Histori – Page 664 – Dielli

PABESIA E PESHKOP DOROTHEUT- ÇAMËRIA E PËRGJAKUR

March 21, 2013 by dgreca

Nga Rasim Bebo/ Adison, Çikago/

Kanё qёnё tre gjeneralё shqiptarё, tre renegatё, tre qё u kanё shёrbyer armiqve tanё shekullorё me devotshmёrrri. Ipari Ballaban Pasha nga Himara, i shёrbeu turqisё. I Dyti Mark Milani, i shёrbeu sllavo malazezeve. Dhe i treti Napolon Zerva nga fshti Zervё i Sulit tё Çamёrisё i shёrbeu Kishёs dhe qeverisё greke. Por ata erdhёn si armiq bёnё zullum dhe ikёn. Por Gjeneral Ramiz Alia ua kalon atyre, ky sinon tё shkatёrrojё gjithё shqipёrine me dy fima kompllotuese. Vazhdon dhe askush nuk e ndalon, Dhe ne prap po aty.

Xh. Santaiana i universitetit tё Harvardit. “Na kujton ne tё gjithёve se ata qё nuk kujtojnё tё kaluarёn janё tё dёnuar ta pёrsёrisin atё”. (1)

Nё vorbullёn e Luftёs sё Dytё Botёrore, Çamёria ka qёnё njё dorё ujё nё oqean, por kthimi i saj nё njё thertore dhe dёbim, na kujton thёnien e Viktor Hygoit: “Madhёshtia e njё populli nuk varet nga numuri i banorёve, ashtu si madhёshtia e njё njeriu nuk varet nga gjatёsia e trupit”.

Ne duhet tё kujtojmё tre kryegrekёt shovenё qё kanё qёnё dhe janё mё anti shqiptarё si: Shёn Kozmai, Peshkop Dorotheus, Peshkop Janullatos etj., pёr kёta Thimi Mitkon thotё: “Dhashtё Zoti e tё ketё Shqipёria fat tё mirё, se kemi shumё armiq dhe mё tё mёdhenjtё janё grekёt qё na luftojnё me kishё e konsuj” (2).

Por kёtyre ua kalon partiaku Ramis Alia. “Ky bёn haptazi punёn e grekut, po njё pune edhe mё tё rezikshme, qё s’e bёjnё dotё as vetё grekёt” (Mazar Dino). Dhe ne po kёtu.

Zhan Klod Faveirial thotё: “Murgu Kozma, ka qёnё tepёr rrёnimtar pёr kombin shqiptar … ky nuk predikonte ungjillin, por kёrcёnonte me shkishёrim nga patriakati grek tё gjithё shqiptarёt qё nuk flisnin vetёm greqisht. (Vendin e Shёn Kozmait sot e ka Genc Pollo shёn. im) Arevantini thote se ai predikonte edhe kundёr çifutёve, dhe se çifutёt e denoncuan tek Kurt Pashё Berati dhe ky dha urdhёr per ta vrarё duke e ngulur nё hu, mё 24 gusht 1779”. (3). I nderuar Lexues, krahaso: qeverin e sotme me qeverin e Kurt Pash Beratit dhe Shёn Kozmanё e 250 vjetёve mё parё me Peshkop Janullatosin Sot.

N. Zhango shkruan: “Dhespoti i Paramithisё Dorotheus ёshtё perfaqesues i qeveris greke nёn mbrojtjen e autoriteteve gjermane. Nё bashkёpunim me kishёn, gjenerali grek Ralis, komandant i forcave pro naziste dhe kolonel Tavullavis, ministёr i mbredshёm dhe kolonel Napolon Zerva, shkruan urdhёrin: Policia dhe xhandarmёria greke tё vihet nёn urdhёrin e nazistёve gjerman. Zerva u vu nё krye tё EDES-it, organizatё terroriste, ushtri bandash, e ngritur 10-3-1941 qё vepronte nё Epir”. (R. Bebo “Dodona…”, bot. 2007, f. 517).

“…Nё mbarim tё vitit 1939, nёn drejtimin e dhespoptit tё Janinёs dhe tё qeverisё greke u thirrёn: Rigenjtё e Paramithis,Pitulenjtё e Gumenicёs, Niko Kufulla i Filatit, Spiro Garo nga Parga. Dhespotёt e kryekishave tё Paramithise, Prevezёs, Pargёs etj., Kёrkuan ngritjen e cetave tё pёrbёra prej vrasёsish, pёr tё zhdukur çamёrit sapo tё pёlciste lufta e pritur greko-italjane” . Po aty “Ti vrasim tё tёrё, qё tё mos gjёnden nё Çamёri asnjё shqiptar mysliman e kёshtu tё mos ketё Shqipёria ç’tё kёrkojё”. Tha dhespoti i mitropolisё sё Janinёs. Kёrkesa e tij u pёlqye nga shumica dёrmuese e tё pranishmёve me pёrjashtim tё dy vetёve: Niko kufulla dhe Spiro garo. “Jo, kёtё ne s’mund ta bёjmё, se do na vrasin njerёzit tanё nё Shqipёri”, thanё ata. Pas atyre fjalёve u hoq dorё nga shfarrosja nё masё me atё mёnyrё, po prapёseprapё çeta si ajo e Thoma Pitulit, e Vasil Ballemit me shokё, pas shpёrthimit tё luftёs bёnё shumё vrasje nga mё tё ndryshmet”.(4)

Jorgos Margaritis shkruan: “Mё 6 dhjetor 1942 njё nga udhёheqёsit mё seriozё dhe mё tё fuqishmit e çameve, Jasin Sadiku , u vra (nga Vasil Ballёmi shёn im). Menjёherё njё ditё mё pas, nga komiteti i spatharajve, kryetari i tij Vasilios Tsupis, prifti Spiridhom Nutsis si dhe nёntё barinj u vranё dhe u rrёmbien 1000 dele. Nё mbremjen e datёs 9 mbi 300 muhamedanё u nisёn nga Margёlleçi pёr tё sulmuar fshatin Spathar… Kyetari i muhamedanёve Luto Rojba, vjёhёri i sёbijёs sё Jasin Sadikut, thirri Dhimitёr Xhimёn nga Morfati, pasi i tregoi pёr sulmin qё po ndёrmerrnin, i kёrkoi “besa-bese” pёr asnjanёsi dhe besim reciprok. Por pёrleshjet vazhduan. Dhe mё tej”. Jorgos Margaritis vzhdon: “…EDES-it (Ushtria Demokratike Kombёtare Greke) dhe ELAS-it (Ushtria Çlirimtare popullore Greke), kishin njё emrues tё pёrbashkёt pёr kundra Çamёrisё myslimane”. (5)

Mё 21 shkurt 1944, Nuri Dino i dёrgon njё letёr Shefqet Peçit: “Mjaft gjak shqiptari vaditi tokёn tonё, mjaft larg u dёgjua afshi i popullit tonё pёr liri dhe kjo mjafton pёr tё nesёrmen, po e nesёrmja duhet tё na gjёjё tё bashkuar me shumё se kurrё… Pёr hirё tё gjakut qe na bashkon dhe tё zakonit, qё s’smund tё na ndajё”. Asnjё pёrgjigje nga Shefqet Peçi. (6).

Kёshilli ishte njoftuar sa duhet pёr grackёn e pregatitur nё Paramithi nga Metrpoliti Dorotheus me zervistёt, por fatkeqёsisht nuk i vlerёsonin. Agjentura greke shtoi pёrpjekjet pёr tё mashtruar myslimanёt me fjalё mё tё mira si: “Mos kini frikё, se s’u nget kush as me njё lule. Askujt s’ka pёr t’i hyrё gjёmb nё kёmbё. Pastaj ju jeni me mallё gjё, si do tu ktheni krahёt e t’i lini shkretё t’i hajё deri e dosa?”

Riza Nezhipi dhe Din Met Meri nga Paramithia, u njoftuan nga mikui tyre Harallamb Kalojeropulli nga njё fshat i
Janinёs, Napolon Zervёn e kam dёgjuar vetё qё ka thёnё: “Çamёve duhet t’u afrohemi dhe t’i marrim me tё mirё, qё tё mos tё na ikin nga duart deri sa tё zёmё kufirin. Pasi t’i kemi mbillur si ne vathё, jo vetёm nga njerezit qё nuk do te lemё nё kёmbё shtruar, po do shkojme nё thike edhe macet e tyre. Brёnda datёs 10 qershor 1944, Rizai vrapoi nxitimthi nё Paramithi pёr t’i njoftuar. Po krerёt si myftiu Hasan Abdulla, Sali Hafizi, Hafiz Abdulla, Abedin Bako etj., kёta nuk ua vunё veshin fjaleve tё Rizait: -Grekёrit u afruan tek dera dhe kanё vendosur tё na shuajnё me kuç e me maç; tё ikim sa janё akoma udhёt hapur!

Myftiu Hasan Abdullai me shoket e tij, ishte aq vendosur nga premtimet e peshkop Dorotheus, dhe u pёrgjigjej: “Qeveria greke nuk mund tё lejojё tё bёhen kёtu gjёra tё tylla, se turpёron veten e saj dhe njollos pёr jetё historinё e kombit tё vet, -pёrfundoi Myftiu Hasan Abdullahu. -Ato qё thua ti, janё profka e pallavra tё atyre qё duan tё na trёmbin qё tё ikim e t’u lёmё pasuritё tona, -tha myfti Sali Hafizi.

U ndeshёn dy kundёrshtarё kryesorё: Myftiu nga njёra anё, qё ngulmonte pёr tё mos u shpёrngulur dhe Mazar Dino kryetar i kёshillit nga ana tjetёr qё kёshillonte zhvendosjen, pёrkohёsisht tё paktёn nё fshatrat mё nё thellёsi dhe tё mbrojtur si, Mazrekё, kurtes etj.

Me qё askush nuk lёshoi pё, Mazari i tha: -Ti bёn haptazi punёn e grekut, po njё punё edhe mё tё rrezikshme qё s’e bёjnё dot as vetё grekёrit. Myftiu iu pёrgjigj: -Ti, po e pe keq kёrcet e ikёn, po populli s’ka nga vete. Kam 31 vjet qё kam vazhduar kёtё udhё vetёm e vetёm qё tё shpёtoj njerёzit nga therja dhe zhdukja. Myftiu kishte besuar te besa e dhёnё e Mitrpolitit Dorotheus, por ishte besё kishёs greke.

Kёshilli arrestoi myftinё dhe disa nga mbёshtetёsit e tij mё tё rёndёsishёm nё tёrё Çamёrinё si: Qazim Rexhepin nga Paramithia, Isuf Izetin nga Varfanji, Xhafer Xorxin nga Filati e tj. Pati ndёrhyrje te komanda gjermane, i cili i detytoi Kёshillin t’i lёshonte tё burgosurit.

Çdo ditё qё kalonte dhe mendimi pёr tё ikur shtohej, dhe pёr tё ndaluar shpёrnguljen u pёrdor dinakёria greke. U ftuan nё takim Myftiu i Paramithise Hasan Abdullai, Sali Hafezi dhe Qazim Rexhepi. Takimi u bё nё fshatin Popovё. Pala greke (EDES-it) kryesohej nga Lefter Shtrungari, me tё mernin pjesё edhe dy oficerё anglezё qё bashkёvepronin me Zervёn. Morёn premtimet greke se Çamet do tё bёhen fuqiplotё! Njerёzit tё mos ikin! Ju japim fjalёn e nderit se nuk do tё preket njeri as me njё lule. U fol se u kishin dhёnё 3000 sterlina. “Jepuani, se atje do t’i gjёjmё tok me krerёt e tyre, kishte thёnё Napolon Zerva”.

Mjedisi aq i vrerёt e tejet kёrcёnueshёm pёr çamёt myslimane, Çam tё krishterё njoftonin çamet myslimanё pёr rrezikun qё po afrohej. Kёshtu Trifon Bello, fqinjit te vet,Ibrahim Katiut i tha: – Ikni sa mё parё, se do t’u vrasin tё gjithёve!

Dhe pyetjes: Pёrse do na vrasin? Trifoni iu pёrgjigj: -ёshtё urdhёr! Janё betuar, kanё shkelur kriqin qё tё mos lёnё gjallё asnjё nga ju. Ibrahim Katiu ishte i bindur pёr rrezikun, por prapё rrinte nё mёdyshje, deri sa Llaq Çavo, po nga Paramithia, i shkoi fshehura natёn nё shtёpi dhe i tha : – Ik shpejt po munde mos tё tё zёrё as mёngjesi kёtu! Do t’u vrasin pa njё pa dy. Hristo Bika i pati thёnё Haki Bilalit: -Ngrehuni e ikni njё sahat e mё parё, sepse zervistёt janё betuar qё çdo mysliman qё tё zёnё, tё madh apo tё vogёl do ta shkojnё nё thikё.

Erdhёn lajmёtarё nga Margёlleçi, Gumenica, Vola, 24 orё para masakres nё Paramithi pёr tё mbushur mёndjen, qё njё orё e mё parё popullata tё kalonte nё fshatrat malore nё perёndim pёr ballё qytetit, ku gjёndeshin nё vend dhe fuqi tё afta pёr mbrojtje, por Myftiut tё Paramithisё nuk ja kthien mёndjen.

Rojet e pakta mbrojtёse tё qytetit, dalluan se gjatё natёs se 26 dhe 27 qershorit 1944, zervistёt po i afroheshin Paramithisё nga tё tria anёt: jug, lindje, veri. Nё mёngjes herёt, mbrojtёsit e vendosur nё Gallata, goditёn kolonёn qё po zbriste nё qytet nga ana e Shkallёs. Shpёrthyen breshёri tё dendura pushkёsh dhe mitrolozёsh; ishin tё vendosur tё luftonin deri nё fishekun dhe pikёn e fundit tё gjakut, pasi ishin tё bindur se rrugё tjetёr nuk kishin. Mirёpo, dhespot Dorotheus, nёnprefekt Kanellopulli vrapuan tek myftiu Sali Hafezi dhe i mbushёn mёndjen pёr ndёrprerjen e qёndresёs, pasi zervistёt do tё hynin nё mёnyrё paqёsore dhe nuk do tё ngacmonin kёrkёnd. Myfti Sali Hafёzi e hёngri atё rreng dhe sёbashku me dhespotin e tё tjerё, u ngjitёn nё Gallata. U bёnё thirrje luftёtarёve tё ndalonin zjarrin, duke u zotuar se zervistёt nuk do tё bёnin as dёmin mё tё vogёl dhe ia rritёn t’i bindnin. Zervistёt u pritёn nё hyrje tё Gallatait nga Dhespoti Dorotheus dhe Myftinjtё Sali Hafuzi, Hasan Abdullai dhe parёsi myslimane e tё krishtere.

Historiani Jan G. Sharra “Historia” f. 660 thotё: “Zervistёt e regjimentit te XVI-tё, tё komanduar nga major Kranjai, mbas takimit me Thespot Dorotheus, njofton: “Urdhёrohen tёrё ata qё kanё armё t’i dorёzojnё menjёherё, se qetёsinё do ta mbajё ushtria. Askush tё mos ketё frikё! Kёdo e quajmё vlla! Duam tё bashkёpunojmё dhe tё ndihmojmё njeri tjetrin”. (Fletore “Bashkimi” nr. 681, dt. 3-7-1947). (6).

Rreth mesditёs, kur ende nuk kishte mbaruar mirё dorёzimi i atyre pak armёve qё ndodheshin nё duart e qytetarёve dhe kur tregtarёt, qё besuan shpalljen, sapo kishin çelur duqanet, zervistёt grupe-grupe tё pёrbёrё nga Çomenjtё, Dokenjtё, Pantazenjtё, Paskot e shumё tё tjerё gjakatarё, tё drejtuar nga oficerё u derdhёn egёrsisht mbi popullatёn (kujtime nga Elmaz Asllani nga Paramithia, dt. 1906). Ndёr vrasёsit ishin edhe: prift Andoni, robaqesja Athina, Samarbёrёsi Çil Coni, Nikoll Rafti etj. Ata qёllonin kёdo qё shihnin dhe vrisnin kёdo qё gjenin pёrpara. Me tё dёgjuar krismat e pushkёve dhe tё mitrolozave njerёzia ia dhanё nё pikё tё vrapit nga tё mundnin pёr tё shpёtuar sikush kokёn e vet. Me tё shumtit u derdhёn drejt anёs perёndimore, nga mendohej se mund tё mos ishte mbyllur ende. Pati raste qё e njёjta familje nё vrap e sipёr tё shkёputej mё dysh: familja e Çafa Miles, ndёrsa Çafaj me njёrin nga bijtё, Sadiun dhe fёmijtё e djalit tjetёr, Hakiut, arritёn tё kalonin, ndёrsa Hakiu me tё ёmёn, Salihen ua prenё udhёn, (u mbyll rrethimi) Hakiun e mbёrthyen disa zervistё dhe nё sy tё sё ёmёs, e vunё poshtё dhe i prёnё kokёn. Pastaj ngritёn nga muri njё pllakё tё madhe guri dhe, ia vёrvitёn mbi kokёn e prerё ia benё petё. Salihen e mbyllёn nё burg. Rrugёt dhe sheshet u mbushёn me tё vrarё: 5-6 kёtu, 7-8 atje, 10-12 me tej. U krijua njё tmerr i pashembullt.

Duke kёrkuar shpёtim futeshin nё shtёpitё e krishterёve si nё ate tё Jot Barbes etj., po pёr habin e tyre vete ata po ua hanin kokёn!

Dёshmitaria Fetije Saliu, po nga Paramithia tregon se, kur zervistёt u turrёn tё thernin Maksutin 6 muajsh dhe, e ёma e mbuloi djepin me trupin e vet, zervistёt i ngulin thikёn nё kurriz ajo u pёrplas pa frymё nё dysheme.

Te shtёpia e Myfti Hasan Abdullait, drekuan Taq Shtrungari me 7-8 trima, pasi hangrёn pёr 2-3 orё, u pa besa qё kishte dhёnё peshkop Dorotheus myftiut. Atё e kapёn nga mjekra dhe ja prenё kokёn, therёn tё shoqen tё birin dhe pas perdhunimit tё bijёs e therёn edhe atё. Plakun 80 vjeçar, Shaban Gazirin e bёnё copa-copa. Dy tё fshehur nё trarёt e tavanit Elmazi dhe Tahsimi, u spiunuan nga “miku” Thoma Faço. Menjёherё i theren. Po kjo tragjedi ndodhi edhe nё shtёpin e Sali Hafёzit nga major Kranjai. (tregim nga Shefqet Sulejmani nga Paramithia (dt. 1926)

Historiani grek N. Zhango thekson: “Njerёz tё egёr e barbarё qё kёrkonin lira e plaçka hynin si zotёr nё shtёpitё, dhunonin vajza e gra dhe vritnin kё donin. Ç’tmerr, ç’farё neverie! Njё shtazёri e padёgjuar, jashtё çdo llogjike njerёzore. Historia fsheh fytyrёn nga turpi”. (7).

Mbi kёtё holokaust, Niko Zhango vazhdon: “Fati i tё burgosurve nё Paramithi u bё e njohur me gjakёsitё nё vazhdim. Erёkundёrmonjёse nё shtёpin e Sali Hafezit me tre kate dhe mbi 30 dhoma ku mbaheshin tё mbyllur mbi 500 gra e fёmijё nёn moshёn 15 vjeçare. Vdekje fёmijesh, pamje rrёnqethёse e grave myslimane qё hiqeshin zvarre dhe pёrdhunoheshin gjysmё tё vdekura. (8).

Hisoriani Beqir Meta shkruan: “Masakrat nё Paramithi vazhduan 4-5 ditё. Gjatё kohёs, kur nё qytet po kryheshin masakra tё tmerrshme, Mitropoliti Dorotheu, i cili kishte qёnё garant pёr moscёnimin e popullsisё myslimane, festonte “fitoren” me komandantёt e bandave dhe bekonte krimet e tyre. Ky mitropolit, deri nё kёtё kohё, kishte qenё njё nga bashkёpuntorёt mё aktivё tё gjermanёve” (9).

Dёshmitarёt tregojnё pёr shtepin e myftiut “burg”: “Na jepnin njё fetё bukё misri , as 100 gram nё ditё dhe njё lugё bizeleje ose fasuleje pa kripё. Llambro Miho nga Paramithia ishte i vetmi njeri qё na ndihmoi pёr tё mbajtur shpirin. Ai kishte njё furrё buke dhe gjelltore. Ai vinte çdo ditё dhe na sillte buke dhe gjellё, ne na binte nga njё kafshitё se ishim shumё. S’kishim as me se tё laheshim e as ku tё laheshim, flinim ngjitur me njeri tjetrin! Na piu morri, sёmundjet dhe uria , dhe kёshtu vdisnin 5, 6, 7, dhe 10, 12 ne dite”. (10).

Erdhёn disa mjekё anglezё, tё veshur me maska, sepse ne, veç se tё sёmurё, kutёrbonim nga fёlliqёsia. Mjekёt pasi na vizituan u thanё: “Ja zboni, ja vritni, se brёnda pak ditёve do t’u marrin edhe juve me vete nё atё botё”. Kёshtu Mitro Bello na solli ca ushqime dhe na nisёn 250 gra e fёmijё shumё tё raskapitur, morrёm rrugёn Minine, Filat, Koske dhe mbritёm nё Shqipёri.

Jorgos Margaritis:…Me gjithё premtimet e peshkop Dorotheus dhe Napolon Zervёs, mbrenda pak ditёve, mё 27 qershor, ditёn e parё tё “çlirimit”, qyteti u kthye nё thertore. Tё gjitha dёshmite nga çdo palё qё tё vijnё, bien dakord nё shtrirjen dhe dhunёn e vrasjeve e tё keqtrajtimeve nё kurrizin e banorёve myslimanё…-u vranё nё mёnyrat mё çnjerёzore, mbrenda dhe pёr rreth qytetit. Keqtrajtimi i pёrgjithshёm i grave dhe rrёmbimi i pasurive…” (11).

Historiani Jan G. Sharra vёren: “Urrejtja dhe egёrsia qё ziente nё vetdijen e tyre, shpёrthyen me furi mbi gratё, fёmijёt, pleqtё dhe tё pafajshёm tё tjerё. Shumё çamё islamё zervistёt i rrёzonin tё gjallё nga ura e Naçit pranё Filatit. Nёnave u rrёmbenin fёmijtё nga duart e nga gjiri u ngulnin bajonetёn dhe i ngrinin lartё. Po para syve tё nёnave vrisnin djelmoshat 15-18 vjeharё. Egёrsia greke mbi popullin cam, kalon çdo lloj instikti kafshёror. Njё grua nga fshati Kacjan me foshnjёn ende nё gji, zervistёt e ndanё me spate nё katёr pjesё dhe e varёn nё njё pemё; sё toku me gjakun i rridhte dhe qumushti i gjinjeve. (12)

Sipas Niko Zhangos : “Tёrё çamёrit qё u gjetёn nё Karbunarё u vranё dhe u hodhёn nёpёr hendeqe: njё nane me 7 fёmijё si edhe tё vegjёl tё tjerё; 3 vajzat e Muharem Agushit, nusja e Hodos dhe Ajshe Agushi. Ndёrsa Lefter Shrungari me shokё, Mehmet Qamilit i vranё nё shtёpin e vet tё ёmёn dhe tre tё bijat; tё shoqes shtatzanё i çanё barkun dhe i qitёn fёmijёn, sipas dёshmive zervistёt therёn 41 gra e fimijё. (Fletoria “Bashkimi i Kombit” nr.202, 27-8-1944. (13).

Historiani Albert Kotini na jep kёtё episod: “Vasil Ballёmi i dogji djalin nё furrё Naile Gjinikёs nga Margёllёçi. Kur ia kapёn djalin e vet Vasil Ballёmit dhe ia dhanё Nailes qё tani kishte tё drejtё tё hakmerrej edhe ajo pёr djalin e saj tё djegur nё furrё. Po ajo jo vetёm qё nuk pranoi, por tha: -Mua djalin nuk ma ka djegur ky fёmijё! Mbasi e mbajti 7 ditё, ia dorёzoi Vasil Ballёmit, kriminelit tё Çamёrisё. Qё atё ditё Vasili u betua se nuk do tё qёllonte mё mbi shqiptarёt e Çamёrisё”. (14).

“Ndёrmjet atyre tmerreve nё Spatar ndodhi edhe kjo ngjarje kuptimplote: Lulo Ahmet Qamili nga Janjari, femёr veçanёrisht e bukur e martuar para nje viti me spatarjotin Dalan Cullani u kap nё Spatar nga zervistёt. Kёta vrane tё gjithё ata qё zunё, ndёrsa Lulon e ruajti njё oficer per ta marrё me vete. Kjo sa dinake aq edhe trime, u duk sikur u bind me tёrё mend. Oficeri i gёzuar se ia arriti qellimit, vari automatikun nё gozhdё dhe kaloi nё tё ndarёn tjetёr pёr tё treguar shoqёruesve tё tij. Kurse Lulo rrёmbeu automatikun dhe me njё shkathёsi e guxim tё habitshёm vrapoi tek dera dhe i griu tё gjithё sa ishin nё tё ndarёn fqinje. Zervistёt qё ndodheshin rreth e rrotull, duke menduar se dikush prej tyre po vriste fshatarёt, nuk u shqetёsuan. Nga kjo moskokёçarje e tyre pёrfitoi Lulo, e cila me automatikun nёn nje cipune (nje lloi sharku i hollё) u largua pa tёrhequr vёmёndjen e askujt dhe kёshtu, pas disa ore udhёtimi mundi tё arrinte nё Konispol”. (15).

J. Margaritis shkruan: “23 shtaor 1944 duke u gdhirё data 24, forcat e komanduar nga Kranjaj dhe Shtrungari. hynё nё Filat. Mbёrritja e kёtyre forcave ishte njё snjal pёr fillimin e masakres. 47 burra,gra dhe fёmije u masalkruan nё Filat, ndёrsa nё Spatar… u masakruan 157 persona. Tё gjitha gratё dhe vajzat e reja u keqtrajtuan dhe u pёrdhunuan nga kriminelёt e zervёs”. Kranjai urdhёroi nё Filat: “Andartё! Bёni ç’tё doni; vrisni e prisni pa dalluar e mёshiruar kёrkёnd, qoftё ky burrё, grua e foshnjё. Ç’nderoni ke t’iu pelqejё: vajza, nuse, tё reja!…Asnjё shqiptar mos lini tё gjallё”. (16).

Jan G. Sharra thote: “…shlyerja e llogarive do tё bёhej me çrrёnjosjen e tyre nga toka e tё parёve tё vet, nga atdheu i tyre.” Dhe me tej: Gjakёsitё nё Paramithi dhe ngjarjet qё rrodhёn mё pastaj, nuk linin pikё dyshimi se , po qe qё donin tё mbijetonin si popull, duhej tё shpёrnguleshin” (17).

Analisti i problemeve ballkanike, Xhejms Petifer, shkruan: “Qeveria britanike ka njё lidhje direkte, me trupat e zervёs, tё cilёt kryen krime nga mё tё rёndat ndaj çameve, krime lufte dhe mizori, Zerva ishte nёn kontrollin e C. M. Ёoodhouse, komadant i misionit ushtarak britanik nё rezistencёn greke. Dhe mё tej, oficeri Naxhel Kllajv, ka shkruar: “Ne kemi kryer gabime tё tmerrshme duke mёshiruar Zervёn nё atё mёnyrё”. (18).

Jorgos Margaritis shkruan: “…Fronti Çlirimtar i Shqipёrisё, nuk pranoi tё vazhdonte raprezalje nё kurriz tё minoritetit grek, qё jetonte nё vendin fqinj. Nё kundёrshtim me praktikat e vazhdueshme ballkanike, Gjaku nuk u shpёrblye me gjak dhe dёbimi nuk u shpёrblye me dёbim … vetёm vendi ynё “mёsoi qytetёrim”. Nё kёtё rastё mёsimi ёshtё i jashtёzakonshёm dhe sigurishtё nuk vjen nga pala greke”! (19).

Nga Pullub xhufi citojme: “Me trishtim shikojmё serinё e lёshimeve alias-tradhёtive –shpёrberja e turpёshme tё autoqefalis dhe pushtimi tё kreut tё KOASH nga nje klerik grek, militant i helenizmit.” Qeveria e jone ka harruar porosin e pavdekshme te NOLIT: “Kisha greke ёshtё kisha e Satanait. Ruhuni prej saj nё rast se nuk doni t’ju bejё gjёmёn”. Kur erdha ne fund te artikullit dhe vet jam ne fund tё pusit, pres pёr tё dalё! Jo nga balta qё qёndron mbi baltё.

R e f e r e n c e

1. E. Jacques “Shqiptarёt”, bot.1995, f. XVII.

2. E. Mete “Dodona…” bot. 2007, f. 712.

3. Zh. Klod Faveirial “Historia e Shqipёrise” bot. 2004, f. 389.

4. Ibrahim Hoxha “Viset Kombёtare…”, bot. 2000, f. 255.

5. J. Margaritis “Bashkёpuntorё…”, bot. 2009, f. 137, 171, 142.

6. Historiani grek Jan G. Sharra “Historia”. F. 660. (“Dodona…”, f. 487)

7. Historiani grek Niko Xhango thekson: “Zeusi”, bot. 2009, f. 317.

8. Niko Xhango “Dodona …” bot 2007, f. 490.

9. B. Mete “Tragjedia Çame”, bot. 2007, f. 71.

10. Rsim Bebo “Dodona…”, bot. 2007, f.502.

11. J. Margariti “Bashkёpatriotё…”, bot. 2009, f. 141.

12. Jan G.harra “Dodona…”, bot. 2007, f.490.

13. Historiani Niko Zhango Shkruan: “Viset Kombёtare…”, bot. 2000, f. 368.

14. Historiani Albert Kotini “Dodona”, bot. 2007, f. 505-506.

15. I. Hoxha “Viset Kombёtare”, bot. 2000, f. 385.

16. J. Margaritis “Bashkёpuntorё” f. 185 dhe “Viset Kombёtare…”, f. 381.

17. Jan G. Sharra historian grek “Viset Kombetare…”, bot. 2000, f. 368.

18. Analisti Xhejm Petifer “Dodona…”, bot. 2007, f. 493.

19. Historiani grek J. Margaritis “Bashkёpuntorё…”, bot. 2009, f. 147.

RRËNJA…

March 3, 2013 by dgreca

Nga Rasim Bebo/ Addison/ Çikago/

Renegati shqiptar Kristo Papas, njё kopje e kriminelit Napolon Zervёs, tё dy nga Suli i Çamёrisё, i pari nga fshati Lakas dhe i dyti nga fshati Zerve. Tё dy mohues tё qumushtit tё nёnёs sё tyre, e cila duke u dhёnё gjirin u fliste me tё vetmen, gjuhё shqipe të ruajtur pёr mijёra vjetё.

Me paturpësinë më të madhe, Kristo Papa ёshtё kthyer nё njё antishqiptar me grek se vetë greku, që me lëkurën e bashёkombasve tё tij, shpall urrejtjen, pёr ta bёrё atë lidhëse kёpucёsh, u pret rrugёn dhe vret befasisht, instrukton tё tjerёt tё deklarohen nё mediat eletronike si shqiptar-vrasёs dhe si pёrgjigje u thyhen nofullat nё mes tё qytetit ditёn me diell.

Z. Kristo i quan shqiptarёt: “Njё konglomerat popullsish tё cilёt janё tёrёsisht me prejardhje greke. “Nёse liria e Vorio-Epirit nёnkupton dёrgimin e ushtrisё, do ta dёrgojmё… jemi nё gjёndje lufte”… “Nuk dine tё mbajne besёn dhe arritjet luftarake janё vetёm plaçkitje… Kanё njё ndёrgjegje tё rreme kombёtare dhe jo vetёm Epiri por e gjith Shqipёria eshtё njё provincё greke.”

Mёso z. Kristo Papa, t’i je njё mohues i rrёnjёs tёnde, si shoku juaj i lavdёruar Napolon Zerva nё Çamёri, që theri, pushkatoi, pёrdhunoi dhe dёboi gjithë popullin autokton çamё, tё cilёt u vendosёn nё Shqipёri. “Qeveria e Shqiptare nuk pranoi tё vazhdonte raprezalje nё kurriz tё minoritetit grek, qё jetonte nё shqipёri nё Dropull dhe Vurgun e Sarandёs. Nё kundёrshtim me praktikat e vazhdueshme ballkanike, gjaku nuk u shpёrblye me gjak dhe dёbimi nuk u shpёrblye me dёbim. E gjykojmё tё qёllimshme pёr ta përmendur, se vendi ynё “U mёsoi qytetёrim”. Nё kёtё rast mёsimi ёshtё i jashtёzakonshёm dhe sigurisht nuk vjen nga pala greke”. (J. Margaritis “Bashkёpuntorё…”. (f.147)

Ndёrsa ti sot na kanosesh me luftё pёr tё pushtuar jo vetёm Dropullin dhe Vurgun si minoritet, po Shqipёrinë e Jugut, bile u ёshtë shtuar oreksi edhe pёr gjithë Shqipёrinё. Ndalu pak, se e ke filluar me shumё nxitim. Neve kёrkojmё rrenjёn, ashtu si u kthye Kosova nё rrёnjёn e saj, do tё kthehet edhe Çamёria deri te gjiri i Prevezёs, nё njё rrёnjё kombёtare dhe shumё tё fortё.

Gazetari Q. Mehmeti shkruan nga New Jorku: “Burrat si Toni Bler, jo vetёm qё u dёshmuan miq tё jashtёzakonshёm tё Kosovёs, por ata ndryshuan edhe raportin e forcave ndёrkombёtare nё favor tё shqiptarëve”. (“ILLYRIA” 24 maj 2007).

Tani ne presim ndonjё skenar tё tillё nga ana e juaj, me qenё se “jeni në luftё” prej 72 vjetёve me ne, “nisuni pёr lesh se do tё dilni tё qethur”, dhe tё kaloni te kufiri i “Palo Elladha” e vitit 1830, qё edhe kёtё e fituat nga heroizmi i shqiptarёve, vetëm atёherë do tё jeni rahat.

Miku fillogrek G. Finlay, “History of grecee”, London, 1851, f. 349. Thotё: “Vetёm ardhja e turqёve e shpёtoi Greqinё qё do tё bёhej truall shqiptar”.

Pukёvili, nё vёllimin 3, f.212 thotё: “Shqiptarёt duket se janё tё destinuar tё mbulojnё Helladёn me njё popullsi superiore nё fuqi dhe gjallёri kundrejt grekёve, tё cilёt po shuhen pak nga pak”. (Mathieu Aref, “Shiptaret” bot. 2007, f. 506).

Rrёnja e jonё sot nё Greqi ёshtё GJUHA SHQIPE qё flitet nё qindra e qindra fshatra pellazgo – arvanitase. Shikoje z. Kristo, Rёnjёn qё ka vargёzuar shqiptari arvanitas Aristidh Kolja.

Rrenja jone Nga Aristidh Kolja

Rrёnjё e fortё arbёrore,

Rrёnjё e fortё arvanite,

Kush mund te presnj?

nga merr shpirt e me ta rrite.

Kush mund te fshehnj?

Rrёnjё e fortё shqiptare,

Kush mund tё pёshtronj?

Rrёnjё e Boçarit, Bubulinёs,

Rrenje e forte arbёrore,

rrёnjё e fjalёs besalidhёs,

Lule e flete me ta nxorre.

rrёnjё e bukuris’ dhe e trimёrisё.

Rrёnjё e forte arvanite,

rrёnjё e fortё shqiptare,

rrёnjё e burrave tё motit,

nga ajo jetё nuk u bare…

rrёnjё Herakliut, Akilleftit,

rrёnjё Aleksandroit dhe Kastriotit.

(Epirin f. 114).

Historiani Karl Grimberg, shkruan: “Platoni thotё me tё drejtё”: “Nё kёto luftra qё admirojmё kaq shumё, kanё ndodhur gjёra qё nuk i nderojnё grekёt”. (“historia botёrore…”. bot. 2003, Vol. I, f. 40-50). Njё pasyrim i Rrёnjёs tonё pellazgo-shqipe para 2500 vjetёve. Edwin Jacques thotё: “Nё betejat perso-greke u njohёm me grekёt qё tradhёtuan veten e tyre disa herё. Pellazgo-spartanёt i dhanё fitoren Greqisё”. “Shpesh Herodoti i indetifikoi spartanёt si pellazgё. Spartanёt pellazgё ishin zotёr nё Peloponez dhe anё e mbanё Greqisё, “ishin tё parёt nё Greqi”. Kjo ёshtё mbretёria dhe qyteti mё i parё nё Greqi dhe spartanёt janё njerёzit mё trima…” (“Shqiptarёt”, bot. 1995 f. 54).

E. Kocaqi shkruan: “Arvanitёt janё ata qё bёnё revolucionin e 1821, ishte njё revolucion shqiptar pёr çlirimin e tokave arbёrore nga turqit. Ajo tokё qё u quaj Greqi, ishte atdheu i shqiptarёve qё e quanin Arbёri. Njё ppjesё e rilindasve kombёtarё kanё dashur bashkimin e Shqipёrisё me Greqin nё njё shtet, kjo vinte pёr faktin se ai shtet qё quhej grek, ishte shqiptar, pra ata kёrkonin bashkimin e trojeve ku banonin shqiptarёt.

Po kёshtu mbretit tё Greqisё sё asaj kohe, kurorёn e shtetit grek ia dorёzuan tre shqiptarё: Boçari, Kanaris dhe Odiseu. Vet mbreti Gjergji i I ka thёnё se “Arvanitёt pёrbёjnё shumicёn e popullsisё tonё”. Tё gjithё kryeministrat nё shek. XIX ishin arvanitas, edhe sot nё Greqi presidenti i vendit Papulias, ёshtё shqiptar i pastёrt nga tё dy prindёrit.

Pёr kundra rrёnjёs shqiptare kisha ortodokse futi pёrçarjen midis shqiptarёve te krishterё dhe myslimanёve dhe nxiti vёllavrasjen.

Ndёrhyrja e Rusisё, Anglisё dhe Francёs, kёrkuan dhe krijuan njё shtet grek, po jo shqiptar. Nxitёn krijimin e nje shteti artificial grek, qё nё shumicё ishte i përbërë nga shqiptar tё drejtuar nga kleri ortodokёs dhe filluan tё zhdukin tё gjithё udhёheqёsit shqiptarё tё revolucionit shqiptar pёr krijimin e shtetit grek. Heroi kombёtar i atij qё quhet shteti grek sot, shqiptari Kollokotroni u burgos dhe u dёnua me vdekje dhe pёr mёshirё u fal. U vranë apo u zhdukёn Andrucua, Karaiskaqi, Bubulina etj.

Bashkёpunimi ndёrkombёtar me atë kishtar, bёri tё mundur qё tё hidheshin bazat e njё kombi artificial grek, qё la nё hije kombin e vёrtetё tё tij me shumicё shqiptarёsh.

Shteti grek nuk ёshtё gjё tjetёr veçse shteti i parё shqiptar qё u krijua nё Ballkan nё kohёt moderne, por qё iu ndёrrua indetiteti etnik, pasi i bёnё tё flisnin njё gjuhё artificial me zor.

Diskriminimi i gjuhёs shqipe, jo qё nuk u bё gjuhё zyrtare por edhe u pёrndoq nga kleri ortodoks, çmenduria e tё cilit shkonte deri aty, sa t’u thoshte arvanitasve se: Zoti nuk kupton shqip. Arvanitёt edhe pse nuk e pёrdorin gjuhёn e tyre nё shkollё, e flasin atё nё shtёpi. Janё rreth 700 fshatra RENJЁ nё tё gjithё territorin e Greqisё se sotme që nuk njohin gjuhё tjetёr nё pёrdorim tё pёrditshёm, veç shqipes sё tyre tё lashtё. Pra shteti i ri me shumicё popullsi shqiptare iu imponua njё gjuhё artificiale, ajo greke.

Greqia e pёrbёrё nga disa etni, nuk njeh asnjё minoritet, pasi tё gjitha kёto etni i quan si grekё. Kjo ёshtё pjesa e lojës, pasi nёse shqiptarёt, vllehёt, sllavёt, turqit e atjeshёm do tё ishin secili sipas etnise sё tyre, atёhere merte fund kjo lojё qё krijoje njё kombёsi artificial dhe ai shtet shpёrbёhej ose hynte nё konflikte tё mbrendshme. Tё gjitha etnitё e flasin gjuhёn e tyre nё shtёpi por greqishten e pёrdorin nё public, dhe nё shkollё.

Pra nuk ka komb grek, por njё komb artificial me njё gjuhё qё nuk ёshtё gjuha e popullit. Pёr t’i bёrё tё gjithё kёta njё komb, u pёrdor greqishtja si gjuhё, feja ortodokse dhe ideollogjia heleniste si nacionalizёm. Njё nacionalizёm i tejskajshёm nga njё komb qё nuk ёshtё komb ёshtё i pa shёmbullt nё histori. Studjuesit janё marrё pёr tё analizuar nacionalizmin e stisur grek qё duket sa i rrezikshёm por edhe qesharak.

Pa kishen ortodokse të Greqisë, nuk do tё ishte krijuar kjo etni greke artificial. Prova më e qartë, se kemi tё bёjmё me njё komb tё stisur, ёshtё fakti se fare lehtё mund tё bёhesh grek. Nuk merret parasysh se je i zi apo i bardhё, se je nga Kina apo nga Afrika, rёndёsi ka tё pranosh tё bёhesh grek.

Pas vitit 1922 kisha ndoqi njё politikë represive ndaj gjuhёve tё tjera, sidomos shqipes ku edhe sot e kёsaj dite, nё Greqi jetojnё mbi pesё milionë shqiptarё dhe nuk ka njё shkollё shqipe. Kisha ortodokse i ka pёrçarё aq mizorisht, saqё disa prej tyre seriozisht nuk dinё se kush janё nё tё vёrtetё, flasin shqip dhe thonё qё nuk jemi shqiptarё. Studjuesit, si Aristidh Kolja, Andon Bellusci, Jorgo Malo, Jorgo Maruga, At Thanas Ciko, kanё zbuluar se nё Greqi, gjёnden mbi 900 katunde arvanite shqip-folёs. Kёngёt arvanitase – arbёrore, qё burojnё nga thellёsitё e shekujve, vallet karakteristike arvanitase – vallja çame, fustanella, ritet dhe vajet, kёngёt e trimave e tё luftёs. Kjo ёshtё

RRЁNJA.

Me tё drejtё thonё: askush s’kujdeset pёr kulturёn tonё, asnjё istitucion nuk na pёrkrah. Diktatura greke ndalon me dhunё tё flitet gjuha ndёr arvanitet. Ёshtё fatkeqёsi e madhe qё qeveria shqiptare i mban nё pёllёmbё tё dorёs ardhacakёt grekё nё shqiperi. Ndёrsa grekёt pёr autoktonёt shqiptarё nё Greqi sillet si kriminel, dhe megjithatё Rrёnja ёshtё e fortё.

Popullsia qё u suall nga Azia, ishte njё popullsi ortodokse shqiptare nё pjesёn mё tё madhe tё saj. Shkёmbimi i popullsisё, u bё pёr tekat e kishës, e cila mori myslimanёt shqiptarë dhe i shkёmbeu me ortodoksit shqiptarë.

Pra nuk ka komb grek dhe nuk ka pasur ndonjёherё. Kombi i vjetёr grek, ёshtё mё tepёr njё shpifje e historianёve, “Qendra ztudimore Pellazgjike” do zbulojё tё vёrtetёn.

(E. Kocaqi, “Roli Pellazgo-Ilir). Karl Reinholdi, doktor nga Getingeni i Gjermanis. Shoqёron mbretin e parё tё Greqis, Oton e Bavarisё mё 1834, thotё: “Vёllimin qё kam unё “Netёt Pellazgjike” me 200 faqe e mbarova mё 16 mars 1856”. Kaluan nga kjo kohё deri nё vitin 2005, pikёrisht nё pёrvjetorin e 150-tё tё “Netёve pellazgjike”. Gjatё gjithё kёsaj kohe Reinholdi ka qёnё mё e madhja e fshehtё e ditur albanollogjisё. Kuptohet se greku dhe mё vonё politika e Enver Hoxhёs, qё shqiptarёve tё Greqisё u vuri kazmёn dhe hyri nё izolim tё plotё. Po tё kishte dalё nё dritё kjo pasuri, arbёrishtja e Greqisё do tё kishte qёnё e njohur nё shkollat tona kudo, po aq sa edhe arbёrishtja e Italisё e asj kohe. Letёr nё vargje dёrguar nga prift Vasili doktor Reinholdit.

Mik iatre! Porje 25 maj 1857. “Lulё kam, po ti s’T’a jap: / E kam vёnё ndё dulap. / Do t’e ruanj, sa tё vi’vish. / çe Ti fare do mos di’sh. / Andё ke ndonjё tё re, / Edhe mua mos me le. / Tё m’a thesh, t’e xe edhe u: / Pce do mos mё hajё dheu. (“Netёt Pellazgjike”, bot.2005, f. 307)

Robert D’ Angeli shkruan: “Çdo grek qё nuk ka prejardhje egjyptas, çifut, armenas janё shqiptar”. (“ENIGMA” bot.1998, f. 231). Këtu del se grekёt kane origjinё semito-egjiptas.

Pёr t’i mbyllur gojёn Kristo Papas, lexojmё tё huajtё qё flasin pёr kombit tonё: Lamartini. “Nuk ka pendё as penel qё mund tё shprehё sakrificёn heroike tё banorёve (tё Shqipёrisё) nё luftёrat qё kanё bёrё kohёve tё fundit, mё shumё se askush tjetёr pёr çlirimin e Greqisё”, dhe mё tej “Ky komb e ky popull nuk merret nёpёr kёmbё … kjo ёshtё toka e heronjve tё tё gjithё kohёrave … Homeri aty gjeti Akilin, Grekёt Aleksandrin e madh, Turqit Skёnderbeun, njerёs kёta tё sё njёjtёs racё, tё tё njejtit gjak, e tё sё njёjtёs gjini”.

Stadtmuller: “Lufta greke pёr liri, nuk mund tё mendohej pa elementin shqiptar”.

Xhorxh Frend Wiliams,: “Gjuha shqipe ёshtё gjuha amtare e Lekёs sё Madh … Pellazgёt kanё jetuar para Homerit. Emri Homer me fjalёn shqipe “i mjerё”, Athina “me e thёnё”, Zeus me “Zot”, Odise me “udhëton”, Akil me “qiell” … Nuk ka popull mё shpirtmirё e mё xhentil nё Europё se shqiptarёt”.

Edvin Pears: “Shqiptarёt janё pasardhёs tё racёs mё tё vjetёr tё Gadishullit Ballkanik, gjegjёsisht tё racёs arijane”.

Gjusepe Catapango: “Atlantida e cila ёshtё zhdukur para 12.000 vjetёve, ishte tokё pellazgo-ilire, tё cilёt shpёtuan nga pёrmbytja e Atlantides dhe filluan civilizimet e reja nё tё gjithё kontinentet”.

Eduard Shnajder: “Gjuha shqipe ёshtё “tingёllim mё i pastёr e me besnik i gjuhёs pellazge”. Dhe mё tej. “Pellazgёt janё njё racё autoktone, mё e herёshme se periudha kuarternare … gjuha e tyre e ruajtur nё njё mёnyrё pothuajse tё paprekur, nuk do tё ishte tjetër, veçse shqipja e sotme”.

Gligor Perliçev: “Tё gjithё shqiptarёt janё zёmёrgjёrё, mёndjemprehtё dhe mirёnjohёs tё mёdhenj, janё mikpritёs dhe tё besёs si asnjё komb tjetёr, tё ndershёm, thellёsisht liridashёs dhe tё patrembur nё luftime”.

Montier, Komandant francez: “Shqiptarёt janё njё populli mrekullueshёm … mё vjen keq qё nuk jam shqiptar”.

Vacsllav Havel, nё njё shkrim tё botuar nё gazetёn “Le Monde”, ka theksuar: “Unё gjithashtu e ndiej veten shqiptar”. (Sipas nje shkrimi te Ismail Kadaresё)

RRЁNJЁN tonë e ka percatuar edhe shkencёtari Hungarez Lajosh Taloci (1834 – 1916) shpall hapur: “Nuk egziton popull tjetёr nё Ballkan, as ai i Greqisё sё re, qё mund tё ndjekё historinё e fisit tё vet, ashtu me rend kronollogjik, qysh prej kohёve tё lashta gjer nё ditёt tona, sikurse populli shqiptar”.

Këto fakte të pamohueshme të historisë se përgjakshme të Ballkanit, renegati Kristo Papas, duhet t’i mësojë jo vetëm mire, por edhe përmendesh, për te mos folur me tej marrëzira.

Rasim Bebo Addison Çikago Mars 2013.

NJË KRYEHERO, HERONJ E DËSHMORË

March 1, 2013 by dgreca

Ndodhem në familjen e Jasharëve,

atje ku nisi një flakë e madhërishme,

flaka e lirisë, që e ndriçoi krejt Prekazin,

e pas tij Drenicën e pas tij mbarë Kosovën.

Ajo shkreptimë e zgjoi nga gjumi Evropën dhe botën.

Shekujt kalojnë, drita e lirisë, drita e atyre që ranë

për të nuk zbehet kurrë.

Ndodhem këtu i prekur thellë, si rrallë herë në jetën time.

Marr prej kësaj shtëpie një kumt që çdo njëri kujton se e di,

por që ka nevojë që përherë të përsëritet.

Ju faleminderit, pasardhës të Jasharëve legjendarë./

Ismail Kadare/

dt. 20 nëntor, 1999/

Nga Muhamet Mjeku-New York/

Sivjet po kremtojmë 5 vjetorin e Pavarësisë së Kosovës, epokën që shembi robërinë serbe në këtë hapësirë ballkanike dhe la pas shumë vuajtje të shqiptarëve duke hapur një kapitull të ri mbi një histori të dhunshme serbe.

Në anënë tjetër, vetëm para pak muajsh, në mynyrë dinjitoze u shënua 100 vjetori i pavarësisë së Shqipërisë, një ngjarje që mund të përsëritet vetëm një shekull pas, atëherë kur ne s’ do të jemi as spektatorë. Prandaj, këta dy përvjetorë t’ i përjetojmë si gëzim, fat dhe si motiv për një të ardhshme më të konsiliduar shqiptare. Të gjitha këto s’ duhet t’ i shohim vetëm si histori, por edhe si projektim të një shoqërie shqiptare tjetër nga ajo që ka qenë dhe nga kjo që është. Shumëçka ka ndodhur në këtë hapësirë jashtë Shqipërisë londineze dhe brenda saj. Pjesa e pushtuar nga serbët, malazezët dhe grekët, përjetoi shumë dhunë dhe shumë vuajtje. Edhe përkundër mizorive që ngjanë, lufta për liri nuk u ndal asnjëherë. Me gjithë përpjekjet, fati deshi të mos jetë aleat i ynë. E ardhshmja e një populli të vogël, siç jemi ne shqiptarët, gjithnjë është varur edhe nga rrethanat e jashtme, duke mos mohuar edhe faktorin e brendshëm, i cili ka qenë i egër dhe përçarës. Një popull i vogël pa miq gjaku, i rrethuar me armiq të vjetër e ka pasur të vështirë mbijetesën historike. Dhe, pas shumë përmbysjeve shekullore, fat i shqiptarëve buzëqeshi me luftën dhe sakrificën e tyre, me mbështetjen e parezervë të Washingtonit dhe të disa vendeve të Evropës Perëndiimore.

***

Më 28 nëntor 1955, kur lindi Adem Jashari, Kosova ishte në dëshpërim të thellë nga mizoritë e policisë shtetërore dhe asaj sekrete serbe të kriminelit Rankoviq, dhe kush do të mendonte se, në këtë kohë të egër, djepi që po rriste këtë fëmijë në Prekaz të Drenicës, pas 43 vjetësh do të ndryshonte historinë e Kosovës dhe të një pjese të Ballkanit. Po nga Prekazi, kishin nisur edhe histori e luftërave tjera. Nga frangjitë e kullës së Ahmet Delisë, kishte filluar lufta kundër xhonturqve për çlirimin e Shqipërisë, më 1945 ishte likuiduar shtabi i çetnikëve nën maskën e partizanëve, ndërsa më 13 maj 1981Tahir Meha me forcë kundërshtoi policinë jugosllave në mbrojtje të dinjitetit kombëtar të familjes së tij, pas demostratave në Kosovë të vitit 1981, duke tronditur Jugosllavinë e AVNOJ-it. Me Prekazin lidhen edhe shumë trimëri që ndodhën në periudha të ndryshme, me motiv të njëjtë, të lirisë. Adem Jashari, është figura më sublime e këtyre ngjarjeve, i cili luftës së Kosovës i dha frymëzim, moral dhe popullaritet. Komandanti i fuqishëm i UÇK-së, hapi portën e lirisë për Kosovën, e cila ishte mbyllur forcërisht që nga viti 1912, kur kjo pjesë shqiptare u shkëput dhunshëm nga ushtria serbe e, një vit më vonë, në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, pa drejtësisht ju dha Beogradit. Liria nuk vjen vetë: një gjë e sprovuar me shekuj. S’ e more, ajo rri larg. Për këtë sllogan, që nga viti 1912 e këndej, në forma të ndryshme për Kosovën, u sakrifikuan shumë breza me idealin e tyre të pa mposhtur, atdheun para vetë jetës.

***

Ngjarjet e viteve të 90-ta të shekullit të kaluar në Ballkan ishin më të shpejta sesa parashikuesit e tyre. Problemet që ishin grumbulluar për pesëdhjetë vjet në kohën e komunizmit, dhe shumë më tepër nga pushtimi i gjatë serb mbi Kosovë dhe tokat tjera shqiptare- shpërthyen pandalshëm në Jugosllavinë e atëhershme kontraverze. Serbët që dominonin politikën, ushtrinë dhe kapitalin, impononin ligjet dhe forcën mbi të tjerët. Ata s’ mund të pajtoheshin me faktin se po mbyllej dera e joshjeve dhe privilegjeve të tyre. Beogradi fashist asnjeherë nuk ka menduar se një ditë do të humbte Bosnjen dhe Hercegovinën, Malin e Zi, Maqedoninë dhe Kosovën, vende këto që në mes të dy luftërave botërore i konsideronte territore serbe. Politika e iluzioneve dhe e miteve serbe, që nga beteja e Kosovës 1389, kishte filluar të përmbysej në fundshekullin e kaluar, jo pse serbët nuk gëzonin admirim nga një pjesë e madhe e Bashkësisë Ndërkombëtare, por për faktin se askush më nuk ishte i gatshëm që brenda Jugosllavisë të jetonte me krimin, urrejtjen, përbuzjen dhe pretendimete tyre ekspansioniste.

Pas shkëputjes së Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjes dhe Maqedonisë për Kosovën erdhi momenti të jesh apo jo! Kjo thënie mund të lexohej edhe kështu: Liri, me dhe pa viktima”. Në të kundërtën ky sllogan do të interpretohej ikje nga ajo.

Meqenëse në Konferencën e Dayton-it më 1995 u vendos një zgjidhje për Bosnjen, çështja e Kosovës, për shkak të rrethanave politike, nuk u mor fare parasysh. Pas këtij tubimi, opcioni paqësor s’shihej si çështje e zgjidhjes së problemit të Kosovës, dhe kështu nisi intensifikimi i përgatitjeve për kryengritje të armatosur që Adem Jashari me grupin e tij, dhe luftëtarë të tjerë të UÇK-së, i kishin filluar që nga viti 1991. Grupi pas disa stërvitjesh në Shqipëri, kthehet në Drenicë dhe vazhdon ushtrimet në periferi të Prekazit. Policia serbe i bie në gjurmë këtij formacioni që përbëhej nga Adem, Rifat dhe Hamëz Jashari, pastaj Fadil dhe Ilaz Kodra, Sahit Jashari e të tjerë. Më 30 dhjetor 1991 policia serbe mësyen Prekazin, por aty has në rezistencë të këtij grupi dhe tërhiqet. Rifati pas pak ditësh ishte kthyer në Gjermani, ku ndodhej me punë atje. Nga Neë Yorku, për gazetën Illyria, me z. Rifat Jashari, realizova një intervistë, ku përshkruante përpjekjet e policisë serbe për të hyrë në Prekaz, dhe rezistencën e grupit të Adem Jasharit dhe të tjerëve që ju kishin bashkuar. Nuk mund të bësh një vepër të madhe kombëtare pa sakrificë individuale, familjare e kolektive dhe nuk mund të bësh një vepër historike pa e dashur atdheun dhe pa e kuptuar peshën e robërisë. Të tillë, heronj e dëshmorë, që u sakrifikuan për liri, në të kaluarën tonë, ka pasur dhe do të ketë, por sakrifica e familjes Jashari është diçka e veçantë, e pa kompromis dhe unikat në përmasa globale. Nuk ishte e rastit thënia e Bernard Kushnerit, administratorit të parë në Kosovë, pas luftës, se “sikur të ekzistonte çmim nobël për trimëri, do t’ i jipej kësaj familje”.

Adem Jashari ka qenë i bindur se lufta do të ndodhte, dhe se kësaj duhej përgjigjur me të gjitha mjetet, pa marrë para sysh se çfarë haraçi do të paguhej. Atë e ka mbajtur besimi për gadishmërinë e popullit për sakrificë. Ndërgjegja ndaj atdheut ka qenë mbi të gjitha për të, dhe kjo ndërdije s’ u krijua brenda ditës dhe brenda vitit. Në fakt, vetëdija e atdhedashurisë, trimërisë dhe sakrificës u brumos brenda konceptit që kishte vetë familja Jashari, në radhë të parë babai i tij, Shabani, i cili ishte edhe inspiratori kryesor i edukimit të fëmijëve të tij në këtë frymë.

Pas bërjes publike të UÇK-së nga Rexhep Selimi, Daut Haradinaj dhe Mujë Krasniqi në Llaushë të Drenicës, në nëntor të vitit 1997, me rastin e varrosjes së mësuesit Halil Geci, i vrarë nga forcat serbe, u u hoq dilema se a ekzistonte apo jo Ushtria Çlirimtare e Kosovës. Pas rënies heroike të Adem Jasharit dhe Jasharajve tjerë në Prekaz, radhët e UÇK-së u shtuan shumë shpejt, jo vetëm në Drenicë dhe jo vetëm në Dukagjinë. Shumë të rinj nga të gjitha viset shqiptare u bënë ushtarë të saj: erdhën edhe nga Zvicra, Gjermania, SHBA dhe vendet tjera perëndimore. Një numër i madh i këtyre të rinjve sistematikisht ishte dëbuar nga një terror i egër shtetëror i regjimi të Millosheviqit. Tani këta po ktheheshin të luftonin për lirinë e atdheut, kundër atij që ua kishte mohuar kthimin në Kosovë. Nga ta, në fushëbetejë, ranë shumë dëshmorë. Ngjarjeve të vitit 1997 u kishin paraprirë edhe shumë të tjera. Me këtë dua të them se lufta për liri ka një kontinutet të gjatë historik. Ky kontinuitet kap shekullin por, fatkeqësisht, rrethanat e jashtme gjithherë ishin në disfavor tonin. Dhe më në fund, edhe përkundër padrejtësisve të mëdha dhe propagandës serbe se shqiptarët janë e keqja më e madhe e Ballkanit, Administrata Amerikane dhe shumë shtete të Evropës perëndimore e kuptuan të vërtetën mbi Kosovën dhe të vërtetën tjetër mb shqiptarët.

Se cila luftë për liri nxjerrë një kryehero, shumë heronj, shumë dëshmorë dhe martirë. Kryeheroi i luftës së Kosovës, është Adem Jashari dhe emri i tjij është simbol, identitet, krenari dhe mburrje për të gjithë shqiptarët dhe historinë tonë kombëtare.

Do të ishte iluzore se, përkundër sakrificës së madhe të popullit shqiptar, pa mbështetjen e sinqertë të SHBA-ve dhe e disa vendeve perëndimore evropiane, nuk do të ishim këtu ku jemi, as Koosova, as Shqipëria e as shqiptarët tjerë që jetojnë jashtë këtyre dy shteteve.

Vlerat e luftës respektohen vetëm me vlera të ndërtimit të shtetit të ligjshëm, me vlera demokratike dhe me një zhvillim ekonomie të tregut evropian. Kosova në këtë drejtim ka ecje dhe ngecje, por e ardhmja e shqiptarëve do të jetë e tyre.(Dielli, shkurt, 3013) Ne Foto:Permendorja e Heroit Adem jashari

NGA MËRGIMI-KRUSHK LIRIE PËR KOSOVË

March 1, 2013 by dgreca

(Vezir Ademaj -“Alfredi”)/

Në shenjë respekti dhe përkujtimi në përvjetorin e 5-të të Pavarësisë së Kosovës/

Ne FOTO: Deshmori Vezir Ademaj, portret i realizuar nga piktori Nazmi Hoxha-New York/

Shkruar nga Shkumbin Tetaj/New York

Kam mbështetur gjoksin në parzmën e atdheut dhe marr frymë me mushkeritë e kësaj toke… Jehona e një pushke m’i shpërndanë mendimet dhe përmes frangjisë së një kulle, jo shumë larg kufirit në mes të atdheut, përplaset shkrepave të larta atje ku shqiponjat rrijnë me diellin… Ishte kohë e pranvertë e vitit ’71 e çerekut të fundit të shekullit të kaluar, kur në Sheremetaj ajo krismë ndjellamirë ishte lajmëtare e lindjës së një djali në votrën e Hysen Ademajt. Traditës së trungut familjar iu shtua edhe një krah i fortë pune, ziles së shkollës edhe një zë i ëmbël fëmije e varganit të gjatë të krushqëve të lirisë edhe një sy i mprehtë pushke për të mirën e Kosovës, për nderin e Atdheut… E pagëzuan Vezir që të vezullojë si rrezet e arta në këto anë ku krenaria e plisave të bardhë thuase prek qiellin. Aty, në Sheremetaj nisë jetën Vezir Ademaj-në livadhet bleroshe përjeton lojën dhe aromën e gëzimit fëmijëror e më vonë në shkollën e këtushme fillon ta thithë nektarin e diturisë. Krahas mësimeve të shkollës, në kullën e vjetër e cila stoikisht u qëndroi fortunave të kohës, në odën e burrave pranë oxhakut ku ndizej kuvendi i trimave, ai mësoi; mikpritjen, bujarinë, respektin dhe dashurinë për njerëzit…Epikat e rapsodëve dhe legjendat e mbrëmjëve e mbrujtën djalin me ndjenjën e patriotizmës dhe atdhedashurisë tek shkriheshin n’melosin e folklorit për trimëritë e Oso Kukës e Mic Sokolit. Dhe, sa herë që fillonte biseda apo kënga, Vezirin e përshkonte një zjarr krenarie i cili sa vinte e i shtohej për këtë tokë. Shpesh herë në odën e vjetër kur në oxhak digjej cungu qindvjeçar, mësoi për sulmet barbare dhe masakrat e kralit të vjetër e të ri të Serbisë, të atyre hijenave karpatiane, që siç shkruan Fishta: “ kur Ilirët dinin zakone të mbara, ata ushqeheshin me molla të tharta në viset e Uralit”. Kur dëgjonte për masakrat që i ishin bërë shqiptarisë, mbushej mëri, ndërsa në anën tjetër e ndiente dhimbjen krenare për heronjtë e rënë. Demonstartat e vitit 1981 ishin platrofrmë e drejt e “rebelimit” të studentëve shqiptarë, ngase ia lëkunden themelet asaj përbërje gjeografike, duke ia thyer “mitin” e paprekshmërisë dhe kundërshtimit. Pra, shqipatërt janë të parët që filluan t’a groposin krijesën artificiale të quajtur Jugosllavi.. Mirëpo, edhe kjo nismë i kushtoi mjaft shtrenjtë këtij populli liridashës në trojet e veta…Që nga ky vit fillojnë netët e gjata të golgotës së përndjekjeve, diferncimeve, largimeve nga puna, burgosjeve dhe vrasjeve…! Dhe, kjo ishte koha kur shfaqet edhe shëmtia më e madhe që mund të bëhet-vrasja e ushtarëve shqiptarë dhe sjellja e tyre në arkivole hermetikisht të mbyllura me të njëjtën diagnozë: ”Vetvrasje”!!!

Në vitet e pastajme Vezir Ademaj vijon mësimet në shkollën e mesme “Vëllezërit Frashëri” të Deçanit ku i përfundon me sukses. Dhe, si çdo i ri që në thesarin e ëndërrimeve të tij, ka synimet për arritje arsimore, ai regjistrohet në Universitetin e Prishtinës në drejtimin e Fizikës. Por, në shtator të vitit 1989, barbarët serbë ia shuajnë dritën akademike dhe dhunshëm e dërgojnë në aradhat e ushtrisë jugosllave. Nën peshën e rëndë të ngjyrës së petkut dhe komandës në gjuhën e huaj, fillon shërbimin ushtarak dhe atë në Tivar !…I bëhej se bregdeti akoma erëmonte gjak shqiptarësh të masakruar me 1945, dhe ky qytet ferr për shqiptarët ia krijonte përshtypjën e urrejtjës dhe të pasigurisë, andaj në një natë pa yje e hënë arratiset prej andej…Në Sheremetaj e miklon ngrohtësia e vendlindjes, por njëkohësisht e sëmbonte edhe njëfarë droje, ngase makineria sllave kishte mobilizuar lakejt gjurmues, të cilët me tërë arsenalin kërcënues ishin vënë në ndjekje të bijve dhe bijave më të mira të këtij trualli. Arrestimet dhe burgosjet e njëpasnjëshme të të rinjëve shqiptarë, nuk i ngopnin apetitet e këtyre çakejve. Ata u vërsulën edhe mbi gjeneratën krejtësisht të pa fajshme…helmuan fëmijët në të gjitha shkollat fillore të Kosovës! Vlen të theksohet ketu, se një kontribut të veçantë, duke ndihmuar me trajtime mjekësore, ka dhënë edhe vellai i Vezirit, dr. Hasan Ademaj, student i mjekësisë në atë kohë.

…Kur vrushkujt e gjakut njomin truallin-

thonë liria nuk është larg…

Dy trokëllima përplasën në dyert e shqiptarëve dhe secila në mënyrën e vet-vret si shpata, therë në damarët e popullit duke sjellur errësirë mbi këtë dhe. Njëra trokëllimë vinte nga skamja, pesha e së cilës rëndonte cdo ditë e më shumë, duke vendosur në të gjitha shtigjet e jetës dyer të hekurta-punëtorët largohen nga puna e nxënësit dëbohen nga shkollat…! Ndërsa, trokëllima tjetër vinte nga trokitjet e xhandarmerisë në dyert shqiptare, natën e ditën në kërkim të armëve, në kërkim të njerëzve. Nyjët e lidhura vështirë zgjidhën…prapa e para skëterrë, silueta vertikale barbarësh që endën mëngjeseve e para mbrëmjëve si bisha të etura për gjak. Në këtë katrahurë shumë të rinjë nisën rrugëve të botës, rrugëve të pasosura të mërgimit; kush për t’a vrarë skamjën, kush për t’i shpëtuar vrasjës. Sirenat e trenave dhe autobusëve trishtueshëm grisin qiellin e Kosovës dhe këtij karvani sa hijerëndë aq enigmatik për ta marrë botë në sy-i bashkohet edhe Vezir Ademaj. Me lotin e kristaltë që i krijoi kjasina mbi mollëzat e faqeve, iu thotë mirëmbetshi familjarëve, kullës së motnuar, fshatit e Kosovës. .. Sikur u thoshte në atë heshtje me një zë të brëndshëm: n’kohë të ligë poi u lë, por do kthehem kur t’a ndiej si këngën majekrahut – thirrjën tuaj!… Rrugetimi iu duk i gjatë dhe i pa mbarim kur po ndalonte në satcionin e fundit në një qytet të ftohtë të Alpeve. Në shtetin e rehatshëm plot qetësi dhe drita të Zvicrës, krahas punës që sillte përfitime materile, angazhohet edhe në sportin luftarak të “Kik-boksit” në të cilin arrin suksese rekorde për pak vite. Dhe shih, edhe përgjatë tërë kësaj përiudhe, dashurinë për flamur dhe atdhe nuk e kishte të zbehur në asnjë moment. Çdo herë në paraqitjet e tij në gara sportive, kërkonte që edhe flamuri i kuq me shqipen e zezë të qëndisur në mes t’i mbulonte krahët. Ngase, kështu i dukej se merrte zemër e i vinte forcë tek ngjitej shkallëve të suksesit për t’a prekur olimpin e kampionit të Europës në këtë discipline sportive.

…Thirrja e Atdheut

Ndër grushta shtrëngon mallin e viteve për të afërmit dhe atdheun. I duket se dielli i perëndimit ka filluar të lindë pritueshem e të përëndoj pa meshirë. Dritat e qytetit, rrugët, sheshet, jeta komode dhe medaljet sportive nuk po e tërheqin më. Fasadat e ndërtesave i dukën të huaja e të ftohta si gurë varresh. Po perëndon jeta në mëgrim… Lajmet nga vendlindja nuk janë të mira…Zingjirët e tankeve sllave kanë filluar t’a shkyejnë hartën e atdheut. Televizionet dhe gazetat në përgjithësi thonë se toka e Kosovës po njomet me gjakun e bijve të vet. Në radhët e UÇK-së kanë filluar të rreshtohen shtatë e shtatëdhjetë dhe krismat e para të pushkëve të lirisë ndihen anëmbanë Kosovës.

Si e rrahura e daullës po i kumbon në ndërgjegje kushtrimi i Rilindasve:

Kush në gjak e ka lirinë

Dhe kush nënë e thërret Shqipërinë

Kush është burrë e don mëmëdhenë

Don shqiponjën dykrenare

Të shtrëngojë pushkë e penë

E t’ lidhë besën shqipëtare

Dhe, përsëri hapësiren e mbulon heshtja…mirëpo, thonë se gjëmimet më të fuqishme janë ato që fshihen nën vellon e heshtjës dhe si rrufe nga mali vjen një vendim i prerë…pritëm nënë Kosovë, se tek ti po vij. Si shqiponjë krahëhapur në një buzëmbrëmje vere hyn në oborrin e shkollës dhe për një çast rreth kokës i sillet e tërë e kaluara e përvuajtur e njerëzve dhe vendit… Thekshëm u degjua breshëria e automatikut në muzgun e asaj stine, kur e plandosi për tokë bustin e Perkoviqit-emrin e të cilit vite më parë mbante shkolla e fshatit Sheremetaj. Reliket e pushtuesve as të gurëzuara nuk mund të qëndrojnë në këtë vend, ngase hijet e errëta të tyre nuk po i lënë rrezet e lirisë të agojnë mbi korën e kësaj toke. Ky ishte lajmi se nga mërgimi po i kthehen djemtë vatanit…Pushka e Vezirit filloi të jehonte kudo, në Junik, Smolicë e Rahovec. Me nofkën “Alfredi” inkuadrohet në radhët e UÇK-së. Angazhimi dhe guximi i tij u bënë shëmbull për shumë luftëtarë të asaj zone, sidomos për dy vëllezërit e tij më të rinj: Shaqirit dhe Rasimit që tashmë ishin ushtarë të rregullt në njesitet ushtarake. Atyre iu shtua edhe më tepër vullneti për luftë kur mbështetnin shpinën për vëllain e drejtonin grykat kah armiku. Morali dhe strategjia e tij luftarake u jepte kurajo edhe udhëheqësve të tjerë të luftës nëpër zonat e Rrafshit të Dukagjinit. Ai tani vepronte si komandant “Komando” në rajonin e Rekës së Keqe dhe kudo që e kërkonte nevoja pa iu trembur syri në asnjë moment. Afërsia, dinjiteti dhe sjellja njerëzore e bënin që t’ishte i dashur prej të gjithëve. Nga dita në ditë luftimet ashpërsoheshin, mirëpo këtë trim të paepur kjo ashpërsi nuk e trembte, vetëm sa ia shtonte elanin dhe kalitjen nga fronti në front. Ishte korriku i vitit 1998. Dielli përcëllonte fushat që kësaj vere kishin mbetur djerrë. Fushat e etura për ujë po ujiteshin me gjakun e bijve dhe bijave më të mira të popullit… Shqiponjat një ditë frikshëm fluturuan andej kreshtave të Gjeravicës. Rrezet e diellit ftohtë shëndrisnin Junikun dhe fshatrat për rreth. Në Kallavaj në përpjekje ballë për ballë me forcat sllave, bie heriokisht Vezir Ademaj. Trupi i përgjakur i ngjante shtizës së flamurit. Ra në fushën e betejës për ta prekur dheun e tokës amë-për të mos vdekur kurrë, por për t’u përmendur përjetësisht në kujtimet krenare të brezave në kalim…

Sot, shkolla fillore në Sheremetaj i mban të gravuar në obelisk, emrat e dy heronjëve të kësaj ane, që jetën e dhanë për Lirinë e Kosovës: VEZIR ADEMAJ e HYSEN ARIFI.

Shkruar me 17 shkurt 2013

“NANA KATRINË…”, NANA E PROF. KOLË PRELËS…

March 1, 2013 by dgreca

Nga Fritz RADOVANI/

Baba na la të vegjel jetima…Mbas një viti që “hyne këta…” nuk përfituem as pension mbasi u konsiderue gjithë fisi “reaksionar”…Na shtetizuen dhe një shtëpi që kishim me qera… Të ardhuna tjera nuk kishim. Dajat filluen Kalvarin që në 1945…ndërsa, daja Don Kolec vdiq në vitin 1950…Na ndihmonte mos me shkue në “preventorium” halla Gjyzepinë, e cila punonte infermjere në spitalin civil të Shkodres…I vetmi burim jetese ishte “shitja e plaçkave” të shtëpisë për me hangër bukë. Mbas shitjes së disa mobiljeve dhe tavolinave…Nana filloi me shitë pajen e vet të përgatitun me duert e saja qyshë vajzë sigurisht me çmime që po ti tregoj me siguri askush nuk do ti besonte, sëpse ishin të qendisuna me gjylpanë nga duert e Saja t’ arta… Nga Nana pata fatin me trashigue artin e pikturës për të cilin Ajo, asht kenë dallue në shkollën e Motrave Stigmatine të Shkodres. Një stole që përdorin klerikët e punueme nga duert e Saja kur ishte 9 vjeç pra në vitin 1918, i asht dhurue Papës nga një delegacion që ka shkue në Romë.

Bana këte hymje për me tregue se cila ishte vlera e punimëve që vinim kokën sipër kur binim me fjetë… Nana hapte baulen e nusisë dhe caktonte njenin çarçaf ose sofrabez…që i duhej me shitë. Ato pak pare porsa i sillte “tallallesha” shkonin drejtë e tek dyqani i bukës së misrit, o me pague borxhin e ditëve ma përpara e shpesh, me ble bukën e freskët si “tullë”…

Kjo ishte gjendja ekonomike e shumë shtëpijave të “prekuna” politikisht në Shkoder… Po nuk duhet harrue se kur në 1946 filloi “dera” e burgut, që nuk u mbyll përsa vjetë, atëherë edhe paret e “tallalleshës” hidheshin në pusin e pangopun të burgjeve që të merrnin shpirtin…

Oh, sa me gëzim pritej thirrja e zanit të “tallalleshës” kur i trokiste derës së shtëpisë!!

Edhe na si fëmijë vraponim me i hapë derën me shpejtësi për mos me e lanë me pritë mbas dere, e ftonim me hy mbrendë po, Ajo shumë rrallë pranonte ftesën tonë se, si na thonte Nana, Asaj i vinte randë me hy për me pi kafe “mbasi edhe Ti o Vidë, i ke këto pare për me i çue ushqim tek burgu si unë”, kështu i thonte Ajo Nanës seme kur iu vente me hy mbrendë…

Ajo ishte një grue e shkurtë e veshun me një fustan të zi e të gjatë dhe gjithmonë e kujtoj me shami të zezë…kishte zanin pak të trashë, grue shumë e qeshun po me tipare të theksueme malësorje kur fliste…Edhe na mësueme nga Nana jonë emnin e Saj dhe gjithmonë e kemi thirrë shkurt “Nana Katë..!” pra, Nana Katrinë…Kjo ishte “tallallesha”…që vinte tek ne…Kur dilte me shkue gjithnjë përsëriste të njajtën thanje: “Në dorë të Zotit…u baftë vullnesa e Tij..!”.

Ma vonë kur filluem me u rritë Nana na shpjegoi se Kjo “tallalleshë”, që shiste rroba të vjetra e të reja ishte Nana e Prof. Kolë Prelës, që i biri kishte përfundue universitetin jashtë dhe kishte kenë profesor në Gjimnazin e Shtetit në Shkoder, e mbas 1945 ishte edhe deputet i njohtun i Dukagjinit. Ishte arrestue kur po dënohej dijetari At Gjon Shllaku OFM. krejt i pafajshëm. Në atë gjyq Prof. Kolë Prela flitej se i ka dalë zot pafajsisë së At Gjonit, dhe për atë arësye e kishin arrestue edhe prof. Kolën, i cili nuk ka dalë ma nga burgu, madje as në gjyq. Një ditë Nanës Katë, tek dera e hetuesisë polici i ka thanë: “Mos siell më ushqime… se djalin t’a kemi pushkatuar se ai ishte ‘armik i Popullit’..!” dhe, Nana Katë, u ishte përgjegjë: “Po, prandej Populli e pat ba deputet të vetin pse ishte ‘anmik’ i Tij..?” dhe ashtu e pikllueme kishte marrë strajcën me plaçka e shkue në shtëpi të vet, e mbasi i kishte hapë në jerevinë ku jetonte kishte pa njollat e gjakut të djalit ndër ndrresa nga torturat…kishte kja disa ditë mbi ato rroba dhe i kishte futë në një arkë të vjetër ku Ajo, i ruente si rrelike…Mësuem se Nana Katë jetonte vetëm mbasi edhe djalin tjetër Markun, ia kishin arrestue dhe e kishte të dënuem shumë vite…

Një ditë në pragun e festës së Pashkëve, aty nga viti 1949 Nana më mori me vete dhe u nisëm nga Ara e Pashës, posa dolëm në Ballabane kaluem në krahun e majtë nga një rrugicë e vogël që quhet Rruga Daijej, pothuej në fillimin e saj Nana trokiti dhe më tregoi se aty ishte me banim Nana Katë…Ajo doli menjëherë dhe na për mos me na pa kush pse kishim shkue u afruem tek jerevia ku jetonte Nana Katë, tek dera nxorëm një tas të mbështjellun me mësallë, ku Nana eme kishte përgatitë për drekë dishka ma tepër me ia çue për ditën e Pashkëve edhe Asaj.

Kështu mësova atë vend ku Nana e Prof. Kolë Prelës, kalonte jetën në vetmi dhe në një vorfni të papërshkrueshme…që askush nuk di me e mendue. Përveç mureve të hapuna, jerevija nuk kishte as tavan as dysheme, shiheshin hatllat sipër e toka poshtë pa asnjë drrasë si dysheme …ku në një skutë mbasdere një batani mbi dy drrasa tregonte vendin ku Nana Katë flente…

Kishte një komodin tek koka dhe një fugure të Zojës së Shkodres…pranë kishte një stol.

Aq më bani përshtypje sa edhe sot mendoj me vete: “Si mund të jetojë njeriu në kushte aq të vështira e sidomos në kohë dimni e ngrice që Shkodres nuk i kanë mungue kurrë..?”

E, megjithate…Ajo ishte optimiste, se një ditë djali tjetër Marku do të lirohet, “se këta” nuk kanë me kenë gjithmonë…”një ditë… do ti hajë dreqi edhe ‘këta..!”, thonte Ajo…

Shumë vite kaluen. Nana Katë vazhdonte me strajcen e vet me dalë me shitë rroba…

Kushdo që kishte nevojë me ble ndonjë plaçkë kërkonte tek tregu fshatarë një plakë të vjetër “tallalleshën” e njohtun në Shkoder, mbasi secili mendonte edhe me e ndihmue Até…me dishka të vogël sëpse të gjithë e dinin hallin e Saj…e mbi të gjitha valën e jetës që e kishte përpi e përplasë ndër brigjet ma të pamëshirshme tue i rrembye të dy djelmët si dy lule…

U gëzuen edhe gurt e sokakut kur u hap lajmi se Nanës Katë ju lirue Marku nga burgu!

I madh e i vogël e ndalonte Nanën që fluturonte nga gëzimi me i ba urimet e djalit…

Edhe kush s’ e njihte do tu ndalonte me i shterngue dorën, toktë kokën me “tallalleshën” për me i urue ardhjen e Markut në shtëpi…e kush nuk e shihte do ta ndalonte Ajo, tue e ftue për një gotë raki për gëzimin e madh që i kishte sjellë ardhja e djalit tek shtëpia. U dynd Shkodra tek ajo jerevi që i gëzonin edhe hatllat… “Hajde, mirse u ka prue Zoti…!” ndihej deri tek rruga e madhe zani i Burrneshës së Dukagjinit…Shumë shpejtë Zoti e gëzoi edhe me fejesen e Markut…

Por, njeriu që nuk ka fat në jetë sado i mirë kjoftë kurrë nuk mund të parashikojë se Nana Katë …nuk mundi ti shpëtojë “mjerimit” edhe pse njihej se nuk ka krye asnjë vepër të keqe. U hap lajmi si rrëfeja se Katërinë Preles papritmas i ka vdekë edhe djali tjetër i vetëm Marku…

“Asht kenë vullneti i Zotit kështu…!” thonte Nana e mjerë…Po lot jo, kurrë, nuk kishte përfaqe…vazhdonte traditën e Malëve…Burrneshat nuk kjajnë! Asht vështirë me kuptue forcën e një Nane që kishte mbetë në këte botë pa asnjenin djalë…me një “forcë” të pakuptueshme..!

Një ditë kushrinjtë e morën me vete e shkuen tek shtëpija e vet në Dukagjin bashkë me Nanën Katë, ku Ajo gjetë atje “djelmët e Malit” tek të Parët e Trojeve të veta, ku mbylli edhe jetën e Saj nën kujdesin, dashtninë dhe bujarinë e Tyne…

Jam i sigurt se edhe shkrepat e Malit do të kenë vajtue vdekjen e Nanës Katë…

E bashkë me Ta këto pak rreshta le të jenë mirënjohja eme ndaj Asaj Nanë, që Shoqet e veta me “shamija të zeza” i ka me mija edhe sot, në të katër anët e Shqipnisë…

Asaj Nanë…Burrneshë të Alpeve tona.., që na mësoi fjalën “qendresë”..!

Shenim: Ju, lutem mos ngatrroni fjalën “qendresë” me fjalët “harrës”,”moskujtesë” etj.

që përdorën sot në institucionet e “Drejtësisë” moderne…të “demokracisë” shqiptare..!

Melbourne, 2013.