Histori – Page 628 – Dielli

Historia e Vlorës në syrin e një të huaji

September 2, 2013 by dgreca

Nga Gëzim Llojdia*/

Një material interesantë mbartet tek enciklopedia italiane e vitit ‘37. Bëhet fjalë për një nga qytetet jugore të vendit . R. A. , A. Per thotë kështu për qytetin jugor buzë detit: Valona (ne shqip. Vlorë, greqisht Αὔλων , në italisht – Vallona ).

-Qyteti i jugut te Shqipërisë, rreth 3 km nga bregu lindor i gjirit me të njëjtin titull , në rrëzë të kodrës së Topana ( 124 m ), të mbuluara me ullinj e pemët e bukura , e cila formon një kala natyrore.

Qytet i zhvilluar në vend të Aulona klasike , e cila gjithashtu qëndronte në veri , në kordonin që ndan lagunën nga deti i Nartës .

Vlora , që ne fillim të shek . XX kishte vetëm 2200 banorë. Ajo tani ka rreth 9.500 ( 9.106 (koha e regjistrimit viti 1930 ) , nga të cilat dy të tretat myslimane ,pjesa tjetër greko- ortodokse dhe një grup i vogël i hebrenjve .

Ajo ka një shesh të madh është shumë e gjallë në ditët e tregut, në kohën pazarit pazarit, dy xhamive dhe madje edhe sot ka shumë ndërtesa moderne publike.

Ajo është e pajisur me ujë të pijshëm nga ujësjellësi i madh .

Kodrat përreth janë mbjellë me pemë ulliri dhe bajame dhe gjithashtu pemë të tjera frutore . Industritë më aktivë në qytet janë ajo e vajit,nxjerrjen e kripës nga laguna e Nartës dhe prodhimin e enë balteve.

Dy rrugët lidhë qytetin me luginën e Voiussa , dhe një bulevard i gjerë e lidh atë tek aeroporti në gji .

Kjo është e formuar nga dy kalatave më konkrete, e gjatë 180 m . Për minierat e kompanisë Selenizza, me 8 metra në pjesën e poshtme , dhe një të qeverisë shqiptare , prej 140 m. me një gjatësi prej 4.5 m ku ankorohen në fund .

Në këtë skelë është termocentrali i ri .

Në veri të kësaj pike , në Krionerò , është një burim i shkëlqyer .

Një fanar në Punta.

Lëvizja e portit është dhënë mbi të gjitha nga eksporti i vajit , jo shumë larg nga minierat e bitumi Senelizza, dhe të naftës : në Vlorë është kryesuar nga një tubacion.

Një kabllo telegrafi lidh aeroportin me Otranto .

Në port janë pjesë e linjave të rregullta me vela itineraret me Brindizi , Sarandë , Korfuz dhe Durrës.

Vlora është kryeqyteti i një krahine ,që ka një sipërfaqe prej 1360 km katrore me 53.500 banorë .

Gjiri i Vlorës është i rrethuar nga brigjet e sheshtë , me thellësi të vogla, ndërsa është mbyllur nga shpatet e Malit Lungara dhe gadishulli me pikën në lartësi 840 m . )

Gjiu , si dhe portin e Vlorës , gjithashtu ofron strehim në jug- perëndim , më saktë i quajtur gjiri i Dukatit , dhe i mbrojtur nga të gjitha erërat , kjo është shumë më e përshtatshme për gjirin e Vlorës për ankora të gjata . Anijet e vogla mund të gjejnë strehim edhe në strehimin e Pasha Liman .

Historia

– Në ndarjen e Perandorisë Romake në fund të shek . IV Vlora , që i përkiste rrethit të Epirit , erdhi nën qeverinë e bizantine që mbahet në posedim pothuajse vazhdimisht deri në fund të shekullit. XI .

Ajo u pushtua në vitin 1080 nga Robert Guiscard i cili e bëri atë bazën e operacioneve ushtarake kundër bizantinëve për pushtimin e Gadishullit Ballkanik , në të cilën ai nguli sytë pas pushtimit të Italisë jugore .

Kompania , nëpërmjet ndërhyrjes së Venedikut në favor të perandorisë , dështoi dhe në 1085 bizantinët e rifitojnë Vlorën , por me ekspeditën e tij, Roberto ka theksuar nevojën që është mjeshtër i Italisë jugore , që të ketë një pikëmbështetje në bregdetin lindor të Adriatikut për të siguruar mbrojtjen e vendit, dhe u tregoi pasuesve të tij rrugën e zgjerimit në Lindje.

Perandoria Bizantine , si rezultat i pushtimit latin i Konstandinopojës ( 1204 ) , Vlora ishte pjesë e despotit të Epirit përbëhet nga Michael Engjëllor Comnenus . Në vitin 1259 ajo u dorëzua së bashku me Kaninën , Beratin , Durrësin për Manfred , mbret i Siçilisë , si prikë e Elena Angelus Comnenus me të cilin ai u martua .

Ajo u pushtua nga perandorët bizantine në 1314 nga Ganzas Dhimitri i cili u bë guvernator . Djali i tij dhe pasuesi mori një qëndrim të pavarur nga Bizanti dhe mori titullin e Zotit , Spinarza të Vlorës , Kaninës dhe Berat , por në 1337 ai u rrëzua nga serbët të cilët , nën drejtimin e Stefan Dušan , duke zënë të gjithë Epirit.

Në vdekjen e Dušan ( 1356 ) , Vlora dhe Kanina formuar një despot i cili i përkiste në vitet 1356-1371 , Aleksandër Giorić , 1371-1372 , në Giuragj Iliiće atëherë Cedda balsa dhe Musacci .

Vlora në vitin 1414 ra në duart e osmanëve. Gjatë luftës kundër turqve udhëhequr nga Skënderbeu dhe pas vdekjes së tij ,venedikasit pushtuan Vlorën disa herë , por gjithmonë për një kohë të shkurtër .Nga vitet 1691-1912 sundimi osman i Vlorës nuk kishte asnjë ndërprerje për qytetin, për konvertimit e vendasve në Islamin dhe në ndërtimin e xhamive ,ku qyteti mori pamjen e qytetit turk.

Gjatë luftës ballkanike , në dhjetor 1912, Vlora u bombardua nga flota greke.

Në Vlorë u formua një qeveri provizore nën kryesinë e Ismail Qemal Vlorës. Më 10 prill 1913, Ismail i dha kompetenca për Komisionin Ndërkombëtar të caktuar nga Konferenca e Ambasadorëve me detyrën e përcaktimit të kufijve dhe të hartojë statutin e shtetit të ri .

Është mbajtur seanca e saj në Vlorë dhe sundoi vendin deri në ardhjen e Princit Ëilliam Vidit . Pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore , Princi i Vidi ka braktisur tokën shqiptare dhe Italia e pushtoi (në 28 dhjetor 1914) Vlora e cila më vonë u bë një bazë e rëndësishme për operacionet ushtarake në Gadishullin Ballkanik .

Në negociatat e paqes që pasuan fitoren e aleatëve, Italia erdhi për të njohur pushtimin e Vlorës , por në gusht 1920 me marrëveshjen e Tiranës ,Vlore -Shqipëri duke e mbajtur atë të kthehet vetëm me posedimin e ishullit të Sazanit .

*Msc. Anëtar i Akademisë Evropiane të Arteve

Në Bukuresht, Lumturimi i atë Vladimir Gjikës, me gjak shqiptar, martir i diktaturës komuniste në Rumani

September 2, 2013 by dgreca

Nga Radio Vatikani/

Me 31 gusht 2013, në Bukuresht, në pavionin qëndror të Romexpo, në orën 11.00, u kremtua një Meshë solemne me ritin e lumnimit të imzot Vladimir Gjikës. Më pas u nderuan edhe reliket e të Lumit të ri, Meshtar e Martir. Kremtimin e kryesoi i dërguari i Papës Françesku, kardinali Anxhelo Amato, prefekt i Kongregatës për Çështjet e Shenjtorëve.

Atë Gjika u arrestua në vitin 1952, vetëm e vetëm pse nuk pranoi t’i shkëpuste lidhjet e Kishës katolike në Rumani me Selinë Apostolike. Pastaj, erdhi burgimi i gjatë e i mundimshëm. Pas një vit vuajtjesh e torturash, vdiq si martir në burgun e Zhilavës, pranë Bukureshtit, më 16 maj 1954.

Për këtë Lumnim, që lidhet drejtpërdrejt me Kombin shqiptar, sepse i Lumi i ri me gjak ishte shqiptar, pyetëm kardinalin Anxhelo Amato:

Pyetje: – Hirësi, a mund të na thoni diçka për këtë të Lum të ri, që i përket sa Rumanisë, aq edhe Shqipërisë…

Përgjigje: – Nga familje fisnike, me origjinë shqiptare, Vladimir Gjika i përdori talentet e shumta, që i kishte dhuruar natyra e hiri i Zotit, gjithnjë në shërbim të të varfërve. I kthyer në vitin 1902 në fenë katolike e i shuguruar meshtar në Paris, më 7 tetor 1923, në moshën 50-vjeçare nisi apostullimin e përkushtuar në shërbim të më të vegjëlve, më të varfërve. Në vitin 1939 vendosi të mbetej në Rumani, për të përballuar nevojat e refugjatëve polakë, pas pushtimit nazist të Polonisë.

Besnik ndaj teologjisë së tij të nevojës (théologie du besoin) ai ndihmoi me të gjitha forcat të sëmurët, të plagosurit e robërit e luftës. E vijoi këtë udhë edhe më 1948 kur, pas abdikimit dhe largimit të mbretit Mikel, regjimi komunist nisi sulmin sistematik kundër katolikëve, me synim, asgjësimin e tyre.

Pyetje: – Ç’mund të na thoni për martirizimin e tij?

Përgjigje: – Imzot Gjika, më 18 nëntor 1952, u burgos në Zhilavë, një nga kampet më të tmerrshme të shfarosjens në Rumani. Dinjiteti, falja e persekutuesve, ndihma shpirtërore ndaj të burgosurve, që vuanin përkrah tij, jeta e thellë e lutjes, e bënë shembull tepër të lartë dëshmie ungjillore. Më 16 maj 1954 u shua, pas torturave mizore në kthetrat e sigurimit të shtetit. Njeri me përshpirtëri të thellë, ithtar i ekumenizmit, dëshira më e madhe tij ishte ta shikonte të bashkuar Kishën Katolike me atë Ortodokse.

Pyetje:
– Çfarë rëndësie ka Lumnimi i Vladimir Gjikës?

Përgjgje: – Janë tre, mesazhet e tij. I pari, dëshira ekumenike. Ëndërronte unitetin e Kishës. Propozonte shenjtërinë, si mjet i domosdoshëm për të çuar përpara bashkimin e të krishterëve. Në martirizimin e miliona të krishterëve ortodoksë të persekutuar posaçërisht në Rusi e në Evropën e Lindjes nga regjimet komuniste, shikonte garancinë e një rilindjeje të vërtetë që, në logjikën e misterit të Pashkëve, duhet të sillte bashkimin e dëshiruar.

Aspekti i dytë ka të bëjë me impenjimin konkret të dhimbsurisë ndaj refugjatëve, të plagosurve të luftës, të sëmurëve, të cilët i mirëpriti, i vizitoi, i ndihmoi.

Aspetki i tretë lidhet me dëshminë e tij të martirizmit, nën regjimin çnjerëzor të stalinizmit. U detyrua t’i nënshtrohej hetimeve torturuese, ditë-natë, shoqëruar me rrahje pa pikë mëshire, aq sa t’i rrezikohej dëgjimi e shikimi, e me tipe të ndryshme varjesh. I duroi të gjitha me fe e guxim e, sidomos, me ndihmën e lutjes.

Pyetje: – Si duhet shikuar ky Lumnim?

Përgjigje: – Lumnimi i sotëm duhet parë si shenjë profetike pajtimi e paqeje, si kujtim i një të kaluare të trishtuar, që nuk duhet të përsëritet në asnjë mënyrë, e si impenjim për të ndërtuar ardhmërinë plot shpresë, bashkim vëllazëror, liri e gëzim.

Radio Vatikani

Trimëreshat suliote

August 29, 2013 by dgreca

Ne Foto: Gratë Suliote. Pikturë e vitit 1827 nga Ary Scheffer (1795-1858), që përshkruan vetvrasjen heroike të grave Suliote, e njohur si Vallja e Zalongos, gjatë luftrave Suliote. Muzeu i Luvrit në Paris, Francë./

Nga SAIMIR LOLJA/

Guximi i jashtëzakonshëm i grave shqiptare ka qenë shfaqur vazhdimisht në historinë e vendit, por një nga shembujt më të shquar ishte ai u bë i njohur për një degë të popullit Shqiptar të përfaqsuar prej Suliotëve, kur ato u rrethuan prej Ali Pashës më 1792. Suliotët formonin një bashkim gjysëm të pavarur që përmblidhte 66 fshatra, të cilët i përkisnin rrethinave të Margaritit, Paramithisë dhe Janinës. Deri në kohën e Ali Pashës, ata ishin krenarë për rregullsinë e pagesave të detyrimeve që i bënin Portës. Por kurthet e mashtruesit plak Ali, i cili dëshironte t’i kishte të gjithë kalorësit e Sulit dhe të ardhurat e tyre në duart e tij të pangopura, shpejt shkaktuan kryengritjen e popullit. Dhe kështu suliotët nisën luftën e tyre të gjatë dhe të lavdishme kundër fuqive shumë herë më të mëdha të Pashait të famshëm.

Me anë të lojrave të dyfishta, i të cilave ai ishte një mjeshtër i përsosur, Pashai lidhi fillimisht në fuqinë e tij Xhavellën, një nga kryetarët e Suliotëve, dhe pastaj rrethoi Sulin. Kështu, ai u përpoq që me ryshfete ta bindte Xhavellën të tradhëtonte Sulin. Këtu mashtrimi u çiftëzua: Sulioti i zgjuar u duk se pranonte t’i bindej Pashait dhe bile la djalin e tij, Foto, në duart e Ali Pashës si peng. Ai u nis për në Sul në dukje se po e tradhëtonte atë, por pa arritur akoma atje ai i dërgoi një letër kundërshtimi Pashait.

Atëhere, Aliu sulmoi Sulin dhe ishte pikërisht këtu që heroizmi i grave Shqiptare u bë kaq i dukshëm. Mosko, gruaja e Xhavellës dhe e ëma e Fotos, tregoi mrekullitë e vlerave të saja gjatë rrethimit. Ajo shqeu me sëpatë të vogël disa kuti fishekës, ia ngarkoi ato edhe grave të tjera, dhe u sulën drejt llogoreve për t’i shpërndarë ato tek Suliotët. Aliu kërcënoi se do ta piqte të gjallë djalin e saj Foto, por ajo iu përgjigj se ajo ishte e re dhe mund të lindte fëmijë të tjerë, dhe se ajo më mirë të hante mish të pjekur të djalit të saj se sa të tradhëtonte vendin e saj. (Blackwood’s Magazine)

The New York Times

8 Shkurt 1880

dhe lindja e shtetit shqiptar

Revista Blackwood’s Magazine ishte një revistë britanike me qendër në Skoci, e cila periudhën e saj të botimit e pati në vitet 1817-1980 dhe fillimisht quhej Revista e Përmuajshme e Edinburgut (Edinburgh Monthly Magazine). Në kohën e botimit të këtij shkrimi në gazetën The New York Times, qarku i Sulit, në përbërje të Çamërisë, ishte pjesë e Vilajetit osman të Janinës. Ashtu si pohon edhe revista amerikane TIME e datës 26 Gusht 1940, Çamëria i merret Shqipërisë me pushtimin e Janinës prej ushtrise greke më 6 Mars 1913. Një përshkrim faktik i viteve të para të shtetit të sapolindur shqiptar jepet më poshtë mbështetur në librin “Edith Pierpont Stickney, Southern Albania 1912-1923, Stanford University Press, 1926″.

Kryengritjet shqiptare kundër Perandorisë Osmane dhe më pas shpallja e Pavarësisë Shqiptare i prishën planet e shteteve grabitqare dhe balancat e fuqive të mëdha në Europën Juglindore. Si rrjedhim u ndezën dy luftra ballkanike dhe më pas Lufta e Parë Botërore.

Lufta e Parë Ballkanike (8 Tetor 1912 – 30 Maj 1913) filloi me sulmet e Serbisë, Greqisë e Bullgarisë kundër Perandorisë Osmane dhe mbaroi me firmosjen e Traktatit të Konferencës së Paqes të Londrës. Kjo konferencë filloi punimet me 16 Dhjetor 1912 duke patur si shkak shpalljen e Pavarësisë Shqiptare më 28 Nëntor 1912 dhe në fund njohu pushtimet e bëra nga Serbia, Greqia e Bullgaria dhe Pavarësinë e Shqipërisë.

Lufta e Dytë Ballkanike (16 Qershor 1913 – 10 Gusht 1913) filloi kur Bullgaria, e pangopur me pushtimet e saja, sulmoi Serbinë e Greqinë dhe mbaroi me firmosjen e Traktatit të Bukureshtit. Bullgaria e sulmuar edhe nga Rumania e Perandoria Osmane dorëzohet dhe humb atë që pat fituar gjatë Luftës së Parë Ballkanike.

Kufinjtë e sotëm të Shqipërisë zyrtare u përcaktuan nën kujdesin e Britanisë, Francës, Austrisë, Rusisë, Gjermanisë dhe Italisë me Protokollin e Firences më 17 Dhjetor 1913. Para e pas kësaj date, Greqia edhe u përpoq të gjente përkrahje nga shtetet Europiane për rishikim kufiri edhe organizoi fshehurazi shqiptarë të greqizuar të ngrinin krye kundër shtetit Shqiptar, që qeverisej prej Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit, me qendër në Durrës dhe kryetar princin Gjerman William of Wied. Përkrahja Greqisë për këtë gjë nuk i erdhi dhe një arësye për këtë mund të gjehet tek fjalimi në Dhomën e Ulët të Parlamentit Britanik më 8 Maj 1913 nga Walter Guiness, i cili tha: “Greqia po kërkon territor në Shqipërinë e Jugut ku raca Shqiptare është shumicë absolute”.

Në Shkurt 1914, këto gjashtë fuqi të mëdha Europiane i bënë të ditur Greqisë se shumica e ishujve të Detit Egje do t’i jepeshin asaj më kusht që ajo të tërhiqte ushtrinë pushtuese nga Shqipëria e Jugut brenda muajit Mars 1914 dhe ta respektonte shtetin Shqiptar. Por nën nxitjen e drejtpërdrejtë të Greqisë (në dukje zyrtarisht asnjanëse), grekërit në Jug të Shqipërisë me në krye priftërinjë e tyre deklaruan më 28 Shkurt 1914 se formonin një të vetëquajtur “Republikë Autonome të Epirit të Veriut, e cila përmblidhte Himarën, Gjinokastrën, Sarandën dhe Delvinën”. Kryetar i saj u emërua Gjergj Kristaq Zografo nga Lunxhëria, i cili më 2 Mars 1914 në Gjinokastër u shpreh se “është e pamundur të vihemi nën zgjedhën e një populli barbar…”.

Në fund të Marsit 1914, qeveria shqiptare kërkoi nga Fuqitë e Mëdha ta detyronin Greqinë të t’i jepte fund masakrave në Shqipërinë e Jugut. Theksi u vu në faktin se ndërsa në dukje ushtria greke po largohej prej Shqipërisë së Jugut, në fakt ajo edhe po lente mbrapa banditë të organizuar e të armatosur prej saj edhe po iua ndërronte veshjet ushtarëve të saj për t’i rreshtuar me “ushtrinë e Epirit të Veriut”. Me qëllim që t’i jepte sa më parë fund shkretimit dhe të sillte paqen në Jug të Shqipërisë dhe në kushtet e një shteti shqiptar akoma me kërthizë të lidhur, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit luajti lojën e bisedimeve, të mbajtura në Korfuz, me “grekërit e Epirit të Veriut”. Frika, se nëse përfundimet e këtyre bisedimeve të zhvilluara në Korfuz nuk do ishin të kënaqshme do të shkaktonin pushtimin e Shqipërisë së Jugut prej trupave Italiane dhe Austro-Hungareze, bëri që një marrëveshje [që mund të njihet edhe me emrin si Protokolli i Korfuzit] të firmosej më 17 Maj 1914. Me këtë iu jepej garanci “grekërve të Epirit të Veriut se kryetarët e bashkive të qyteteve kryesore të ishin të krishterë ortodoksë, që grekërit të mos thërriteshin në ushtri dhe të kishte liri fetare e arsimore për ta”, por gjithmonë duke ruajtur kontrollin e sipërm të qeverisë shqiptare.

Lufta e Parë Botërore (28 Qershor 1914 – 11 Nëndor 1918) filloi me vrasjen në Sarajevo të nën-mbretit Franc Ferdinand të Austrisë nga një serb dhe mbaroi me nënshkrimin e armpushimit prej ushtrisë gjermane. Në kohën e shpërthimit të Luftës së Parë Botërore, Shqipëria zyrtare praktikisht nuk kishte qeveri qëndrore dhe Princi William of Wied u detyrua të largohej nga Shqipëria në Shtator 1914. Ushtria greke e pushtoi përsëri Shqipërinë e Jugut më 27 Tetor 1914 dhe “qeveria e përkohshme e të ashtëquajturës republikë autonome e Epirit të Veriut” bëri të ditur se nuk do egzistonte më sepse kështu qëllimet e vërteta të saja ishin arritur. Shqipëria e Jugut mbeti e pushtuar prej ushtrisë greke deri në vitin 1915 kur ajo u shty prej ushtrisë italiane.

Perandoria Austro-Hungareze zyrtarisht mori brenda saj më 1909 Bosnje-Hercegovinën, të cilën e pat pushtuar që më 1878 dhe ndërkohë u bë edhe garantore e Pavarësisë së Shqipërisë më 1912. E dehur nga pushtimet e dy luftrave ballkanike dhe me ëndrën për një Serbi të Madhe ku të përfshihej edhe Bosnja-Hercegovina, nën nxitjen e mbështetjen e Rusisë, duke parë të bllokuar daljen në Adriatik prej një Shqipërie të pavarur, Serbia sulmoi Shqipërinë dhe kreu vrasjen e nën-mbretit Franc Ferdinand. Austro-Hungaria kërkoi që Serbia të largohej nga Shqipëria dhë njëkohësisht të mbahej përgjegjëse për atentatin e kryer. Kjo përplasje, në dukje diplomatike, midis Austro-Hungarisë të mbështetur nga Gjermania dhe Serbisë të mbështetur nga Rusia ndezi fitilin e Luftës së Parë Botërore dhe Shqipëria zyrtare nga shesh u bë përshesh prej ushtrive të huaja.

Konferenca e Paqes në Paris (18 Janar 1919 – 21 Janar 1920) u mbyll në fund me themelimin e Lidhjes së Kombeve. Në këtë konfernecë u bënë përsëri përpjekje për ta qethur Shqipërinë e mbetur, por ndërhyrja e presidentit amerikan Woodrow Wilson (1856-1924), i sqaruar nga shqiptarë dhe miqtë e tyre, e shpëtoi Shqipërinë e sotme dhe i ashtëquajturi “Protokolli i Korfuzit” i zhvlersuar më parë prej vetë “grekërve të Epirit të Veriut” u mohua përfundimisht (rebus sic stantibus).

SHTATEDHJETË VJETË MË PARË NDODHI MASAKRA GËRHOTIT

August 29, 2013 by dgreca

NGA Dr. PRENJO IMERAJ/

Më 14 shtator të këtij viti mbushen plot 70 vjetë nga tragjedia e Grehotit.Tridhjetë e tre dëshmorët e Grehotit, të cilët Partia Komuniste Shqiptare i kishte shpallur armiq të popullit dhe të Partisë, duke u denigruar edhe varret, ndërsa familjet që lanë pas ju nënështruan morsës së luftës klasore të pa skrupulltë, më në fund me ardhjen e shtetit demokratik u vendosën në pjedestalin e lavdisë kombëtare. Ata qysh nga viti 1992 prehen në varrezën e Dëshmorëve e ngritur atje ku ranë këtu e shtatëdhjetë vjetë më parë. Në vitin që jemi, varreza u rindërtua dhe zbukurua në mënyrë dinjitoze.

Për luftën e Grehotit kanë shkruar shumë shqiptarë, dëshmitarë okularë, ish komunistë, nacionalistë madje edhe miq të huaj, por sot ne po sjellim përpara lexuesit se ç’kanë lënë pas me kujtimet e tyre luftëtarët e divizionit fashist Italian Peruxhia që u ndeshën në mënyrë të pa barabartë me çetën nacionaliste “Shqiponja” të komanduara nga Hysni Lepenica. Nuk po bëjmë asnjë koment, për manovrën djallëzore të komunistëve shqiptarë,qëndrimin konseguent në politikën e ditës të oficerit anglez Tilman,atashuar pranë shtabit partizan të zonës parë operative Vlorë-Gjirokastër dhe pabesinë e komandantit të divizionit fashist Kiminelo, që i pat premtuar prefektit të Gjirokastrës Veip Runa se divizioni do i dorëzohej forcave nacionaliste…

XHIOVANI BONOMI

“Shqipëri 1943. Marshimi tragjik i ushtrisë italiane nga Tepelena e Gjirokastra në Sarandë”.

Bietti Milano, Itali 1983(f. 71-87)

Përktheu nga italishtja Etleva L. Memisha. Mars 1999

“Gjatë aksionit një komision partizanësh hyri në kampin tonë duke ofruar ndihmë kundër nacionalistëve.Gjenerali iu përgjigj që momemantilisht nuk kishm nevojë…”

KAPITULLI I DYTE

Momente dramatike

1- Paralajmërimet e para.

Në fakt në Gjirokastër jeta nuk shkon vaj. Pretendimet nga ana e partizanëve rriten, godasin në qendër dhe konfuzioni është më i madh.

Për ti mbajtur momentalisht në mbikqyrje dhe për të fituar kohë, stimulohen më datën 11 dhe 12 shtator marrëveshje me partizanët dhe nacionalistët. Që të dy këta të krisur pretendojnë që ne t’u dorëzojmë armët. Përgjigja jonë është kategorike: “Nuk do t’u dorëzojmë kurrë armët të huajve, do t’i marrim me vete në Itali”.

Ata mendojnë se kanë të bëjnë me frikacakë, me të ndrojtur. Po, kemi humbur luftën dhe ndërgjegja na ka impresionuar, por nuk do të ndodhë kurrë që një ushtar Italian të frikësohet nga prepotenca. Kërkojnë me të gjitha mënyrat të na bëjnë të dorëzohemi me lajka dhe më pas me kërcënime. Shoku Boldini që kishte guxuar të hynte në Gjirokastër, për të blerë, u ndalua nga një patrullë nacionaliste dhe u çua në burgjet e kështjellës.Pas disa orësh u pyet para kryetarit të nacionalistëve të Gjirokastrës dhe, pasi u pyet mbi motivin e vajtjes në qytet ia bënë të qartë se ne e kishim humbur luftën, që ishim në tehun e shpatës dhe na leverdiste të futeshim në radhët e tyre. E liruan me qëllimin e caktuar që të vinte e të bënte propaganda tek ne. Mbas ditën e dates 11 u shpërndamë nja 40 burra gjysëm kilometri jashtë “qytetit” ushtarak për të bërë dru për kuzhinën. Mbi mal, para nesh, shohim të kalojnë grupe të ndryshme partizane që marshojnë drejt Gjirokastrës.Tenente Kalvieri jep urdhër për të hapur zjarr. I bindemi urdhërit, hapim zjarr për rreth një orë, por partizanët nuk përgjigjen. Kthehemi në kamp. Për të na bindur të pranojmë dorëzimin partizanët na dërguan edhe dy ushtarë të batalionit të parë tek ne, të cilët do të bënin propaganda mes nesh, me kusht që të ktheheshin në një orë të caktuar, për ndryshe do të vrisnin të burgosurit italianë që gjendeshin në duart e tyre. Vazhdojnë të vijnë në komandën tonë ambasadorë të të dy partive. Përgjigja jonë është gjithmonë e mesme…

***

“Më datën 11 në mëngjes tek sa u zgjuam-tregon Koralia-patëm surprizën e madhe që të mos shihnim më asnjë gjerman në qytetin ushtarak dhe as rrethinat. Urtë e butë ishin larguar gjatë natës. Për ç’farë motivi dhe pse në këtë mënyrë? Më mirë kështu. Armët janë akoma në duart tona. Mbrëmjen e 13-ës nacionalistët rreth 200 pushtuan krahun e majtë të qytetit ushtarak. Prandaj edhe ne jemi gati në pozicione, ndërsa Kolonel Lanca shkon për të biseduar. Më datën 11 hyri batalioni i 3-të, më datën 12 ose 13-të hyri batalioni i dytë çiklist”.

***

Datë 12 dhe 13 të shtatorit sollën dy batalione në Gjirokastër dhe kam përshtypjen e qartë që në këtë qytet ushtarak, siç kemi raportuar, mbretëron kaosi. Dhe në të vërtetë Gjirokastra jeton në kaos, një influencë jo të vogël ushtronte edhe ajo që transmetohej në radio. Lajmet nga Italia nuk ishin aspak ngushëlluese. Shpresonim që aleatët të merrnin me shpejtësi gadishullin dhe të hynin me flotë në Adriatik, por në fakt… gjermanët kishin përparuar dhe anglo-amerikanët ngelën të gozhduar. Një moment i bukur; radio transmeton giovanezza dhe lajmëroi lindjen e Republikës Sociale Fashiste. U çorientuam. Çfarë po ndodh në Itali? E kishi marrë qeverinë fashistët? Radio Palermo na jepte lajme për qeverinë e Badolios, por të rralla, të rastësishme, të shqetësuara. Italia kishte rënë në errësirë. Kush dinte të mbijetonte ishte i zoti… Ne, larg Atdheut, në një tokë të huaj dhe armike, nuk po ia dilnim mbanë. Për fat radio jonë u prish dhe kështu mbetëm plotësisht në errësirë për gjithçka.

Pas katër ditësh siç ishte parashikuar, autoblindat gjermane ato që kishin hyrë në fushën e Gjirokastrës për të na surveriuar, u larguan duke u drejtuar si edhe kollonat pararendëse, rrugës së Tepelenës.Ne u ndiem të çliruar. Ajo ditë ishte një përzjerje gëzimi dhe hareje, qetësie dhe prehje.Të gjithë bënin plane, ndonjë hidhte propozime në erë.Ushtarët u irituan, për të mos thënë u turbulluan.

2- Të rrethuar

Për të kuptuar sa u munduam dhe pozicionin tonë, duhet të kesh një ide topografike të paktën të përafërtë të qytetit. Gjirokastra vendoset mbi një shpat të luginës së Drinos, i cili rrjedh drejt Vjosës. Lumi rrjedh në një drejtim që shkon nga Gjirokastra në Tepelenë ndërmjet dy vargje malesh të lartë dhe të ngushtë dhe lugina paraqitet si një koridor jo i këndshëm dhe i egër, në fundin e së cilës gjarpëron lumi. Në mesin e bregut fillon rruga që të çon në Janinë. Gjysëm kilometri përpara Gjirokastrës lugina zgjerohet. Malet largohen rreth 3 ose 4 kilometra, duke arritur përsëri të marrin formën e koridorit, por më lirshëm se i pari pas 6-7 kilometrash. Formohet kështu një trekëndësh hapsinor relativisht i mysët dhe i mbyllur në të katër anët. Gjirokastra shtrihet në një shkëmb gipsi që hyn lehtësisht në trekëndësh.

I ashtuquajturi qytet ushtarak është një hapësirë që shtrihet mbi një plan të sheshtë dhe mjaft i rastësishëm, në të cilin ka baraka dhe vila druri për ushtarët dhe oficerë italianë. Ishte ndërtuar poshtë Gjirokastrës rreth 500 metra në veri nga shtrati i lumit. Pozicioni siç shihet ishte I disfavorshëm.

Të dominuar nga malet dhe qyteti civil, të mbyllur mes kreshtash të larta, nuk kishim veç dy koridorë të ngushtë për dalje. Për aeroplanët përbënim një objekt përfundimtar. Mëngjezin e datës 13 na u paraqit një surprisë e çuditëshme. Flamuj të kuq me shqiponja valëviteshin mbi Gjirokastër dhe mbi malet në jug përballë nesh, flamuj të tjerë të kuq pa emblemë valëviteshin në veri prapa krahëve tanë. E pamë të çuditur këtë gjë të re. Ç’kuptim kishte? E mësuam të vërtetën në mesditë.

Komunistët ose më saktë rebelët partizanë nën komandën e një majori anglez Tilman pushtuan zonën në veri perëndim; nacionalistët kishin pushtuar qytetin e Gjirokastrës dhe malet në jug-lindje. Ne ishim të rrethuar dhe të gozhduar.

Nga malet përpara qytetit tregon Koralia – zbresin një numër i madh shqiptarësh të armatosur që drejtohen drejt qytetit. Rreth ores 10 shohim të vijnë nga drejtimi i Manastirit, nga rruga e Tepelenës, rreth 200 shqiptarë të armatosur. Kalojnë pranë qytetit ushtarak duke na parë me përçmim e neveri. Pasi kanë arritur tek komanda e regjimentit, ndalojnë, pastaj me urdhër të një oficeri të tyre zënë pozicione në grope, me pushkët në drejtim tonë. E vëzhgojmë këtë manovër të tyre, kuptojmë që është përgatitje por nuk dyshojmë për gjë tjetër.

Pastaj, pothuaj mbas një çerek ore ngrihen dhe shkojnë të pozicionohen pas bregut të lumit. Të tjerë vazhdojnë të vini për disa orë. Na kalojnë përpara, të gjithë me një ndjenjë superioriteti dhe largohen për gjatë lumit. Në të njëjtën kohë shohim se nga malet përballë Gjirokastrës, nga të gjitha anët, zbresin me mijëra si këta mendje lehtë dhe derdhen rreth qyteti ushtarak. Jemi të rrethuar nga tre anët nga nacionalistët, prapa krahëve nga ana e malit kemi partizanët. Kuptojmë që situata është vështirësuar, jemi preh e një qetësie që shpreh atmosferë lufte. Zbresim në pozicione, përgatitemi për mbrojtje. Armiku ka kompletuar rrethimin”.

***

Për të sqaruar më mirë atë që ndodhi më vonë po shtojmë këtu dëshminë e qartë dhe të gjallë doktor Andorno: “Qyteti ushtarak ishte shkrumbëzuar nga temperature 54 gradë e diellit. Poshtë tendave dhe në baraka trupat gjysmë të zhveshur prisnin që koha të kalonte dhe të vinte fresku i mbrëmjes. Poshtë tendave të artilerisë pak oficerë me gjoksin përjashta, kullojnë djersë dhe pinë gllënkat e fundit të birrës, luajnë me letra, të tjerë shihnin të heshtur me bërrylat e mbështetur në tavolinë. Kush mund të flinte kur lufta kish mbaruar. Mendja shetiste dhe zemra ikte e vinte në një mijë mënyra të ndryshme, por gjithnjë e burgosur. Përpara nesh shkëmbinjtë prej dollomiti ishin si rezistencë për nxehtësinë që mbyste lagështinë e tokës dhe të fushave. Pak pas kazermave dhe barikadave të vogla rruga ishte edhe më e bardhë. Drinosi ishte katandisur në një vijëzë dhe burimet ishin zhdukur në të dy anët e lumit. Gjithëçka ishte e pa lëvizëshme, çdo gjë djallëzisht e heshtur si qetësia pararendëse e stuhisë. Robër të vetvetes! Megjithatë diçka lëvizte atje sipër mbas mbarimit të sheshtë.

“Shikoni, shikoni atje sipër tha dikush dhe tregoi me gisht drejt kështjellës mbi kodër”. Të gjithë u kthyen. “Ej cilët janë ata”-tha veterani Stefanini me theksin e tij fjorentin. -“Unë nuk shoh asgjë”-thirri tenente Pozeto i qorruar. “Ta hajë dreqi shikoni ç’farë rreshti dhe shikoni në të djathtë një kolonë tjetër që zbret, edhe në fushë. Dhe pamja e të gjithëve u bë më e zymtë . Nga tenda e artilerisë situata zotërohej mirë. Nga malet zbrisnin njerëz, ushtarakë me qylaf të bardhë shqiptare, armë në sup dhe flamuj të kuq me shqiponjën shqiptare. Udhëhiqnin kalorësit me kuajt e tyre të dobët dhe zbrisnin drejt nesh. Largësia ajrore midis nesh dhe atyre ishte një kilometer. Janë shqiptarë dhe shqiponja e zezë në fushë të kuqe tregon që janë nacionalistë. Sa të shtëna ishin drejtuar mbi ato kodra në netët e shkuara, kur ndonjë dritëz na dukej si sinjal. Dhe tani ja ku janë duke zbritur drejt nesh. Po afrohen kështu ngadalë sikur po shkojnë në shetitje. Zërat e përhapur nëpër qytet nga masa e të pa punëve po vijnë tani drejt nesh. Tani dallohen qartë. Në pamje të parë nuk kanë asnjë shenjë se duan luftë, megjithatë duken absolutisht inkoshientë. Qyteti sikur murmurin. Disa lëviznin. Të gjithë lëviznin. Disa thërrisnin. Pastaj zëra të kryqëzuar. Urdhëron komanda. Tendat acarohen, barakat vjellin ushtarë nga kapanonet, në grupe, në masë, të izoluar. Dhe pastaj mbas trinçesë. Secili në vendin e vet ende të pa vendosur, të gatshëm në pritje. Lufta ka mbaruar. Bateria gati, njerëz të lodhur, zile telefonash, komandat transmetoheshin gojë më gojë. Ndonjë arrin me vonesë dhe fundoset në teren bashkë me shokun dhe ngrin, pushka dhe toka me arrogancë prekin mjekrat tona.

Nga sipër nacionalistët vijnë si për një paradë të çuditëshme. Kjo radhë elementësh pak sipër tokës, ndaluar si në një lojë të çuditëshme. Tani janë shumë afër. Shumë duken të pa armatosur. “Mos qëlloni” ishte urdhëri për ne. “Prisni komandën. Do të sulmojmë vetëm në qoftë se na sulmojnë”. Sa janë? 600, 800? Ç’farë duan? Nuk mund të ecet kështu me kapadaillëk përpara mijëra njerëzve të armatosur. Të gjithëve na kapin ethet. Tani po kalojnë në fushën e aviacionit me qetësi, duke folur mes tyre me sytë përdhe gati të pa përgjegjshëm përderi sa guxojnë. Ne ndjekim avancimin e tyre dhe i shikojmë drejt e në sy si për t’i pyetur për situatën. Ç’farë duan? Pse vijnë kështu indiferentë kur e dinë që mijëra gojë zjarri janë fiksuar dhe janë gati të marrin shenjë trupat e tyre? Masa e qetë afrohej ngadalë ndërsa duart tona shtrëngonin me nervozizëm armët. Veshët tanë tashmë kishin nisur të dëgjonin oshtimat. Por urdhëri është të mos qëllojmë dhe përsëritet nga komandantët. Në kullën e përgjimit në mes të qytetit ushtarak qëndrojnë komandantët e artilerisë dhe pushkatarëve. Edhe gjenerali është në vendin e tij. Ç’do gjë është gati dhe situata është gjithmonë në disfavorin tonë, që shohim rrethin të mbyllet dhe nuk mund të gjuajmë sipas urdhërit që na është dhënë.

(Botoi Dielli ne numrine Gushtit 2013.Vijon ne numrin e ardhshem)

“PROVOKACIONET” E GUSHTIT

August 29, 2013 by dgreca

Pas incidentit të Përmetit. Mes kishës dhe bashkisë. Një zbatim i vonuar i vendimit të gjykatës dhe shndërrimi i një konflikti lokal në një incident ndërkombëtar. KOASH, besimtarët, Shqipëria dhe Greqia.

Nga Fabian Morava/

Përmeti mbase është qyteti prej nga më pak priteshin lajme trazirash këtë fund gushti; por ja që prej ditësh vijnë prej andej jo thjesht ngjarje të kronikës, por konflikte me sfond institucionalo-fetar që mund të vënë në dyshim marrëdhëniet dypalëshe me Greqinë. Zhvillimet lidhur me kishën-pallat kulture po precipitojnë nga ora në orë, dhe përgjithësisht debatet dhe reagimet janë të nxehta, në çdo nivel dhe nga çdo palë; nga komentuesit anonimë në internet, tek përfaqësuesit zyrtarë. Nuk mungojnë edhe disa pyetje që padyshim, në mungesë të një përgjigjeje zyrtare, e marrin atë nga po ata që pyesin. Fjala vjen, përse vendimi i Gjykatës Kushtetuese i më shumë se një dekade më parë, u pa e udhës të zbatohej pikërisht tani nga përmbarimorët privatë; sa ndikon në këtë përplasje, fakti që vendi ynë është në ditë tranzicioni qeverisës etj. Paraditen e së premtes 16 gusht, disa përmbarues privatë të shoqëruar nga policë gjithashtu privatë, hynë në mjediset e ish pallatit të kulturës për të zbatuar vendimin gjyqësor që ja kthen këtë pronë bashkisë. Nuk do mend se ky zbatim ishte tejet i vonuar. Se përse nuk është zbatuar më parë nga përmbarues të shtetit e më pas nga privatët, kur u liçensuan së fundi, këtë e dinë kryebashkiakët e kaluar të Përmetit, dhe ai aktual Gilberto Jaçe. A e ka kërkuar Jaçe të paktën dy vitet e fundit në detyrë, kthimin e pronës bashkiake? Po për aksionin e fundit, a kishte ai dijeni, si palë direkte e interesuar? Fakti është që kryebashkiaku ndodhej në Itali kur plasi konflikti, dhe drejtori i tij i kulturës në bashki la të kuptohej se shefi i tij qenkësh shmangur “me lezet”. Për t’u kthyer në vendngjarjen e asaj dite, kemi dy palë dhe dy qëndrime. Një prift, I.Tyto, shqiptar me kombësi e shtetësi, deklaroi se policët privatë i kishin thënë, “shporru more maskara i Janullatosit. Nuk keni vend ju grekët këtu në Shqipëri”. Vetë përmbaruesit dhe policët privatë deklarojnë se janë përballur me dhunën e priftërinjve. Ekzistojnë sigurisht edhe pamje video, por ato nuk e japin të gjithë dinamikën. Por në qoftë e vërtetë “shfryrja” e policit, qoftë dhe privat, kjo tregon se ata njerëz që duhej të shkonin aty vetëm për të zbatuar ligjin me gjakftohtësi, ishin të ngarkuar edhe me emocione “private”. Nëse është apo jo detyrë e përmbaruesit që, përveçse t’ja dorëzojë ndërtesën të zotit (pasi ka hequr sendet e mëparshme me inventar e njerëzillëk), të heqë edhe kryqin e kishës, të ulë flamurin e saj dhe të vendosë atë kombëtar, kjo është për t’u diskutuar. Sa për mungesën e policisë së shtetit ato orë të para, kjo është një tjetër gafë serioze, kur dihet ndjeshmëria që shkaktojnë episode të tilla. Më pas ngjarjet rrodhën me shpejtësi. Dy autobuzë me priftërinj e besimtarë zbarkuan në Përmet në datën 19 gusht, “rimorrën kalanë” dhe mbajtën një meshë. Pas disa orësh u larguan dhe u rikthye policia, por ndërkaq ishin kaluar kufijtë e Përmetit, madje edhe të shtetit. Ministria e Jashtme greke bëri një notë proteste me këtë tekst: “Vetëm tre ditë pas ngjarjeve të papranueshme që ndodhën në Përmet, këtë mëngjes, në të njëjtin qytet, në një sulm të dhunshëm mbi një shtetasi grek dhe një minoritari, rezultuan në lëndim tyre. Menjëherë pas këtyre incidenteve, persona të panjohur hodhën gurë në ndërtesën e Konsullatës së Përgjithshme të Greqisë në Gjirokastër, sulm i cili fatmirësisht nuk ka shkaktuar lëndime. Ne shprehim neverinë tonë dhe dënojmë dy sulmet, të cilat ngrejnë pikëpyetje mbi gatishmërinë dhe dëshirën e autoriteteve shqiptare, për të vendosur rendin dhe për të mbrojtur ndërtesat e Autoriteteve Diplomatike dhe Konsullore greke. Presim arrestimin e menjëhershëm të autorëve të këtyre akteve dhe që autoritetet shqiptare, t’i japin fund menjëherë kësaj situate të papranueshme që ne shpresojmë se është krijuar në padijeni të Qeverisë shqiptare”. Pra, Përmeti përmendet vetëm si “ngjarje e papranueshme”, ndërsa ankesat konkrete janë të tjera, të atilla që nëse do shkruhej një notë proteste nga secila palë për shtetasit e dhunuar a të lënduar të palës tjetër, nuk do mjaftonte letra këto 20 vjet. Menjëherë më pas, pala greke aplikoi bllokimin e pikave kufitare, fillimisht në Kapshticë. Ky nuk është lajm i ri, por këtë herë doganierët grekë e kanë shprehur hapur arsyen e kthimeve masive të shtetasve shqiptarë: “Na e morët kishën e Përmetit? Kthehuni mbrapsht!” Këtë e pohojnë me dhjetra shtetas, pa folur për ndalimin e gazetarëve shqiptarë në Kapshticë, të cilëve iu fshinë pamjet e xhiruara dhe fotot. Për të parën herë këto vite, edhe pala shqiptare (drejtori i policisë në Kakavijë) shpalli zbatimin e reciprocitetit kufitar: nëse grekët kthejnë, edhe ne do kthejmë ata shtetas grekë që nuk justifikojnë kriteret e qëndrimit të Shqipëri. Nga pikat kufitare kanë ardhur brenda pak ditësh lajme për lirimin apo shtrëngimin e situatës, por ngërçi mbetet. Dhe ndodhemi sot në një pikë shumë kritike, ndoshta më të nxehtën që nga ngjarjet e fillimviteve 90-të. Së pari le ta lëmë pak Përmetin, dhe të analizojmë një koncept pak më të gjerë. Si nota greke e protestës, ashtu dhe deklarimet e hapura të zyrtarëve grekë të kufirit, “tradhtojnë” një nocion që është i papranueshëm edhe në parim, por edhe në realitetin institucional shqiptar: Duket se Athina e quan “greke” Kishën Autoqefale Ortodokse Shqiptare, e në zgjatim, i quan grekë të gjithë besimtarët ortodoksë, shqiptarë e minoritarë. Për rrjedhim, punët dhe konfliktet e KOASH-it, janë edhe të sajat. Nuk e dimë se si dhe sa ndërhyn shteti grek në punët e kishës së vet ortodokse, por këtë tonën e ka shumë për zemër. Është plotësisht e kuptueshme që një shtet të interesohet për bashkëkombasit e vet, në këtë rast minoritarët grekë, por që ky shtet (mesa dimë nuk është fetar, pra nuk drejtohet nga Ungjilli, por nga kushtetuta e vet) të interesohet për besimtarët në një shtet tjetër, kjo është një anakronizëm, nga ato që Greqia e sotme i ka me bollëk. Por kjo nuk është gjë e re. Edhe pse Hirësia e tij Kryepeshkopi Janullatos deklaron se punët e Zotit dhe të grigjës së tij s’kanë lidhje me punët e Greqisë; se ka kërkuar shumë herë nënshtetësinë shqiptare që nuk ja kanë dhënë; edhe pse figura e tij gëzon respekt madje në hierarkinë fetare botërore, do vijë dita që KOASH-in ta drejtojnë hierarkë shqiptarë, që po formohen ndërkaq. Kjo do të eliminojë, me shpresë, fenomenin po kaq problematik që ndodh me pjesë të shtypit dhe opinionit publik shqiptar, që edhe kur nuk e shprehin haptaz, e përkufizojnë KOASH-in si “grek dhe vegël të Greqisë”, meqë ka Janullatosin në krye, duke rënë kështu në të njëjtën grackë. Ana tjetër e medaljes, është qëndrimi zyrtar e shtetëror shqiptar ndaj ngjarjeve “me sfond grek”. Fokusi është për këto tetë vitet e fundit dhe qeverinë Berisha, e cila miratoi një marrëveshje okulte për kufirin detar nga njëra anë, ndërsa nga ana tjetër ka toleruar dhe nuk është ndjerë sistematikisht, ndaj çdo eksponenti grek që vjen në territorin shqiptar dhe mban fjalime e deklarata ku shpalosen haptaz thirrje për rivendikime territoriale. Është dashur një reagim i madh mediatik e popullor, që disa persona të shpallen non grata, por fenomeni vijon me personazhe të tjerë nga matanë kufirit, ku tashmë protagonizmin e ka marrë Agimi i Artë. Dhe ç’ndodh? Në ditët e fundit të detyrës si kryeministër, Berisha reagon më në fund ndaj notës greke të protestës, duke e cilësuar atë “të papranueshme dhe ndërhyrje absurde në punët e brendshme të Shqipërisë”. Por edhe këtë fjali e autocensuron pak më vonë. Sipas Berishës, “zbatimi i vendimeve të gjykatave është themeli i funksionimit te shtetit ligjor, por nga ana tjetër skenat e rrëmbimit të objekteve të shenjta nga përmbarimi privat gjatë ekzekutimit të vendimit gjyqësor të 11 viteve më parë, rikthyen për shqiptarët pamje të kohës së barbarisë hoxhiste mbi institucionet e kultit”. Pra, kritikon nga pak të gjithë, dhe shpërndan nga pak të drejtë tek gjithkush. Dhe kthehemi në vendngjarje. Deri në vitet 40-të, në një pjesë të truallit ku ngrihet sot “pallati” dykatësh i kulturës, ka pas qenë një kishë ortodokse. A e bën ky fakt ndërtesën në fjalë, pronë legjitime të kishës? Afërmendsh që jo; e nga ana tjetër, fare mirë kisha mund të kërkonte një truall me leje ndërtimi për të ndërtuar një objekt të ri kulti, madje të hijshëm jo një katror socrealist siç është ndërtesa aktuale, dhe nuk besoj se bashkia do t’ja kishte mohuar. Le ta pranojmë se “pallati i kulturës”, tani që i kthehet bashkisë nuk është se do gëlojë nga veprimtaritë artistike, sazet dhe ahengu. Nuk është çudi që ndërtesa të privatizohet, mbase edhe të rrafshohet dhe të ngrihet ndonjë karabina e madhe “moderne”. Mbase aty do luhet edhe kumar, siç deklaroi kryepeshkopi. Por lënë mënjanë kjo, KOASH duhet të kuptojë se ç’domethënë vendim gjykate i formës së prerë, pavarësisht se kjo “formë e prerë” është zvarritur për 11 vjet rresht. Këtë moment, vjen natyrshëm pyetja: Pse pikërisht tani ky zbatim vendimi? Dy argumente të shkojnë në mendje. E para, edhe për çuarjen në fund të një vendimi gjykate, ashtu si për punë të pista e ndërtime pa leje, mund të jetë parë si kohë e volitshme tranzicioni i pushtetit ekzekutiv; ditë pushimesh, autoritetet e reja dhe të vjetra kanë hallet e tyre, njerëzia është e hallakatur. Por nuk mungojnë dhe konspiracionet: Këtë episod mund ta ketë yshtur qeveria e vjetër, që me një gur vret dy zogj; krijon një incident të madh dhe një zhurmnajë që eklipson bëma të tjera të saj, si fjala vjen SHQUP-i, e nga ana tjetër i lë në derë qeverisë së re një problem më shumë me Greqinë. Të shohim pastaj se ç’do bëjë Edi Rama me kufirin detar, toponimet e pasaportave dhe statusin e kandidatit. Por cilado qoftë arsyeja e vërtetë, dhe sado që kemi të bëjmë realisht me një çështje të brendshme, përballë kemi fqinjët tanë jugorë, që duken të gatshëm të luajnë me këtë “pallat kulture” deri në parlamentin europian. A do të ishte gati pra, Greqia, që ta shndërronte një çështje imobiliare trualli, në një konflikt shtetëror? Mendja ta do që Athinës, kjo histori i ra në dorë si me porosi në momentin që ka disa pika nevralgjike për të negociuar me qeverinë e re shqiptare. Nuk është sekret se ajo nuk e ka pritur aspak mirë vizitën turke të Edi Ramës dhe konkluzionet e kësaj vizite. Por që të gjitha këto pakënaqësi të shfrytëzohen dhe të hyjnë në lojë me sebepin e një pjese të truallit të një ish kish ortodokse, për të arritur në një “showdown” si kjo e pikave kufitare (e kushedi çfarë më prapa), do të nevojitej një ulje e hatashme serioziteti e prestigji nga ana e qeverisë greke. E cila sido që të jetë, me njëmijë e një problemet që ka, ka treguar se di të distancohet nga ekstremizmat e periferive të politikës helene. Realiteti tregoi se mjaftuan disa telefonata e komunikime intensive me Athinën, jashtë tam-tameve të medias nga kryeministri në ardhje dhe faktorë të tjerë (ambasadat etj), që tollumbacja të fillonte shfryrjen. Tek e fundit, gjithsekush ka shumë më tepër se ç’të humbasë sesa të fitojë, nga vazhdimi i lojës me pallatin përmetar të kultus(Kortezi:Klan)