Interviste – Page 171 – Dielli

Pengu i Dr.Gëzim Alpion

August 2, 2014 by dgreca

Pengu i vetëm imi është se deri tani nuk kam pasur mundësinë që përvojën time ta vë në shërbim të Shqipërisë në mënyrë direkte/
Bisedë me Dr.Gëzim Alpion/
Dr Gëzim Alpion është një ndër intelektualët shqiptarë që është larguar nga vendi, por me përkushtimin e tij dhe perfaqsimin dinjitoz në botën akademike në Angli në Universitetin e mirënjohur të Birminghamit si Lektor dhe Drejtor i Programeve të Kombinuara pranë Shkollës së Qeverisjes dhe Shoqërisë në Universitet, anëtar i Shoqatës Sociologjike Britanike (Grupit Studimor Weber), dhe anëtar i bordit të disa revistave shkencore, përfshirë revistën ‘Celebrity Studies’, që botohet nga Routledge, ka bërë që kontributi i tij për Kombin të jetë i konsiderueshëm ndër arsimdashësit dhe lexuesit e shumtë të tij.
Dr.Alpion cila ka qenë fëmijëria juaj dhe disa nga kujtimet më pikante të saj?
Kam pasur një fëmijëri shumë të lumtur. Peshkopia e fëmijërisë time ishte nje qytet i pastër, me njerëz të sjellshëm dhe mikepritës. Peshkopia kishte jetë kulturore të pasur: galeri artesh, shtëpi kulture, kinema, trup estrade, trup teatrale, një park nate ku klientët shijonin muzikë ‘live’, muze, bibliotekë, gazetë, dy shkolla tetëvjecare, një shkollë të mesme bujqësore ku nxënësit vinin nga disa krahina të vendit, një shkolle pedagogjike me traditë të shkëlqyer, një shkollë të mesme e cila ishte nga më të mirat në vend, një klub sportiv ku shquheshin në rang kombëtar veçanërisht ekipi i volejbollit për femra, mundja, alpinizmi. Si fëmijë ndiqja me interes olimpiadat dhe kampionatet kombëtare të shahut, futbollit, basketbollit, dhe mundjes. Po kështu, ndiqja rregullisht premierat e estradës së Peshkopisë dhe shfaqje nga trupat e estradës dhe teatrot profesioniste nga një numër qytetesh të tjera, përfshirë edhe një shfaqje nga Teatri i Operas dhe Baletit.
Prindërit e mij të devotshëm bënë çmos që vellai, dy motrat dhe une të rritemi të shëndetshëm, të lumtur dhe me dinjitet.
Mësuesit e mi në Peshkopi ishin profesionistë par excellence.
Shoqet dhe shokët e fëmijërisë i kujtoj me respekt të veçantë. Me disa prej tyre jam në kontakt falë mediave sociale.
Si fëmijë shkoja shpesh për vizitë në fshatrat përreth Peshkopisë për të vizituar të afërmit. Kjo më dha mundësi të njihja dhe të çmoja që në moshe të re si veçantinë e Peshkopisë ashtu edhe magjinë e fshatit dibran. Që kur isha i vogël, në dasma më pëlqente të ulesha në një cep në konakun e burrave ku ndiqja me interes bisedat e njerëzve fjalëpak nga të cilët mësova sa me efekt dibranët e përdorin gjuhën.
Unë them me krenari të veçantë se kam lindur dhe kalova 14 vitet e para të jetës në Dibrën e begatë, relievi epik i së cilës është skalitur për të mos u fshirë kurrë në kujtesën time. Kur vizitova për herë të parë piramidat e Gizës në Egjypt e kuptova më mire se sa me fat isha që kisha kaluar fëmijerinë në hijen e pirmaidave natyrore të Dibrës.
Nuk do të doja ta kisha kaluar fëmijërinë në asnjë vend tjetër. Për këto dhe arsyje të tjera, për mua, atdheu është fëmijëria.
Duke qenë lektor në një nga Universitet e mirënjohura dhe vendet e zhvilluara perëndimore cili është krahasimi midis universiteteve tona në Shqiperi si në të kaluarën dhe postkomuniste?
Kjo është një pyetje që kërkon një përgjigje të gjatë. Shkurtimisht mund të them se, pavarësisht se jam diplomuar në Universitetin e Kajros në Egjypt dhe atë të Durhamit në Angli, e kam për nder që para se të largohesha për studime në Egjipt në vitin 1985 studiova në Universitetin e Tiranës, një insitucion ku pata mundësinë të miqësohem me shokë dhe shoqe të mrekullueshëm nga e gjithë Shqipëria (shumë nga ata që në Shkollën e Mesme të Gjuhëve të Huaja ‘Asim Vokshi’) dhe me lektorë të devotshëm që dinin të vendosnin raporte korrekte me studentët.
Ashtu si me brezin e fëmijërisë, vazhdoj të jem në kontakt me shumë shokë, shoqe dhe pedagoge që njoha në Tiranë.
E konsideroj veten me fat që u diplomova në Universitetet elitare të Kajros dhe Durhamit.
Per zhvillimet, sfidat dhe problemet shqetësuese me të cilat po përballet arsimi i lartë në Shqipëri që nga fillimi i viteve 1990-të jam i informuar.
Jam ftuar disa herë për të zhvilluar leksione dhe biseda në universitete shqiptare në Ballkan. Gjatë vizitave formale në universitetet e Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë njihesh me fasadën, por miqtë e mij që punojnë në këto institucione më kanë informuar për vështiresitë që hasin.
Situata është shqetësuese dhe nuk duhet të ishte lejuar që arsimi i lartë dhe ai pasuniversitar të degradonin në këtë shkallë. Situata që po përjeton arsimi shqiptar është pasojë e institucionalizimit të kleptokracisë në çdo hallkë të jetës nga një klasë politike pa vizion dhe me një përkushtim kombëtar amatoresk për të mos thënë të dyshimtë.

Përse e latë vendin dhe cilat janë disa nga rrugët, arsimimi shkencor që ju ndoqët për të arritur deri në Angli?

Në fund të vitit të dytë si student në degën e gjuhës angleze në Fakultetin e Historisë dhe Filologjisë në Universitetin e Tiranës u njoftova se, në bazë të rezulateve, më ishte akorduar një bursë nga qeveria shqiptare dhe qeveria egjiptiane për të vazhduar studimet në Universitetin e Kajros.
Pasi përfundova BA-në në 1989, po në Kajro fillova studimet për Master në vitin 1991.
Ne vitin 1992, nga Egjipti aplikova për të zhvilluar temën e Masterit në 4 universitete britanike të cilët më pranuan: Edinburgh, Leeds, Nottingham dhe Durham. Unë zgjodha Durhamin, që radhitet pas Oksfordit dhe Kembrixhit, pasi tutorët e temës ishin ekspertë të James Joyce dhe D. H. Lawerence për të cilët kisha filluar disertacionin e Masterit në Kajro.
Pak muaj pasi fillova studimet në Durham për Master në 1993, Departamenti rekomandoi që temën ta zhvilloja për Doktoratë.
Nga viti 1997, kur mbrojta Doktoratën, deri në vitin 2002, punova si lektor i letërsisë Anglo-Amerikane ne Universitetin e Huddersfieldit, Universitetin e Sheffield Hallam dhe Universitetin Newman. Në 2002 u emërova në Departamentin e Sociologjisë në Universitetin e Birminghamit. Që nga viti 2010 jam sociolog në Departamentin e Politikës dhe Marrëdhënieve Ndërkombëtare.
Në universitetetet elitare britanike rëndësi kryesore kanë botimet cilësore; sigurisht që duhet cilësi e lartë në mësimdhënie dhe në përmbushjen e funksioneve administrative. Une kam drejtuar studimet pasuniversitare dhe së fundi programet e kombinuara në departamentin tim. Por e theksoj, primare është puna shkencore gjë që spjegon se përse ngarkesa e mësimdhënies është e ulët. Të gjitha kushtet ekzistojnë për të botuar studime shkencore të nivelit ndërkombëtar.
Këtu është e rëndësishme të përmend se qe nga viti 1985 kam pasur fatin të kem bashkudhëtare një bashkëshorte dhe shoqe ideale si Dashi.
Ju jeni shumë aktiv për çështjen kombëtare, ajo që do të më bëjë përshtypje më shumë në veprimtarinë tuaj është nisma që keni marrë për të realizuar dy peticione të fuqishme: e para për Rrugën e Arbërit në Dibër dhe e dyta për të shenjtëruar Nënë Terezën. Sa ju kanë dëgjuar nënshkruesit për këto peticione, po qeveria shqiptare për rrugën e Arbërit si në kohen kur ishte kryeministër Sali Berisha dhe tani së fundi Edi Rama?
Peticioni për Rrugën e Arbërit filloi më 18 mars 2013, pra para zgjedhjeve, kur partitë kryesore filluan ta përdorin rrugën për të joshur dibranët t’u japin përsëri votat pavarësisht se i kishin mashtruar me premtime boshe për më se 10 vjet.
Për mua dhe intelektualët dibranë që më përkrahën që në fillim, nuk kishte rëndësi se kush fitonte zgjedhjet. Ne që po meremi me lobimin jemi të paangazhuar politikisht.
Ka afro një vit që po përpiqemi të marim një mesazh të qartë nga Zyra e Kryeministrit. Që Kryeministri akoma nuk është në gjendje të prononcohet publikisht nëse do të pres apo jo përfaqesuesit e me se 8,000 nënshkruesve, të cilët po kërkojnë thjesht t’i dorëzojnë formalisht peticionin në bazë të premtimit të bërë para zgjedhjeve, tregon ose kjo qeveri, si qeveritë e mëparshme, përdori premtime të rreme për të ardhur në pushtet, ose z. Rama është arrogant, ose ai eshte i rrethuar nga zyrtarë që, si paraardhësi i tij, nuk kanë guxim t’ja thone gjërat ashtu siç janë.
Duke parë qëndrimin e Qeverisë Rama ndaj protestave kundër armëve kimike në nëntor 2013 dhe injorimin që kjo qeveri po u bën përpjekjeve tona për të filluar një dialog konstruktiv, ashtu siç bëmë në takimet me Presdentin Bujar Nishani dhe Kryetarin e Kuvendit Ilir Meta në maj 2014, kemi nxjerrë konkluzionin se qeveritë shqiptare dëgjojnë vetëm kur njerëzit dalin të protestojne në rrugë. Z. Rama është me fat në rastin tonë pasi ne nuk jemi intelektual rrugësh.
Ne nuk do të rreshtim së lobuari për Rrugën e Arbërit. Ky projekt do të jetë ose suksesi më i madh i Qeverise Rama ose kalvari i saj.
Është e dhimbshme ta pranosh, por e vërteta është se vendi yne është ndarë në dy kategori që nga themelimi i shtetit shqiptar: ne zona ‘të largëta’ dhe zona ‘të preferuara’. Kjo është një ndër arsyet që, si më parë, edhe tani, shteti shqiptar nuk është në gjendje të farkëtoj një kohezionit kombëtar aq i domosdoshëm për zhvillimin e vendit. Fshikullimi që Konica u bënte politikanëve të kohes së tij është aktual edhe për të sotmit.

Për shenjtërimin e Nënë Terezës gruaja më e adhuruar në botë a e ka në dorë Vatikani me ligjet e veta shumë të forta dhe çfarë ju detyroi për këtë peticion? A ka pasur Vatikani peticione të natyrave të ndryshme për të shenjtëruar shërbyesit e tyre më të përkushtuar me besimin katolik?

Unë po e studioj figurën shumë dimensionale të Nënë Terezës që nga viti 2003 dhe, pavarësisht nga toni kritik që përdor kur duhet në botimet e mia, në thelb jam i bindur që kjo murgeshë ishte një forcë pozitive. Me përkushtimin e saj shembullor ndaj njerzve të braktisur dhe të stigmatizuar nga shoqeria, Nënë Tereza tregoi për 69 vjet si misionare se dinjiteti njerëzor është i shenjtë.
Nga studimet që kam kryer që nga viti 2007, jam i bindur që shenjterimi i Nënë Terezës është lene pas dore për disa arsye që kur vdiq Papa Gjon Pali i II-të. Arsyet e këtij qëndrimi do t’i trajtoj pas pak vitesh në disa artikuj akademikë dhe në një monografinë që mendoj të botoj për fenomenin e natës së errët të shpirtit që Nënë Tereza e përjetoi me një intesitet të veçantë gjatë gjithë jetës së saj si murgeshë, ndoshta si rrallë mistikë të tjerë që nga mesjeta.
Tani për tani lobimi për Nënë Terezën është i pa efektshëm. Kjo është arsyja kryesore se përse më 15 qershor 2014 fillova nismën e dytë dhe të fundit në jetën time si aktivist i shoqërisë civile, për t’i kërkuar Vatikanit që të përshpejtojë procesin e shenjtërimit të Nënë Terezës. Nëpërmjet këtij peticioni, që nuk është kundër Selisë së Shenjtë, admiruesit e punës dhe traditës që la pas Nënë Tereza kanë mundësinë të shprehen se përse është e rëndësishme që kjo humaniste fetare vizionare që u konsiderua si ‘shenjtore’ kur ishte gjallë, të njihet zyrtarisht nga Vatikani si e shenjtë për kontributin e saj të pashoq në shërbim të këtij institucioni dhe të njerëzimit. Nënë Tereza, më tepër se çdo papë, e bëri fenë kristiane dhe besimin fetar në përgjthësi një ndërmarrje thellësisht humanitare.
Unë nuk jam Katolik dhe nuk ndjek asnjë fe. Megjithatë, jam i ndërgjegjshëm se feja mund të luaj një rol pozitiv në jetën e njerëzve po qe se nuk përdoret nga demagogë dhe sharlatanë që vishen me petk fetar për qëllime të errta.
Shenjtërimi i Nënë Terezës bëhet edhe më shumë i rëndësishëm pikërisht në kohën tonë kur konfliktet etnike, nacionale dhe fetare, për fat të keq, po shtohen. Nënë Tereza foli me gjuhën e paqes dhe këtë e beri jo duke predikuar me fjalë boshe por duke ndihmuar vetë njerëzit në hall.
Askush nuk lumnohet apo shenjtërohet pa një lobim të fuqishëm. Këtë e pamë më së fundi në angazhimin e lobit polak që arriti të beatifikoj dhe shenjtëroj Papën Gjon Pali i II-të në një kohë rekord.
Le të shpresoj që, sado në mënyrë modeste, peticioni në fjalë të ndikojë që procesi i shenjtërimit të Nënë Terezës të shikohet me priotitet nga Papa Francesku i cili po tregon se është më në kontakt me realitetin se sa para-ardhësit e tij.
Gjatë mësimdhënies në Universitet në Angli si është përqindja e shqiptarëve dhe arritjet e tyre në krahasim me studentët e tjerë?
Deri tani nuk mbaj mend t’i kem dhënë mësim ndonje studenti shqiptar në Britani. Për rezulatet e studentëve shqiptarë në Angli nuk kam statisitika, por me sa kam dëgjuar, një numër i mirë arrijnë rezultate shumë të mira. Ndjej kënaqësi kur më kontaktojnë intelektualë shqiptarë të cilët studiojnë ose janë punësuar si pedagogë ose punonjës shkencor në universitete britanike.
Cili është pengu i Gëzim Alpionit?
Pengu i vetëm është se deri tani nuk kam pasur mundësinë që përvojën time ta vë në shërbim të Shqipërisë në mënyrë direkte. Për aq kohë sa gjendja në Shqipëri vazhdon të jetë në stadin e amullisë, që me sa duket, dikush është i interesuar te zgjasë sa më shumë, nuk do të kthehem në Tiranë pa marrë garanci se do te kem lirinë për të introduktuar dhe aplikuar ata gjëra pozitive të cilat Shqipëria duhet t’i përmbush në menyrë që anëtarësimi i saj në Bashkimin Evropian të mos zvarritet me dekada.
Këto ndryshime duan njerëz me vizion dhe pasion që nuk janë të përlyer dhe refuzojnë të përlyhen në moçalin e korrupsionit që po i merr frymën çdo hallke të shtetit. Tani për tani këta njerëz mund të vijnë vetëm nga elita intelektuale në diasporë.
Une do t’ju bëja thirrje intelektualve jashtë Shqipërisë që të vazhdojnë të bashkëpunojnë me qeverinë shqiptare por pa përsëritur gabimet që disa kolegë kanë bërë gjatë 10 vitete të fundit duke u shndërruar në marioneta të radhës të një klase politike e cila herë pas here u bën thirrje intelektualve të larguar të kthehen kryesisht per të rritur kredibilitetin e saj.
Te vjen vërtetë keq që në Shqipëri akoma shikohet si ëndërr donkishoteske se intelektuali mund te jetë i pavaruar dhe jashtë çdo influence politike.
Integritetin tim si intelektual dhe studies nuk do ta kompromentoj kurrë.
Cilat janë disa nga projektet tuaja akademike dhe a mendoni se do të ktheheni një ditë në Shqipëri?
Tani po shkruaj një monografi për jetën e Nënë Terezës me materiale që nuk janë botuar më parë. Që nga viti 2007 po studioj fenomenin e natës së errët të shpirtit për të mësuar se si ky fenomen u përjetua ndryshe nga Nënë Tereza. Besoj se për këtë temë do të jem në gjendje të botoj artikuj shkencorë pas dy-tre vitesh. Si sociolog është përgjegjësia ime të evitoj sensacionalizmin e një çështje kaq delikate.
Si deri tani, do të vazhdoj të kooperoj me çdo qeveri shqiptare që rezulton nga zgjedhje demokratike. Po qe se ekspertiza ime i duhet ndonjë qeverie që nuk i shikon intelektualët shqiptarë në Perendim si vegla të çastit për qëllime të ngushta partiake apo për të forcuar kultin e liderit të radhës, unë jam i gatshëm të kthehem po qe se plotësohen kushtet që përmenda më sipër.
Shpresoj që një ditë politika shqiptare do të drejtohet nga vizionarë që parësojnë vendin dhe kombin para partive.
Klasa politike shqiptare duhet të nxjerrë konkluzionet e duhura nga ngjarjet në Ukrainë. Rusia po luan rol negative në Ukrainë, por këtë vend nuk e destabilizoi Putini, por një klikë politike e korruptuar. Ajo që ndodhi në Ukraine mund të ndodh në çdo kohë në Shqipëri dhe Kosovë.
Ju faleminderit per intervisten!
Kënaqësia ime zonja Zylo.
Biografi e shkurtër:
Gëzim Alpion ka studiuar për BA dhe MA në Universitetin e Kajros dhe PhD në Universitetin e Durhamit në Angli. Aktualisht është sociolog në Departamentin Shkencave Politike dhe Studimeve Ndërkombëtare, Drejtor i Programeve të Kombinuara pranë Shkollës së Qeverisjes dhe Shoqërisë në Universitetin e Birminghamit, anëtar i Shoqatës Sociologjike Britanike (Grupit Studimor Weber), dhe anëtar i bordit të disa revistave shkencore, përfshirë revistën ‘Celebrity Studies’, që botohet nga Routledge. I specializuar për Modernizëm, Alpion boton kryesisht për sociologjinë e fesë, suksesit, mediave dhe nacionalizmit. Ai konsiderohet nga kritika si autori më autoritar për Nënë Terezën në gjuhën angleze. Librat e Alpion janë botuar në anglisht dhe italisht në Angli, Amerikë, Kanada, Itali, Indi dhe së shpejti në Irlandë. Studimet e tij janë botuar në disa revista të mirënjohura shkencore. Dy dramat e Alpion janë vënë në skenë me sukses në një numër qytetesh në Angli në vitin 2002, 2006 dhe 2008. Aktualisht, Alpion po studion errësirën shpirtërore të Nënë Terezës në kontekstin post-modernist.
Botimet kryesore të Alpion janë: ‘Mother Teresa: Saint or Celebrity?’ (Routledge 2007; Routledge India 2008; Salerno Editrice 2008), ‘Encounters with Civilizations: From Alexander the Great to Mother Teresa’, (Transaction Publications 2011), dhe ‘If Only the Dead Could Listen’ (Globic Press, 2008). Shkrimet e tij për aspekte të ndryshme të politikës, kulturës dhe identitetit në kontekstin e Britanisë së Madhe, Ballkanit, Indisë dhe Lindjes së Mesme janë botuar në nje numër gazetash përfshirë ‘The Guardian’, ‘The Middle East Times’, ‘The Birmingham Post’, ‘The Hürriyet Daily News’ dhe ‘Hindustan Times’. (Bisedoi:Keze ZYLO)

Genc Tukici , per vete dhe babane…

July 30, 2014 by dgreca

Bisedë me pianistin e shquar shqiptar Genc Tukiçi:Babai im Ibrahim Tukiçi më ka mësuar të përqafoj energjinë universale dhe me anë të forcës shpirtërore ta shpreh në muzikë…/
Artisti i shquar shqiptar Genc Tukici që me lojën e gishtave të tij duket sikur bën balet mbi tastierën e pianos ka magjepsur mijëra e mijëra artdashës në koncertet që ka dhënë në shumë vende të botës. I lindur në një familje artistësh si i biri i Ibrahim Tukiçit i cili ishte një intepretues i shkëlqyer i muzikës klasike dhe popullore medoemos që kjo kulturë muzikore do të ndikonte në botën shpirtërore të Genc Tukiçit.

Ju ftoj të ndiqni bashkëbisedimin me një artist dhe pianist të mirënjohur dhe me siguri që nuk do të lexoni një intervistë të zakonshme, por në vend të bisedës do të dëgjoni tingujt në tastierë luajtur mjeshtërisht nga një pianist shqiptar që është bërë pjesë e qenies së tij.

Z.Genci cili ka qenë koncerti i parë dhe në çfarë moshe keni dalë për herë të parë në skenë?
Koncerti i parë më kujtohet, ka qenë në koncertet e Majit në Teatrin e Opéras dhe të Baletit në Tiranë, kam qenë 6 vjeç.
Cilat kanë qenë marrëdhëniet tuaja me këngëtarin e famshëm Ibrahim Tukiçin si biri i Tij dhe sa ka ndikuar si prind dhe pedagog në edukimin muzikor dhe estetik të botës suaj?
Babai im i nderuar ka qenë dhe është akoma sot personi më i rëndësishëm në formimin tim si muzikant, por edhe si njeri, roli i tij është determinant në jetën time. Ai më ka mësuar të përqafoj energjinë universale dhe me anë të forcës shpirtërore ta shpreh në muzikë, të jem modest dhe ti dua njerzit dhe natyrën, të dua jetën, të dashuroj pafund…
Po me vëllain tuaj këngëtar, kompozitorin e mirënjohur David Tukiçin a mund të tregoni displinën artistike qe ju edukoi babai juaj dhe a ka pasur momente dëshpërimi kur keni qenë fëmijë që në vend të lojnave si moshatarët tuaj merreshit me mësimin e muzikës dhe të instrumenteve?
Davidi,vëllai im i madh, miku im më i mirë, koleg serioz, partener, muzikant i shkëlqyer, personalitet sensibël dhe vullkanik, të dy admirues të futbollit. Më kujtohet që falë disiplinës dhe rigorozitetit që babai na ka imponuar që në fëmijëri, shpesh herë kur luaja Bach apo Bethoven, lotët më ridhnin ndër faqe, teksa dëgjoja shokët e mi që luanin futboll… Pak kohë më pas, loja më e mirë për ne u bë muzika. Në të ne gjenim gjithçka, gezimin, vuajtjen, madhështoren, hyjnoren, sarkazmën, ironinë, dashurinë, pasuri e rrallë për një fëmijë, trashëgimi e paçmueshme nga Baba…
A mendoni se pasurinë muzikore që ju ka lënë Ati juaj dhe shtëpinë e tij ta ktheni në një Muze për të gjithë artdashësit e Tij, sepse shpesh ndodh që njerëzit që kanë lënë gjurmë në shumë fusha ikin, ikin pakuptuar dhe ndodh që i mbulon pluhuri i harresës nga qeveritë e ndryshme?
Në respekt për peindërit tanë ne e kemi lënë shtëpinë tonë ashtu siç ishte kur ata ishin në jetë bashkë me ne. Por kjo është e lidhur me ne, fëmijët e tyre, ndërsa, mendoj se trashëgimia më e mirë për një muzikant është të lerë gjurmë në mendjen dhe shpirtin e njerëzve, ky është muzeu më i mirë, një muzikant i vërtetë reziston në kohë.
Në çfarë vendesh keni dhënë koncerte dhe cilët kanë qenë partnerët kryesorë dhe repertori tuaj?
Kam luajtur në Europë, Azi, Afrikën e Veriut si dhe në Amerikë, por kjo është vetëm një panoramë gjeografike, me kohë kam kuptuar që muzika nuk ka kufi. Kam pasur shumë partenerë të ndryshëm, muzikantë nga e gjithe bota, kemi folur të njejtën gjuhë, kemi folur muzikë, por parteneri me i rëndësishëm për mua është vêtë muzika.
Ju jetoni në Francë si muzikant, artist, cilat janë kontaktet tuaja me diasporën shqiptare në Francë dhe si ndiheni përballë kolegëve francezë, pasi ju ecët në gjurmët e muzikës shqiptare dhe ABC-n, tingullin hyjnor të saj e dëgjuat në shkollat e muzikës shqiptare?
Unë jetoj dhe punoj në Paris, ku niveli dhe kontributi i muzikantëve shqiptarë është i konsiderueshëm, vërtetë unë jam diplomuar në shkollën shqiptare dhe mund të thèm me bindje që vertetë Shqipëria është vend i vogël, por me një shkollë muzike të nivelit ndërkombëtar që për nga cilësia si dhe tradita e shkurtër, por e ngjeshur, nuk i len gja mangut dhe shkollave ma të mira në botë, për këtë jam shumë krenar….
Po në Amerikë keni plane për koncerte dhe si konkretisht?
Po, kam disa projekte për të luajtur në Amerikë dhe veçanërisht në New York, por akoma datat nuk janë preçize…
Cilat janë projektet tuaja në të ardhmen?
Aktualisht jam duke kompozuar një pjesë për soprano dhe piano me titull “Soprano Folle”, që do të luhet në Paris në sezonin e ardhshëm. Nga shtatori děri në dhjetor do të kem koncerte me Inva Mulën dhe Ermonela Jahon në Paris dhe në Londër, në shtator në Prishtine dhe në nëntor në Tiranë. Kështu mbyllet 2014-ta.
Si muzikant çfarë do t’u sugjeronit prindërve të rinj që kanë dëshirë t’ju mësojnë fëmijëve të tyre pianon, cila është mosha më e përshtatshme?
Do t’ju këshilloja çdo princip të drejtë për fëmijën drejt muzikës dhe pianos jo vetëm si një zbavitje e thjeshtë, por si një instrument që po fillove me pak rigorozitet, hap një dritare për fëmijën nga ku mund të shohë me sytë e zemrës shumë larg dhe pa kufi, fantastike apo jo? Sa më shpejt aq më mirë, por mosha më e mirë është ajo kur ti fillon dhe e don muzikën…
Diçka për familjen tuaj?
Në familjen time çdo gjë sillet rreth muzikës. Pianoja është piestare e familjes, bëhet muzikë pa orar, nga mëngjesi děri natën vonë. Muzika është ushqim shumë i mirë, nuk të shëndosh, të mban élégant dhe në formë…
Faleminderit për intervistën,
Faleminderit dhe juve!

Bisedoi Keze Kozeta Zylo
New York

Rekordet Guinnes të Saimir Stratit

July 26, 2014 by dgreca

Nga Flora NIKOLLA/
Tiranë, 26 Korrik-ATSH/.- Këtë herë Saimir Strati, pjesë e Albanian Excellence, ka zgjedhur të realizojë në mozaik , “Mollën e Adamit”, me material të riciklueshem, pipa plastike. “Imazhi është një simbol mëkatar siç është molla e kafshuar dhe brenda saj do të jetë i vizatuar i gjithë globi, me bukuritë dhe veçantitë e tij. Qëllimi im nuk është thjesht marrja e çmimit Guinness, por përcjellja e një mesazhi të qartë për rëndësinë dhe mbrojtjen e mjedisit ku jetojmë”, është shprehur Strati së fundmi.
Për veprën e këtij viti, Strati, ka punuar rreth 16 orë në ditë në lulishten kryesore të qytetit të Fierit. Mozaiku ka sipërfaqen më të madhe në botë, rreth 30 m2, per te cilin, artisti i shtate çmimeve, Guinness, ka përdorur rreth 150 mijë pipa plastike, ngjitës etj.
Strati tregon se kjo është një teknikë e pa realizuar më parë në botë dhe është një kategori e re brenda rekordeve Guinness. Ceremonia e çertifikimit të rekordit më të ri në botë “GUINNESS” (mozaiku më i madh me pipa, realizuar nga artisti me famë botërore Saimir Strati do të organizohet sot pasdite nën kujdesin e veçantë të kryetarit të Bashkisë Fier Z. Baftjar Zeqaj.
Për Saimir Stratin, mozaikët e antikitetit janë një mrekulli e vërtetë dhe ai e quan veten me fat që ka marrë pjesë në restaurimin e tyre. Dashuria për mozaikun si art elitar ka nisur pikërisht në Apolloni. Atje i befasuar nga mozaikët antikë të realizuar 3500 vjet më parë, vendosi që krijimtarinë e tij ta prezantonte nëpërmjet mozaikëve. Kësisoj Apollonia mbetet origjina e tij artistike. Pasioni per mozaikët dhe dëshira për ti ngritur në nivele bashkekohorë kanë qënë bashkëudhëtarët e Saimir Stratit. Ka ekspozuar vazhdimisht krijimet e tij brënda dhe jashtë Shqipërisë, në muze dhe galeri anembanë globit, duke u bërë anëtar gjithashtu i Organizatës Britanike të Mozaikut Modern (BAMM), si dhe pjestar i Kongresit Ndërkombëtar të Mozaikut Modern. Por ai do të lidhte jetën artistike me Librin e Rekordeve Ginness shumë i famshëm në botë, sepse brënda tij janë të regjistruar njerëzit dhe fenomenet më të cuditshme te globit. E kanë ëndërr miliona e miliona njerëz të jenë pjesë e këtyre rekordeve. Kjo ëndërr e shtyu artistin fierak të tentonte dhe t’ia dilte me sukses. Por, fillimi ishte shumë i vështirë, jo përsa i përket teknikave , por nga atmosfera tejet skeptike që e rrethonte. Askush nuk besonte se Shqipëria mund të ishte pjesë e Rekordeve Guinness, tregon Strati në këtë intervistë , duke thënë se , kur vendosi një Rekord Guinness për Shqipërinë theu një tabu për skeptikët. Ai thotë se , të krijosh kategori të reja brënda Rekordeve Guinness është një kënaqësi dhe përgjegjësi e madhe. Të sjellësh për herë të parë në historinë e njerëzimit një teknikë artistike të pa realizuar ndonjëherë, kërkon shumë guxim, përqendrim dhe jashtëzakonisht shunë e madhe. Ndoshta kjo është arsyeja që ai thotë se tashmë veprat e tij janë historia Saimir Stratit.
Jeni artisti i mozaikëve ,ndërsa karrierën e nisët duke bërë restaurime të mozaikëve në vënde arkeologjike si Bylis,Amantia dhe Apoloni. Si vjen në kujtimet tuaja ajo kohë?
Kanë kaluar shumë kohë, por kujtimet janë ende të gjalla.Mozaikët e antikitetit janë një mrekulli e vërtetë dhe unë e quaj veten me fat që kam marrë pjesë në restaurimin e tyre. Dashuria ime për mozaikun si art elitar ka nisur pikërisht në Apoloni. I befasuar nga mozaikët antikë të realizuar 3500 vjet më parë, vendosa qe krijimtarinë time ta prezantoja nëpërmjet mozaikëve. Kësisoj Apolonia ngelet origjina ime artistike.
Viti 1985 lidhet me ekspozitën e parë tuajën në Fier ,ekspozitë në Galerinë e arteve të këtij qyteti.
Në atë kohë isha shumë i ri dhe një artist pa përvojë. Në ekspozitën e përbashkët që hapej në fundvit do të prezantohesha me një mozaik me dimensione të vogla. Ishte nga të parët mozaikë artistik që unë kisha realizuar. Ishte kënaqësi e madhe për mua , kur organizatorët pranuan ta ekspozonin. Gjithmonë i kujtoj me emocion ato momente dhe me respekt organizatorët. Ky do të ishte fillimi im artistik.
Cilat ishin aktivitetet tuaja të këtij lloji më pas?
Pasioni per mozaikët dhe dëshira për ti ngritur ata në nivele bashkekohorë kanë qënë bashkëudhëtarët e mi. Kam ekspozuar vazhdimisht krijimet e mia brënda dhe jashtë Shqipërisë, në muze dhe galeri anembanë globit, duke u bërë anëtar gjithashtu i Organizatës Britanike të Mozaikut Modern (BAMM), si dhe pjestar i Kongresit Ndërkombëtar të Mozaikut Modern.
Por fama e Saimir Stratit prej kohësh nuk janë më ekspozitat,por rekordet Guinness
Libri i Rekordeve Ginness është shumë i famshëm në botë, sepse brënda tij janë të regjistruar njerëzit dhe fenomenet më të çuditshme te globit. E kanë ëndërr miliona e miliona njerëz të jenë pjesë e këtyre rekordeve. Kjo ëndërr më shtyu mua të tentoja dhe t’ja dilja me sukses. Por, fillimi ishte shumë i vështirë, jo përsa i përket teknikave , por nga atmosfera tejet skeptike që më rrethonte. Askush nuk besonte se Shqipëria mund të ishte pjesë e Rekordeve Guinness. Kështu në fund unë vendosa një Rekord Guinness për Shqipërinë dhe theva një tabu për skeptikët.
Zgjodhët një emër të madh, Leonardo Da Vinci dhe punuat duke përdorur pikërisht gozhdë,rreth 400 kg të tilla
Rekordet Guinness konsistojnë në dimensionet gjigande, kështu që unë për rekordin tim të parë , Mozaikun më gjigand në botë realizuar me gozhdë, do të zgjidhja një njeri gjigand , si Leonardo Da Vinci.
Dhe vetëm një vit më vonë, në vitin 2007 , një tjetër përpjekje juaja rezultoi përsëri e suksesshme. Por këtë radhë në rol ishin kruarëset e dhëmbëve.
Një nga kushtet e Rekordeve Guinness është se materialet e përdorura duhet të jenë industriale dhe kjo është arsyeja pse unë përdor materiale lehtësisht te gjendshme në treg, për të krijuar rekordet Guinness.
E nëse do të numërojmë nuk janë pak , por 7 rekorde Guinness .Çdo të thotë kjo per ju dhe si do ta përcaktonit këtë art të veçantë ?
Të krijosh kategori të reja brënda Rekordeve Guinness është një kënaqësi dhe përgjegjësi e madhe. Të sjellësh për herë të parë në historinë e njerëzimit një teknikë artistike të pa realizuar ndonjëherë, kërkon shumë guxim, përqendrim dhe jashtëzakonisht shumë punë.

Keni krijuar tashmë një emër artistik dhe duke të qëndruar tek këto vepra, kë do të veçonit?
Tashmë veprat e mia, janë historia ime. Nuk më pëlqen të bëj diferencime.
Pra keni arritur të krijoni një histori suksesi dhe dinjiteti.Sipas jush cili është çelësi per të pasur një emër dinjiteti dhe suksesi edhe matanë kufijve të vendit tënd ?
Do ta përkufizoja me dy fjalë : “Të gjithë duan, por, duhet të dish të duash”
Materialet dhe teknikat që ju përdorni ju dallojnë jo pak, jeni edhe tradicional edhe bashkëkohor në qasjet tuaja…
Në fakt këtë e dëgjoj shpesh, por duhet t’ju kujtoj se materialet me të cilat unë realizoj veprat e artit janë shumë të thjeshta, ndërsa idetë të veçanta.
Sot gjithmonë e më shumë shikojmë se si arti po industrializohet, por une bëj të kundërtën : me materiale industriale krijoj art.
Thuhet për Stratin që është dhe një piktor artist i frymëzuar nga muzika në krijimin e shumë mozaikëve . Cila është kjo lidhje dhe në çfarë ka rezultuar ajo ?
Muzika për mua është oksigjen që hyn nga veshët, ndërsa mozaikët janë muzika e syve.
Është një vepër e titulluar “Vajza e detit”, cila është lidhja me legjendën nga Vlora?
Mozaiku është realizuar me gurë të mbledhura në bregdetin e Vlorës dhe si motiv është bazuar në vargjet e një kenge, ku gruaja një burri në kurbet ëndërron të kalojë detin , për të qënë pranë tij.
Me detin unë kam marrëdhenie shumë të mira, sepse i hedh dëshirat dhe ai më sjell idetë.
Emri i Stratit është po kaq i njohur edhe në Kosovë e Maqedoni,cilat janë aktivitetet atje ?
Kam shumë miq artistë në Kosovë dhe Maqedoni. Kemi krijuar prej vitesh miqësi dhe marrëdhenie të shkëlqyera.Asnjëherë nuk refuzoj të shkoj sa herë më bëhen ftesa për mgjarje artistike.

Pse realizimi i një molle së fundmi ?
Imazhi është një simbol mëkatar siç është molla e kafshuar dhe brenda saj do të jetë i vizatuar i gjithë globi, me bukuritë dhe veçantitë e tij. Kam patur vazhdimisht dhe vazhdoj ta kem mbështetjen e kryetarit të Bashkisë së Fierit. Së bashku zgjodhëm modelin e veprës. Qëllimi im nuk është thjesht marrja e çmimit Guinness, por përcjellja e një mesazhi të qartë për rëndësinë dhe mbrojtjen e mjedisit ku jetojmë”
Planet dhe idetë e Saimir Stratit ?
Brënda meje ka shumë ide të reja dhe unë mundem ti realizoj ato. Nëse ka sfida, unë do të jem aty.
Si e konsideroni iniciativen e Albanian Excellence në prezantimin e historive të suksesit shqiptar në botë ?
Do ta falenderoja Albanian Exellence për përzgjedhjen dhe gjithashtu per këtë prezantim të intelektualëve dhe artistëve të qytetit të Fierit, të cilët janë të shumtë dhe do të dëshiroja t’i përshëndesja me respekt.(Kortezi ATSH)

Zhani Sulioti-Ju rrëfej si e dehu, babai im, Hrushovin me raki mani…

July 26, 2014 by dgreca

Intervistë me vajzën e Artistit të Merituar dhe Tenorit të Shquar korcar-Piro Sulioti/
Bisedoi:Raimonda MOISIU/
Artist i Merituar, Tenor i Shquar korcar, tashmë i ndarë nga jeta, Piro Sulioti, lindi në qytetin e Korcës, në një lagje tipike autoktone korcare, me tinguj serenatash dhe motive nga muzika e lehtë korcare, -në shtator të vitit 1924-ër. Diku aty rreth moshës 20 vjeçare nisi të këndojë tek anketat muzikore të Radio Korcës, dhe ka qenë pjesëmrërrës në të gjitha aktivitetet kulturore, që organizoheshin në qytetin e Korcës, vecmas atë kohë, për artistët e rinj. Ende në moshë të re, largohet nga Korca, dhe shkon me studime në degën e infermierisë, Tiranë, ku diplomohet si ndihmës- mjek. Aty aktivizohet në aktivitete të ndryshme muzikore dhe kulturale, dhe shumë shpejt u bë i njohur në të gjithë vendin, si një këmgëtar i ri nga Korca. Përvec serenatave edhe këngëve ushtarake që artisti korcar Piro Sulioti këndonte, tek asambli ushtarak, ai bie në sy të kompozitorëve të shquar për vokalin e tij të pastër e të kthjellët, dhe më 1954 –ën, kompozitori Kristo Kono do i besonte rolin kryesor të Operetës së parë Shqiptare “ Agimi”, në rolin e “Sokolit”. Rreth këtyre viteve, për dekada do të interpretonte këngët karakteristike korcare dhe arriti të bëhej një nga tenorët kryesorë të Grupit Karakteristik dhe historic, “Lira”, të Korcës, rol që e ruajti deri në fund të jetës së tij. Më pas do të sillte në dritë një buqetë me këngë popullore korcare, (shumica e tyre ende nuk janë kënduar) dhe do të vlerësohej me Cmime të ndryshme nëpër Festivale dhe Anketa muzikore të asaj kohe. Do të këndonte edhe para udhëheqjes së lartë të shtetit socialist, për Enver Hoxhën dhe për udhëheqësit e tjerë të asaj kohe. Ishte këngëtari i vetëm shqiptar që rreth viteve ’60-të, këndoi para Hrushovit në vizitën që ai bëri në qytetin e Korcës. Artisti korcar nuk e “dehu” udhëheqësin sovjetik, vetëm me serenatat, këngët popullore korcare dhe këngët ruse, por e dehu edhe me raki mani Hrushovin, sa do i vinte qeleshen në kokë atij, në qejf e sipër, një lloj “qejfi”, që vetëm këngëtarët gazmorë e të talentuar të Korcës dijnë ta ndezin. Në vitin ’68-ë udhëtoi me Ansamblin e Këngëve dhe të Valleve, krahas legjendës të muzikës shqiptare, ikonës, artistes Vace Zela, dhe me artistë të tjerë në Kinë, për të kënduar para Mao-Ce-Dun-it etj. Në vitin 1978-ë, Piro Sulioti do vleresohej me Cmimin -Artist i Merituar. Inamorimi edhe pasioni për pentagramin, e bëri që të kthejë muzikën edhe artin në një traditë familjare. Djali i tij është Tenor i Famshëm Gjergji Sulioti, gjithashtu edhe vajza Zhani Sulioti, personazhi i kësaj interviste, është mësuese muzike. Serenatat korcare edhe muzika karakteristike korcare, kurrë nuk u ndanë prej Piros, ishin gjithmonë miq duke e shoqëruar atë, deri në momentet e fundit, madje edhe kur sëmundja edhe pleqëria e kishin dobësuar, ai vazhdonte të këndonte.Një jetë që i ngjan një romani apo drame në sprovën e udhëtimit të trishtë e të bukur të jetës. Një rrëfim klasik për një gjeni klasik të artit e të muzikës, për Artistin e Merituar, Tenorin e Shquar korcar, Piro Sulioti, vjen në këtë intervistë nga vajza e tij, znj. Zhani Sulioti. Artistit korcar i ka pëlqyer gjithmonë të luajë me muzikën, herë me serenatën, herë me këngët e lehta, herë me ato populloret dhe herë në Opera, duke dhënë përmes lidhjeve të tyre mesazhe për të tashmen, ruajtjen e vlerave muzikore të traditës dhe kulturës shqiptare. Për më shumë ndiqni intervistën.
***
INTERVISTA/
-Së pari ju falenderoj, që pranuat të jepni këtë intervistë, për të risjellë në kujtesë Artistin e Merituar, një nga tenorët më të shquar të muzikës shqiptare, Piro Sulioti, i ndarë tashmë nga jeta. Si ndjeheni për këtë intervistë- e ndjeni homazh apo një përcjellje të vlerave qytetare, kulturore e historike të Korcës sonë?

Do të dëshiroja t’ju falenderoj përzëmërsisht, për mundësinë që më ofruat, të kujtoj e sjell në vëmendjen e publikut artdashës korcar dhe gjithë shqiptarëve, meritat edhe vlerat e babait tim, që shumica e pushteteve shkojnë e vijnë, por e kanë lënë në harresë, Tenorin e Shquar të grupit historik “LIRA”, të Korcës, sikundër e theksoni edhe ju në pyetjen përkatëse, Artistin e Merituar, Piro Sulioti. Artisti korcar dhe ati im, Piroja, është ndarë vetëm fizikisht nga jeta, se për ne birin dhe bijat e tij, familjarët e e shumtë, ai është këtu, mes nesh. Nga vokali, nga serenatat, nga këshillat, dhe sidomos nga humori i tij plot sqimë, hare dhe i spikatur që e shoqëroi një jetë të tërë. Sigurisht, kjo intervistë është homazh dhe requiem, sepse një artist si Piro Sulioti, me vlerat e tija të jahstëzakonëshme nuk mund të lihet në harresë. Ai na ka lënë një pasuri të madhe artistike. Nuk e ekzagjeroj edhe po të thoja me plot bindje e gojë, se është i pazvëndësueshëm.

– Familja Sulioti është një familje autoktone qytetare dhe intelektuale korcare. Cilat janë kujtimet tuaja që nga fëmijëria, si u gjend Ati Tuaj, tenori i shquar Piro Sulioti në rrugën e bukur të artit të muzikës? E pati të trashëguar genin muzikor, apo ishte dhunti e tij?

Normalisht, që do kishte njëtrashëgimni familjare, fakt që rruhet me fanatozëm deri në ditët e sotme, te familja Sulioti dhe pasardhsit e saj. Ashtu si tenor i mirënjohur, vëllai im Gjergji Sulioti dhe unë, personalisht, nipërit dhe mbesat, vazhdojmë me përkushtim talent dhe dashamirësi, traditën familjare muzikore. Kujtime pa fund nga babai im, por edhe nga shumë qytetarë të tjerë të Korcës sonë, sidomos artistë, që kishin marrëdhënje me babain dhe familjen tonë. Piroja e ka pasur pasion muzikën që në fëmijërinë e tij. Ka nisur të këndojë me shokët që në moshë të hershme, dhe vazhdoi të jetë pjsëmarrës aktiv në anketat muzikore te Radio Korca dhe arriti deri në skenat e Kinës me ansamble të ndryshme të vendit. Gjithashtu, deri në fund pothuajse të jetës së tij, mbeti një nga tenorët kryesorë të Grupit karakteristik të Korcës, të famshmin “LIRA” .

-A mund të na përshkruani momente nga eksperienca e tij?Kur ka filluar të këndojë ?Cila ështëkënga e parë që ka kënduar?

Ka filluar të këndojë qysh herët, sikundër e theksova më lart, por si këngëtar amator fillon tënjihet afro viteve ’40-ë. Fati i babait tim, ishte që këndonte në shumë repertorë, si; serenata, këngë të muzikës së lehtë, këngë popullore, këngë të huaja, por edhe këngë lirike nga Opera. Këngët e para të tij, vecmas ato që patën sukses të madh, dhe interpretohen ende edhe sot (por jo ai lloj interpretimi i babait tim), ka qenë“Jorgjica”, “I pabesë”, “Dje mbrëma” etj.

-C’mund të na thoni për influencat e tij muzikore në muzikën e lehtë, popullore dhe serenatat? Po në opera?

Për muzikën lirike më 1954-ën, i madhi Kristo Kono do i besonte rolin kryesor të “Sokolit” tek opereta e parë shqipe “Agimi”, e cila pati një sukses të jashtzakonshëm. Madje, atë rol historic, ma dedikoi mua, bijës së tij, që sapo kisha lindur. Por, muzika lirike ende s’kishte hedhur rrënjët tek kultura e vendit, shkak që largoi shumë artistë midis tyre edhe Piron. Këngët popullore i këndonte zakonisht nëpër dasma edhe nëgëzime familjare, duke mbajtur kështu, gjallë, traditën e qytetit. Sa për këngët e lehta edhe serenatat ato ishin gjith’ jeta e tij, nuk i ndau kurrë nga vetja, ishte gjithmonë në formë për t’i kënduar cdo cast.Kujtoj ditët e fundit të jetës të tij, aty në shtratni shtrirë këndonte gjithmonë serenatat e veta. Ashtu si atëhere me të njëjtin ritëm, por me vokal të dobësuar nga pleqërija.

-Ati Tuaj është i njohur kryesisht si një nga tenorët kryesorë të Grupit karakteristik korcar “Lira” dhe si një adhuruese e hershëme e tij, vija re një mirëkuptim mes dinamikës së muzikës, të kënduarit dhe interpretimit emocional, e cila u jepte fuqinë e tingujve, melodisë së serenatave, të këngëve popullore, të lehta, baladat apo ato me ritëm ushtarak. C’mund të na thoni për këtë?

Piroja kishte një emocion të jashtëzakonshëm përsa i përket këngës dhe muzikës në tërësi. Për cdo këngë frymëzoheshe ndryshe, nuk edi se si arrinte të interpretonte gjithmonë në bazë të frymëzimit. Cuditërisht i ndryshonte mimika e fytyrës, qëndrimi në skenë, etj. Buzëqeshja ose trishtimi vizatoheshin dhe rrezatonin tek publiku.Adhuronte gjithmonë duartrokitjet edhe gazin e publikut. Dashuria për serenatat edhe qytetin e lindjes, Korcës, e bëri që t’i këthehej, “Qytetit të Ëndrrave”, dhe të mos vazhdonte karrierën në Tiranë. Shprehej gjithmonë, që;- “serenatat me Korcën, janë si peshku me ujin. Nuk mund të rrojë jashtë tij”.

– Në televizione të ndryshme e rrjete sociale qarkullojnë këngë dhe filmim të arkivave, të koncerteve që tenor i shquar Piro Sulioti ka dhënë brenda e jashtë atdheut. C’mund të na thoni për këtë?

Është një pjesë e vogël e tyre, sepse shumica gjendet e mbuluar nga “pluhuri i harresës”tek arkivat e ndryshme të radios e të televizionit. Normalisht, që pjesa më e madhe, nuk është e filmuar ose e incizuar, sepse atëhere, ka qenë një tjetër kohë, shtypi i shkruar dhe media vizive puthuajse kanë qenë inekzistente, kështqë producenti ishte vet artisti ose shteti. Për dekada vitesh tëra, koncertet që babai dha në Jugosllavi, në Greqi, në Kinë, në Bashkimin Sovjetik, në Rumani, etj., ishin të bllokuara për hatër të sistemit socialist të vendit. Por të gjitha këto, babai na i kaloi në memorje dhe ne nuk i harrojmë kurrsesi shumicën e aktiviteteve apo të historive të ndryshme të tij.

-Cilat kanë qënë koncertet dhe takimet me personalitete të rangut të lartë, që i patën lënë më shumë mbresa, Atit Tuaj? Ndonjë eksperiencë të vecantë gazmore apo të trishtë, ju ka treguar babai?

Babai im ka dhënë koncerte para shumëpersonaliteteve të rangut të lartë të sistemit dhe rregjimit të kohës, kur arti dhe muzika bënin shumë për realizmin socialist, miqësinë sovjetiko-shqiptare, dhe revolucionin kulturor kines. Ka dhënë dhjetra koncerte për Enver Hoxhën, për Mehmet Shehun, për Ramiz Alinë, për Mao-Ce –Dun-in, Hrushovin etj. Eksperiencat gazmore e të trishta që ai na rrëfente ishin pothuajse të përditëshme dhe vija re si artist në shpirtv e talent, babai i ndjente dhe i vuante më shumë se kushdo tjetër. Më kujtohen historitë me humor që tregonte nga Kina, mallëngjimi edhe përlotjet në Kosovë, por edhe shumë raste të ndryshme për kolegët e tij këngëtarë.

– Kam dëgjuar dikur të flitej për Atin Tuaj dhe artistin korcar, Piro Sulioti, se aty rreth viteve ’60 -ë për vizitën e Hrushovit në Korcë, ai jo vetëm këndoi para tij këngët e famëshme ruse por edhe në qejf e sipër kërceu me të. A mund të na i përshkruani atë moment? A pati kritika më pas apo vlerësime?

Ky episode, në fakt ështëshumë i vecantë, interesant e tejet mbresëlënës, por edhe për vetë “bujën” që bëri atë kohë, sa përflitej për një kohë relativisht të gjatë mes vetë artistëve dhe publikut korcar. Vizita Hrushovit në Shqipëri në qershor të 1959-ës, ishte një nga vizitat më të rëndësishmet për sistemin e kohës. Organizatorët e një koncerti special për nder të tijnë ditën e fundit të qëndrimit të Hrushovit në Shqipëri, thirrën Piron për të kënduar aty në atë concert. Babai e përshkruante Hrushovin shumë njeri të thjeshtë edhe gazmor me aq sa ai komunikoi dhe e njohu atë Hrushovi pasi hëngri peshkun ‘krap” të porositur nga vetë ai, piu edhe rakinë e manit, u bë cakërqejfdhe nisi të kërcejë vallen karakteristike ruse me babain, kur Piro për një moment ekzaltimi ia rrëmben një valltari qeleshen dhe ja vendos në kokë Hrushovit. Ndërsa kërcenin të dy të përqafuar dhe Hrushovi me qeleshen shqiptare në kokë qeshte e thërriste; “ Spasiba, spasiba”! Ky ishte një veprim i pa papritur dhe befasues për zyrtarët e kuadrot e partisë. Një pjesë e tyre u alarmua, duke kërcënuar Piron për dënime të mëtejshme. Por u desh ndërhyrja e Enverit persoanalisht, që shmangën peripecitë dhe pasojat politike për babain.

–A ka shkruar poezi apo tekste këngëshdhe serenata Ati Tuaj?

Jo babai nuk ka shkruar poezi apo tekste këngësh.Piro ka ndihmur poetët dhe kompozitorët, thjesht nga eksperienca e tij si këngëtar, por nuk mund të them se ka qenë poet. Serenata, mund të them -po –se shkruanin dhe u këndonin cupave korcare, gjith’ meshkujt e dashuruar të Korcës, dhe ma merr mendja, që brenda tyre është edhe babai im. Më 1967-ën nisi të shkruajë një roman, (diku e kam ruajtur), por që nuk e mbaroi kurrë.

-Përpos portretit dhe staturës intelektuale, por edhe talentit e kontributit të tij në muzikë, ai i keni mbledhur ato në CD-apo album? Nëse po, cili është roli hulumtus i tyre?

Këtu më jep mundësinë të hap një tjetër cështje madhore për diskografinë shqiptare. Në shumicën e rasteve, këngët, koncertet, filmimet etj. janë siundër përmenda edhe më lart, janë të arkivuara dhe as kush nuk mund t’i marrë. Kjo më duket vëertet absurd, sepse edhe autori vetë nuk mund t’i tërheqë nga arkivi. Shumica e këngëve janë në “errësirë”, se askush nuk merr krajon, guximin dhe inisiativën që këto pjesë të cmuara të kulturës shqiptare të dalin në dritë, për të parë për të parë jo vetëm këtë trashëgimi dhe identitet të artit e muzikës shqiptare, por edhe dritën që ato kanë lënë pas për brezat e ardhshëm, për kulturën dhe historinë e saj, qoftë qytetare korcare por edhe kulturës shqiptare në ytërësi.Vërtet nuk ndjehem mirë për këte dhe me vjen shumë, se babai im, Piro u mundua për vite të tëra, por arriti vetëm të mbledhë dy copë. Shumica e tyre janë bërë ilegalisht ne CD-i në treg, pa u ditur të drejtat e autorit dhe pa marrë lejë nga askush. Unë ju bëj thirrje: Ju lutem, na jepni ato që i përkasin babait tonë!

–Cili është mesazhi tuaj në vlerësimin e mosharresën e vlerave të tilla?

Vlerësimet, janë subjektive, vijnë dhe ikin me kohën, modën, rregjimin etj dhe boshllëqet duhet t’i zgjidhim, traditën, ta vazhdojmë dhe të përhapim sa më shumë kulturë e muzikë. Artistët duhet të inkurajohen jo vetëm për të identifikuar artin, kulturën muzikën dhe zgjidhjen e situatave jo të këndshme në dëm të artit, traditës e trashëgimesë kulturore e muzikore. Për këtë nuk duhet të kemi as frikë, as zemërim, as xhelozi . Duhet të kemi urtësi ashtu sikundër kanë pasur kjo elitë e shquar e brezit të artë të artistëve që nga Vace Zela, Ramiz Kovaci, Avni Mula, Gaqo Cako, Kristo Kono, Piro Sulioti, etj, etj, ndjesë po nuk kam përmendur ndokënd se janë shumë. Të përmendim, të sjellim në vëmendje dhe të kujtojmë historinë dhe ikonat e artit për art, -dhe jo për treg. Të mundohemi të bindim shoqërinë shqiptare dhe trupat e ndryshme të muzikës për drejtësi artistike. Dhe jo vetëm kaq! Të mos harrojmë se dikur në këtë vend ka pasur artistë, që kanë shkrirë shpirtin, vrullin, talentin dhe dëshirën, vetëm për një duartrokitje, për një buzëqeshje, për një dinjitet, pa klipe, pa menaxhere, pa intervista, pa social media, dhe studio me aparatura, jo për tregëti –por për të bërë histori-Dhe ia dolën! Ata bënë historinë!

Bisedoi:Raimonda MOISIU

Gjoke Deckaj: Ju tregoj tmerret e familjes sime ne kampet e Enver Hoxhes

July 6, 2014 by dgreca

Deshmia ekskluzive per Gazeten “Koha Jone” e shqiptaro-amerikanit, Gjok Pjeter Deckaj, me origjine nga fshati Kushe i Hotit, i cili pasi provoi kampet e Tepelenes dhe Savres, ne vitin 1954 u arratis nga Shqiperia dhe perfundoi ne SHBA/
Intervistoi Dashnor Kaloci/*
“Nje nate, nje grua e re nga Tropoja e cila priste te lirohej, shkoi naten per te hapur varrin e femijes se saj i cili i kishte vdekur para 8 muajve ne moshen 5 vjecare. Duke hapur varrin me lugen qe hanim supen, ajo fshinte eshtrat me fustanin e saj dhe i thoshte: “Nuk te le nena ketu ty jo”. E shkreta grua, u detyrua t’i thyente eshtrat e te birit me qellim qe t’i fshihte ne rrobat e trupit pa u diktuar nga rojet e kampit, pasi nuk lejohej qe t’i merrte. Ate nate, bashke me te ka qene dhe nena ime duke e ndihmuar dhe me pas ajo mundi t’i merrte eshtrat e te birit dhe t’i varroste ne Theth”. Deshmia e mesiperme e cila duket sikur eshte pjese e ndonje skenari te filmave horror, nuk eshte as me shume dhe as me pak, por nje ngjarje krejt e vertete e ndodhur gjysem shekulli me pare ne kampet e tmerrshme te regjimit komunist te Enver Hoxhes. Njeriu qe e rrefen kete histori tragjike, eshte 62 vjecari, Gjoke Pjeter Deckaj, i cili ka pasur vete fatin tragjik te provonte keto kampe qe porsa kishte ardhur ne jete. Per keto dhe te tjera ngjarje nga jeta e tij, ai rrefen ne kete interviste.
Cila eshte origjina e familjes suaj?
Origjina e familjes sone eshte nga fshati Kushe i Hotit ne Malesine e Madhe. Ne nuk kemi qene familje shume e madhe, por babai im, Mark Pjeter Deckaj, ka qene shume i njohur si burre i urte dhe me emer te madh ne te gjithe ate krahine. Si gjate kohes se Zogut dhe ne periudhen e Luftes, baba nuk eshte perziere fare me politike, por ka qene i njohur si nacionalist dhe patriot.
Po me ardhjen e komunisteve ne pushtet ne vitin 1944, cfare ndodhi me familjen tuaj?
Kur erdhen komunistet ne pushtet, ne nuk na pane me sy te mire, dhe baba, Marku, shihej si njeri i dyshimte. Kjo per faktin se ne vitin 1945, ai ishte mobilizuar forcerisht nga nje repart special i forcave partizane, dhe gjate asaj kohe, duke pare krimet e shumta qe bente ai repart, me arrestime, vrasje, tortura, djegie shtepish etj, kishte fituar nje urrejtje te madhe per ta. Pak kohe pasi u lirua nga ai repart, diku nga viti 1948, babai dhe gjyshi im, Pjeter Deckaj, u arratisen nga Shqiperia.
Si ndodhi arratisja e tyre?
Ate vit, pra ne 1948-en, u arratisen plot 30 vete nga Hoti ne nje dite te gjithe se bashku dhe dolen ne Jugosllavi. Kjo ndodhi pasi nje oficer i postes se kufirit, u shkoi dere me dere dhe i njoftoi te gjithe keta persona se ishin ne liste per t’u arrestuar. Dhe kjo kishte qene e vertete, pasi nje ore pasi ata u arratisen, forcat komuniste u shkuan shtepi me shtepi duke kerkuar per t’i pushkatuar. Nga keta 30 burra, me te njohurit ishin; Prek Gjeto Marku, Nikoll Luc Doka, Mark Doshi Frangaj, Pjeter Gjon Luka etj. Bashke me keta 30 persona, u arratis edhe komandanti i postes se kufirit.
Cfare ndodhi me familjen tuaj pas arratisjes se babes dhe gjyshit?
Une linda me 17 shtator ne 5 te mengjesit (dy jave pas arratisjes se babes dhe gjyshit) dhe ne ora 9, kur nena ime (File Pashk Ademi) ishte akoma me zorre neper kembe, erdhen dhe na moren forcerisht duke na cuar ne burgun e Koplikut. Gjyshja ime shkoi te Kol Maci i cili nderhyri tek komunistet dhe ne na kthyen prape ne fshat. Por nuk na lane me shume se 3 muaj dhe me 23 prill 1949, na internuan ne Tepelene. Ate dite qe ne moren per te na cuar ne Tepelene, baba kishte ardhur afer fshatit me dy shoke te tij, trima, me qellim per te na marre me vete, e me dal ne Jugosllavi. Ai eshte afruar jo me larg se 500 metra nga ne, duke me degjuar edhe mua qe qaja pa pushim, por nuk mundi te na ndihmonte dot. Ata dy shoket i thane: Medet Mark c’ka te bejme? Dhe baba iu pergjigj: Me ngushte nuk e kam pa veten kurre. Kam frike se ma vrasin djalin, prandaj nuk mundemi te nderhyjme. Pas nje udhetimi te gjate ne rruge pa rruge, ne na cuan ne kampin e Tepelenes. Djepi ku isha une ishte duke u rrezuar nga shpina e kalit dhe e ka mbajt Bora e Prek Gjeto Markut, se ndryshe do kisha rene ne gremine. Ne Tepelene gjetem edhe familje te tjera nga Hoti e Kastrati dhe midis tyre edhe 13 prifterinj katolike te internuar. Une kam qene i vogel ne ate kohe, por nena me pas me ka treguar per vuajtjet dhe tmerret e paimagjinueshme qe kemi kaluar aty. Me kan treguar kur u rrita se Kryetari i Kooperatives se fhsatrave per rreth kampit dhe sekretari i partise kishin porositur fshataret e ketyre fshatrave te Tepelenes, qe femijet e tyre ti shanin dhe tu gjuanin me gure te interrnuarve. Dhe ka pas disa raste qe kur ktheheshin nga mali u dilnin perpara fshataret dhe shanin e gjuanin te interrnuarit.

Konkretisht cfare mbani mend nga ai kamp?

Aty vdisnin njerez cdo dite nga uria dhe semundjet, ku me se shumti femije te vegjel. Puna ishte mjaft e rende dhe sfilitese. Te internuarit punonin ne transportim lendesh drusore nepermjet Lumit Vjose dhe kur lumi ishte shume i rrembyeshem, qellonte qe lenda drusore t’i godiste dhe i linte te vdekur ne vend. Nga Gjirokastra aty sillnin qen te ngordhur dhe qelbej i gjithe kampi. Vec ketyre nje tmerr i vertete i kampit te Tepelenes ishte nje kapter me emrin Tomi, i cili i ndiqte vajzat dhe nuset e reja duke i futur forcerisht ne nje magazine per t’i perdhunuar. Mua me kujtohet se kur kam qene 5 vjec, kapter Tomi me mbajti disa minuta ne uje te ftohte, me qellim per t’i bere presion nenes sime. Aq shume zullume beri kapter Tomi me grate e vajzat e internuara, saqe vete komanda u detyrua dhe e hoqi. Nena me lidhte me brezin e djepit tek krevati qe te mos bija, pasi ne flinim ne krevate me tre kate. Here pas here nenen e nxirrnin para te gjithe kampit dhe i shanin baben, Markun, duke thene se ai ishte kriminel e lloj-lloj sharjesh te tjera. Por nena ua kthente duke iu thene: Une e njoh per burre shume te mire. Po kete gje ia benin edhe Bores se Prek Gjeto Markut (Lulaj), por ashtu si nena edhe ajo nuk fliste asnje fjale te keqe per burrin e saj, perkundrazi e lavderonte. Po te mos kishim pasur ndihmen e dajave te mi dhe gjyshes Katrine Prela, te cilet na vinin dhe na sillnin ushqime te thata ne Tepelene, ne do te kishim vdekur urie si shume nga bashkevuajtesit tane.

Cfare kujton ndonje ngjarje tjeter nga ai kamp?

Nje nate, nje grua e re nga Tropoja, (gjyshja e nenes se Gezim Nikes, kengetarit te njohur) e cila priste te lirohej, shkoi naten per te hapur varrin e femijes se saj i cili i kishte vdekur para 8 muajve ne moshen 5 vjecare. Duke hapur varrin me lugen qe hanim supen, ajo fshinte eshtrat me fustanin e saj dhe i thoshte: “Nuk te len nena ketu ty jo”. E shkreta grua, u detyrua t’i thyente eshtrat e te birit me qellim qe t’i fshihte ne rrobat e trupit pa u diktuar nga rojet e kampit, pasi nuk lejohej qe t’i merrte. Ate nate bashke me te ka qene dhe nena ime duke e ndihmuar dhe me pas ajo mundi t’i merrte eshtrat e te birit dhe t’i varroste ne Theth.

Kur u liruat nga ai kamp?

Ne vitin 1954, ai kamp u mbyll dhe ne na derguan ne kampin e Savres ne Lushnje. Bashke me te tjeret dhe nena ime, punonte deri ne brez ne uje ne tharjen e Kenetes se Terbufit. Ne nje rast nenen e sulmuan shume ushunjezat dhe asaj i ra te fiket sapo shoqet e saj e nxoren ne breg duke e ditur te vdekur. Tone Nuthi me kunatat e saj nga Pjetroshani i Bajzes se Kastratit, u perleshen me policet, te cilet donin ta fusnin nenen ashtu gjysem te vdekur me punu ne uje duke i thene: “Coju dhe puno moj kriminele”. Ne ate pune nena punoi plot 3 vjet. Aty nga viti 1956, nje dite kur erdhi aty nje oficer madhor per inspektim, Rrok Kont Marashi, me mesoi mua t’i dilja perpara dhe t’i thoja se isha i pafajshem. Konti m’i kishte shkruar ne nje leter se cfare do t’i thoja oficerit dhe une ashtu bera. I thashe se baba me kishte lene ne bark te nenes kur ishte arratisur dhe c’faj kisha une. Ai u prek nga fjalet e mia dhe tha se do e studionin punen time. Mbas disa kohesh erdhi letra dhe une u lirova kur isha 8 vjec, ndersa nena mbeti aty. Erdhen kusherinjte dhe me moren aty ne kamp e me cuan ne fshat. Por edhe aty nuk me lane te jetoja, pasi fshati ishte zone kufitare dhe me cuan ne Kastrat, ku beja cdo dite nga 2 ore rruge per te shkuar ne shkolle dhe 2 ore per t’u kthyer ne shtepi. Shkollen 8-vjecare e mbarova shkelqyeshem duke qene nxenesi me i mire dhe bera nje kerkese qe te shkoja ne Konviktin “Tom Kola” ne Shkoder, por me thane: “Rri urte e mbyll gojen se ti je djali i kriminelit Mark Deckaj. Shtrengo fort kazmen dhe mos u ndiej”. Keshtu, deri ne moshen 16 vjecare mua me rriten dajat. Ne ate kohe une isha i rritur dhe duke e kuptuar se nuk kisha asnje shprese per jeten, fillova te mendoj qe te arratisesha nga Shqiperia dhe te shkoja tek baba.

Ku ndodhej babai juaj ne ate kohe?

Deri ne ate kohe, baba ishte ne Itali, ndersa gjyshi ne Tuz te Malit te Zi dhe ne komunikonim me letra me ta.

A kishit provokime dhe a u ndiqnin njerezit e Sigurimit?

Nje person i quajtur Ndue Nikoll Markhelli, i cili ishte i dekoruar nga Kadri Hazbiu, me provokonte vazhdimisht duke vene radion te Zeri i Amerikes gjoja se do fliste baba im. Po keshtu here pas here ai me thoshte te arratiseshim se bashku. Une e kuptoja ate gje dhe nuk i lashe kurre te kuptonte se doja te arratisesha. Nje dite i thashe nenes (ne 1959 ajo u lirua nga internimi) qe te arratiseshim se bashku, por kur ajo pyeti nenen e saj, gjyshja tha: “Mos e len se do na vrasin djalin dhe do na marri ne qafe te gjitheve”. Keshtu nena me tha se ajo nuk vinte dhe une nuk duhet te ikja. Por une e kisha vendosur se bashku me dy shoket e mi, Kol dhe Gjelosh Narkaj dhe keshtu u arratisem.

Si mundet te arratiseshit nga Shqiperia?

Me 13 qershor 1966, diten e festes se Shen Ndout, i thashe nenes se do shkoja ne kishe. Ne fakt, se bashku me shokun tim, Kol Narkaj, (Gjeloshi nuk erdhi se martonte vellane) qe ishte nje vit me i madh se une, morem rrugen dhe ne fshehtesi dolem tek Leqet e Hotit, poshte ne Grabam dhe kaluam kufirin duke dale ne Jugosllavi. Aty u dorezuam te nje shtepi ku i treguam te verteten dhe ata na priten shume mire. Ajo shtepi kishte lidhje miqesie me familjen tone dhe gjeten mundesine te lajmeronin se ne ishim dorezuar tek ata. Me pas, sipas rregullave ata na dorezuan tek ushtaret, te cilet na moren dhe na derguan ne burgun e Leshkopoljes, ku na mbajten 2 muaj ne hetuesi duke na pyetur. Gjate asaj kohe, me nderhyrjen e Rroko Keqit (nga Tuzi), tek autoritetet jugosllave, ne nuk na kthyen ne Shqiperi, por na liruan dhe une shkova tek gjyshi im, Pjeter Deckaj i cili ishte ne Tuz. Me gjyshin qendrova 9 muaj ne Tuz dhe ne ate kohe, baba qe ndodhej ne SHBA, kishte bere letrat dhe me 27 shkurt 1967, me doli azili politik per ne Amerike. Keshtu nga Beogradi u nisa per ne New Jork, ku me priste baba me nje foto timen ne dore, te cilen ia kisha derguar me poste. Ka qene nje takim prekes ai me baben ne aeroportin Xhon Kenedi te New Jorkut. Baba me shikonte dhe une e shikoja. Kur m’u afrua une i thashe: “A ti je baba im?” Po tha, vetem njehere ta kam degjuar zerin. Te kam lene ne bark te nenes dhe thosha se do jete djale. Lotet na kishin mbuluar te dyve. Une i thosha: “O Mark Deckaj. Behu i forte pse qan”? Baba me pyeste se pse kisha ardhur dhe une i thosha se kisha pritur 17 vjet dhe doja t’i shikoja syte e ballit babes tim. Ndersa ai me puthte, une i thoja: Tash nuk jam ma i varfen, nuk jam i pababe.

Po pas arratisjes suaj, cfare ndodhi me nenen?

Pasi ika une, diku nje vit me vone, ndersa nena ishte ne bjeshke, spiuni Ndue Nikoll Markhelli, lajmeroi policine se nena donte me u arratis, dhe ata erdhen e moren dhe e internuan ne Hajmel, ku qendroi per 19 vjet me radhe.

Gjate kohes qe babai juaj Marku jetonte ne Amerike, a eshte marre me politike?

Me politike babai eshte marre qe kur ishte ne Itali, ku u zgjodh kryetar i Bllokut Indipendent Kombetar duke bashkepunuar ngushte me Ernest Koliqin, Gjon Markagjonin, Ismail Verlacin, Kol Bibe Mirakajn etj. Gjate asaj kohe, njerezit e Sigurimit te Shtetit Shqiptar i bene babes nje atentat me pistolete, por ai mundi te shpetonte i plagosur ne krah. Por edhe ne spital ate deshen ta helmonin me disa biskota te cilat i solli aty nje grua e veshur si murgeshe e cila pas hetimeve te Ernest Koliqit, rezultoi se kishte dale nga Ambasada Shqiptare ne Rome. Pas kesaj, baba u detyrua dhe shkoje ne Amerike.

Po me nenen tuaj kur u bashkuat?

Me 16 gusht 1990, kur isha 42 vjec, une erdha ne Shqiperi dhe takova nenen e cila ne ate kohe banonte e vetme ne Shtoj. Baba dhe gruaja ime me thoshin te mos vija se akoma nuk kishte rene komunizmi, por une e kisha vendosur dhe me mua erdhi dhe gruaja. Ne Rinas me nxoren shume probleme dhe nuk donin te me vulosnin pasaporten dhe pas nje debati prej 15 minutash, ma vulosen. Nenes i kerkova falje dhe ajo me tha se ma kishte bere hallall. Pas 5-javesh munda t’i bej letrat nenes dhe e mora me vete ne Itali, ku me pas erdhi dhe baba. Keshtu pas 42 vjet e 3 muajsh, ata u takuan ne Rome. Ka qene nje takim prekes ku vetem lot kishte. Baba dhe nena jetuan 3 muaj ne Itali dhe me pas erdhen ne SHBA ku u beme te gjithe bashke. Une i shihja kur ata qanin per njeri-tjetrin. Kur nena e pa se sa mire jetonim, tha: Tani jam gati me vdek. Dhe ashtu ndodhi vertete: Me 2 korrik 1991, dite e marte, ata te dy humben jeten ne nje aksident automobilistik.
Po ju kur e krijuat familjen?
Une jam martuar me 22 tetor 1971 me Lajde Mark Gjonajn, babai i se ciles, Pashuk Markgjonaj rrjedh nga nje familje nacionaliste mjaft e persekutuar nga regjimi komunist, njesoj si ne. Une kam 3 djem: Robertin, Palin dhe Tomin, i cili eshte asistent-regjisor dhe producent filmash ne Hollivud ku ka bashkepunuar ne 34 filma.
*E dergoi per DIELLIN, Beqir SINA