Histori – Page 647 – Dielli

AMERIKA FESTON 4 KORRIKUN, 237 VJETORIN E SHPALLJES SE PAVARESISE

July 3, 2013 by dgreca

Dita e pavarësisë, 4 korriku është festë kombëtare e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, që shënohet në shenjë të kujtimit të nënshkrimit të Deklaratës për pavarësinë nga ana e Kongresit kontinental më 4 korrik të vitit 1776 në Filadelfia, shteti federativ i Pelsivanisë.!/

Shkruan:Beqir SINA/

PHILADELFIA – Shteti simbol i botës, lirisë dhe demokracisë shënon te enjten festën më të madhe kombëtare, 4 Korrikun 1776 Ditëlindjen e saj – 237 Vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë. E gjithë SHBA-ja mbushet me flamuj amerikanë, dhe simbolet e saj – ndërkohë që miliona amerikanët kremtojnë në çdo mjedisë me ndjenjën e madhe të krenarisë, teksa shënohen plot 237 vjet të Dekleratës së Pavarësisë.

Tonelata me fishekzjarre, parada multi kulturore dhe sportive, karnavale shumëngjyrshme dhe të mahnitshme, koncerte të ndryshme, lojëra sportive( basketbolli, futbolli, bejzbolli e gara të tjera sportive) organizohen me këtë rast. Në sheshe, parqe, dhe vende të veçanta, mbahen fjalime politike, akademi solemne dhe organizime private me vendosje të luleve në varrezat e dëshmorve pritet të mbahen sot për të festuar historinë dhe kujtuar të rënët, qeverisjen dhe traditat e Shteteve të Bashkuara të Amerikës.

Gjatë nënshkrimit të Deklaratës, SHBA-të ishin të përbërë prej 13 kolonish nën administrim të mbretit anglez Xhorxhi i Tretë. Arsye për nënshkrimin ishte pakënaqësia e rritur e kolonive për shkak të tatimeve të larta që kolonitë duhej t`i paguanin Anglisë.

Në korrik të vitit 1776, “Pensilvania ivning post” është gazeta që e publikoi Deklaratën për pavarësi.

Më 8 korrik të vitit 1776, në sheshin “Pavarësia” në Filadelfia u bë publik për herë të parë Deklarata, ndërsa zilja në Pallatin e pavarësisë që ishte e njohur si “Zilja e provincës”, do të riemërohet në “Zilja e lirisë” (Liberty bell).

Në gusht të vitit të njëjtë, detyra e filluar më 4 korrik rreth nënshkrimit të Deklaratës për pavarësi nuk ishte përfunduar tërësisht deri më gusht. Por, pavarësisht nga kjo, 4 korriku është pranuar si datë zyrtare e shpalljes së pavarësisë së SHBA-së nga Britania.

4 Korriku 1776 Dita e Pavarësisë së SHBA-ve – Ditëlindja 237-të e Amerikës
Sot, është 4 korriku 2013, Dita e Pavarësisë në Shtetet e Bashkuara, Ditëlindja e 237 të e saj. Më 4 korrik të vitit 1776, 56 përfaqësues të 13 kolonive britanike të Amerikës Veriore, deklaruan, se me autoritetin e popullit, ata po krijonin një komb të ri.

Do të duheshin edhe 6 vjet të tjerë luftë me Britaninë, në atë kohë fuqia më e madhe ushtarake e botës, para se të fitohej pavarësia e Amerikës nga ai vend. Më 1782, Shtetet e Bashkuara të Amerikës ishin ende larg bashkimit.

Ato ishin në fakt, një konferderatë e paqëndrueshme, me një qeveri qendrore të dobët. Fuqinë e vërtetë e kishin qeveritë e sheteve të ndryshme.Por shtetet ishin shumë të ndryshme nga njeri tjetri, përsa i përket praktikave fetare, opinionit politik dhe interesave ekonomike. Ato kishin vendosur tarifa dhe barriera tregtare ndaj njëri tjetrit. Monedha ishte e fryrë nga inflacioni dhe ishin vendosur taksa që pengonin zhvillimin.

Kaosi ekonomik çoi në paqëndrueshmërinë civile. Filluan konflitetet mes shteteve lidhur me kufijtë, Qeverisë kombëtare i mungonin forcat ushtarake për trajtimin e kërcënimeve të sigurisë. Amerikanët filluan të kërkojnë mënyra për zgjidhjen e këtyre problemeve. Përgjigja ishte një kushtetutë e re, e cila do të krijonte një qeveri kombëtare të fuqishme, e cila të trajtonte nevojat e vendit, ndërkohë që t’u jepte fuqi të caktuara shteteve të ndryshme. Por amerikanët ishin të ndarë lidhur me formën që do të merrte qeveria e re.

Shtetet e vogla kërkonin përfaqësim të barabartë me shtetet e mëdha. Shumë qytetarë druheshin se një qeveri e fortë kombëtare do të shtypte të drejtat e individit. Këto çështje u zgjidhën, vetëm pas disa vite debatesh dhe kompromisesh. Kushtetuta e re u ratifikua në vitin 1789, vetëm pasi u shtuan 8 amendamente, të cilat garantonin të drejtat themelore të shtetasve, mes tyre lirinë e ushtrimit të fesë, të fjalës dhe shtypit, të drejtën për të zhvilluar procese gjyqësore dhe mbrojtjen kundër abuzimit të qeverisë ndaj qytetarëve.

Kushtetuta nuk është një instrument në duart e qeverisë për ta kufizuar popullin, tha në atë kohë Patrik Henri, një nga udhëheqësit amerikanë në luftën për pavarësi, ajo është një instrument në duart e popullit, për të kufizuar qeverinë, që ajo të mos e sundojë jetën tonë. Më tepër se 237 vjet pas miratimit të kushtetutës, ajo mbetet garancia e lirisë për të gjithë amerikanët,

4 Korrikut 1776 – Ditëlindja e Shteteve të Bashkuara/Njerëzit e thjeshtë mund të kryejnë bëma të jashtezakonshme.
Dëgjojini këto fjalë të Deklaratës së Pavarësisë Amerikane, të shkruara 237 vjet më parë: “Ne i konsiderojmë, këto të drejta të jënë të vetëkuptueshme: që të gjithë njërëzit janë krijuar të barabartë; që ata janë pajisur nga Krijuesi i tyre me disa të drejta të patjetërsueshme; dhe mes tyre janë jeta, liria dhe kërkimi i lumturisë; që për të siguruar këto të drejta, qeveritë krijohen nga njërëzit, duke e përftuar pushtetin e tyre të drejtë nga pëlqimi i zgjedhësve…”. Këto fjalë ndryshuan përgjithmonë parimet e qeverisë. Kush i shkroi këto fjalë të jashtëzakonshme, duke ndryshuar përgjithmonë parimet e qeverisë. Ishin ata politikanë te shquar, akademikë e teoricienë politikë. Jo, ata ishin fermerë (bujq), avokatë, tregtarë, një botues librash, dhe një topograf.

Asnjë prej tyre nuk kishte mbajtur ndonje ofiq të lartë qeveritar. Në fakt, zor se ndonjeri prej tyre kishte mbajtur ndonjë ofiq qeveritar. Disa kishin lindur të varfër. Të tjerët ishin pronarë tokash. Të gjithë ishin të mirëarsimuar; pothuajse të gjithë kishin lexuar veprat e Ciceronit mbi virtytin. Të gjithë meshkuj e të bardhë, nuk ishin tipike të popullsisë si e tërë, nuk ishin as nga elita politike. Ata ishin njerëz të thjeshtë, të cilët shqetesoheshin thellësisht për lirinë, lirinë personale, për qeverinë përfaqesuese të bazuar në sovranitetin popullor. Ata janë quajtur me të drejtë brezi më i madh i talentit politik në historinë amerikane. Krijimi i nje kombi te pavarur amerikan ndodhi papritmas, jo gradualisht. Ishte nje proces revolucionar, e jo evolucionist. Asnje prej atyre qe firmosen Deklaraten e Pavaresise, nuk e dinte se si do te pefundonte.

Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë tani republika më e vjetër që i ka qëndruar historisë botërore, me një serë institucionesh dhe traditash politike. Ato, që tani konsiderohen “idealet amerikane”, jane përqafuar në mbarë botën; forma alternative të organizatave dhe qeverive politike kanë ardhur e kanë ikur gjatë këtyre 237 vjetësh. Kuadri politik i ngritur në ato fjalë të thjeshta, të sipër cituara në fillim, janë idetë për të themeluara për herë të parë Shtetet e Bashkuara të Amerikës në fund të shekullit 18-të.

Dhe kanë vazhduar. Burrat dhe gratë bëjnë historinë. Burra dhe gra të zakonshme mund të kryejnë bëma të jashtëzakonshme. Ata që rrezikuan gjithçka për të shpallur këtë Deklaratë Pavarësie ishin njerëz të thjeshtë. Deklarata mbyllet: “Dhe në mbështetje të kësaj deklarate, me një besim të patundur në mbrojtjen e Perendisë Hyjnore, ne së bashku i betohemi njeri-tjetrit me jetën tonë, pasurine tonë, dhe nderin tonë të shenjtë”. Keta qytetare te thjeshte krijuan ideale politike te reja te jashtezakonshme. Hartuesit e Kushtetutes sone, 13 vjet me vone krijuan kuadrin e qeverise se SHBA-së, te bazuar ne keto ide revolucionare.

Karta e te Drejtave vijoi mbas dy vjetesh. Krijimi i nje qeverie kerkon kohe. Nuk eshte kurre e thjeshte. Kerkon eksperimentim dhe kurajon per te flakur tutje ate qe nuk funksionon. Ai perfshin edhe rrezik. Sic tregon Kushtetuta e pare e SHBA-es, kerkon kompromis. Por, qytetaret e thjeshte mund te kryejne bema te jashtezakonshme. Kombet mund te themelohen, idealet mund te perhapen. Shtetet e Bashkuara të Amerikës edhe tash pas 237 vjetëve të 4 Korrikut 1776 – Ditëlindjes së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, vazhdojnë të përpiqen e të ndihmojn popullin shqiptarë për të arritur tek idealet tona, për të arritur tek aspiratat e shqiptarëve .

E ardhmja e SHBA-es prej qytetareve te saj i duket e qarte, ashtu si duhet t’iu kete dukur ajo e Amerikes se Eterve Themelues me 1776 apo edhe me 1783, apo edhe sot pas 237 vjetve. Qe nga ai 4 Korriku i pare, ka qene tradite qe te festohet ditelindja e Amerikes me fishekzjarre dhe sonte SHBA-es, e vazhdojne ate tradite “Gezuar Ditelindjen Amerike”

Për ne shqiptarët aq sa i perket kjo festë kombit Amerikan, po aq u përket edhe shqiptarëve, kombit shqiptar, dhe të gjithë atyre kombeve nga mbarë bota që luftojnë për liri e demokraci dhe që duan idealet dhe principet amerikane.

Ngaqë për gjithë këto vjet, SHBA ka luajtur rol mjaft të rëndësishëm dhe model për demokracinë dhe liritë e njerëzve në botë. 4 Korriku 1776, Dita e Pavaresise se SHBA, ka një kuptim tjetër edhe për shqiptarët, 23 vjet më parë me ndihmën e SHBA, vendi ynë do të ecte drejt rrugës për liri dhe demokraci. Pra, “për ne mikun e madh dhe të përjetshëm” si thoshte Presidenti i parë dhe hsitorik i Kosovës, Ibrahim Rugova.

Mbas 45 vjetëve të sundimit komunist ishte 2 korriku ai që shënoi rënien e komunizmit në Shqipëri.

Duke qenë të vetëdijshëm për momentin historik para të cilit ndodhej Kosova, atëhere delegatët e atëhershëm të Kuvendit të Kosovës, më 2 korrik të vitit 1990, miratuan publikisht (para Kuvendit të Kosovës) Deklaratën Kushtetuese, me të cilën Kosova u shpall njësi e veçantë në kuadër të federatës së atëhershme jugosllave.

Ky ishte një akt historik i pritur moti dhe që shprehte aspiratat shekullore të popullit të Kosovës për mëvetësi shtetërore e territoriale nga Serbia dhe 9 vjetë(1999) më pas nga ky akt vjen çlirimi i Kosoves dhe 18 vjet(2008) vjen Pavaresia e saj.

Andaj aq sa i perket kjo festë kombit Amerikan, po aq u përket edhe shqiptarëve, kombit shqiptar, dhe të gjithë atyre kombeve nga mbarë bota që luftojnë për liri e demokeaci dhe që duan.

ARMIQTË MË TË RREZIKSHËM GJATË RËNIES SË PERANDORISË BIZANTINE

June 29, 2013 by dgreca

“FEJA E SHQIPARIT ËSHTË SHQIPTARIA”- (VASO PASHË SHKODRANI)/

Shkruan: BRAHIM AVDULI/

Ne Foto: Pellazgo-shqiptaret/

Që ta dimë se prej kur përdoret emri “shqiptar”, duhet të shërbehemi edhe me greqishten, ku disa mendimtarë na thonë se kemi “dy Ajaksë”.

Ne po shërbehemi me këtë rast me Niko Stylos, i cili është i dhënë t`u futet shpjegimit të fjalëve të vjetra, deri më sot. Njëra nga këto vepra të tij, është vepra, “Etruskishte-Toskërishte”[1].

Në këtë vepër, të përkthyer në shqip, faqe 216, emrin “Ajaks” e kemi të lidhur me Ajaks Telamonin (Ajas Telamonios), që dihet se është i lidhur me emrin Ari, që të dhënë në origjinal prej të folmes dialektore shqipe avranitase do të kishim “Shkipia t`Ari” (Shqipja t`Ari), nga e cila emri Ari është edhe sot shqip dhe prej të folmes avranitasve do të thotë “i artë”. Siç na thotë Niko Stylos, këtë fjalë e kemi të bashkuar që prej antikitetit të lashtë, siç i thonë “që përpara”, me një fjalë të vetme, “shqipitarë”, e cila ka këtë domethënie të tillë për ata që vetëquhen shqiptarë.[2] Emri “Aris” është Aresi, pra Oineu.[3]

Siç dihet prej nesh që moti, grekët janë falsifikatorë të emrave tanë, i kanë marrur prej nesh, e kanë vjedhur historinë dhe i “shesin” për të vetat. Ata i kanë falsifikuar në radhë të parë emrat, mitet dhe historinë, që sot quhen “greke”[4], pa e studiuar etimologjinë e këtyre emrave, e cila, e thënë me plotë fjalën troç, është rrenë klluqe. Emërtimi “çam” apo “çamët” e ka prejardhjen prej avranitases. Ajo është nxjerrur prej thënies avranitase “çati” (çau) dhe “çam”, d.m.th. “çarësi”, ai që çanë apo që është i pari, pra “I Pari”, që do të thotë “prijësi”. Emri më i vjetër është “Paris”, nga “I Pari”, të cilin “grekët” e kanë falsifikuar në “Apollodori”, pra që është “Athama”. Athama është emër jonik. Edhe ai do të thotë “I Pari i provuar”.[5]

I Pari, i mirënjohuri Paris, u quajt “Aleksandër”,[6] se ai nuk ishte emër, por titull. Avranitasit besonin në shpirtin e përjetshëm të shqipes.[7] Kokat e shqipeve ishin karakteristikë e ritmit të zbukurimit argolik, ku qyteti i lashtë dhe me i rëndësishëm, Argo, gjendej në Epir dhe lagej nga Joni.[8] Të gjithë avranitët e Greqisë e përdornin vetemërtimin e tyre Arbër apo Arban.[9]

Një provë të shpjegimit të emrit “Aleksandër” e bën edhe Sylejman Lokaj, sipas të cilit ndërtohet në tri fjalë përbërëse, ALEK-SA-DRO, njeri që s`ka dro= frikë, që përshkruan një veti të tij hyjnore. Ishte më shumë një titull, se sa një emër.[10] Arnautët sipas turqishtes dhe avranitasit sipas greqishtes janë shqiptarë dhe njerëz të kulluar, të arave të vaditura me ujë të bollshëm apo të sjellur me tunellle të nëndheshme.[11] Shqiptarët e përbënin rreth 86% të popullsisë, deri në shekullin e XIII, XIV e XV, kur filllon me të madhe “regjistrimi” i popullsisë sipas besimit fetar.[12] Ortodoksët shqiptarë, që kanë qenë të varur prej juridiksionit fetar të Fanarit në Konstandinopojë, nuk kanë pasur një kishë autoqefale dhe të pastërt nga nacionalizmi greko-madh. Atje kanë figuruar gjithmonë si Roum në regjistrat turq.[13]

Në këtë kuptim të fjalës greke kemi mitin për Athinanë, të nxjerrur prej fjalës avranitase “AI THE”, që do të thotë “I pari i provuar”. Do me thënë “ai thotë”, pra që ligjëron, që i mëson të tjerët. Athinaja del se është shpikëse e shkrimit, që në bashkim me Alkmenën,[14] do të thotë “I Pari i Atit”, nga “AI ATË”, dmth. nga babai. Evro-përëndimorët Atin e kanë bërë “ajaks”, ndërsa grekët “Aias”,[15] sipas të njëjtit shkrim origjinal avranitas (arbëror).

Lagja më e vjetër e Athinës është themeluar prej arbëro-iliro-pellazgëve, pra shqiptarëve. Nëpërmjet greqishtes e ka marrë emrin Athina, kryeqyteti i Greqisë. Ndër të gjithë emrat që i thonë Athinës, është edhe “E thëna”. Ajo shihet kudo e vizatuar të shumtën me degën e ullirit, apo një dafinë dhe shënimet e alfabetit, krahas rrobave të ushtarake dhe helmetës.

Emri “Aias” (Ajaks) nuk është prekur që në shkrimet e hershme, pra në mitologjinë greke dhe cenzura greke kështu e ka cenzuruar edhe në veprat e saj të para, prej emrit “Aikac” dhe “Aikaç”, që përdorej për shpjegimin e shqiponjës mbretërore te arbërit, apo avranitasit prej greqishtes.

Nëse nisemi prej etimologjisë, në dialektin jugor shqiptar çam “Kac” dhe dialektin verior “Kaç”, do të thonë “kecër”, dhe në numrin njëjës “kec”. Pra, emri “AIKAC” apo “AIKAҪ”, do me thënë “ngrënës kecash”, që ka kuptimin e shqiponjës mbretërore.[16]

Po kështu ka ardhur deri te emërtimi “Alban”, i cili e ka prejardhjen nga “Alpanu”, “i pari lënë vela”, nga “A L PANU” (LË PANU, lë vela).[17]

Meqë grekët e traskriptojnë germën e vjetër në “v” ndërsa latinët “b”, kemi emrin ALLVANOS dhe ALBAN (greqisht dhe latinisht), që mund të marrin kështu prijësin e fisit të shqiptarëve. Meqë ky është “i ati i Oineut”, pra në origjinal Arisi, në dialektin e gjuhës shqipe avranitase. Të njëtin e quajmë EPIUR, në avranitase, nga i cili e muar emrin vendi i tyre, Epiri[18].

Prandaj, mund të themi se epirotët janë shqiptarë, ndërsa gjuha shqipe është epirotase. Në fakt, këtë mund ta kuptojmë nga emrat e më vonshëm. Po e marrim “Fjalorin latino-epirotas” të Frang Bardhit, të botuar në Romë më 1635, i cili, gjuhën shqipe e quan gjuhë epirotase, ndërsa shqiptarët e Shqipërisë së sotme, e përmend edhe gjeografi dhe matematikani aleksindras Ptolomeu (100-160 p. K.). Shqiptarët e Alba Longa (të Shqipërisë së largët), Diodori na informon se ishin më të vjetër se latinët. Ata, në vitet e Romës së vjetër jetoni së bashku dhe kishin të drejtën e martesave (krushqive). Këta shqiptarë të Alba Longas në bibliografinë gjermane i gjëjmë me emertimin etruskë.[19] Etruskët (Tirenët) e lashtë i thonë Laran shkabës,[20], pra Skyfterit, në gjuhën letrare shqipe d.m.th. Skifterit, [21] pra shqiponjës. Kjo ishte koha kur materniteti qe mundur nga paterniteti. Skifteri është mashkull, ndërsa shqiponja është femër. Nga kjo quhet “laran”, sepse është me kokë të bardhë. Si një përëndi të vjetër arbër, Arin, të cilin grekët e quajnë Ares, e gjëjmë në shfaqje shumë të lashta, të simbolizuar me shqiponjën.

Në këto kompozime të lashta, pranë Arit dallojmë kryqin e thyer (kryqi hyjnor), që na lë të mendojmë se Ari është pionier i linjës së shkrimit hieroglifik kretan, të përgaditur nga gjyshi i tij, Tireni, të cilat nuk kanë qenë ende shkronja, por vizatime apo piktura. Ky është shkrimi i lashtë evropian, të ashtuquajturat pellazgjike. Kryqin e thyer (kryqin ëngjëllor) e huazon vetë Hitleri, duke aluduar se do të ndjekë hapat e lashtë të Arit[22], prej të cilit rrjedhin arianët, që tentohet të shpjegohet me lekurën e artë dhe flokët bjondë. Mbiemërzimi nuk i referohet ngjyrës dhe lëkurës, që nuk është tepër e bardhë, por trëndafil i zbehtë dhe e praruar, nganjëherë me prirje drejtë të të zeshkëve. [23] Arianët u përkasin këtij soji të lashtë të shqiptarëve dhe ilirëve. Etimoni i tyre edhe sot shpjegohet me fjalët ilirishte-shqipe: ar-i= ar dhe arë= të korra të bollshme, elb, grurë, etj. Ai e shpreh ngjyrën e flokëve verdhamë dhe ngjyrën e artë të lëkurës dhe verdhimin e të korrave, grurit, prej të cilave nxirrej buka e përditshme, aq e nevojshme për jetën.[24]

Prej tyre është përëndesha e parë pellazge “Dhé-mitra”, dhe sot i thonë nënës “mëmë” që i lindë fëmijët nga mitra, në toskëritshte. Nga kjo fjalë rrjedh në këtë dialekt “mëmëdheu”, ndërsa në gegërishte, që gegët janë të tërhjekur apo të shtrirë në sistemet malore të Shqipërisë dhe Kosovës, i thonë “atdhe” mëmëdheut, dhe amës “nanë”.

Fjala “gegë” e ka prejardhjen nga fjala avranitase gajdhuriqët, ndërsa fjala “toskë” e ka prejardhjen nga fjala avranitase gurunadhët, simbol i të cilëve është derri i egër.[25] Në këtë lidhje e ngatërron Niko Stylos emërtimin alban/gegë, ku “albanët” vlenë edhe për toskët, sepse është sikur arbër.

Toskët janë me shprehje të prejardhjes femërore, ndërsa gegët janë me shpjehje mashkullore. Që prej fillimit i kemi të dytë së bashku (toskët dhe gegët), që e duan dhe e çmojmë njëri tjetrin, pa lënë asnjë lloj përçamjesh dhe të bashkuar përgjithmonë. Ndër shqiptaret flitet se ata i kanë në flamur të dy kokat e shqiponjës së bashku. Ky është shpjegimi i dytë për këtë gjë.

Por, ti kthehemi njëherë shpjegimit të arianëve. Edhe ata janë pellazgo-ilirë, pra janë shqiptarë. Ata kanë pushtuar treva të Evropës dhe të Azisë, por nuk ndryshojnë nga të gjithë ilirët. Fjala borë, bora (boreanë) është e bardhë. Boreanë vjen nga fjala shqipe, borë. Shqiptarët, kurdoherë kanë mbajtur plisin e bardhë. Vetëm me këtë plis e kanë shkruar e komentuar “Biblën”[26], në kohën e Nuhit/Noas, që edhe sot e ka kuptimin e “dëborës”, që njësohet me bradhësinë, me dritën e bardhë e të përhapur, me dëlirësinë e zemrave[27]. Kësisoji, boreanët, pra që e quajnë veten shqiptarë, janë më të vjetrit “bijë të dritës”, janë bijë të përëndisë, ilir, të lirë, burra mendjelartë, që mund të pushtojnë me shikimin e tyre të fuqishëm e të ndritshëm krejtë rrjedhën e historisë së njerëzimit.

Në Egjipt, kishin shkuar prej Ilirisë, prej Epirit; në Palestinë; në Lindjen e afërt e në Anadollin e gjërë dhe nëpër rajone të shumta të botës. Kudo kemi gjetur barazime me ilirët. Yllirët=ilirët, e paraqesin yllin dhe diellin kudo[28] dhe e flasin të njëjten gjuhë sikurse të gjithë pellazgët= gjuhen shqipe. Le të mbahet në mend ky barazim nga gjenealogjia: Ilir=Hitit=Trojan=Etrusk (Tirren), më pas =Romak.[29]

Nuk ka shpjegim më të mirë për shqiptarët se sa kanë qenë ilirë edhe ata. Prej pellazgëve të lashtë e kanë prejarrjen. Diellin, yjet dhe Hënen i kishin simbole të vetat. Për këtë gjë Gaius Plinius Sekundus, në thotë tekstualisht se “Ilirët kanë krijuar të parin alfabet dhe romakët shkrimin e parë e morën nga Ilirët”.[30] Është e kotë që thuhet se “nuk ka pasardhës të tyre”, siç insiston pseudoshkenca e të ashtuquajturve “shkencëtar”. Nuk ka dyshim se shqiptarët janë pasardhës të iliro-pellazgëve. E flitshin të njëtën gjuhë, me gjithë dallimet e vogla dialektore=gjuhën shqipe.

Vinça, është një kulturë e madhe parahistorike e Evropës. Ai është kështu vendbanimi më famshëm Neolit në Evropë, i gjetur 14 km larg Beogradit të sotëm, aty ku takohen lagunat e Danubit dhe Beloçicës, që daton 45-35 shekuj para Krishtit. Vinça është fenomen që e pasqyron zenitin e kulturës së Neolitit në Evropë dhe e njihte mirë përpunimin e metaleve.

Kjo kulturë e posaçme dhe e shenjtë u krijua në 40 shekujt para ardhjes së krishtërimit në këto anë, me krijimtarinë artisike të Evropës së Mesme dhe Juglindore.[31] Shkronjat e shkrimit të vjetër evropian, gjatë mijëvjeçarit të VI dhe V p.e.s. janë gjetur aty, që zbardhin qytetërimin e vjetër evropian (Old Europë) që filloi në mijëvjeçarin e shtatë p. K. dhe u shua rreth 3500 viteve p.K. [32] Pra, Kultura e Vinçës është shumë më vjetër se gërmimet në Lindjen e Afërt, Azi e Afrikë dhe serbët nuk kanë gjasa të përvetësojnë këtë kulturë. Ata do të jetojnë në këto toka të zapuara vite më parë, gjatë ngritjes së fundit të Perandorisë Bizantine dhe shpartallimit të mbramë të saj.

Por, nuk po merremi njëherë me serbët, po merremi me “vëllezërit” e tyre-grekët. Dhe do të marrim një citat të Edison L. Clark, nga vepra “Racat e Turqisë Evropiane, historia e tyre, gjendja dhe prospektet”, New Jork, Brodway, 1878, në të cilën ai thotë: “Shqiptarët, arnautët siç i quajnë ata turqit, ose shqiptarët- banorët e shkëmbijve, siç e quajnë ata veten, banojnë në territorin që përfshinë Epirin e Vjetër dhe vendin e ilirëve në Maqedoninë Përëndimore, duke u shtrirë nga Mali i Zi deri në gjirin e Artës (Ambrakisë) së Jugut… Epirotët e vjetër dallohen nga helenët ashtu si shqiptarët nga grekët e sotëm. Epirotët dhe Ilirët ishin fise fqinjë, por të një gjaku që flisnin dialekte të ndryshme të njëjtës gjuhë”.[33] Kjo gjë është e qartë. Nuk ka nevojë tjetër…

Sofizmi, i ashtuquajturi helen, ka qenë gjithmonë kryesore për grekët. Ai është arsyetim i rremë dhe kuptohet si “art” i arsyetimit mashtrues. Sofistët kanë qenë mjeshtër të filozofisë dhe retorikës e politikës greke, në qytetet greke, përfshirë Azinë e vogël e Italinë jugore. Mbi të gjitha, ajo nxiti dhe e zhvilloi artin oratorik (gojëtarinë), krahas dramartugjisë (Euripidi) dhe histo-riografisë (Tuqididi).[34] Të gënjesh bukur sa të përfitosh me oratorinë e fjalës dhe të marrësh symbylltas të urtët dhe të pasherrët, madje t`i dërgosh në vdekje dhe në vorr pa pikë shpirti ata që besojnë moti në hyjnoren e atit të tyre, pellazgëve, është veti e paskupullt, e pashpirt dhe dalluese e greko-filëve. Këta mikroaziatikë deformuan edhe unitetin moral të popullsisë së Greqisë, unitet të cilin deri në këtë kohë e jipnin për shembull arbanitët-shqiptarët e Epirit. Shqiptarët, prej mija vjetësh janë i vetmi popull autokton i Greqisë, madje që nga parahistoria.

Në periudhën e Perandorisë Bizantine, krahas thyerjes e “vetvrasjes” së greqishtes së vjetër, që në fakt do të ringjallte iliro-shqiptarët, pra arbërorët, dhe nuk do të kishin “okupuar” me sofizmin e tyre “helen” helenët e shpallur për grekë, as okupatorët të ardhur pak nga pak e duke u përzier me ta e kundër nesh. Me mund të madh u ngrit makineria diskriminuese, kryesisht ajo militante osmane. Në kokë të saj kanë qenë shqiptarët, grekët e rinj dhe serbët, duke marë me vete edhe bullgarët. Ishim të përzier deri në fund, nga periudha e fundit e Perandorisë Bizantine. Me armiqtë tanë të mëdhenj ne qemë “të martuar”; pra qemë të martuar me grekët, me bullgarët, me serbët, me rusët, me osmanlinjtë, me persët, me sirianët, me egjiptasit, me fançesët, me italianët, me gjermanët, me anglezët dhe, më ligjtë-me spanjollët e dalur fare nga besa. Vajzat tona të mjera, u detyruan të martohen pa pytur për moshën, për difrencën e madhe në moshë, për lidhjet e tyre të miqësisë, si psh. edhe me hunët, etj. Ata, martoheshin edhe ndërmjet vetes, p.sh. kur vëllai detyrohej të merrte motrën, për të ruajtur perandorinë.

Perandoria Bizantime kishte ardhur në fund dhe neve na vardiseshin në të gjitha anët armiqtë e shumtë. Kur nuk mundej të na zhdukte i pari (grekët e fanariotët), i thërrisnin në Patrikanën e Stambollit dhe nëpër patrikanat e shpërndara të perandorisë për ti dënuar, kryesisht me vdekje, me kastrim, me shthurje, qoftë kjo edhe nëna apo babai e kushdo qoftë tjetër. Kështu ishte bërë në fazën e fundit Perandoria Bizantine, me të gjithë popujt e tjerë, të përzier nëpër këmbë. Mbi kurriz, na i lëshonin të ashtuquajturit serbë dhe sllavo-bullgarë, bashkë me osmanlinjtë.

Këta ishin 4 armiqtë tanë të përbetuar. Ballkani ishte përleshja jonë më e madhe, me të gjithë këta armiqë. Grekët ishin nga brenda dhe tentonin të merrnin timonin e qeverisjes. Serbët dhe bullgarët u përpoqëm t`i kemi në lidhje martesore, ndonëse luftonim me ta për vdekje; në luftëra të pashpresë, deri në vdekje apo deri në çmenduri. U deshën edhe 500 vjetë të “kalojmë” me luftë të pandërprerë “natën” e madhe të robërisë së Perandorisë Osmane. Osmanët ishin ata që komandonin nga koka. Rusët, sllavët dhe serbo-grekët i konsideronin osmanlinjtë apo Turqinë “aleatin” e tyre kundër nesh.

Deformimin moral të popullit grek na e përcakton më mirë Aristidh Kola, kur thotë: “…importimi në Greqi i çdo elementi filozofiko-politik oriental, dhe pagëzimi i tij si “grek”, nëpërmjet … bizantit. Filozofia e Karagjozit dhe Haxha-vatit është bërë filozofi zyrtare, mësohet që në foshnjëri, aty ku mëhohet Homeri, madje këngët turko-exhevite të buzukut dhe bajlamasë me amanet e tyre, janë bërë arsimi ynë mzukor kombëtar… Ajo që ka thënë Herodoti se historia deri në epokën e tij, nuk mund të ishte asgjë tjetër, veçse një ndër-luftim i vazhdueshëm midis Greqisë dhe Orientit, midis frymës së qytetërimit grek dhe atij oriental, përbën një të vërtetë edhe sot.” [35]

Ëndra e madhe antishqiptare grekofile lidhet me mundin e madh grek për t`a ngritur me çdo kusht “shtetin” grek dhe Kishën Greke. Mega-Idheja greke lidhet me nxjerrjen nga varri të “perandorisë” që nuk ka qenë tyre por “shitet” në formën e një “Hellade” të stërmadhe, jo të drejtuar nga Stambolli, por nga Athina, e cila nuk është hiç më pak se makth i madh i Kishës Ortodokse Greke dhe një ëndërr halucinacioneve të saj.

Perandoria Bizantine në kohën e shëlqimit të saj nuk ka qenë asnjëherë helene, në kuptimin e kombit që e drejtonte, por si e tillë ajo ka qenë vetëm shqiptare. Perandorët, gjeneralët dhe të gjithë drejtuesit të kësaj perandorie kanë qenë iliro-dardano-shqiptarë dhe nuk ka pasur asnjë helenë, madje, vetë fanariotët, rrjedhin nga shtresat e pasura aristokrate të shqiptarëve me “kulturë” helene të Konstantinopojës. Perandoria Bizantine ka qenë “helene” vetën nga gjuha zyrtare helene që e përdorte.[36]

Kishat Ortodokse Greke ta kujtojnë sot inkuizicionin e kishës katolike. Ato të kthejnë me mija vjetë në errësirën e madhe sa u përket mjeteve të tyre dhe metodave antinjerëzore, sidomos në përvetësimin me çdo kusht të pjesë së denjë të Epirit jugor, dhe nëse kanë ende mjete spekulative në disponim të marrin përsëri Epirin verior. Ata duhet të kthenin të gjitha mitet, legjendat, heronjtë, eposet, dhe çdo gjëje që kanë trashënguar nga kjo zonë e lavdishme e Epirit, madje edhe të emrave të veçantë, të vendit, të përëndive, të njerëzve, që do të tingëllonin sa më shumë “grekë”, e të gënjenin në njëmijë forma.

Të parët, u “kthyen” të bardhët, pra arianët. Arianët ka qenë fis pellazgo-ilir i Epirit. Greko-helenët nuk kanë turp nga asgjë: gënjeshtrat e shumta; imoraliteti; nga jeta e shthurur deri në kundërshtim me ligjet e Zotit; dhe vetë “zotat” i kthyen në lavire, pra edhe Zeusi bënte dashuriçka me secilën që t`a zinte, madje me vajzat e veta, apo “shndërrohej në mjellmë”, për t`a shpërdarë nëpër lumë spermën e vet që “lindin djemë” gratë e ndryshme.

Nuk patën turp të thonë, se “të parët tanë qenë nga Epiri”. “Këtu është rrënja e jonë. Hellenët kanë ardhur nga veriu. Dorianët kanë ardhur nga veriu. Ne jemi racë e pastërt ariane!” E të zinjtë grekë, ezmerët dhe larashët, kush ishin ata?! A ishin “arianë” nga Epiri, apo i ka nxirrë “dielli”?!…

Në krahasim me “burrat e Veriut” të Greqisë së sotme, si banorë të vendeve tropikale, që kanë ngjyrë të qeltë, bjond, pra të Epirit, bijtë e Kadmit (Kamit) kanë çehre të zeshket dhe dallojnë prej tyre. “Kam”, në hebraishte do të thotë “ngrohtësi”, ndërsa “kemi” do të thotë “tokë e zeshkët”.[37] Shikoje librin e Louis Beonlew, me të gjitha shjegimet që jep atje, që mund të kuptohen…

Epiri është vatra e qytetërimit të fuqishëm pellazg dhe një origjinë e tillë i fisnikëron. Dodona dhe lisi ishin qendra e pellazgëve, shënon Hesiodi, që në shekullin e VIII p.e.s. në poemën e tij “Carmina”.[38] Dodona është qendër kulturore, shpirtërore dhe qytetërore, më e lashta dhe me kulturë të lashtë në të gjithë trevën e lashtë të Gadishullit Ballkanik (të quajtur kështu nga sjelljet e pakicave turke prej Turkmenistanit, sepse më parë është quajtur Gadishulli Ilirik[39], ndërsa në antikën e hershme, siudhjesa dhe kontinenti është quajtur Hemi[40]). Epiri është vendlindja e Zeusit, Orakullit të Dodonës, që grekët e shëmtojnë me gënjeshtrat e veta.

Zeusi është i njohur si Zaa (Zâ) dhe Zee (Zê) apo si Zoot (Zot)[41], të cilat kanë shpjegime në të gjitha folmet dialektore shqiptare. Amfiteatri i Dodonës në Epir, tërësisht i banuar me pellazgët, pra shqiptarët, është më i madhi në botën antike[42] Teatri i gurtë i Dodonës i kishte më shumë se 20’000 vende, më i madh se ai i Athinës me 17’000 vende dhe i Epidaurit, me 14’000 vende.[43] Kryeqyteti i Pirro Molosit, Ambrakia, kishte dy teatro dhe 1015 shtatore. Shëtitorja e Antigonesë ishte 6 metra e gjërë dhe një kilometër e gjatë. Vetëm një popull i qytetëruar mund të shëtiste një shëtitore të tillë 2300 e më tëpër vite më parë. Njëzetë e dy muaj më parë, në Dodonë, është përdorur një kalendar për 10 muaj, si kallendari i Bunimës, më i vjetri qytet në Molosi. Ne, më mirë e njohim kalendarin e Jul Cesarit, që ishte një pinjol i racës dardanë dhe pellazge, që kishte poashtu 10 muaj.[44]

Dardania e lashtë përfshinë pothuajse tërë Serbinë e sotme. Dardania dhe Epiri janë trevat më të famshme të pellazgo-iliro-shqiptarëve. Aty mbështetet të bota e jonë shpirtërore dhe kombëtare. Ato janë trevat më të pasura të të gjithë Gadishulllit Ilirik. Prej nesh janë përcjellur nëpër tërë Evropën xehet e saj më të vlershme. Nuk do ta harrojmë kësaj radhe edhe Vinçën, e cila është në Dardaninë e vjetër, 4500 deri në 3500 p.e.s…

Ne jemi SHQIPTAR. Shpërbërja e jonë do të shpërbëjë tërë Evropën. Kush nuk e njeh gjuhën e parë iliro-pellazge, SHQIPEN, nuk na njeh as ne dhe as veten e tyre. Ne për ta kemi qenë kurdoherë barbarë, njerëz me bishta, e çka të duash. Ata, në pasqyrën e jetës, e kanë parë veten e tyre ashtu u dukej të ishin ne. Në kemi qenë të pafjalë, të mundur e të shtypur. Ne ishim shembull i besimit të Zotit të madh dhe flasim gjuhën e tij, gjuhën shqipe…

[1] Niko Stylos, “Etruskishte-Toskërishte”, West Print, përkthimi shqip, Prishtinë 2010.

[2] po kjo vepër, faqe 217.

[3] e njëjta vepër, faqe 205.

[4] Shikoni veprat voluninoze për mitologjinë, si psh. Wilhelm Vollmer, “Wörterbuch der Mythologie”, Area Verlag GmbH, Erftstadt 2004; Anton Graber-Haider & Helma Marx, “Das Buch der Mythen aller Zeiten und Völker”, Marix Verlag GmbH, Weisbaden 2005; Scott C. Littleton “Das grosse Buch der Mythologie”, Christian Verlag, München 2003, etj. etj.

[5] vepër e cituar e Niko Stylos, faqe 213.

[6] Niko Stylos, “Historia e shenjtë e Avranitasve…”, Printing Press, Prishtinë 2004, faqe 74.

[7] po aty, e njëta faqe.

[8] po aty, faqe 75.

[9] po aty, faqe 77.

[10] Sylejman Lokaj, “Mitologjia-dëshmi e parë e gjuhës shqipe”, dorëshkrim i pabotuar, e dhënë për konsultim.

[11] Niko Stylos, vepra e cituar, faqe 67.

[12] Besnik Imeri, “Epiri-një histori pellazgo-shqiptare”, Botim i autorit, Tiranë 2012, faqe 154-155.

[13] Mit`hat Frashërit, “La population de l`Epire”, Sofje 1915, cituar sipas veprës së B. Imerit, faqe 157.

[14]po aty, faqe 144.

[15] vepra e Niko Stylos, “Etruskishte-Toskërishte”, faqe 213.

[16] po aty, faqe 216.

[17] po aty, faqe 239.

[18] po aty, faqe 240.

[19] po aty, e njëjta faqe, 240.

[20] Nika Stylos, “Historia e shenjtë avranitase”. faqe 143.

[21] Unë kam hequr keq për t`ia dhënë këtë emër djalit tim të parë, Skifterit, sepse në Spitalin e Gjakovës dhe në Komunën e Gjakovës ishin të zhytur thellë nën ideologjinë serbo-jugosllave. Madje, kishte edhe mjek serbë.

[22] Niko Stylos, e njëjta vepër, faqe 144.

[23] Xhuzepe Katapano, “Thot-i fliste shqip”, Botimet Enciklopedike, Tiranë 2007, faqe 9

[24] po aty, e njëta faqe.

[25] Niko Stylos, “Historia e shenjtë e avranitasve”, faqe 227.

[26] shiko shkrimin e Ilir Kontit, “Bibla u shkruajt në shqip”, http://albserver.com, 12. maj 2013

[27]Xhuzepe Katapano, “Thot-i fliste shqip”, faqe 9.

[28] shiko artikullin Fatbardha Demit “Hëna dhe dielli, simbole kultike në dy kokat e shqiponjës pellazge”, i cili më është dërguar me e-mail, të botuar më pas në http://pashtriku.org.

[29] Xhuzepe Katapano, po aty, faqe 58.

[30] cituar nga AD 23-August 25, AD 79.

[31] Fahri Xharra, “Antika e mohuar/shkrime të zgjedhura”, Filoziofia Urbane, Prishtinë 2013, faqe 6-7.

[32] Niko Stylos, “Historia e shenjtë avranitase…”, faqe 145.

[33] cituar prej veprës së Besnik Imerit, faqe 158.

[34] Pasho Baku, “Enciklopedia universale e ilustruar”, Shtëpia Botuese Bacchus, Tiranë 2011, faqe 851.

[35] Aristidh Kola, “Gjuha e përëndive” faqe 20, e cituar nga Besnik Imeri, ajo vepër, faqe 163-164.

[36] Besnik Imeri, vepra e cekur, faqe 239.

[37] Louis Beonlew, “Greqia përpara grekëve”, Plejad, Tiranë 2008, faqe 308.

[38] Hesiodi, “Carmina”, nga verpra “Homer et Hesiodi, Lipsia in aedidibus”, B.G. Teubneri 1913

[39] shiko shpjegimet e mija, në shkrimet e mëparshme.

[40] shiko Besnik Imerin, në veprën e cituar, faqe 7 dhe 14

[41] Georg F. Williams, “Shqiptarët”, Argeta-LMG, Tiranë 2003, cituar sipas veprës së Dhimitri Pilikës, “Origjina jonë e mohuar”, Botimet Enciklopedike, Tiranë 2005, faqe 447.

[42] Besnik Imeri, vepra e cituar, faqe 243.

[43] Dhimitri Pilika, vepra e cituar, faqe 27 dhe 165.

[44] Besnik Imeri, po ajo vepër, e njëta faqe dhe 244.

KRISTO KIRKA, Kryetar i shoqërisë “Besa-Besën”

June 27, 2013 by dgreca

Ne qender, ulur, Noli ne mes, majtas Kristo Kirka, djathtas Sotir Peci. Foto e vitit 1906/Nga Uran Butka*/

Në vitin 1908 Kristo Kirka u zgjodh kryetar i shoqërisë “Besa-Besën” dhe punoi me vetmohim për ta bërë atë vatrën kryesore ku të mblidheshin dhe të bashkëvepronin gjithë shqiptarët. Shoqëria “Besa-Besën” u shndërrua në shoqërinë më të fuqishme të shqiptarëve të Amerikës dhe u bë faktori kryesor i bashkimit të të gjitha shoqërive të tjera në një federatë gjithëshqiptare.

Në këto kushte lindi nevoja për një gazetë, zëdhënëse e shqiptarëve të Amerikës, por edhe tribunë e mendimit të çështjes sonë kombëtare. Më 15 shkurt të vitit 1909, shoqëria “Besa-Besën” nisi botimin e gazetës së mirënjohur “Dielli”. Vetë titulli i saj “Dielli”, i qëmtuar nga Fan Noli, ishte kuptimplotë: Dielli, që do të ndriçonte mendjen dhe rrugën e shqiptarëve. Numri i parë i saj doli në Boston më 15 shkurt 1909, si gazetë e përjavshme, mandej dy herë në javë, ndërsa në kohën e Çekrezit u bë e përditshme, shqip dhe anglisht. Në krye të numrit të parë, shpallej diviza: “Dielli është organ i shqiptarëve kombëtarë, që kërkojnë vetëqeverimin për Shqipërinë”.

Gjatë gjithë ekzistencës së saj, ka qenë një nga faqet më të rëndësishme të shtypit shqiptar. Qysh në krye, ajo ka përkrahur lëvizjet për autonomi në kuadrin e katër vilajeteve, mandej lëvizjet për ndergjegjësim kombëtar, për liri dhe pavarësi, luftën kundër politikave shoviniste e pushtuese të shteteve fqinje, si: Greqia, Serbia dhe Italia, kundër planeve të disa Fuqive të Mëdha për copëtimin e Shqipërisë, si edhe ka propaganduar vijimisht idenë e bashkimit të shqiptarëve në një shtet kombëtar e demokratik, sipas modelit të demokracive perëndimore. Ndërkohë, ka pasqyruar jetën, veprimtaritë kombëtare, politike, ekonomike dhe kulturore të shqiptarëve të Amerikës dhe ndihmën e tyre në dobi të atdheut e të çështjes kombëtare.

Redaktori dhe editori i parë i gazetës “Dielli” ishte Fan Noli, i cili me editorialet e tij të thukta, i dha drejtimin dhe peshën e duhur kësaj gazete kombëtare.

Në mbledhjen e përgjithshshme të shoqërisë “Besa-Besën” në Boston, më 14 mars 1909, për të zgjedhur Pleqësinë e shoqërisë dhe për të këqyrur ecurinë e gazetës “Dielli”, folën Fan Noli, Kristo Kirka, Nikolla Poçi e të tjerë. Pleqësia e zgjedhur i bëri thirrje Faik Konicës , drejtor i gazetës “Albania” në Londër, që të pranonte drejtimin e gazetës “Dielli”, ftesë që ai e pranoi.

Në këtë mbledhje u zgjodh edhe redaksia e gazetës: G.Gjoleka menaxher, Kristo Kirka gazetar dhe K.Kristofor arkëtar.

Me ardhjen e Faik Konicës në Amerikë, më 9 tetor 1909 dhe vendosjen e këtij personaliteti të shquar për të drejtuar gazetën “Dielli”, u rrit dukshëm cilësia dhe fama e gazetës, por edhe veprimtaria kombëtare e shqiptarëve të Amerikës.

Gjatë vitit 1909 u rishtrua çështja e bashkimit të të gjitha shoqërive në një të vetme. Pleqësia e shoqërisë “Mall’i Mëmëdheut”, përmes një letre botuar te gazeta “Dielli”, argumentonte domosdoshmërinë e shoqërive të krijuara an’e kënd Amerikës. Shoqëria “Besa-Besën” mori nismën që të organizonte një sërë mitingjesh në qendrat kryesore ku banonin shqiptarët, për të propaganduar bashkimin. Mitingu i parë u organizua më 1 nëntor 1909 në Phoenix Hall, ku erdhën shqiptarë nga Bostoni, por edhe nga Natick, Hudson, Buffalo, New Bedford, Worcester etj. Mitingun e hapi Kristo Kirka, kryetar i shoqërisë “Besa-Besën”. Në emër të kësaj shoqërie, ai bëri thirrje për bashkim, si një aspiratë kombëtare. Oratorët Faik Konica, Fan Noli,Themistokli Millona dhe Kol Kristofori folën për rreziqet që i kanoseshin Shqipërisë dhe për organizimin e shqiptarëve tëAmerikës.

Mitingje masive u organizuan edhe në Hudson, më 12 nëntor 1909, në Bedford, më 18 nëntor, në Natick, më 25 nëntor, në Worcester, më 1 dhjetor, në Southbridge, më 14 dhjetor. Këto tubime luajtën një rol të rëndësishëm për fuqizimin dhe rritjen e shoqërisë “Besa-Besën”, por edhe në rrugëtimin drejt bashkimit. Thuajse një miting në javë, një gjë e pazakontë, por edhe një punë e palodhur, veçanërisht e organizatorit Kristo Kirka, që kishte një energji të pashtershme dhe një vullnet të pathyer.

Gazeta “Dielli” e datës 28 janar 1910, shkruante: “Pleqësia e Besa-Besës mbajti një mbledhje të dielën e shkuar në zyrë të “Diellit”. Ishin në mbledhje Z.Kristo Kirka, kryetari; z. Tromara, sekretari dhe z.Andea Kristo, Stavre Mihal, Xheli Sotir nga pleqësia” [1] Kryetari i shoqërisë “Besa-Besën”, Kristo Kirka, luajti një rol të rëndësishëm bashkues. Por, krahas zgjerimit të shoqërisë “Besa-Besën” me anëtarë të rinj dhe mirëkuptimit gjithnjë e më të madh për bashkimin e gjithë shoqërive në një organizatë të vetme, u shfaqën edhe mosmarrëveshje të brendshme.

“Kulmin këto mosmarrëveshje e arritën në mbledhjen e 20 shkurtit 1910 të kësaj shoqërie, që u mbajt në Boston. Kryetari Kristo Kirka, i cili e drejtoi këtë mbledhje, theksoi domosdoshmërinë dhe nevojën e një lidhjeje apo federimi në mes të shoqërive shqiptare të krijuara në Amerikë… Nga diskutimet që u bënë në këtë mbledhje, u dukën qartë kontradiktat midis kryetarit të shoqërisë “Besa-Besën”, Kristo Kirka dhe drejtorit të “Diellit” Faik Konica, kryesisht për disa artikuj të botuar në gazetën “Dielli”. Kryetari i shoqërisë kërkoi me këmbëngulje që drejtimi i gazetës “Dielli” të kalonte në duart e kryesisë së shoqërisë, gjë që nuk u pranua prej Faik Konicës, i cili theksoi se “përsa kohë do të ishte drejtor i këtij organi, nuk do të lejonte kërkënd të fuste hundët në punët e tij”.[2] Mosmarrëveshjet u thelluan edhe për një problem tjetër që u ngrit në këtë mbledhje: botimi i një gazete tjetër në Boston të titulluar “Flamuri” dhe që drejtohej po prej Faik Konicës. “Flamuri” ndryshonte nga “Dielli”, sepse e kërkonte vetëqeverimin e Shqipërisë vetëm në rrugë kushtetuese. Konica theksoi se e kishte botuar me qëllim këtë gazetë, që ajo të hynte në Shqipëri, sepse gazeta “Dielli” nuk lejohej prej xhonturqve”.[3]

Faik Konica dha dorëheqjen si drejtor i gazetës “Dielli”, ndërkohë që vazhdoi të botonte “Flamurin”. Shoqëria “Besa-Besën” zgjodhi një komision me Kristo Kirkën në krye, për të drejtuar shoqërinë dhe organin e saj, “Diellin”.

Gjithsesi, kjo mosmarrëveshje ishte në dëm të shoqërisë e të gazetës “Dielli”, por edhe të projektit të bashkimit, ndaj të dyja palët bënë një marrëveshje, u ulën në bisedime, zgjodhën një komision të përbashkët dhe shkuan në votime demokratike, me votë të fshehtë. Kryetar i shoqërisë u zgjodh Josif Pani. Kryesia e re ia dorëzoi sërish gazetën “Dielli” Faik Konicës, maj 1910. Të dyja gazetat, për një kohë, u bashkuan në një emër të përbashkët “Dielli dhe Flamuri”.

Pavarësisht nga mospërputhja e mendimeve për probleme apo qëndrime të caktuara, midis Kirkës dhe Konicës vazhdoi bashkëpunimi në dobi të çështjes kombëtare.

Në përvjetorin e parë të “Diellit”, më 11 shkurt 1910, editori i gazetës, Faik Konica, tek përshkruante rrugën njëvjeçare, do të vlerësonte në mënyrë të veçantë veprimtarinë e shoqërisë “Besa-Besën” dhe të kryetarit të saj, Kristo Kirka:

“Me këtë numër, “Dielli” mbush motin e parë të botimit të tij. Kur bën një udhë të gjatë, udhëtari qëndron ndonjë herë, rri mbi një gur dhe hedh sytë pas tij. Është një çlodhje dhe një dëfrim, një kurajo për të vajtur më përpara, kur sheh sesa eci dhe ç’mbaroi gjer atje. Ashtu, edhe ne do të marrim forcë të re, duke shikuar punët që bëmë gjer sot…Shoqërisë “Besa-Besën”, kryetarit atdhetar dhe të palodhur të saj, Kristo Kirka, pleqësisë së nxehtë , kurdoherë gati të bëjë detyrën e saj, ana kombëtare u ka hua përhirime nga zemra”[4]

Pas shoqërisë “Besa-Besën”, në SHBA u themeluan edhe mjaft shoqëri të tjera të rëndësishme, që ndikuan në bashkimin, ndërgjegjësimin dhe arsimimin e emigrantëve shqiptarë atje, por edhe ndihmuan bashkëkombasit e tyre në Shqipëri.

Një nga këto, shoqëria korçare ”Arsimi”, e themeluar në vitin 1909 në Hudson, por e zhvendosur më pas në Boston, dha një ndihmesë të çmuar në arsimimin e emigrantëve shqiptarë në Hudson e Boston, por edhe në zhvillimin e arsimit në qytetin e Korçës. Në krye të kësaj shoqërie ishte Kristo Kirka.

Po ashtu, u formuan edhe shoqëritë “Shpresa” në Bideford, shoqëria “Dallandyshe” dhe “Mbarësia” në Marlboro, shoqëria ndihmëtare ”Bashkimi”, “Flamuri i Krujës” e të tjera.

Të gjitha këto shoqëri dhe organet e tyre të shtypit e kishin kthyer shikimin nga Shqipëria që lëngonte nën sundimin osman, por edhe që përpiqej të dilte nga kjo gjendje. Shoqëritë patriotike të Amerikës inkurajonin çeljen e shkollave shqipe, arsimimin në gjuhën shqipe, ngritjen e çetave të para të lirisë, luftën kundër shovinizmit dhe kishës greke, përkrahjen e kryengritjeve të mëdha antiosmane të viteve 1910-1911, si edhe mbrojten e çështjes shqiptare në arenën ndërkombëtare, veçanërisht në SHBA.

Ja ç’shkruan gazeta “Dielli”, 18 nëntor 1910:

“Ende pa marrë kryesinë Z. Kirka, anëtarët e Shoqërisë korçare “Arsimi” qenë shumë të pakë, por që kur u zgjodh kryetar Z.Kirka, i cili kurdoherë është rrëfyer atdhetar, anëtarët u shtuan shumë dhe është shpresë që të vejë më përpara shoqëria “Arsimi” për të përmbushur qëllimin e saj. Kryetari Kirka foli me hollësi për qëllimin e shoqërisë dhe u dha kurajo gjithë dëgjonjësve që të mos dëshpërohen për mbylljen e shkollave shqipe në Shqipëri, se do të vijë koha që do të hapen prapë dhe atëherë shoqëria jonë ka për detyrë t’u ndihë shkollave shqip, për të cilat është ngritur”.[5]

Kristoja ishte i mendimit që shqiptarët duhet të përfitonin nga liritë e shpallura nga xhonturqit, për të përhapur abecenë e njësuar , për të ngritur shkolla, klube kulturorë, shtyp të lirë dhe veprimtari të tjera, që të vetëdijësoheshin e të bashkoheshin shpirtërisht.

“Gjuha dhe letërsia shqiptare bënë udhën e tyre, por me mundime. Armiqtë filluan luftën e rregullt kundra shqiptarizmës… Më 1908, kur u shpall lirija konstitucionale, në të gjithë anët ku ndodheshin shqiptarë, u hapnë klube, u botuan fletore, edhe u shtypnë e u përhapnë libra edhe u krijua Normaleja e Elbasanit për të pregatitur mësonjës të aftë. Mirëpo , faktorët ngatërrestarë të huaj, duke u mbështetur n’elementët fanatikë të vendit, dëndësuan luftën në të katër anët. Lufta për shkronjat dhe gjuhën doli në krye. Xhonturqit kërkuan që shqipja të shkruhej me germa arabishte dhe të përhapej kultura osmane. Me qenë se shkronjat arabishte, përveç që nuk kanë zënore, por edhe si një gjuhë semitike, nuk përfshijnë as bashkëtingëllore, me një fjalë ishte një mjet mashtronjës për t’i ndaluar shqiptarët në fushën e kulturës. Në tërë Shqipërinë bota u nda më dysh: partizanët e shkronjave latine dhe partizanët e shkronjave arabe. E para përfaqësonte kulturën evropiane edhe e dyta kulturën orientale, e para përfaqësonte nacionalizmën shqiptare, edhe e dyta fanatizmën fetare, e para gjallëri në jetë, e dyta vdekjen. Në këtë luftë, grekët dhe serbët ndihmonin propagandën e xhonturqve…Nacionalistët u detyruan të formojnë çeta dhe t’organizojnë kryengritje. Me rëndësi ishte ajo e Kosovës, e cila përfundoi me zbritjen e kryengritësve në Shkup” – shkruante Kristo Kirka.[6]

Ai përpiqej që shqiptarët e Amerikës të mbanin gjallë gjuhën shqipe, të shkruanin e të lexonin në gjuhën e mëmës, të merrnin dituri dhe të kulturoheshin. Nga shoqëria “Arsimi” organizoheshin kurse dhe shkolla sezonale për të mësuar gjuhën shqipe të shkruar. Madje, Kristo Kirka, bënte thirrje për themelimin e një shoqërie theatrale, që të zbukuronte jetën e emigrantëve shqiptarë dhe të edukonte atdhetarizmin e tyre:

“Thërriten gjithë aktorët që kanë marrë pjesë në dramat “Besa” të Sami Frashërit, “Vdekja e Pirros” të Mihal Gramenos etj. dhe çdo atdhetar që dëshiron të marrë pjesë në një shoqëri theatrale, të ndodhen në mbledhjen që do të mbahet më 29 të vjeshtës së dytë 1911, për të rregulluar një shoqëri theatrale”[7]

Kështu, me nismën e Kristos, u themelua shoqëria teatrale “Lahuta”, me qendër në Boston.

Marre nga libri i shkrimtarit dhe studiuesit Uran Butka me titull”Kristo Kirka”

[1] Gazeta “Dielli” 28 janar 1910

[2] Po aty

[3] V. Duka, Shqiptarët në rrjedhat e shek.xx

[4] Gazeta “Dielli” , 11 shkurt 1910

[5] Gazeta “Dielli” 18 nëntot 1910

[6] Gazeta Fjala e Korçës, qershor 1944

[7] K.Kirka, thirrje për një shoqëri theatrale, Dielli, 19 vjesht’e dytë.

Ihsan Bey Toptani, journalist and political activist

June 27, 2013 by dgreca

By James Pettifer/ Ihsan Toptani, journalist and political activist: born Tirana 25 August 1908; died London 28 May 2001.Ihsan Bey Toptani was the last direct male descendant of the great Toptani family who dominated the Albanian capital for 150 years, and the last living man to hold the rank of Ottoman bey to reside in Britain. But despite these extraordinary and archaic origins, and after a prominent role in the Second World War, he lived a modest life in south London in the last 40 years, a victim of the post-war Communist victory in Albania, and was well known as a leader of the Albanian émigré world in London.
The Toptani family were in many ways the founders of contemporary Tirana, and played a crucial role in the political intrigues surrounding the foundation of modem Albania in 1913. His most notorious ancestor was Esad Pasha Toptani, the mentally disturbed traitor who plotted with the venal Serbs and Greeks against the fledgling state.
The family’s great period was the early and mid-19th century when the decline in the Ottoman system allowed considerable freedom of action to the beys, who lived more or less as feudal princelings on their estates. The Toptanis owned much of central Tirana, including the land on which the modern parliament stands, and had farms and forests in the wild lands beyond the Dalti mountains to the east of the capital. His father, Abdi Bey Toptani, was active in the late-19th-century renaissance of Albanian literature and nationalism, and then became a cabinet minister after the independence declaration at Vlora in 1913.
At that time, little Ihsan was a boy of five years of age, and after elementary schooling in Tirana he was sent away to Austria, Albania’s traditional friend among the European powers, for his later education. He impressed his teachers with his intellectual ability, and had science, politics and philosophy as his main interests. He was also a skilled photographer, and good at languages, and was awarded a doctorate in political sciences at Graz University.
Returning to Tirana, he found the country being drawn increasingly into the maw of the Italian Fascists, and the old dominance that the Toptanis had enjoyed in Tirana society was being eroded by the brash new men who had allied themselves with the Italians. He was involved in a short, unhappy marriage arranged by his family. King Zog was never very keen on the Toptanis, and Ihsan lacked a political party to advance his interests.
On the outbreak of the Second World War, as Albania was used as a base for invasion of Greece, Toptani joined the resistance as an independent nationalist, and was in contact with the British Special Operations Executive (SOE), who were beginning operations to help the anti-Axis forces in Albania. This was not a simple relationship, however, and he also had contact with the Axis occupiers, and later wrote quite sympathetically of those Albanians who had been active collaborators and who had seen the best interests of their country as resting with a German victory in the war.
In the complex intrigues within the Resistance, his finest moment was at the Toptani estate hill village of Mukje in August 1943, when he presided at talks held between the Communist-dominated National Liberation Council, led by Enver Hoxha and the rightist Balli Kombetar. Both sides agreed to fight for an independent Albania, including Kosovo, but within days of its being signed it was rejected by the Communists as a result of policy differences over Kosovo. Toptani always believed that Enver Hoxha had been a traitor to the national cause and had worked with Tito’s envoy,Svetozar Vukmanovic (General Tempo), after this key meeting to destroy the agreement and betray the Kosovars into Yugoslav servitude.
A period of activity in the resistance followed and he spent a good deal of time working with Julian (later Lord) Amery and other SOE agents who had been dropped into Albania by SOE HQ in Cairo, and were ultimately unsuccessful in uniting the northern feudal lords and Zogist sympathisers against Enver Hoxha and the Partisans. This period is described in Amery’s controversial book Sons of the Eagle (1948).
Toptani was evacuated to Italy after the Communist victory, and began working with the Americans, obtaining a staff job as a journalist on Newsweek. When the CIA and MI6 began to try to organise the overthrow of Enver Hoxha’s regime, Toptani set up the liberation committee in Greece, and was responsible for recruiting émigrés into the force that was trained by David Smiley and others in MI6 on Malta to confront the Communists. It is generally believed that the Soviet spy Kim Philby, then a senior official in the Secret Intelligence Service, played an important part in betraying this operation to Hoxha.
After the collapse of this operation, Toptani returned to Britain, and found work in the BBC Monitoring Service at Caversham. In 1958 he became a British citizen, and worked in the Anglo-Albanian Association for the freedom of his country. His fellow ex-intelligence officer Harry Hodgkinson, the biographer of Scanderbeg, was a close friend and Hodgkinson’s death in 1994 affected him. Topkani was very happy to see the end of Communism, and returned to Albania after a 47-year interval to see the return of most of the family lands.
He saw the end of Communism as opening the doors to the reunification of the Albanian lands, and, although in his late eighties, he learnt to use a computer, and soon all his friends began to receive his e-mails with material calling for the liberation of Kosovo from Serbian oppression. Ihsan Toptani was a man of strong views, but he had great charm and kindness and tolerated differences of opinion over historical interpretation. A visit to his Streatham flat was a happy event. He suffered from leukaemia for many years but although of a slight frame had a typical Albanian physical resilience that enabled him to carry on the struggle against Serbia until near the end of his life.(The Sun Archive)

VEPRIMTARIA KOMBËTARE E FEDERATËS PANSHQIPTARE VATRA GJATË PUSHTIMIT TË SHQIPËRISË

June 27, 2013 by dgreca

Nga Idriz Lamaj/ Një prej njohësve më të mirë të veprimtarisë historike të “Vatrës”, i cili shërbeu në gjirin e saj 60 vjet, shkroi afër 40 vjet më parë: “ E premtja e zezë 7 Prilli 1939 i gjeti vatranët të ndarë keq: me dy Vatra dhe dy Diellë! Pasi u shkel Shqipëria prej ushtrisë italiane dhe humbi lirinë e saj kombëtare, erdhi bashkimi i të dy vatrave menjëherë dhe u bë prap një Vatër dhe me një Diell. Aherë qe shpresa e madhe për bashkimin e të gjithë Shqiptarëve patriotë të Amerikës rreth Vatrës, por më kot. Kuvendi i vitit 1940 zgjodhi Faik Konicën për kryetar të Vatrës, i cili pas zaptimit të Shqipërisë prej Italisë u lajmërua zyrtarisht nga autoritetet qeveritare të larta se detyra e tij si ministër i Shqipërisë në Washington mori funt. Për arsye jo të kthjellta mirë, Dielli, organ i Vatrës, botonte kritika të ashpra kundër Mbretit Zog, i cili ishte refugjat në London me gjithë Familjen Mbretërore. Ajo gjë gëzoj armiqtë dhe deshproj shumë Vatranë dhe Shqiptarë të mirë”. (Refat Gurrazezi: “Atdheu”, fq. 3, gusht 1968, New York).

Më 8 maj 1939, arrihet marrëveshja për bashkimin e dy vatrave. Në paragrafin e dytë të marrëveshjes shkruhet: “Duke parë rrezikun e Shqipërisë, dhe për hirin e shpetimit të atdheut t’onë nga robëria italiane, ky kuvend vendosi të thërritet një Kuvend i Përbashkët për të bashkuar gjithë vatranët dhe shqiptarët e Amerikës rreth Federatës Vatra” ( “Dielli”, 12 maj 1939 ).

Burime të ndryshme të kohës provojnë se ky bashkim ishte shumë i brishtë, ishte më tepër bashkim simbolik se sa një bashkim konkret për të kanalizuar një strategji të vetme politike kundër pushtimit të Shqipërisë. Megjithëkëtë, përpjekja e “Vatrës” për një organizim të shpejtë politik pasqyrohet qartë në gazetën “Dielli”. Gjysma e fundit e vitit 1939 shënon për “Vatrën” një angazhim serioz propagandistik kundër pushtimit të Shqipërisë. Zhvillohen mitingje dhe konferenca nëpër degët e “Vatrës”. Faik Konica dhe Fan Noli mbajnë lidhje me miqtë e Shqipërisë në Washington, japinë intervista dhe shkruajnë në disa gazeta amerikane ku denoncojnë ashpër Italinë fashiste dhe kritikojnë vendet perëndimore për qendrimin e tyre pasiv ndaj pushtimit të Shqipërisë.

Gjatë vitit 1940, “Vatra” zhvilloi një veprimtari pak më të dukshme, mbajti Kuvendin e përbashkët, emëroi udhëheqjen e re dhe zgjodhi Konicën kryetar. Veprimtarinë për çlirimin e Shqipërisë e vazhdoi me protesta, memorandume dhe letra dërguar personaliteteve të ndryshme botërore, në radhë të parë presidentit dhe zyrtarëve të lartë amerikan. Me 5 mars, Konica i shkroi një letër të gjatë ministrit të Jashtëm amerikan Cordell Hull, ku ai ankohet edhe për pezullimin e marrëdhënieve diplomatike të qeverisë amerikane me Legatën Shqiptare në Washington. Më 2 prill 1940, zëvendësmi- nistri i Jashtëm amerikan, z. Sumner Welles, i përgjigjet Konicës:

“ Në të vërtetë Legata Shqiptare është mbyllur në rrethana që i dini edhe ju. Më 5 qershor 1939, ministri i Jashtëm i Shqipërisë njoftoi ambasadorin tonë në Tiranë se qeveria shqiptare dhe ajo italiane kishin nënshkruar një marrëveshje sipas së cilës shërbimet diplomatike dhe konsullore shkriheshin në një, dhe se Ministria e Jashtme Shqiptare pushonte së vepruari. Si rezultat i këtij zhvillimi politik, qeveria amerikane tërhoqi ambasadorin e vet nga Tirana. Pak më vonë, më 24 korrik, pas bisedës tuaj me ministin e Jashtëm, z. Hull deklaroi me keqardhje se, në rrethana të tilla politike, qeveria amerikane nuk mund të vazhdonte njohjen e imunitetit diplomatik për Ministrin e Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Formalitetet dhe rregullimet teknike paraprake, nën të cilat është pezulluar veprimtaria e Legatës Shqiptare, janë lanë plotësisht në dorën tuaj ”.

Angazhimin e Konicës në politikë e mirëpritën jo vetëm vatranët por edhe shumë atdhetarë e intelektualë të mërguar. Atij i kishin shkruar shumë miq e dashamirë të angazhohej sa më parë në politikë për hir të Shqipërisë. Por më kot, siç duket ai kishte vendosur që, para se të hynte në politikë, të shfrynte mëllefin dhe të ngjyente penën në acid sulfurik kundër Mbretit Zog, për arsye se, ‘kishte mbetur peng në hotel për borxhet e vjetra të tij’.

Me 12 shkurt 1940, Konica i shkruan Abdurahman Matit në Stamboll:

I dashur mik,

Letrën t’auj të 12 Kallnorit e mora sot, – plotërisht një muaj pasi e çuat. Gëzohem që ndodheni mirë nga shendeti, bashkë me familjen.

Miku im, fajin për mjerimet e Shqipërisë e ka Ahmed Beu, i cili nuk ka mejtuar kurrë tjatër send veç intereses së tij të qelbur.

Thoni se Ahmed Beu është miku im. Ahmed Beu do vetëm një njeri në botë, – veten e tij. I pabesë, i shtrembër, njeri pa fjalë, atë që më bëri mua Ahmed Beu nuk e ben as një bish’ e egër.

Ishin mbledhur këtu nj’a shtatë mijë dollarë (ose njëmij napoleona) borxhe të vjetra, borxhe të Legatës së tij, borxhe të Guvernës së tij. Më telegrafoj nga Stambolli se do t’i paguante me t’arritur në Paris. Në një telefon nga Parisi, më vërtetoj se do t’i çonte të nesërmen me telegraf. Nuk e mbajti fjalën. Më në funt, pas disa muaj, më çoj çerekun e parave që duheshin. Një njeri që për njëmij napoleona trathton mikun më besnik të tij, jo vetëm është i lik po është dhe budalla.

Tani po shtrëngohem nga e keqia të merrem vesh me kundërshtarët, se kam mbetur peng në hotel.

Lutem mos më flisni më për Ahmed Benë.

Mbetem miku juaj – Faik Konica.

Me 6 dhjetor 1940, Konica i shkruan Dervish Dumës në Londër:

“ Më vjenë keq t’ju zhgënjej por unë e shikoj veten si njeri të larguar nga politika. Tashetutje kam vendosur t’i kushtohem vetëm historisë dhe letersisë. Por, edhe sikur të isha i prirur për politikë, sigurisht nuk do ta zgjidhja këtë kohë për të”. (F. Konica, Selected Correspondence 1896-1942, London, 2000, fq. 94 – ).

Konica, megjithëse kishte deklaruar publikisht në Boston se nuk do të bënte më politikë me shqiptarët, detyrohet të ndryshojë mendimin.

Më 1941, hapet një hendek i ri përçarjeje midis shqiptarëve të Amerikës, përçarje kjo shumë më serioze se ndarja e “Vatrës” ca vite më parë. Nga mesi i atij viti ndarja bëhet fakt i kryer, formohet organizata “Shqipëria e Lirë”, e cila, fill pas themelimit, kryesohet nga Kostë Çekrezi, personalitet i njohur, por njeri i dyshimtë për Nolin dhe për Konicen. Gjatë pushtimit të Shqipërisë ata e akuzuan Çekrezin si spiun të grekëve dhe të jugosllavëve, megjithëse kurrë nuk paraqitën ndonjë dokumentim bindës për këtë akuzë.

Nryshimi i rrethanave politike ndërkombëtare, zgjërimi i Luftës së Dytë Botërore, veprimtaria antishqiptare e grekëve dhe jugosllavëve, themelimi i kësaj organizate dhe shpresa e Nolit dhe e Konicës për përkrahjen e Mbretit Zog nga anglezët, bëjnë që Konica dhe Noli të njohin Mbretin Zog për udhëheqës të një qeverie shqiptare në mërgim. Përpjekjet e tyre për themelimin e qeverisë qenë po aq serioze sa edhe vetë përpjekjet e Mbretit Zog. Noli zbutë qëndrimin e ashpër të Konicës kundër Mbretit.

Me 3 prill 1942, Konica i shkruan Dervish Dumes:

“Peshkop Noli, të cilin e vizitova për disa ditë në Boston, arriti të më shkund skepticizmin. Noli beson se Zogu mund të vendosë rregullin, dhe po qe se mbështetet nga anglezët, mund të luaj ende rol të rëndësishëm, si simbol i lirisë shqiptare”. ( Faik Konica, Vepra IV, Tiranë 2001, fq. 278).

Marrëveshja e Nolit dhe e Konicës për formimin e qeverisë shqiptare në mërgim nënshkruhet në Washington pas bisedimeve që zhvilluan në Ministrinë e Jashtme Amerikane:

“Ne të nënshkruarit u ftuam prej një zyre të Guvernës së Shteteve të Bashkuara në Washington për një çkembim mendimesh mbi mënyrën më të mirë për të bërë një guvernë shqiptare në mërgim. Në bisedimet tona ngulëm këmbë mbi pikat që vazhdojnë:

1). Vetëm një ball shqiptar i bashkuar që përmbledh të gjithë personalitetet shqiptare munt të ket ndonjë rast t’a tund popullin shqiptar përgjithërisht dhe të jetë i dobishëm për Kombet e Bashkuara.

2). Mbreti Zog është më i çquari personalitet shqiptar i gjallë, edhe përjashtimi i tij do t’i hiqte fuqinë lëvizjes që proponohet të bëhet;

3). Asnjë mis i ballit të bashkuar nuk do të jetë i shtërnguar të heq dorë nga mendimet politike të tija, po do të bashkëpunojë vetëm gjërsa tërsia e tokës dhe liria e Shqipërisë të shigurohen në Konferencën e Paqes, dhe pasandaj secili do të mer përsëri lirinë e tij për të vepruar;

4). Një guvernë provizore pas vijave që propozon z. Çekrezi dhe miqtë e tij do të ish më keq se e pa dobishme; dhe nuk do t’i ndihte as Shqipërisë as Kombeve të Bashkuara, po do të përparonte vetëm qellimet e atyre fqinjëve që kanë dekllaruar zyrtarisht se duan të ndarët e Shqipërisë;

5). Jemi gadi në çdo kohë të bashkëpunojmë me gjithë zemër me Guvernen e Shteteve të Bashkuara.”

Nënshkruar: Faik Konica e F. S. Noli, në Washington me 19 të vjeshtës së tretë, 1942. (“Dielli” 28 nëntor, 1942).

Bisedimet e Nolit dhe të Konicës në Ministrinë e Jashtme Amerikane dhe nënshkrimi i marrëveshjes së tyre për njohjen e Mbretit Zog si udhëheqës të qeverisë shqiptare në mërgim, shqetësuan tepër Çekrezin dhe organizatën “Shqipëria e Lirë” dhe entuziazmuan “Vatrën”. Konica i shkruan Petro Kolonjës:

“I dashur z. Kolonja,

Ju falëm nderit për të dy letrat, – të cilat ju a kthej këtu.

‘Rumor’-i që dëgjuat në Southbridge më bëri të qesh. Faktet janë afro të përkundërshme. Autoritet këtu dëgjuan e kuptuan që Çekrezi s’ka rëndësinë që deshiron t’i japë vetes. Ashtu, me hoborësi të madhe, ftuan Nolin, më ftuan dhe mua, për bisedime. Nolit (në mes t’onë) harxhet j’a hoqi Uncle Sam-i. Shpresat për shpetimin e Shqipërisë po shtohen. Juaj me besë, Faik Konitza. Me 7 të Nëndorit 1942”.

Më 10 dhejtor 1942, ministri i Jashtëm amerikan Cordell Hull bën këtë deklaratë:

“Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës nuk është e panjohur me rezistencën e vazhdueshme të popullit shqiptar kundër forcave pushtuese italiane. Përpjekjet e grupeve të rezistencës që operojnë në Shqipëri kundër armikut të përbashkët shikohen me admirim dhe janë të mirëpritura. Qeveria dhe populli amerikan pret me padurim dhënien e ndihmës ushtarake atyre trimave për të nxjerrë pushtuesin nga vatrat e tyre.

Konsekuent me vijën e vet të drejtë politike për mosnjohjen e pushtimit të një vendi me forcë, Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës kurrë nuk e ka njohur aneksimin e Shqipërisë nga Italia. Në deklaratën e përbashkët të Presidentit amerikan dhe të Kryeministrit britanik, lëshuar më 14 gusht 1941, e njohur si Karta e Atlantikut, bëhet qartë: “Respektojmë të drejtën e çdo populli për zgjedhjen e formës së qeverisjes dhe dëshirojmë rivendosjen e të drejtave sovrane – vetqeverisëse të gjithë popujve që u është mohuar liria me forcë”.

Më 15 dhjetor 1942, vdes Faik Konica. Kryetari i “Vatrës” i mbylli sytë pasi hartoi së bashkut me Nolin një platformë të drejtë politike për çështje të atdheut. Megjithëse pas pushtimit të Shqipërisë ishte ministër pa kredenciale, ai gëzoi respekt të veçantë nga miqtë e tij amerikan, dhe herë pas here mori prej tyre zotime me gojë për mbrojtjen e tërësisë tokësore të Shqipërisë dhe radhitjen e saj në aleancën e luftës antifashiste. Pas lamtumirës së Nolit me eulogjinë e famshme para kufomës së tij dhe përcjelljes për në banesën e fundit, përpjekjet e “Vatrës” për mbrojtjen e interesave kombëtare vazhdojnë mbi të njejtën platformë politike.

VEPRIMTARIA DIPLOMATIKE E NJË AMBASADORI

PA KREDENCIALE

Më 15 janar 1943, një muaj pas vdekjes së Faik Konicës, Udhëheqësi i Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, i cili ishte edhe Kryetar nderi i “Vatrës”, Peshkop Noli dërgoi në Washington ambasadorin e ri. Këtë ambasador të pa shtet dhe të pa qeveri, ish Kryeministri i Shqipërisë e paisi me këtë kredencial historik:

Kisha Ortodokse Shqiptare në Amerikë

Boston, Massachusette

“Mbajtësi i kësaj shkrese, z. Petro Kolonja, 37 Marland Road, Worcester, Mass., dhe 1530 Sixteenth Street, Washington, D.C., është emruar prej Madhërisë së Tij Mbretit Zog i Shqipërisë si përfaqësues i Tij në Washington për të zëvëndësuar të ndjerin Faik Konica, ish Ministër i Plotëfuqishëm i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i besuar me mision të veçantë për të siguruar njohjen zyrtare të qeverisë shqiptare në mërgim nga Organizata e Kombeve të Bashkuara. Çdo përkrahje që t’i jepet z. Kolonja do të vlerësohet lartë nga mbar populli shqiptar.”

Peshkop F. S. Noli

26 Blagden Street,

Boston, Mass.

Përfaqësuesi i Mbretit Zog u vendos në Washington në të njëjtin apartament ku banoi dhe punoi për vite me radhë i ndjeri Konica. Në fillim, ai gjeti mbështetjen e plotë të sekretares së ish-ministrit të Legatës Shqiptare, zonjës Charlotte Graham. Kolonja shkruan në disa shënime kujtimesh të pabotuara: “Zonja Graham më ndihmoi shumë, më siguroi apartamentin, më dorëzoi librin e Konicës me telefona e adresa dhe makinën e tij të shkrimit. Ajo më solli edhe disa orendi shtëpiake të cilat më hynë në përdorim edhe pasi solla në Washington time shoqe me fëmij”.

Një javë pas arritjes në Washington, Kolonja njoftoi 24 ambasada të huaja me këtë shkresë:

“ Shkëlqesi, kam nderin t’ju njoftoj se jam emëruar Përfaqësues i Mbretit Zog të Shqipërisë në Washington, për të zëvendësuar të ndjerin Faik Konica, ish-ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Në këtë kapacitet do t’ju isha shumë mirënjohës nëse me jepni një intervistë në kohën tuaj më të përshtatshme. Në këtë mënyrë do t’ju shprehja falënderimet dhe respektin tim në person.”

Me nderime, Petro Kolonja

Përfaqësues i Mbretit Zog në Washington.

Shtëpisë së Bardhë, Ministrisë së Jashtme, Ministrisë së Luftës dhe zyrave të tjera kompetente amerikane, Kolonja u dërgoi letra me përmbajtje të ndryshme. Në secilën letër vuri në dukje deklaratën e ministrit Hull të 10 dhjetorit 1942, kërkoi njohjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë dhe të qeverisë shqiptare në mërgim nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Ambasadorit turk, Kolonja i dërgoi një letër të veçantë falënderimi për denoncimin që shteti turk i bëri Italisë me rastin pushtimit të Shqipërisë. Një letër të tillë i dërgoi edhe ambasadorit egjiptian në Washington.

Ndërkaq, ambasadorit britanik i shkroi një letër të përzemërt, në të cilën thekson miqësinë e vjetër anglo-shqiptare dhe përkrahjen e Britanisë së Madhe dhënë Shqipërisë në kohë të vështira. Në letër shpreh shqetësimin rreth deklaratës së ministrit Eden, dhe kërkon që qeveria britanike të njohë sa më parë integritetin tokësor të Shqipërisë. Ai shkruan:

“ Shqiptarët janë tepër të shqetësuar nga deklarata e minstrit të jashtëm britanik, i cili lë hapur diskutimin e kufijve të Shqipërisë, të cilët janë vendosur nga një komision ndërkombëtar ”.

Hapat e parë diplomatikë Kolonja i bëri në bazë të udhëzimeve të Nolit dhe të reagimit të tij ndaj deklaratës së ministrit britanik. Një muaj më parë Noli i kishte dërguar ministrrit të Jashtëm amerikan këtë letër:

“ Është tepër poshtërim për një Peshkop të besimit në fenë e Krishtit, kur mendon se vendet tona të mëdha të krishtëra demokratike luajnë çdo lloj dredhie politike për të kënaqur agresorin italian, ndërsa ato dy shtete të guximshme muhamedane (fjala është për Turqinë dhe Egjiptin, IL) nuk përfillën Musolinin në kulmin e fuqisë së tij, ndaj të drejtave të shkelura të popullit të vogël shqiptar. Më vjen keq që vendet tona të mëdha të krishtëra nuk tregojnë guximin e duhur moral të krishtërimit. Besoj se nuk ka garanci më të mirë që mund t’u jepet shqiptarëve se sa njohja zyrtare e një qeverie shqiptare në mërgim nën drejtimin e Mbretit Zog dhe siguria e tërësisë tokësore të Shqipërisë brenda Lidhjes së Kombeve të Bashkuara. Një garantim i till është i domosdoshëm për të eleminuar dyshimet e ngritura nga z. Eden në deklaratën e tij në Dhomën e Komuneve, në të cilën thuhet qartë se në Konferencën e Paqes duhet diskutuar çështja e copëtimit të Shqipërisë midis fqinjëve të saj, grekëve dhe jugosllavëve.”

28 Nëntori 1943, shënon një demonstrim serioz amerikan në mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë” shtroi një darkë përkujtimore për 31-vjetorin e Shpalljes të Pavarësisë Shqiptare, në të cilën merrnin pjesë afër 120 veta. Në darkë ishin disa ish-diplomatë, katër-pesë senatorë e deputetë dhe dy zyrtarë të Ministrisë së Jashtme dhe të ushtrisë amerikane. Megjithëse këta të fundit ‘nuk merrnin pjesë në emër të qeverisë’ lenin të kuptohej se mbrojtja e tërësisë territoriale të Shqipërisë nuk ishte temë tabu në diplomacinë amerikane. Kryetari i Shoqatës, ish- ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri, Charls C. Hart, hapi mbledhjen me këto fjalë: “Jemi mbledhur këtu për të demonstruar publikisht miqësinë tonë ndaj Shqipërisë dhe popullit të shumëvuajtur shqiptar. Mbretin e Shqiptarëve dhe ish Kryeministrin e Shqipërisë (fjala është për Nolin, IL.), me të cilët fola në telefon, i urova në emrin tonë për 28 Nëntorin, duke shprehur bindjen e plotë se së shpejti, populli shqiptar do të kremtojë Festën Flamurit të vet në një Shqipëri të lirë, të pavarur dhe me kufijtë shtetëror të paprekur nga askush ”.

Të nesërmen, Kolonja i shkroi Nolit me entusiazëm rreth fjalimeve të mbajtura në darkën e shtruar nga “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”. Ai citoi në letër edhe disa folës të tjerë të cilët përkitën në vaçanti mbrojtjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë.

Më 1943 thellohen intrigat politike midis organizatës “Shqipëra Lirë” dhe Federatës “Vatra”. Grupi shqiptar në Londër dhe Kostë Çekrezi kërkojnë heqjen dorë nga formimi i qeverisë nën drejtimin e Mbretit Zog. Në vend të qeverisë, ata propozojnë krijimin e një Komiteti. Sipas mendimit të tyre, vetëm rreth një Komiteti mund të realizohej Fronti i Përbashkët dhe bashkimi i shqiptarëve në mërgim. Ky propozim i kundërshtuar nga “Vatra”, vë Çekrezin në lëvizje. Ai zhvillon një mbledhje të organizatës së tij në Detroit dhe menjëherë deklaron në gazetën “Liria” se “protokolli i bashkimit u nënshkrua në Detroit”, pasi në mbledhje merrnin pjesë edhe dy degë të “Vatrës”. Përfaqësuesi i një dege të “Vatrës” në atë mbledhje, Refat Gurrazezi, pendohet dhe i telefonon Nolit në Boston.

Gurrazezi shkruan për reagimin e Nolit: “Nga zëri i tij m’u dukë, mjaftë i deshpruar dhe kish të drejtë. Më mbajti lartë nga një gjysëm ore në telefon, dhe para se të me thosh ‘natën e mirë’ më tha këtë: “Thuaju atyre shokëve të Detroitit se sido që të bëhet, qoftë monarki, qoftë republikë ose komunizëm, s’ka vent për Çekrezin në Shqipëri.”( R. Gurrazezi “Atdheu”, 3 gusht, 1868 ).

“Vatra” mbajti qëndrim të palëkundur politik deri në shtator të vitit 1944, kur themelohet në Shqipëri qeveria e dal nga Fronti Nacionalçlirimtar. Kolonja vazhdoi veprimtarinë e tij intensive gjithnjë në kontakt me Nolin dhe me ministrin e Oborrit Mbretëror në Londër. Shkroi, përktheu, ndoq me vemendje dredhitë politike greke e jugosllave dhe raportoi e reagoi menjëherë ndaj tyre. Ambasadori atdhetar, i pakredenciale, i ngarkuar me mision të veçantë nga “Vatra”, Noli dhe Mbreti, shkarkohet nga detyra me këtë telegram: “Siç është njoftuar me kohë çlirimi i atdheut sjell në përfundim misionin tuaj. Ju falem nderit, Sotir Martini, Londër 22 shkurt 1945, ora një e mengjezit.”

Ish përfqësuesi i Mbretit, i tërhequr në heshtje nga “Varta”, për vite me radhë, vazhdoi fushatën politike kundër regjimit komunist në Shqipëri. Ai banoi në Washington deri në fund të vitit 1956.

Përfundimisht: Qeveria shqiptare në mërgim, bashkimi i shqiptarëve të Amerikës rreth Federatës “Vatra” dhe Fronti i Përbashkët, për të cilët u bë aq shumë fjalë, nuk u realizuan kurrë. Konica dhe Noli gjatë pushtimit të Shqipërisë bënë përpjekje të gjithanshme për sigurimin e tërësisë territoriale të Shqipërisë dhe përfshirjen e saj në aleancën e luftës antifashiste. Ata ndikuan thellë në diplomacinë amerikane për realizimin e qëllimeve të tyre kombëtare. Përfaqësuesi i Mbretit Zog në Washington, Petro Kolonja, gjatë atyre viteve të mjegullta, u tregua diplomat i shkathtë. Me ndërgjegjen e tij atdhetare, ruajti balancat politike shqiptare në mërgim, përcolli me vëmendje çdo veprimtari politike ndërkombëtare dhe njoftoi menjëherë Mbretin Zog në Londër dhe Peshkop Nolin në Boston. Udhëzimet e atyre që e vunë në krye të detyrës i zbatoi me përpikëmeri dhe ndershmëri të pashoqe.

Analistë jugosllavë pohojnë se deklarata e Ministrisë Jashtme Britanike (1942), në të cilën lihej hapur diskutimi për copëtimin e Shqipërisë në jug, ndikoi thell në përforcimin e pozitës së komunistëve jugosllavë te komunistët shqiptarë. Për këtë nuk duhet të çuditemi, po të shikojmë me vëmendje përkrahejn politike dhe ushtarake që i dha qeveria britanike Partisë Komuniste të Jugosllavisë dhe Mareshalit Tito gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Qëndrimi i qeverisë amerikane ndaj tërësisë territorale të Shqipërisë ndryshoi rrënjësisht nga qëndrimi britanik. Megjithëse për shqiptarët nuk ishte një qëndrim i qartë, sjellja e urtë e qeverisë amerikane me grekët dhe vënia në heshtje e pretendimeve të tyre ekspansioniste linte të kutohej drejtpërsëdrejti se politika zyrtare e Washingtonit ishte kundër copëtimit të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë” i bëri sfidë të shkëlqyeshme lobizmit grek. Kryetari i Shoqatës, Ch. Hart, ishte mik dhe mbrojtës i vendosur i interesave të larta kombëtare të popullit shqiptar. Qeveria amerikane vazhdimisht këshillohej me të për çështje shqiptare. Gjatë luftës, z. Hart mbajti lidhje të ngushta me “Vatrën”.

“ Nuk është aspak ekzagjerim, po të nxjerrim përfundimin se gjatë Luftës së Dytë Botërore “Vatra” qe e vetmja organizatë shqiptare, i vetmi grupim shqiptar që u orientua drejt politikisht”. ( Prof. Beqir Meta: Kontributi i “Vatrës” për çështjen shqiptare, “Dielli”, Janar-Mars, 2003 ).

Merita për këtë orientim të drejt politik iu takon Faik Konicës, Fan Nolit, Petro Kolonjes dhe miqve amerikanë të Shqipërisë.