QSPA/

Lamberc e nisi studimin e shqipes si dialektolog, duke mbledhur materiale gjuhësore në terren më 1913-1914 gjatë një udhëtimi studimor në Itali. Ai i ka kushtuar vëmendje të veçantë dialekteve arbëreshe e ndarjes dialektore të shqipes, folklorit dhe kulturës popullore shqiptare. Fryti i parë i kësaj pune është skica “Albanische Mundarten in Italien”, e shoqëruar me një hartë që tregon shpërndarjen e ngulimeve arbëreshe. Në këtë skicë sintetike ai bën një paraqitje të përmbledhur të historisë së formimit të ngulimeve arbëreshe të Italisë, tregon me hollësi ç’ishte bërë deri atëherë, për mbledhjen dhe studimin e të folmeve të tyre dhe thekson rëndësinë e studimit të këtyre dialekteve për historinë e gjuhës shqipe, sepse ato paraqesin mbetjet e fundit të shqipes mesjetare.

Ai mori pjesë në rolin e specialistit në zhvillimin e punimeve të Komisisë Letrare Shqipe dhe të vendimeve që mori ajo për çështje të gjuhës së përbashkët e të rregullave të drejtshkrimit të saj. Ai ka lënë reth 60 dorëshkrime në të cilat paraqet të dhëna mbi folklorin e folkloristikën, mitologjinë, etnologjinë, gjuhësinë, letërsinë, historinë etj. Studimet themelore në fushën e kulturës popullore janë “Die Volkspoesie der Albaner”, 1917 (“Poezia popullore shqiptare”), “Albanische Märchen und andere Texte zur albanischen Volk-skunde”, 1922 (“Përralla shqiptare dhe tekste të tjera nga folklori shqiptar”), “Albanien erzhält”, 1956 (“Shqipëria rrëfen”), “Die Volksepik der Albaner”, 1958. (“Epika popullore shqiptare”), një studim i hapët për ciklin shqiptar të kreshnikëve. Pas vdekjes u botua punimi “Mitologjia shqiptare” në veprën kolektive “Ëörterbuch der Mythologie”, 1969. Në fushën e sintaksës ka botuar një monografi për periudhën hipotetike të shqipes “Die hypothetische Periode im Albanischen” (1914). Pas Luftës II Botërore, mbajti kursin e gjuhës shqipe në Universitetin e Lajpcigut dhe hartoi një varg librash për mësimin e shqipes, një antologji të letërsisë shqiptare me përkthim gjermanisht e me një hyrje për gjuhën shqipe (1948, dy vëllime) dhe një kurs të gjuhës shqipe në tre vëllime (Fjalor shqip-gjermanisht, Antologji shqipe, Gramatikë, 1954, 1955, 1959). Ka përkthyer dhe botuar të plotë gjermanisht veprën e Gj. Fishtës “Lahuta e Malësisë”, si edhe dramën “Toka jonë” të K. Jakovës. Për kontributin e tij në fushën e studimeve albanologjike është dekoruar me “Urdhrin e Flamurit”.

https://fjala.al/…/maksimilian-lamberc-albanologu…

Nga Albert Vataj/

E pabesueshme por e vërtetë. Gjithçka është e gostitur si prej një dore të plotpushtetshme. Ylli i fatit të Mehmet Aliut ishte ylli që shndriti një prej qytetërimeve më të famshme të botës që po rrezikohej të shtypej nën peshën e varfërisë. Dinastia shqiptare që nis me korçarin Muhamed Ali pasha për të sosur me pinjollin Mbretin Faruk, riktheu botës Egjiptin madhështor të faraonëve dhe piramidave.

Ndoshta bota nuk e njeh si të tillë, por etapa e famshme e rizbuluimit të një qytetërimi siç ishte ai faraonik dhe piramidave daton pikërisht në periudhën kur Egjipti sundohej nga shqiptarët.

Dora d’Istria: Mehmet Aliun e mbërtheu një pasion i tillë për Francën, sa mund të thuhet se Rilindja e perandorisë së Faraonëve të lashtë, është pasojë e një aleance franko-shqiptare!

Konsulli francez, Mourriez: E pyeta një ditë Mehmet Aliun pse aq shpesh ai thoshte se ishte shqiptar. Ai m’u përgjigj: “I tillë jam dhe gjuha ime është shqipja. A nuk më kini dëgjuar kur u flas rojeve!… Shqiptar jam e shqiptar do vdes, ndonëse u përpoqa të bëhem egjiptian i mirë!

Fan Noli: Mehmet Aliu ishte vërtetë fetar, por aspak fanatik dhe ky fakt vendimtar e bënte të hapur ndaj ideve perëndimore, sepse prej fanatizmit nuk vjen asgjë e mirë. Mendim ky i shkëlqyer, i vërtetuar plotësisht nga historia dhe i hedhur tej me neveri nga iluministët francezë të shekullit të 18-të dhe nga vetë revolucioni francez”.

Historia e Mehmet Ali pashait të Egjiptit është një histori e jashtëzakonshme e një djali që lindi në Zëmblak të Korçës në vitin 1769. Familja e tij u shpërngul hershëm në Kavalla të Greqisë, qytet i ndërtuar nga Aleksandri i Maqedonisë për kujtim të kalit të tij. Mehmet Aliu ishte i 17-ti nga fëmijët e zëmblakasit, Ibrahim Agai, të cilët vdiqën njëri pas tjetrit.

Sipas legjendës, detyrën e parë publike Mehmeti e përmbushi kur ishte vetëm 18 vjeç. Një fshat aty afër nuk paguante taksat. Ai shkoi me 10 vetë të armatosur dhe kërkoi të takojë katër të parët e fshatit. I futi në xhami dhe iu premtoi se nuk do të dilnin gjallë nëse fshati nuk paguante taksat.

Në Egjipt shkoi ushtar i thjeshtë i Portës së Lartë, por shpejt u bë komandant dhe me kohë pasha. Udhëhoqi Egjiptin drejt përparimit, pavarësimit, shtet-krijimit dhe krijoi dinastinë mbretërore shqiptare pavarësisht se nuk dinte të shkruante dhe të fliste gjuhë tjetër përveç shqipes të cilën nuk e shkruante gjithashtu.

Në ditët kur Napoleon Bonoparti pushtoi Egjiptin i cili që nga koha e Sulltan Selimit kishte qenë pjesë e pandashme e perandorisë osmane, Mehmet Aliu, ashtu si edhe shumë myslimanë të tjerë, shtetas të perandorisë u ngrit për të mbrojtur këtë tokë të perandorisë osmane nga këta kolonizator të rinj.

Në krye të një batalioni me shqiptar, Mehmet Aliu marshoi drejt Egjiptit, ku pas përpjekjeve të ndryshme luftarake me francezët më në fund, Egjipti u çlirua nga zgjedha Bonaparte. Pas çlirimit të Egjiptit dhe mosmarrëveshjeve të ndryshme civile, më në fund në vitin 1805 Mehmet Aliu më këshillën e sheikut të Azharit, morri fermanin nga Sulltani për tu bërë guvernator i Egjiptit së bashku me titullin Pasha.

Duke parë situatën e prapambetur të Egjiptit të asaj kohe, Mehmet Aliu ishte ai që filloi zhvillimin e vendit dhe të vetes së tij. Një hov të madh, drejtuesi shqiptar i Egjiptit i dha bujqësisë, industrisë e tregtisë, duke rritur mirëqenien në popull.

Në Aleksandri, Rozet, Damiet e gjetkë, nisën të ndërtoheshin fabrika të mëdha, ndërsa francezët jepnin mbështetjen. Më tepër se njëmijë anije përshkonin Nilin.

Kështu, qyteti i faraonëve nisi të zbulohej. Misione francezësh u morën me arkeologjinë. Më 1822, Çampollion gjeti dhe zbërtheu alfabetin e hieroglifëve, duke kurorëzuar një punë të nisur që më 1798-n.

“Gjithë mbretnija e Mehmet Aliut është nji punë e rrallë dhe e çuditshme në historinë e botës, është nji varg triumfesh të papreme, nji rradh fitimesh të luftës e të diplomacisë, prapa të cilave mbeti i habitur historiani”, shkruan në librin e tij, Aleksandër Xhuvani.

Më 1824, si rrjedhojë e kryengritjeve të barbarëve në Greqi, Sulltan Mahmudi i II-të që nuk mund ta shtypte dot këtë rebelim grek, thirri në ndihmë Mehmet Aliun, i cili duke çuar në krye të kësaj ekspedite djalin e tij, Ibrahim Pashën, arriti që të shuajë dhe shtypë revoltat në Greqi. Si rrjedhojë e kësaj fitoreje, Mehmet Aliu u shpërblye nga Sulltani që të bëhej edhe guvernator i Kretës. Fuqitë e mëdha (Britania e Madhe, Franca, Rusia), duke parë shtrirjen e gjerë që Mehmet Aliu pati që nga Sudani e deri në Kretë, më 1827 dërguan armatat e tyre për të luftuar Ibrahim Pashën, të birin e Mehmet Aliut, i cili pas përplasjes me fuqitë e mëdha u thye, dhe u detyrua që të lëshojë shtypjen e terrorizmit grek. Ai la në fushën e betejës 93 anije lufte.

Më parë, ai dhe i biri i tij Ibrahimi, ata kishin shkatërruar lëvizjen vahabiste që kishin pushtuar Mekën dhe Medinën. Ata madje arrestojnë liderin e shtetit vahabist, Abdullah bin Saud, i cili do të ekzekutohet në Stamboll.

Pas betejës tjetër të vitit 1839 që e fitoi, djali i Mehmet Aliut, Ibrahim Pasha, i cili theu Ushtritë osmane, në Konia të Anadollit, filloi marshin për në Kostandinopojë, ku sipas shumë historianëve, ambiciet e Mehmet Aliut ishin që ai të bëhej Sulltan i shtetit Islam. Por, duke parë forcën dhe vitalitetin e Mehmet Aliut, fuqitë e mëdha e ndaluan dhe kërcënuan sërish Mehmet Aliun, që të mos avanconte më tej.

Pas kësaj përpjekjeje të fundit, Mehmet Aliu u tërhoq në Egjipt, ku atij iu njoh e drejta e Khedivllëkut mbi Egjipt (lloj mbretërimi), nga ku gjenerata e nipërve të tij udhëhoqi deri në vitin 1952.

Më 2 gusht 1849, Mehmet Ali Pasha vdiq në Aleksandri. Trupi i tij u mbështoll me një shall kashmiri, në kokë i vunë festen tuniziane dhe shpatën e tij. Arkivoli u përcoll nga 22 sheikë, që lexonin vargje nga Kurani deri kur mbërriti në xhaminë e Alabastrs në Kajro, ku u varros. Kjo ishte historia e shqiptarit nga Kavalla, që s’dinte shkrim e këndim, por që mundi brenda pak vitesh ta transformojë Egjiptin apo Misirin e prapambetur në një port të ndërveprimit të kulturave evropiane dhe egjiptiane.

Ismail Pasha është pasuesi i Mehmet Aliut që mbahet si modernizuesi i Egjiptit. Ai sundoi nga viti 1863 deri më 1879.

Ai ishte udhëheqësi që themeloi shërbimin postar, modernizoi ushtrinë duke e kthyer atë në një ushtri bashkëkohore, bëri ndërtimin e hekurudhave. Por ajo që mbahet si vepra jo vetëm më e madhe në Egjipt, por në mbarë botën, ishte ndërtimi i Kanalit të Suezit: një kanal artificial detar, me një gjatësi prej 163 kilometrash – nyja që lidh hemisferën perëndimore dhe atë lindore të tokës. Kanali i Suezit ka rëndësi të madhe strategjike, për arsye se është rruga më e rëndësishme e tankerëve detarë për furnizimin e Evropës me naftën e Lindjes së Afërme. Kanali i Suezit është hapur në vitin 1869. Kostoja e lartë e ndërtimit të këtij kanali detyroi Ismail Pashën t’ua shiste kanalin anglezëve, të cilët e ndërruan me koncesion.

I fundmi i dinastisë së Mehmet Aliut ishte mbreti Faruk, i rrëzuar nga froni prej kryengritjeve nacionaliste.

Më 1952-shin kohërat ndryshuan në Egjipt. Nacionalistët nuk pranonin më të drejtoheshin nga dinastia e mbretërisë. Revolucioni i udhëhequr nga gjenerali Abdul Naser e rrëzoi dinastinë me gjak shqiptar. Më 26 janar 1952 ndodhi një djegie e pjesshme e qytetit të Kairos dhe më 23 korrik, kur Faruku ishte në Aleksandri, grupi komplotist “Oficerët e Lirë” me në krye gjeneral Naguib morën nën kontroll Kairon.

Mbreti Faruk emigroi në Itali dhe vdiq në Romë në vitin 1965.

See insights and ads

Create Ad

Like

Comment

Share

NIPAT PRESIN PREJ NESH NJË SHQIPNI TË LUMTUM. 

AT PJETËR MËSHKALLA APOSTULLI I LIRISË, NË PËRVJETORIN E VDEKJES!  

Në një ditë korriku, të nxehtë,data 28 korrik, vjeti 1988 në Shkodrën e traumatizuar nga krimet e komunizmit, në Shkodrën kryeqytetin e krishtërimit shqiptar u hap lajmi si rrufeja se At Pjetër Mëshkalla, heroi i fjalës së lirë, gjikanti i fesë e i kulturës shqiptare, simboli i martirizimit të kishës katolike e të popullit të vuajtur shqiptar,Trimi, dëshmitari, mbrojtësi i të drejtave njerzore në diktaturë, i madhi dhe i pavdekshmi At Pjetër Mëshkalla jezuiti shqiptar ndrroi jetë në qytetin e lindjes dhe kulturës ku u edukua e i shërbej me vendosmëri deri në fund, ku fitoi besimin, guximin dhe ku i la një pasuri kulturore e kombëtare jo vetëm Shkodrës por të gjithë shqiptarëve! Sot ne të mbijetuarit e diktaturës e kujtojmë këtë figurë madhore jo vetëm të kishës, por të kombit shqiptar, me një krenari, që ky personalitet i vetëm, e luftoi revolucjonin ideologjik antifetar të viti 1967.

At Mëshkalla i përket brezit të intelektualëve shqiptar të shekullit njëzet, që me stojcizëm dhe trimëri përballuan diktaturën ma çnjerzore mbas luftës së dytë botërore duke u bërë udherrëfenjës i të vërtetës, i besimit në Zot Krisht, i demaskimit të propagandës të komunizmit.

Kur përfundoi 25 vite burg politik, ai ishte 76 vjet. Ai kishte një mendje të freskët, gojën shpatë ndaj padrejtësisë, kur e lypte rasa, fjala e tije ishte mjaltë, bisedat joshëse e tij, sa nuk bahej të shkëputeshe prej tije me orë të tana. Shkodra, por dhe mijëra shqiptar që e kishin njohur në kampet e burgjet politike, pa dallim besimi fetar u piklluen e u trishtuan në zemrat e tyre,  për humbjen e atdhetarit të flakët dhe të të  vendosurit idealist, dijetarin, mendje ndriturin, dhe intelektualin e palodhur për unitetin e shqiptarve. Ushtarin e zdathun të krishtit, luftëtarin e paepur të demokracisë. Mësuesin e pavdekshëm të rinisë, kundërshtarin e pathyeshëm të diktaturës. 

Lavdi në jetë të jetve o Patër i madh që jetove e sakrifikove për atdheun tënd, për besimin tënd, për dashurinë njerzore që përçove me besimin tënd! Jemi krenar me kontributin tënd si në besimin në Zot, në krijimtarinë tuaj kombëtare, në kulturën e dijen tënde që jua përcolle brezave për vitet që jetove e punove për Shqipërinë.

Por  profecit tuaja që i transmetove në kohën e errësirës kur mungonte drita dhe liria, janë  dhe sot  aktuale dhe të domosdoshme për ndërtimin e breznisë së re shqiptare. 

Ato thënja nuk fshihen nga kujtesa kombëtare.

29 Prill1967 në ballafaqim me ideologjinë komuniste në Institutin pedagogjik të Shkodrës ai foli për breznitë që po formohen me edukimin komunist të rinisë shqiptare. Ai do të ju drejtohej ideollogve komunistë me argumentin e tij filozofik “ Po atë efekt kan ba fushatat e çfrenueme  diskretiduese antifetare zhvillue me të gjitha mjetet e propagandës tuaj.

 Si përgjigje populli ka mbushë kishat dhe xhamiat deri në çastin e mbylljes  së tyne. Ç”ë vlerë ka atëherë qëndrimi i një pakice të pandërgjegjshme e  të friksueme  me lloj lloj presionesh? 

Sidomos  pjesa e friksueme  me kërcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pëson torturën ma të madhën, sepse e lidhun  nga kafshat e bukës, shtrëngohet  me mohue me gojë atë që beson: dhe kështu fushata që po bahen me formue një brezni të “njeriut të ri” nuk është as më pak e as më shumë vetëm një brezni “Pa kurajo civile, pa burrni, opurtuniste, servile tu prish karakterin e shqiptarit në dam të atdheut.”A nuk kemi sot prezencë, profecinë e Tijë,  një shoqëri të tulatur, servile pushteti dhe edukim nënshtrimin ndaj pushtetit politik  partiak???”

Ata që i nënvlerësuan aso kohe thanjet e tije, sot mbas 68 vitesh  po i shohim të gjitha parashikimet në realitetin e sotëm shqiptar:” Apo shkombëtarizohet Shqipnia siç e kishte parashikuar i madhi i të mëdhenjve At Pjetër Mëshkalla, politikanët postkomunistë nuk i patën këto profeci të tije në ndërtimin e shtetit të së drejtës, por ndoqën ideologjinë e forcës së pushtetit komunistë me sundu dhe jo me sjell demokraci. Shqipëria 34 vite që nuk ndërton demokracinë, por një diktaturë të korruptuar dhe një shoqëri të degraduar pa moral. Fatkeqësi kombëtare për humbjen e fisnikërisë e mos ndërtimin e shtetit të së drejtës, Shqipëria akoma është nën diktatin e ideologjisë enveriste!

Guximi i At Pjetër Mëshkallës që i drejtohehej Kryeministrit sadist Mehmet Shehu duhet të jetë sot “moto” e kundërshtive të padrejtësisë që ban pushteti dhe politika në Shqipëri gjatë këtyre 34 viteve. Ja si i shkruan Patër Mëshkalla kryeministrit sadist në kulmin e zhdukjes së besimit fetar!

Letër e At Pjetër Mëshkallës S.J.

                  Drejtua

Kryetarit të Këshillit të Ministrave 

  Mehmet Shehu Tiranë!

Shkëlqesë, Pardje, me 3-IV-1967, ora 19, pjesa ma e madhe e klerikëve katolikë që gjendët sot në Shkodër, kjemë thirrë në Sallën e Kandit të Kuq të Komitetit Ekzekutiv. Na u komunikue, ndër tjera, se do të denonconim gjithëshka kishim, me përjashtim të teshave personale të domosdoshme të veshjes dhe të fjetjes, pse të tjerat të gjitha ishin të popullit dhe popullit duhët t’i kthehen; dhe se nuk do t’ushtronim asnjë sherbim fetar, as edhe privatisht: Këte e ka vendosë populli. 

Mendova të drejtohem me këte letër Shkëlqesës s’Uej, për me i çfaqë mendimin tim, jo ndryshej, por si njeriu njeriut. Sa për libra të mij, gjana kishtare etj., le të vinë e t’i marrin kur të duen: nuk asht e para herë që unë dal në rrugë të madhe. 

Por unë dëshiroj të çfaq disa mendime në përgjithësi: Dorëshkrimet janë pronë e shenjtë dhe e paprekëshme e Autorit, në mos i dorëzoftë ai vetë e në mos kjofshin kundra Sigurimit të Shtetit. 

Sa për pasuni të tjera, as bujarija e burrnija e popullit, as ligji natural ma elementar nuk e pranon që një gja që asht falun njëherë njaj përsoni o njaj enti të caktuem, të kërkohet rishtas prej dhuruesit si gja e tija. Spekullimet e shpërdorimet goditen. 

Dhe, e vërteta asht se populli, pothuejse në çdo vend e ka përcjellë priftin e vet (të mirë o të dobtë) me vaj, si përfaqësuesin e fesë së vet.  Një hije e zezë ka ra mbi popull kur ka pa tue u mbyllë Kishat, tue u rrëzue kumbonaret, e sidomos tue u lejue të viheshin në lojë përsonat dhe gjanat fetare, tue fye kështu thellë ndjenjat kaq të shenjta të besimit.  Po atë efekt kanë ba fushatat e çfrenueme diskredituese antifetare zhvillue me të gjitha mjetet e propagandës. Si përgjegje populli ka mbushë Kishat deri në çastin e mbylljes së tyne. Çë vlerë ka atëherë qendrimi i një pakice të pandërgjegjëshme o të frikësueme me lloj lloj presionesh? 

Sidomos pjesa e friksueme me kërcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pëson torturën ma të madhën, sepse e lidhun nga kafshata e bukës, shtërngohet me mohue me gojë atë që beson; dhe kështu fushata që po bahet synon me formue një brezni pa kurajo civile, pa burrëni, opurtuniste, servile, tue prishë karakterin e Shqiptarit në dam t’Atdheut. Njerëzit kane frikë m’u takue, m’u përshëndetë rrugës me miq që janë në sy o të “prekun”. E kush po di se cilët janë! –Flitet shumë për Inkuizicionin e sot 500 vjetëve, dhe jo fort objektivisht. Po për këte të Shek. XX-të? Vi tash tek unë. Unë vijën e tanë jetës sime nuk mund e ndryshoj, por do ta vazhdoj derisa të kemë frymë. Pengesa e jashtme e forcës madhore do të bajë në mue vetëm atë efekt që ban guri o dheu që pengon rrjedhën e ujit: Populli më njeh dhe e din mirë si kam shkri jetën për té. 

Unë them se, me këte luftë kundra fesë neve, edhe po diskreditohemi faqe botës, së cilës i kemi dhanë premtime solemne për liritë dhe të drejtat njerëzore në Shqipni. Kur në vj. 1945, në Tiranë, me 8 mars, unë u takova me Juve, Shkëlqesë, se kishem ndigjue prej komunistëve fjalët: “Këte Kishë do ta bajmë kinema”; Ju m’u përgjigjët: “Kjo asht propagandë armiqësore!”.

Me të vërtetë, as anmiku ma i tërbuem i Pushtetit s’ka muejtë me u ba një propagandë ma anmiqësore në 22 vjet, sa i keni ba vetit. 

Nuk më ka shty me Ju shkrue, Shkëlqesë, as urrejtja, as ambicioni, as interesi, por vetëm ndërgjegja, e vërteta dhe e mira. 

Krytarit të Kësh. të Ministrave                                       Me nderime 

          Mehmet Shehu                                                 Pjetër Mëshkalla 

   në Kryeministri – Tiranë                    meshtar katolik i Shoqënisë Jezuit          5 Prill 1967.

Po të lexojsh këtë dokument që i dërgohej një krimineli siç ishte Mehmet Shehu me pushtet apsolut, çpërgjigje do të na jepshin sot këta moderatorë, analistë, televiz , sahanlëpirsa të pushtetit politikë mbeturina të enverizmit, se Shqipëria nuk pati disidencë siç pati europa juglindore!  Po cili disident europian, apo botëror mundej me ju drejtu një xhelati në mbrotje të besimit dhe Atdheut?. Kujtesa është formë e vetëdijes së një kombi a një populli. E kjo letër e Padër Mëshkallës është sot kujtesa që duhet ruajtur për breznitë, por duhet futur në kurikulumet arsimore për të mbrojtur të vertetën dhe historinë e kombit. Pushtetmbajtsit tanë mediokër gjatë këtyre 34 viteve e rrënua këtë kujtesë historike duke përdorur heshtjen një element kriminal për të luftuar sistemin e demokracisë.

Padër Mëshkalla do të takohej me kriminelin Mehmet Shehut në burgun famëkeq të Burrelit  dhe do ti jepte këtë përgjigje :“Na jemi nën dhe, e ju mbi dhe, por na jemi ma të fortë se ju.”

 E cili disident europian apo botëror mund të kishte guximin , trimërinë e At Mëshkallës përball xhelatëve!?

 Me 19 korrik 1967 në sallën e gjygjit ai do të deklaronte “Ju më dënoni sa të doni, mua nuk keni ça më bani, unë prap se prap do të dal , sepse ju shpejt keni me mbaru , mbasi do të keni hangër shoshojnë e aty është fundi i juaj” Ju kishat rranoni, por toka nuk lot! Dhe Prof. Arshi Pipa do të i shprehte mirënjohjen mbas 5 vitesh që kishe ndrrua jetë dhe mbas 45 vitesh që u kthyen në Shkodrën e tije të dashtun.“Në kjoftë se kam shpëtue nga burgu i Burrelit e jam sot gjallë , i detyrohem lutjeve të njerzeve  si Padër Mëshkalla e të tjerve  të cilët kujtoi se kanë kontribue në determinizmin e fatit tem. Prandaj mijëra të burgosur politikë që kan jetuar me At Mëshkallën në birucat e dhomat e izolimit do ta quanin “Ëngjëll i birucave.”

Meriton shumë ky njeri i madh, që nuk vdiq në tortura, sepse nën mbrotjen e Zojës së bekueme  siç shkruan ai vetë: Mes xhixhave që më lëshojshin sytë , mu duk se se pashë në vegim Zojën e Papërlyeme : O Zojë , më ndihmo me i bajtë torturat-iu luta- më forco mos të ligshtohem me ruj me dorën tande.. ndoshta askush nuk e beson , por asht fakt  që gjatë hetuesisë  hangra vetëm një shputë, Çprej asaj dite që iu pshteta Zojës, nuk më preku ma kush prej tyre  me dorë.

 Sa vetë ke shpëtua nga dëshprimi e vetvrasja ndër ata burgje e kampe të tmershme o At i shejtë!

Përvjetori i vdekjes tënde At Mëshkalla na sjell në vemendje  fjalën e Papa Gjon Palit II në sheshin  Skënderbej  1993 “ Drama juaj , shqiptar të dashtun , zgjon interesin e mbarë kontinentit europian, dhe është e domosdoshme që Europa të mos ju harroi.”    

Besim Ndregjoni i dhuron Shenjterise se tij Papa Franceskut origjinalin e Letres se Pader Pjetër Meshkalles drejtuar Kryeministrit sadist Mehmet Shehu!

Padër Mëshkalla ndaj vepres tënde të ndritur unë me 25 tetor 2023 ja dorzova  letrën tënde që ja dërgoje Kryeministrit xhelat Mehmet Shehut, Shenjtërisë së tijë Papa Françeskut, dhe sot që shkruaj për përvjetorin e kalimit në amshim tuajn ndjehem krenar që kreva një detyrë ndaj  heroit të fjalës së lire! Ndaj jush si gjikanti i fesë, dhe kulturës. Dhe i tregova Atit të shejtë sakrificën heroike të klerit shqiptar në mbrotje të besimit fetar, Kleri katolik Shqiptar është krenari e heroizmit të të gjith krishterve të botës, por mbi të gjitha është simboli i krenarisë shqiptare.

 E këtë simbol e lartësoi Patër Mëshkalla me vepren e tijë. Po e mbyll këtë kujtesë për përvjetorin tënd At me fjalët e studjuesit, biografit tuaj të nderuemit shkodranit të palodhur Fritz Radovani:

“Për të gjithë qytetarët e Shkodrës dhe mbar popullin shqiptar, jeta dhe vepra e Padër Mëshkallës mbetet simboli i atdhetarizmit,besës, burrnisë, fesë, trimnisë, bujarisë fisnikërisë shqiptare  dhe nderës ndaj Flamurit tonë kombëtar.

Besim NDREGJONI 

Arben Iliazi/

Gjatë pushtimit nazi-fashist të Greqisë, një pjesë e njerë zve politikë dhe oficerëve në Greqi hynë në shërbim të pushtuesit. Edhe kleri i lartë grek, me në krye kryepeshkopin e Athinës e të Greqisë , i shërbeu pushtuesve, duke respektuar kështu një traditë të hershme të kishës greke e cila, në shumicën dërrmuese të rasteve, i ka pritur me lule pushtuesit që kanë shkelur tokën greke. Nuk është rastësi që ish-komandanti i armatës në Shqipėri, në luftën italo-greke, Gjeorgjio Çolakoglu, u bë më vonë kryeministër i qeverisë kuislinge. Ishin po ato forca ushtarake që kryen masakrat kundër popullsisë së pafajshme çame, e cila u masakrua dhe u dëbuan me dhunë nga vatra amtare. Ishin repartet e gjeneralit të ushtrisë greke, N.Zerva me shokë, që vranë 2900 çamë të pafajshëm dhe 450 burra i vdiqën në tortura. Prandaj, Kuvendi Popullor i Republikės së Shqipërisë e ka shpallur 27 qershorin si dita e genocidit ndaj popullsisë çame.

Se kush ka bashkëpunuar me okupatorin nazist e sqaron historiani i njohur Apostolos Vakalopulos në librin “Historia e Greqisė Moderne”, botim i Horvathit 1991. Për këtë çështje ky akademik grek, në faqen 275 të librit të sipërcituar, shkruan: “Gjermanët ditën të përfitonin nga kundërshtitë dhe rivalitetet ndërmjet grekëve. Duke studiuar me gjakftohtësi situatën psikologjike, vuajtjet, pasionet, ambiciet e disa personaliteteve greke, vunë në zbatim, me shumë shkathtësi, të pavdekshmen strategji “përça e sundo”, duke shtuar kështu mosmarrëveshjet ndërmjet grekëve, në dobi të tyre. Populli grek u nda, njëra palë denonconte palën tjetër si tradhtare dhe kështu u çfarosën grekët, në çastin kur dukej në horizont fitorja dhe pushtuesi bëhej gati të linte vendin tonë“. Pra, se kush është fajtor për bashkëpunimin me gjermanët, na e sqaron ky historian i dëgjuar grek. Në fq.270, A.Vakalopulos pohon: “N.Plastiras, sapo mori fuqinë, vuri në veprim Traktatin e Varkizės (12 shkurt 1945), që shpallte armëpushimin dhe lejonte kthimin e vendit në jetën normale. Në Greqi, shumë bashkëpunëtorë të armikut u bënë spekullatorë të popullit grek, duke qenë përgjegjės para tij. Ata gjetėn rast dhe u bënë nacionalistë dhe shtylla të regjimit”. Rivendikimet e popullit u asgjësuan. Më 18 maj të vitit 1945, në Athinë, në gjyqin e Kryeministrit grek Ralis, Çolakoglu dhe disa bashkëpunëtorëve të tjerë në shërbim të nazifashistëve, prokurori Papradakis vuri nė dukje gjatë pretencës së tij, se pushtuesit kishin pushkatuar në Greqi 10000 vetë, shkatërruar 70000 shtëpi dhe 883 katunde. Me fakte tė pamohueshme u provua se batalionet e sigurimit të Kryeministrit kuisling, Ralis, shokët e tij dhe organet që kishin krijuar për të famshmen mbrojtje të vendit, kishin luftuar pa mëshirë kundër rezistencės greke. Ralis dhe Tavularis, ky i fundit, ministër i Brendshëm i asaj kohe në qeverinë e Ralisit, nënshkruan urdhrin e turpshėm, ku thuhej: “Policia dhe xhandarmëria greke të vihen nėn urdhrin e nazistėve gjermanë ”.

Dr. Marin HAXHIMIHALI

Universiteti i Tiranës

Fakulteti Histori-Filologji

Departamenti i Historisë

PJ.1

Arsyeja se përse studimet e mirëfillta kushtuar historisë kishtare të provincës së Epirit të Ri janë të rralla është pasojë sa e varfërisë së burimeve të shkruara, aq edhe e faktit se shpesh kjo provincë është konsideruar si shtojcë gjeografike e simotrës së saj jugore. Por siç do të shohim më poshtë, jo gjithmonë fatet e dy provincave fqinje, Epirit të Ri dhe atij të Vjetër, kanë qenë tërësisht të përputhura. Duke u nisur nga ky fakt, e gjykuam të arsyeshme t’i rikthehemi edhe njëherë rrethanave të depërtimit dhe zhvillimit të krishtërimit pikërisht në territorin në jug të Matit, ose përafërsisht në kuadratin Durrës-Dibër-Ohër-Vlorë, i cili sipas Shuflait « do të bëhej  për një kohë të gjatë rregullator i marrëdhënive dinamike midis Lindjes dhe Perëndimit ». Ndërkaq varfëria e burimeve na detyron t’u referohemi shpesh herë kronikave fetare apo letrave të Papëve si e vetmja mundësi për të rikrijuar historinë kishtare të kësaj treve.

Si në të gjitha provincat e tjera të Perandorisë Romake, organizimi kishtar dhe në Epir u zhvillua në përshtatje me strukturat politike dhe administrative. Krijimi i provincës së Epirit të Ri erdhi si rezultat i ndryshimeve të rëndësishme administrative që sollën në Ballkan reformat e Dioklecianit. Territori i Ultësirës Adriatike, që deri atëhere bënte pjesë në provincën fqinje të Maqedonisë, u shkëput prej saj duke krijuar një provincë më vete. Kjo provincë e sapokrijuar u quajt Epiri i Ri për t’u dalluar nga provinca Epiri i Vjetër, që përfshinte territoret më në jug dhe që në fakt përputhej me nocionin e gjeografëve antikë mbi Epirin.

Nuk ka një datë të saktë të krijimit të provincës së Epirit të Ri. I pari Praeses provincia Epiri Novae i njohur nga burimet është Fl. Hyginius (324-327). Ndërkaq, një të dhënë të tërthortë, por deri tani të pakundërshtuar mbi krijimin e kësaj province e sjell edhe mbishkrimi i zbuluar në Paleokastër, datuar në vitet 311-313 nga autori i gërmimeve (A. BAÇE, Kështjella e Paleokastrës, «Iliria» 2, 1981,f. 207 – 208). Kjo do të ishte dëshmia më e hershme e krijimit të provincës së Epirit të Ri.Sipas Laterculus Veronensis, që mendohet të jetë hartuar midis viteve 328 dhe 337, Epiri i Ri bënte pjesë në dioqezën e Mëzisë (Diocesius Moesarium). Në gjysmën e dytë të shek. IV (para vitit 369) kjo e fundit ndahet në dy dioqeza : atë të Dakisë në veri dhe të Maqedonisë në jug. Vija ndarëse kalon pikërisht në kufijtë veriorë të Epirit të Ri, pak a shumë sipas drejtimit Dyrrahium – Skupi – Serdika. Prefekti i ri, Praefectus praetorio per Illyricum, ushtronte pushtetin njëkohësisht mbi të dyja dioqezat e sapokrijuara.

Udhërrëfyesi i Hieroklit, që mendohet të jetë hartuar rreth viteve 527-528 përmend 9 qytete në territorin e Epirit të Ri (HONIGMANN 1939, f. 5). Krahas Durrësit, kryeqendrës së provincës, aty renditen dhe Scampa, Apolonia, Bylis, Amantia, Pulcheriopolis, Aulona, Lyhnidi si dhe dy qytete vendndodhja e të cilëve nuk është e qartë: Alistron e Skepton. Kjo situatë administrative, e cila i përgjigjet gjendjes së krijuar qysh gjatë sundimit të Teodosit II (408-450), nuk ka pësuar ndryshime të rëndësishme administrative të paktën deri në kohën e Justinianit. Dihet se aktiviteti ndërtimtar në shkallë të gjerë, që ky perandor ndërmori në Ilirik menjëherë pas ardhjes në pushtet, synonte para së gjithash rindërtimin e të gjitha qendrave të fortifikuara të lëna në harresë ose që ishin ende në përdorim si dhe, në një masë më të kufizuar, ndërtimin ex novo të fortifikimeve të reja.Përvojat e hidhura nga inkursionet e gotëve, barbarëve dhe sllavëve si edhe pasojat e tërmetit katastrofik të vitit 522 e detyruan Justinianin t’i kushtonte një vëmendje të posaçme fortifikimeve në Epir. Por strategjia fortifikuese në Epirin e Ri dallohej qartë në krahasim me atë që u përdor në provincat fqinje. Ky dallim pasqyrohet edhe në burimet e shkruara ku po t’i referohemi Prokopit, numri i fortifikimeve të reja në Epirin e Ri ishte 33, ose pothuajse tri herë më i madh sesa në provincën fqinje të Epirit të Vjetër (!).Ndërkaq numri i fortifikatave të rindërtuara për të dyja provincat është i përafërt : 26 me 24.

Veç arsyeve të përmendura më lart ky ndryshim sipas mendimit tonë ka të bëjë edhe me rolin në rritje të qytetit të Durrësit, i cili doradorës po shndërrohej në një qendër të fuqishme rajonale, si edhe me domosdoshmërinë e garantimit të sigurisë përgjatë rrugës Egnatia. Një sistem i tërë fortifikimesh synonte mbrojtjen e kryeqendrës së Epirit të Ri. Vetë qyteti i Durrësit që prej kohës së Anastasit ishte pajisur me mure të forta. Në “Exerpta historica jussu imperatoris Constantini Porphyrogeneti confecta. II, De virtutibus et vitus”; (botimi Bütnner-Wobst), I, 1906, f. 205thuhet shprehimisht: «Anastasi urdhëroi ekzekutimin e punimeve të mëdha publike për rimëkëmbjen e qyteti si dhe ndërtimin e një muri rrethues».Sipas francezit Leon Hezey që vizitoi qytetin më 1876 ky sistem fortifikimesh përbëhej nga tri rradhë muresh. Vulat e stampuara mbi tullat e përdorura dëshmojnë se punimet fortifikuese vazhduan edhe gjatë sundimit të perandorëve Justin dhe Justinian (A. GUTTERIDGE, A. HOTI, H.R. HURST «The walled town of Dyrrachium (Durres): settlement and dynamics », JRA 14 (2001), f. 390-410).Kështu qyteti u shndërruanë një nga metropolet e Perandorisë Bizantine.

Durrësi, ashtu si dhe Nikopoja më në jug, nuk ishte thjesht një qendër administrative e provincës, por njëkohësisht seli peshkopale dhe vatër e përhapjes së krishtërimit në të gjitha territoret përreth. Ndonëse gjurmë të bashkësive të para të krishtera mungojnë, mund të thuhet se në Durrës krishtërimi ishte përhapur që në kohët më të hershme. Sipas të dhënave të Acta Sanctorum(Biblioteca Sanctorum, II, 512, Roma 1962)Shën Asti, peshkopi i dikurshëm i Durrësit, u martirizua në kohën e perandorit Trajan nga viti 100. Kujtimi i këtij martiri të fillesave të krishërimit në provincën e Epirit të Ri dhe në gjithë Ballkanin ka qenë i pranishëm deri në kohët më të vona. Këtë e dëshmon dhe paraqitja e portretit të Shën Astit të Durrësit në kishën mesjetare të Rubikut, ku ka qenë i dukshëm deri nga fundi i shek. XIX. Mendohet se edhe përpara tij dy peshkopë të tjerë kanë ushtruar aktivitet në Durrës, gjë që e shtyn praninë e kishës në këtë qytet deri në epokën apostolike.

SipasFarlatit rezulton se vetë Shën Pali ka ushtruar aktivitet misionar në Durrës dhe se në vitin 58 në këtë qytet ekzistonte një bashkësi e krishterë e organizuar që drejtohej nga peshkopi Cesar (D.FARLATI, Illyricum Sacrum, vazhduar nga J.COLETI,VII, f. 341, Venezia 1819). Ndërkaq historiani dhe teologu dominikan francez Michel Le Quein jep një person njëkohshëm me Shën Palin me emrin Apollon si peshkop të Durrësit, por kjo duhet marrë me rezerva pasi sipas traditës i njejti person del të ketë shërbyer edhe në Korinth (LE QUEIN, Oriensis Christianus, In quatuor Patriarchatus digestus, II, Parisiis 1740, f. 240).

Për herë të parë në burimet e shkruara një peshkop në Durrës citohet me emër në vitin 381. Ai është Euhari, që merr pjesë në Konsilin Ekumenik të Kostandinopojës (Acta Conciliorum Oecumenicoroum, (më poshtë ACO), I, 7, Berlin 1927, f. 114).Qendrat e tjera peshkopale të Epirit të Ri përmenden sipas kësaj kronologjie: Amantia në vitin 343, Apolonia më 431, Scampa dhe Aulona më 458. Në të gjitha rastet përmendja lidhet ose me pjesëmarrjen e peshkopit përkatës në koncile: Eulali i Amantias në koncilin e Serdikës (L.THALOCZY, C.JIRECEK, M.SUFFLAY, Acta et Diplomata res Albaniae Mediae Aetatis, I, Vindobonae 1913, (më poshtë A.ALB), I, nr. 1, f. 1), Feliksi i Apollonisë në Efes (ACO, I, 1, 2, f. 4, nr. 47), ose me nënshkrimin e peshkopit në letrën kolegjiale të sinodit provincial të Epirit të Ri drejtuar perandorit Luan: Nazari i Aulonës (ACO, II, 5, f. 96) dhe Artemi i Scampas (po aty).

Sesa fragmentare janë këto burime dëshmohet edhe nga fakti se një seli peshkopale e Epirit të Ri si Bylisi, ku gërmimet arkeologjike kanë nxjerrë në pah një aktivitet të dendur fetar, tashmë të dokumentuar mirë të paktën që nga shek. V, përmendet vetëm dy herë në burimet e shkruara, aty nga mesi i këtij shekulli (në 431 dhe 458), për të rënë më pas sërish në harresë.Përmendjet e Bylisit në burimet historike janë tepër fragmentare dhe problematike. Emri i qytetit në trajtën e tij të mirfilltë nuk përfshihet as në listën e fortifikimeve hartuar nga Prokopi, pavarësisht se në terren janë gjetur mbishkrime që flasin për aktivitetin ndërtimor të Viktorinit, kryearkitektit të Justinianit në Bylis. Këtyre problematikave u kemi kushtuar edhe një punim të veçantë:M. HAXHIMIHALI, Byllis et sa région à la lumière des sources écrites du VIe siècle (Bylisi dhe rrethinat e tij në dritën e burimeve historike të shek. VI), botuar në L’Illyrie méridionale et l’Epire dans l’Antiquité, Actes du IV^e colloque international de Grenoble (10-12 Octobre 2002), Paris 2004, f. 463-465.

Edhe pse nga pikëpamja administrative Iliriku ishte pjesë e Bizantit, organizimi fetar varej nga Papa i Romës. Të paktën që rreth vitit 325 Papa ushtronte autoritetin mbi kishën e Ilirikut përmes peshkopit të Selanikut, i cili nga pozita e Vikarit të Papës mbikëqyrte klerin e dioqezave të Ilirikut. Kryepeshkopët (metropolitët) e secilës provincë (dioqezë) ishin të barabartë midis tyre dhe gëzonin një autonomi relative brenda kufijve të provincës (kufijtë administrativë të provincave përputheshin me ato të dioqezave përkatëse). Ndërkaq përmes vikarit të Selanikut Papët këmbëngulnin vazhdimisht për respektimin e kompetencës së tyre në emërimin e peshkopëve të Ilirikut. Në një letër që Papa Nikolla I i dërgon perandorit Mihal III, në të cilën autorirendit të gjithë paraardhësit e tij që e gëzonin të drejtën për këtë emërim, përmendet dhe Papën Damas (366-384). Prej këtej rrjedh se juridiksioni i Romës mbi peshkopatën e Epirit fillon pra që nga mesi i shek IV, d.m.th. përpara ndarjes së perandorisë dhe vazhdon jo pa luhatje deri në kohën e Papës Luan i Madh (440-461).

Strategjia e Selisë së Shenjtë synonte që qendra e gravitetit të organizimit kishtar në Ilirik të bëhej Selaniku, ashtu siç ishte Roma për gadishullin Apenin. Studime serioze kanë provuar tanimë se « duke iu përshtatur situatës politiko-administrative papët e Romës arritën ta ruajnë për një kohë të gjatë ndikimin e tyre në Ilirik » (CH. PIETRI, Roma Christiana, (BEFAR, 224), II, Rome 1976, f. 776 – 789).

Në fakt rëndësia e Selanikut si qendër ekonomike dhe administrative, pasi aty e kishte selinë prefekti i të gjithë Ilirikut, ia lehtësonte dukshëm peshkopatës së këtij qyteti rolin drejtues mbi klerin e gjithë trevave ballkanike. Por rrethanat historike dhe politike bënë që autoriteti i peshkopit të Selanikut, të ngritur në pozitën e Vikarit apostolik, të vijë duke u dobësuar. Vikariati duket se merr fund pikërisht në kohën e Luanit të Madh përballë një autonomie lokale në rritje të vazhdueshme në Ilirik.

Sinodet e mbledhura gjatë krizës monofizite dëshmojnë për zbehjen graduale të rolit të vikariatit të Selanikut. Në sinodin e Efesit (431), shumica e peshkopëve të Ilirikut përkrahu pozitat teologjike dhe politike të Papës së Romës kundër peshkopit të Kostandinopojës. Në gjirin e kësaj shumice, që kërkoi përjashtimin nga sinodi të atyre që kishin luftuar Cirilin e Aleksandrisë duke marrë anën e Nestorit, u rreshtuan dhe përfaqësuesit e Epirit të Ri, përkatësisht peshkopi i Durrësit (Eucharius episcopus Dyrachii) dhe ai i Apollonisë e Bylisit (Felix episcopus civitatisApolloniaeet Bellidis),(J.D. MANSI, Sacrorum Consiliorum nova et amplissima collectio. Florenz 1766, (Graz 1960-1962), IV, f. 1126).Këtu është interesant të vihet në dukje pozicioni i peshkopit Feliks,që mesa duket është pasqyrim i fazës së ndërmjetme gjatë së cilës Apollonia dhe Bylisi kishin një seli peshkopale të përbashkët (HAXHIMIHALI 2004, f. 464).

Dy dekadat që pasuan sollën ndryshime të thella në peshkopatën e Epirit të Ri. Këto ndryshime u pasqyruan në qëndrimin e mbajtur nga përfaqësuesit e dioqezës në sinodin tjetër të mbajtur në Efes. Në këtë sinod të mbledhur më 8 gusht 449, Papa i Romës përkrahte peshkopin e Kostandinopojës Flavin kundër murgut Eutuh dhe pasardhësit të Cirilit, Dioskurit të Aleksandrisë. Por duket se në këtë kohë ndikimi i Selisë së Shenjtë dhe bashkë me të edhe roli i Vikariatit si instrument i saj ishte zbehur dukshëm në Ilirik(CH. PIETRI, Roma, f. 1134 – 1139). Nga procesverbalet e sinodit del se kryepeshkopi i Epirit të Ri, Lluka i Durrësit, nuk i kurseu lëvdatat për Eutuhin (D.FARLATI, Illyricum, f. 344).Qëndrimi i tij nuk ishte thjesht një pozicionim personal, por ai i përgjigjej frymës që mbizotëronte në të gjithë dioqezën e Epirit të Ri. Në këtë këndvështrim duhet parë dhe fjalimi i përfaqësuesit tjetër të delegacionit modest prej dy vetësh që përfaqësonin gjithë provincën e Epirit të Ri. Peshkopi i Lyhnidit, Antoni, solidarizohej plotësisht me qëndrimin e metropolitit të tij(MANSI VI, 606.9).

Për shkak të situatave të turbullta që po kalonin si rrjedhojë e dyndjeve përfaqësuesit e provincave të Ilirikut ku flitej gjuha latine munguan në sinod (me përjashtim të kryepeshkopit të Dakisë Mesdhetare) dhe mesa duket kjo ndikoi edhe në vendimet përfundimtare që u morën atje. Studimi i dokumentacionit dëshmon se mungesa e solidaritetit të peshkopëve të Ilirikut ndaj Papës së Romës nuk ishte një veprim strategjik i organizuar. Përmbajtja e diskutimeve dhe rradha e nënshkrimeve,Lluka i Durrësit firmos i 51-ti në një listë me 137 emra ku nuk kanë rang të privilegjuar as Vikari i Selanikut e as peshkopi i Kostandinopojës, flasin më tepër për një pozicionim në rang province dhe në këtë kuadër peshkopët e Epirit të Ri shfaqen për herë të parë në kundërshtim të hapur me Selinë e Shenjtë(M. HAXHIMIHALI, La hiérarchie religieuse des provinces d’Epire et de la Dardanie face à la rivalité entre Rome et Constantinople en Illyricum, në L’Illyrie méridionale et l’Epire dans l’Antiquité, Actes du III^e colloque international de Chantilly (16-19 Octobre 1996), Paris 1999, f. 308).

Por kjo kundërshti nuk zgjati shumë. Vetëm dy vjet më vonë, në tetor 451, në sinodin e Kalkedonisë pothuajse të gjithë peshkopët e Ilirikut pranuan se kishin gabuar. Në kushtet komode që garanton anonimiteti i grupit ata bënin thirrje tashmë për mbrojtjen e Dioskurit të Aleksandrisë, me të cilin sipas kërkesës së tyre, sinodi duhej të tregohej zemërgjerë. Përmes Atikut, kryepeshkopit të Nikopojës, që në sinod u bë zëdhënës i shumicës së peshkopëve të Ilirikut, ata kërkonin sanksionimin e së drejtës së kryepeshkopit për të mbikqyrur zgjedhjet e klerikëve në dioqezën përkatëse. Kjo ishte në fakt një kërkese për autonomi lokale, e cila binte ndesh me aspiratat e klerit të Kostandinopojës.

Por peshkopët e Ilirikut nuk u mjaftuan me kaq. Ata kundërshtuan gjithashtu kanonin 28 që kishte të bënte me privilegjet e klerit të Kostandinopojës dhe autoritetin e tij mbi dioqezat e Thrakës dhe Azisë. Duke qenë se këto probleme nuk preknin drejpërsëdrejti interesat e tyre, shumica e peshkopëve të Ilirikut abstenuan gjatë debateve mbi këto tema, sikurse pasqyrohet edhe në dokumentacion (E. SCHWARTZ, ACO, II, Leipzig 1933, dok. 1, 3, 8, 9, 10 ; f. 89 – 90). Edhe në këtë koncil Epiri i Ri përfaqësohej nga dy delegatë, ndërkohë që për arsye të njejta si dhe dy vite më parë munguan sërish përfaqësuesit e provincave latine (Dakisë, Dardanisë, Prevalit etj).

Nënshkrimet bëhen sipas parimit të vendosjes gjeografike : Lluka i Durrësit nënshkruan i 48-ti, fill pas kryepeshkopit të Epirit të Vjetër dhe para atyre të Kretës dhe të Thesalisë. Kështu në konsilin që konfirmoi qendrimin zyrtar të Kishës ndaj çështjes së natyrës së Krishtit, hierarkia e lartë kishtare e Epirit të Ri konfirmoi besnikërinë e saj ndaj ortodoksisë zyrtare. Në vitet në vazhdim zhdukja e Vikariatit kontribuoi në rritjen e autoritetit të metropolitëve, përpjekjet e të cilëve për të arritur një autonomi rajonale, sollën një distancim të paevitueshëm nga Roma. Përpjekje të tilla nuk kishin si të mos përkraheshin nga perandori bizantin Luan.

Ndryshe nga paraardhësi i tij Teodosi i Madh, që për të garantuar unitetin kishtar bazohej në disa qendra të mëdha dioqezash të privilegjuara, Luani ndërmori një konsultim në shkallë të gjerë të të gjithë peshkopëve të Perandorisë Bizantine lidhur me vendimet e Kalkedonit. Ky veprim ishte një lloj sprove besnikërie po të kihet parasysh fakti se për gjithë Perëndimin, perandori u mjaftua vetëm me konsultimin e Romës. Nga Epiri i Ri perandorit Luan i vjen një përgjigje pozitive : (A. ALB. I, nr. 23, f. 4: «Luchas Durrachiensis aliique ad Leonem imperatoremin factis Timothei Alexandriae»).  Këtu mbetet të sqarohet se cili është « Paulus episcopus Prinatenus ». A është fjala për Palin peshkopin e Drishtit, siç mendon Farlati, që sheh këtu një gabim ortografik të trajtës Priuatenus në vend të Drivastenus (D. FARLATI, Illyricum VII, f. 234 dhe 346)? Në këtë rast kjo do të përputhej me «Paulus episcopus Drivastenus» të dhënë nga Le Quien (Oriens, f. 201).