tjera të Amerikës Latine.Nga viti 1836-1839 studio në shkollën ushtarake-dega artileri dhe mori gradën Toger. Gjatë kësaj periudhe botoj shumë vjersha dhe shkrime në gazetat e ndryshme të Amerikës Latine.Në janar të 1841 u martuar me Delfina Maria Luisa De Vedia py Perez, nga kjo martesë ata patën gjashtë fëmijë, dy vajza dhe katër djem.

Nga mosmarrëveshjet e shumta politike që pati u detyrua disa herë të ndryshojë vendbanimet duke jetuar në Kili, Peru, Uruguaj, Bolivi. Udhëhoqi shumë beteja luftarake dhe u zgjodh disa herë ministër i mbrojtjes dhe i jashtëm i provincave Amerikane Latine. Gjatë viteve 1840 Bartolomeo u takua me arbëreshin Xhuzepe Garibaldin të cilin e adhuronte shumë.

Gjatë viteve 1850 Mitren e shohim ministër të jashtëm dhe të mbrojtjes së qeverive provinciale të Buonas-Aires dhe më tej në vitin 1860 Guvernator i provincës të Buenos-Aires deri më 1862. Në 12 Tetor të vitit 1862 u zgjodh kryetar i parë i Republikës Demokratike të Argjentinës dhe e mbajti këtë post deri më 12 Tetor 1868. Ai për vitet që udhëhoqi Argjentinën është vlerësuar si Kryetari i Unitetit të Vendit dhe zhvillimit ekonomik. Kandidojë disa herë të tjera për kryetar të Argjentinës si më 1874 dhe 1891, por humbi.

Bartolomeo Mitre ka dhënë një kontribut të madh në fushën e kulturës së Argjentinës, ai në vitin 1870 themeloj gazetën La Nacion, është themeluesi i Akademisë së Historisë së Argjentinës, shkroi shumë poezi dhe botoj dy libra historike Historia de Belgrano dhe Historia de San Martin.

Në vitin 1893, Bartolomeo Mitre mori titullin Grand Master i Lozhës së madhe të Masonerisë në Argjentinë, dhe më 1901 u emërua Anëtar Nderi i kësaj Lozhe. Vdiq në 1906, shtëpia ku jetoj që nga viti 1860 e deri sa vdiq u kthye në Muze Mitre, ku në të ka pjesë nga historia e Argjentinës, gazeta që ai themeloj La Nacion udhëhiqet ende nga trashëgimtarët e Bartolomeo Mitre.

Për fat të keq deri më sot nuk është shkruar asnjëherë që Bartolomeo Mitre ka origjinë shqiptare, por bibliografët shkruaj se ai ka origjinë greke, por siç dihet Himara s’ka qenë kurrë Greqi, s’ka patur kurrë grek. Prandaj është mirë që studiuesit shqiptar që merren me diasporën shqiptare të bëjnë studime edhe për origjinën shqiptare të Bartolomeo Mitres.

Si u dëbua predikimi shqip nga kishat ortodokse?

by

*Më tragjike ishte gjendja në Veri të Shqipërisë: në Dardaninë e Konstandinit të madh fjala shqipe u dëbua nga kishat ortodokse. Predikimi shqip u hoq edhe nga kisha ortodokse në tërë hapësirë gjeografike të Maqedonisë, të cilën e popullonin shqiptarët që nga Antika./

*Kisha Ortodokse Shqiptare – legatë greke në shtetin shqiptar: Kristofor Kisi, martiri që u vra në rrethana të dyshimta në kohën e regjimit komunist, ndërsa ishte shkencëtar i shquar, thuhet se i dha shumë Kishës Ortodokse Shqiptare. Ai bëri bisedime me Vatikanin për të krijuar një baraspeshë, sepse kishte presion nga Patrikana që të pastronte Kishën Ortodokse Shqiptare nga rryma e Fan Nolit dhe Visarion Xhuvanit./

Nga Gani  MEHMETAJ/

 Pas shumë peripecive, pas shumë sakrificave të priftërinjve e besimtarëve shqiptarë ortodoksë, Kisha Ortodokse  foli shqip. Për pavarësinë e saj nga tutela greke u bë luftë e guximshme e klerit shqiptar. Por para kësaj fitoreje të pjesshme, priftërinjtë grekë e shkishëruan gjuhën shqipe, i shkishëruan, apo vranë priftërinj shqiptarë, të cilët nuk e pranonin gënjeshtrën greke se Zoti nuk di shqip. Papa Kristo Negovani është njëri nga këta priftërinj martirë (pse nuk shpallet shenjtor ky prift patriot?!) Fitorja e fjalës shqipe në kishat ortodokse që e pjesshme, sepse predikimi e lutjet u thanë shqip vetëm brenda territorit administrativ të Shqipërisë së cunguar, apo në SHBA, kurse në territoret etnike, ku jetonin shqiptarët ortodoksë, Zoti u fliste serbisht ose greqisht. Po ashtu nuk u bë shkëputja e tërësishme, sepse ndikimi i Patrikanës e tutelës greke mbeti, por u bë një kompromis i dhimbshëm.

Më tragjike ishte gjendja në Veri të Shqipërisë: në Dardaninë e Konstandinit të madh fjala shqipe u dëbua nga kishat ortodokse. Predikimi shqip u hoq edhe nga kisha ortodokse në tërë hapësirë gjeografike të Maqedonisë, të cilën e popullonin shqiptarët që nga Antika. Kjo fushatë shkombëtarizuese nisi pas Luftës së Parë Botërore, vazhdoi me intensitet pas vitit 1945. Zgjimi i vetëdijes shqiptare të besimtarëve ortodoksë në Maqedoni, ishte sinjal i mjaftueshëm për të mobilizuar organizimin e Kishës Autoqefale Shqiptare që t’u ndihmonte bashkëkombësve të organizonin predikimin në gjuhën e tyre. Mirëpo, pavarësisht ftesave të shumta që bënë besimtarët nga Reka e Keqe e Mavrova, Peshkopata e Tiranës nuk pati gatishmëri të dërgonte priftërinj shqiptarë.

A mund t’i zgjojmë edhe ortodoksët shqiptarë në Dardani e në Krahinën e Nishit që e kanë braktisur gjuhën e tyre para njëqind vjetëve? Po malazezët, pjesa dërmuese e të cilëve para njëqind vjetëve flisnin shqip, madje nipërit e tyre edhe sot dinë të komunikojnë në gjuhën tonë.  E vlen të provohet. Pse të mos e ftojmë një prift nga Elbasani, nga Kisha e Atë Nikollë Markut, ose prift arbëresh, që do të merrej me zgjimin e vetëdijes kombëtare, duke u predikuar shqip.

Kisha Ortodokse Shqiptare – legatë greke në shtetin shqiptar: Kristofor Kisi, martiri që u vra në rrethana të dyshimta në kohën e regjimit komunist, ndërsa ishte shkencëtar i shquar, thuhet se i dha shumë Kishës Ortodokse Shqiptare. Ai bëri bisedime me Vatikanin për të krijuar një baraspeshë, sepse kishte presion nga Patrikana që të pastronte Kishën Ortodokse Shqiptare nga rryma e Fan Nolit dhe Visarion Xhuvanit. Presionet e Patrikanës e të kishës greke asnjëherë nuk kanë  pushuar. Herë- herë ke përshtypjen sikur selia peshkopale e Tiranës është bërë përfaqësi politike e Athinës  më shumë sesa qendër shpirtërore e shqiptarëve. Për emërimin e Janullatosit bëri trysni të paparë qeveria greke, për caktimin e shumë rregullave po ashtu bëri presion shteti grek mbi shtetin shqiptar. Presionet vazhdojnë me rrezik greqizmi të këtij institucioni shpirtëror të shqiptarëve ortodoksë.  Prandaj, pse të mos shihet mundësia nga elita kombëtare ortodokse që ashtu sikurse arbëreshët në Kalabri e Sicili e pranuan Uniatin e Vatikanit, edhe ata të tërhiqen nga Patrikana e Stambollit  dhe të rreshtohen me Vatikanin, pa ndryshuar asgjë nga ritualet e shërbesës fetare apo të rregullave kanunore.  Ose: pse të mos bëhet një Union i Kishave Ortodokse Shqiptare-Arbëreshe për t’iu kundërvënë presionit politik të Athinës?

Kisha Ortodokse Shqiptare, pas ardhjes së kryepeshkopit grek, sikur nuk është ajo e para, Kisha e himnizuar e Fan Nolit. Nga ngjyrimi kombëtar ka rrëshqitur në ngjyrimin politik, sepse atë nuk e ringjallën shqiptarët, por u ringjall me ndihmën e Greqisë. I pari i Kishës Shqiptare, greku Janullatos, e shkeli Kushtetutën e KOASH-it, sepse dihet fare mirë se kryepeshkopi duhet të jetë shtetas shqiptar. E dyta, depërtimi i frymës greke dhe ardhja e Janullatosit u bë me shantazhe ndaj kreut shtetëror  të Tiranës, kështu që u bënë kompromise të dhimbshme me pasoja të paparashikueshme. Është e vërtetë se Zoti u fliste shqip besimtarëve, mirëpo me kohë nisi t’ia dridhte greqisht kryepeshkopi i saj në kryeqytetin e shqiptarëve, apo bëheshin veprime që s’kishin të bënin fare me fenë, po me politikën hegjemoniste greke. Godina e Kishës Ortodokse Shqiptare në qendër të Tiranës ka ngjyrat e flamurit kombëtar grek, në vend se të ketë ngjyrat e flamurit kombëtar shqiptar, sepse është ndërtuar në tokën shqiptare për besimtarët shqiptarë. Shumica e kishave ortodokse që u ndërtuan Shqipëri pas vitit 1992 bëhen sipas traditës greke, sepse ndërtohen me paratë e shtetit grek.

Pas këtij agresioni shpirtëror e politik sikur janë zyrtarizuar dy kisha ortodokse shqiptare:  Kisha Ortodokse Shqiptare e Tiranës, me kryepeshkop Janullatosin dhe Kisha Ortodokse Shqiptare e Elbasanit me Atë Nikollë Markun në krye të saj, që e lufton greqizmin e shkombëtarizimin. Përderisa Kisha e Elbasanit me shumë kisha shqiptare në botë, duke nisur nga kishat arbëreshe në Kalabri e deri tek ato në Amerikën Latine kanë flamurin kombëtar e Gjergj Kastriotin, krahas kryqit si simbol të martirizimit, Kisha e Tiranës këto simbole i hoqi qysh nga ardhja e Janullatosit. Me agresionin e shprishjes kombëtare, po e shkretojnë altarin e Fan Nolit.  Është për keqardhje, madje herë-herë të vjen pështirosje kur dëgjon apo shikon në videoxhirime një grup intelektualësh, disa prej të cilëve anëtarë të Akademisë së Shkencave e të Arteve të Shqipërisë se si i bëjnë elozhe kryepeshkopit grek, si dikur i bënin elozhe diktatorit Enver Hoxha. Ndonjëherë më bëhej, kur i shikoja në FB sikur ishin të njëjtët. Në vend se të ngrenë zërin për vartësinë gjithnjë e më të madhe të një institucioni aq të rëndësishëm për një pjesë të shqiptarëve, ata përpiqen të fshehin diellin me shoshë dhe të mashtrojnë opinionin. Në polemikat që nisin herë pas here për (pa)vartësinë e kësaj kishe, prapë disa prej polemikëve “ortodoksë”  përpiqen të heqin qafe kundërshtarët  në stilin: ti nuk je ortodoks,  po mysliman, s’ke pse përzihesh në çështjet tona të fesë! Kjo i bie sikur kur polemizohet për komunizmin, ndërsa komunistët të të thonë: ti nuk je komunist, s’ke pse përzihesh në debate të tilla.

Ortodoksia në Shqipëri nuk është pronë private e një grushti njerëzish, as tema të ndaluara. Sidomos institucionet shpirtërore kur instrumentalizohen nga një shtet tjetër, në këtë rast Greqia, nuk është vetëm çështje e një grushti njerëzish, kryesisht mercenarë, por çështje e të gjithë shqiptarëve.

Kisha me një vartësi të tillë shpejt mund të bëhet bombë me orë të kurdisur, ndërsa pasoja do të kemi të gjithë.

Fragmente nga libri: “A di Zoti shqip” t Gani Mehmetajt

Genocidi grek mbi shqiptarët e Çamërisë -71 VJET

by

Muaji qershor është muaji i dhimbjes së madhe çame dhe data 27 e ketij muaji është caktuar si Dita e Genocidit të madh të bërë nga fashistët grekë me në krye Napolon Zervën ndaj popullsisë shqiptareçame.
71 vjet më parë, më 27 qershor 1944, grekët nuk përzunë vetëm shqiptarët myslimanë, por edhe ato familje shqiptare ortodokse, të cilat refuzuan të asimiloheshin nga kisha greke.
Preteksti i gjithë kësaj dhune kafshërore ishte bashkëpunimi i pamëve me forcat nazi-fashiste, hipotezë kjo që është hedhur poshtë edhe nga historianët.
Historiani grek, Jorgos Margaritis, shkruan se, shqiptarët e Çamërisë u rreshtuan në Ushtrinë Çlirimtare Popullore Greke e Shqiptare në shifra rreth 3000 njerëz.
Në fillim të vitit 1944, në Qeramicë të Filatit u krijua Batalioni IV i përbashkët shqiptaro-grek “Ali Demi” me rreth 500 luftëtarë. Batalioni hyri në përbërjen e Regjimentit te XV të Ushtrisë Nacional-çlirimtare greke. Në komandën e tij ishin Spiro Shqevi, Muharrem dhe Tahir Demi, Dervish Dojaka,Vehip Hyso, Ali Shane, Kasem Demi,Izet Osmani. Hasan Minga.
Në vitet e Luftës së Dytë Botërore, në Çamëri banonin rreth 40 mijë shqiptar të fesë islame. Logjika e thjeshtë na bie të mendojmë se numri i atyre që mund të kenë qenë spiunë të gjermanëve ka qenë i papërfillshëm. Ndoshta ka patur individë çamë që kanë qenë spiunë të gjermanëve, por nuk mundet të përfaqësojnë të tërë Çamërinë dhe të persekutohet një popull i tërë në emër të tyre. Tashmë e vërteta dihet përse shqiptarët e Çamërisë u përzunë nga Greqia dhe ju hoq shtetësia greke. Kjo gjë u bë për tu grabitur pronat e tyre dhe për një aneksim të Jugut të Shqipërisë në të ardhmen. Greqia pasi përzuri çamët zbatojë projektin edhe për përzënien e bullgarëve ose sllavomaqedonasve që banonin buzë kufirit. Për këtë gjë ajo shfrytëzojë luftën civile greke të 1946-1949.
Por pas viteve ’90, shqiptarët çamë e kanë rimarrë veten duke qënë të suksesshëm jo vetëm në biznese dhe tregti, por edhe në politikë. Ata kanë disa deputetë në Parlamentin e Shqipërisë dhe tashmë edhe disa kryebashkiakë apo këshilltarë bashkiakë në të gjithë vendin.