Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

NJË POPULL I JEP KUPTIM JETËS DUKE KRIJUAR DHE ZHVILLUAR KULTURËN E VETË KOMBËTARE…

by

-thotë poeti, publicisti dhe atdhetari i devotshëm në Gjermani Shaban Cakolli/

 Një popull i jep kuptim jetës duke krijuar, pasuruar, zhvilluar dh përfaqësuar kulturën e vet kombëtare./Kjo do të tregon realitetin në të cilin jeton shoqëria jonë. Nëse kemi pasur fatin të përfaqësojmë një kulturë të mirëfilltë, para botës jemi më të njohur. Arti është ai që i jep kuptimin dhe realitetin kulturës.

Krijimtaria është diçka e shenjët, sidomos për ne shqiptarët të cilëve fati na ka përballur me vështërsi të tilla, ku pushtues pas pushtuesi, kanë kaluar mbi kurrizin tonë me qëllim për të na e mohuar atdheun. Pushtuesit tonë kishin dy forma për të na zhdukur: zhdukëjen fizike dhe kulturore , e që asnjëra nuk ishte më e padhimbshme se tjetra.Krijimtaria jonë është rruga më fisnike e cila mbanë gjallë ndërgjegjen kombëtare.Njeriu që jeton në mërgim, temat i imponohen vetvetiu, kjo vie nga dashuria për atdheun, malli për njerëzit e tij, nga se kam fituar përshtypjen se njeriu peshën e dashrisë për atdheun e ndjenë kur është larg tij, kur atdheu i mungon. Pra krijimtaria në mërgim pa mëdyshje ka ngarkesën emocionale, ka peshën e mallit, e mungesës së atdheut, e të dashurëve të vet

 Një prezantim të shkurtër.

Jam Shaban Cakolli, i lind ur në Krilevë të Dardanës. Shkollën fillore e kreva në vendlindje, të mesmen në Dardanë, kurse studimet në Univerzitetin e Prishtinës. Nga mosha fëmijërore u frymëzova për shkrime, kulturë dhe veprimtari kombëtare. Si i ri punoja me rininë e fshatit në grupe letrare, ku nxirrnim gazeta të murit. Me shkrime dhe kulturë vazhdova edhe në shkollimin e mesëm dhe univerzitar. Kam botuar shkrime në poezi, prozë dhe publicistikë në gjitha gazetat që botoheshin atë botë në Kosovë, ku edhe tani botoj në gazetat dhe revistat që botohën në diasporë e Kosovë.Kam udhëhequr jetën kulturore në vendlindje dhe mërgatë. Në Gladbeck isha sekretar i SHKA “Aleksandër Moisiu” në kryesinë e Bashkimit të Intelektualëve Shqiptar në Mërgim(BISHM),

jam në Kryesinë e Lidhjes së Shkrimtarëve Artistëve dhe Krijuesve Shqiptar në Gjermani LSHAKSH. Kam botuar në gjuhën shqipe, gjermane dhe turke. Jam i përfshirë në 18 antologji në gjuhën shqipe, një gjermane në mërgim dhe Kosovë.Përkohësisht jam me banim në Gjermani.

 I lindur në Krilevë të Dardanës ku edhe kaluat rinin tuaj, çfarë mundë të na thoni për atë kohë për vendlindjen tuaj?

Po; fëmijërinë time e kam kaluar në këtë fshat të bukur, dhe malli për te më pushton gjëthnjë.Krileva është një fshat i bukur i komunës të Dardanës, me tokë pjellore, me kullosa, rrethuar me kororë malesh, me ajr të freskët,me gurra uji të ftohët të pijes;aty në arat e bukës kultivohen gjitha kulturat bujqësore,mes arave të punës kalon lumi,shtëpitë janë të ndërtuara përbri rrugës,e në mes të fshatit është shkolla,ambulanca dhe shitoret.

Krileva ka një shtrirëje mjaft të bukur gjeografike,të cilës ja kanë lakminë fshatërat për rreth.Më se njëqind shtëpi,me qindra banorë,me punë e aktivitete në të gëdhirë i japin gjallëri fshatit. Në Dardanë(ish-Kamenicë) shqiptarët kanë frymuar më vështirë, mbase në punën zyrtare kanë mbretëruar sërbët.Vendasit e mijë nuk kanë pasur rastin atëbotë të punojnë në ndonjë vend pune me perspektivë.

Aty-këtu ndonjë kanë punuar si minatorë,apo rojtar të ndonjë fabrike.Po njerëzit e fshatit tim ishin punëtorë,punonin në bujqësi e blegtori,por fitonin rendimente të larta.Po,të parët tanë të fshatit ishin burra të mençur,këtë mençuri ua kishte falë përvoja e jetesës,burra të pashëm,të dalluar në veshëje,në mikpritëje,dhe udhëheqës të mirë familjar.Jam rritur mes tyre,si fëmijë kam ndejur me të vjetrit nëpër dhama të pritëjes së miqëve dhe kam mësuar shumë gjëra prej tyre.Kur vinin miqët nëpër odat tona,i zoti i shtëpisë ngrohej nga nderi që i bënin vizitorët,u bënte nderë e rrespekt,u shtronte në sofër gjithë të mirat që posedonte,pije nga më të veçanta,pemë,më pas shkriheshin në biseda shumë interesante,shpalosnin gëzimet e dhimbjet e tyre,përvojat e kujtimet.Kur vinin miqët dimrit qëndronin ditë të tëra,natën e parë i mbante pritësi,të nesërmen vinte ia mirrte fqiu,e kështu fqinjë pas fqinji me radhë.Unë si i ri kam shkuar me miqët fqi,pas fqiut,kam dëgjuar biseda të këndshme dhe interesante,kam mësuar lojëra interesante që luanin fshatarët tanë odave,më pas tregime të ndryshme,këngë interesante që shpalosnin historinë tonë kombëtare,rrapsodët tanë para miqëve.Gjithçka e kishte bukurinë e vet.Shkollime pos atyre fillore deri në gjeneratat tona nuk kishte,fshatarët iu kishin përkushtuar punëve në blegtori e bujqësi dhe ndiheshin mirë,pasi fitonin mirë prej tyre.Kur kam filluar unë të shkollohem,nuk ishte shkolla e plotë fillore në vendlindje,aty kryanim katër klasët e para,pastaj tjerat në një fshat fqinjë që quhej Strezofc.Nga shtëpia në shkollë dhe anasjelltas,bënim katrëmbëdhjetë kilometra këmbë.Si të rinjë kjo nuk na pengonte aspak.

Pavarësisht kushteve të vështira ne mësonim, rrespektonim prindërit,arsimtarët dhe të vjetrit.Edukimin dhe frymëzimin e kam fituar në fshat në mesin e fshatarëve të mijë.Që në moshën pesëmbëdhjetë vjeçare unë është dashur të shkëputem nga fshati,mësimet e mesme i kam kryar në Dardanë,ato univerzitare në Prishtinë,ku edhe blemë shtëpi dhe u vendosëm,po askund në asnjë vend,në asnjë ndejë,nuk jam ndier më i ngrohët ,më i lumtur,më i frymëzuar,se sa kur i kam bërë vizitë fshatit.Krileva është vend i bukur,ka njerëz të dashur e të mençur,ka një rini të shkëlqyeshme.Sot të gjithë të rinjët në Krilevë janë të shkolluar,kemi doktora shkencash,magjistër,profesor,mësues,shkrimtar e poet.Gjëthnjë kudo që gjindem,mendjen dhe mallin e kam te fshati im,i njerëzve të mijë Krileva e bukur e dashur dhe e ngrohët.

Shkollimin fillore ne Krilevë dhe të mesëm keni bërë në Dardan, mund të na thuash më shumë për jetën tuaj shkollore?

Jeta ime shkollore ishte pak e mundimshme: Në fshatin tonë nuk kemi pasur shkollën e plotë fillore.Shkolla në fshatin tonë atë botë ishte katër klasëshe,pjesën tjetër të shkollimit e kemi ndjekur në një fshat tjetër të komunës sonë.Fshati ku ndiqnim mësimet quhej Strezofc,nga shtëpia në shkollë dhe anasjelltas bënim 14 kilometra rrugëtim në këmbë. Kur ktheheshim nga shkolla,kishim pak pushim derisa drekonim, prindërit na angazhonin në punë të shtëpisë,mësimet i pregadisnim orët e natës,rryma elektrike ende mungonte në fshat,mësonim nën dritën e qiririt apo ndonjë vajguri.Mund të them se prindërit na flisnin fare pak,ose fare për rëndësinë e shkollimit,nga se ishin të lodhur me punën e tyre për mbijetesë.Ne i kushtonim rëndësi mësimit,madje garonim për notat më të larta,kemi pasur shumë rrespekt për mësimdhënësit,për të moshuarit.Kur nisa mësimet në shkollën e mesme në Dardanë, nuk kisha mundësi të udhëtoja,mungonin autobusët në fshatin tonë,u desh të paguaja banesë në Dardanë, po hargjime kishim më shumë,por kushtet për mësim ishin shumë më të mira,madje edhe kohë për aktivitete të lira kishim mjaft.Mundohesha të bëjë një orar kohe për mësime,për aktivitete,për miq,me një fjalë isha shumë i gjindshëm,i dalluar në mësime,në aktivitete kulturoro-letrare,i rrethuar me shumë miq.Mund të them në kohën e kushtet e vështira që kemi jetuar,kam pasur një jetë të mirë rinore,me kujtime të ngjeshura,të cilat i evakuoj tani shpesh.

Keni studiua në Prishtinë, çfarë ka në mendje sot Shabani nga këto kohëra, nga jeta studentore?

Jeta studentore për mua është e shenjët, pjesa më e mirë e jetës sime. Nuk kam banuar në konvikte, kam banuar në shtëpi private, por kam pasur mundësi të mira të rrugëtoj me kohën, si dhe të provoj gjëra që nuk kisha pasur rastin më parë të i provoj. Isha student i rregullt, kur ndiqja ligjeratat i përcillja me vemendje, kishim edhe literaturë të mjaftueshme, biblioteka ku mund të zgjidhnim tituj e mësonim.

Aty, kisha kohë më tepër të i përkushtohem krijimtarisë, madje isha i angazhuar edhe në disa Shoqëri Kulturore, Artistike(SHKA). Si student ndihesha më i pavarur, më i burrëruar, më i zhdërvjellur në aktivitete dhe shoqëri.

Edhe jetën e natës e bënim të organizuar, aty krijova rrethin, shoqërinë, aktivitetin, por fatkeqësisht nga viti 1981,filluan zbehëjet. Demostratat e studentëve u etiketuan si armiqësore, studentet si nacionalist, iridentist, e deri në kanibal. Filloj diferencimi ideopolitik, përcjellja në katedër, punë ,shoqërim,etj…Kohë të vështira ishin,por ishim të përkushtuar dhe ia dolëm të hapërojmë dhe të mbijetojmë ato kohë të liga.

 

Nga mosha fëmijërore u frymëzua për shkrime, kulturë dhe veprimtari kombëtare., kujtimet e juaja nga kjo kohë e rinisë suaj në punë me brezin e ri, një paralele mes punës si i ri në vendlindje dhe asaj në mërgim?

Po, kishim një mësues në shkollën fillore, quhej Ejup Ahmetaj, nga Hogoshti i Dardanës. Mësuesi banonte me familje në banesat e shkollës sonë. Më dukej mësues dhe mik, sikur tek ai isha më i ledhatuari i shkollës.

Më mirrte në banesën e vet më shoqëronte me fëmijët e vet, më udhëzonte si të pregadis lëndet, si të recitoj vjershat, si të vizatoj, të shkruaj tregime, më pas shkrova një vjershë kushtuar fshatit tim.

Mësuesi sikur në fytyrën e tij tregonte gëzimin për vjershën time, kjo më jipte kurajo dhe kohë më pas shkrova edhe disa nga vjershat. Në një program shkollor më prezantuan me vjershat e mia, kisha emocione, pak edhe frikë, po vjershat e mia u shpërblyan me duartrokitje,madje edhe muarën dhenë,kudo flitej për to,kjo më jepte forcë dhe më nxiste për punë.Fshati ynë kishte një rini të mrekullueshme,një rini të dashur,një rini aktive,kemi bashkëpunuar,kemi mbajtur gjallë jetën kulturoro-artistike,kemi shënuar ditën e shkollës,festa kombëtare,me programe letrare dhe artistike,kemi çfaqur koncerte me muzikë të pasur e të mirëfilltë shqipe,kudo jemi

mirëpritur e shpërblyar. Kjo na ka nxitur të punojmë më shumë, kemi nxjerrur gazeta të murit në shkollë e lokale rinore, i kemi mbushur me vlera dhe zbukuruar mirë. Ishin punë të mira ato, i kujtoj me mallëngjim, kemi pasur shumë suksese por gjëthnjë kemi qenë të palodhur, në krye të aktiviteteve, duke u përpjekur gjithnjë që punën që kemi bërë të jetë më e mira, të jetë vlerë. Kur shkova në Dardanë në shkollën e mesme, aty ishte aktiv grupi letrar.

Në këtë grup u kyça edhe unë, u desh disa kohë pune dhe profesori i gjuhës shqipe më cilësoj si më aktivin në atë grup. Profesori quhej Mehmet Surdulli, një ditë më thirri në bisedë dhe ngadal e qetë me disa ledhatime, më lavdëroj duke më cilësuar si shumë të aftë me shkrime, më tha se duhej të botoja në gazeta e revista! Nuk munda pa e pyetur, si bëhet kjo? Ai më tha se njeh një poet të famshëm dhe do të më njeh me te: Kështu edhe u përcaktuam. Një të shtune nga Dardana më mori për dore, më pagoi biletën e udhëtimit rrugëtuam drejt Prishtinës në Ulpianë më drejtoj në zyren e një poeti. Me vete kisha një fletore ku kisha renditur shkrimet. Tek kur hyra në byro, kuptova se me poetin që duhej të takohesha ishte Azem Shkreli! Për Azem Shkrelin kishim mësuar në shkollë, e dija se ishte poet me famë, por ajo çka më trishtonte mua ishte: Si do të mund të bashkëpunoja unë me Shkrelin? Profesori u përshëndet me ne, kurse mua më la kokë me kokë me Shkrelin. Filluan të më dridheshin gjunjët, por aty kam mësuar se Azem Shkreli ishte mik, nuk dallonte shoqëri në shtresa, ishte i thjeshtë me miqët, ishte poezia vet. Pas një bisede të gjatë, disa këshillave që mi bëri, më kërkoj fletoren e shkrimeve, ia lash me kënaqësi, u përshëndetëm me te. Nuk ishte bërë një muaj i plotë kur në revistën”Zëri i Rinisë” më zëri syri tri poezi të mijat, me pak ndryshime që kishte bë i madhi Shkreli, poezitë e mija ishin më të dalluarat në atë revistë. Nuk dijë të përshkruaj gëzimin që kam ndier, kemi pasur edhe shumë takime me Shkrelin, më ka ndihmuar të ndryshoja diçka që nuk shkonte, kështu kohë pas kohe arrita të botoj në gjitha gazetat e revistat që botoheshin në Kosovë. Kur erdhëm në mërgim, qëllimi ynë ishte të zhvillojmë veprimtari në dobi të kombit. U njohëm me mërgimtarë të të gjitha moshave.

Erdhëm në përfundim të formojmë një Shoqëri Kulturore mes të cilës do të zhvillonim veprimtarinë tonë. Shoqatën e pagëzuam”Aleksandër Moisiu”, e regjistruam te organet gjermane dhe vite të tëra kemi kryar aktivitete të nduarduershme, për atdheun dhe kombin. Përmes saj kemi internacionalizuar çështjen kombëtare tek gjermanët, kemi ndihmuar fondin e Qeverisë, Fondin Vendlindja Thërret, shkollat shqipe në Kosovë, skamnorët, kemi punuar me rininë, i kemi ndihmuar në jetën kulturore e letrare, ku në krye të punës gjithnjë isha unë.Kemi hapur shkollën shqip këtu në Gjermani,në vendin ku jetojmë ne,kam qenë vite të tëra si kryetar i këshillit të prindërve,kam ndihmuar krejt çka kam mundur në mbarëvajtëjen e mësimit të shkollës shqipe këtu në Gjermani.

Përveçse një mësues i pasionuar, shkrimtar me renome, do të ishte më interes të mësonim nga ju se si e përkufizoni rolin e shkrimtarit në jetën bashkëkohore?

Si mësues nuk vajti mbarë, ishte kohë e vështirë për shqiptarët, për mësuesit tanë. Nisa punën si mësimdhënës në një shkollë afër Prishtinës, punoja me përcjellje në çdo hap, komitetet atëhere më cilësonin si njeri i papërshtatshëm ideo-politikisht për arsim, dhe më dëbuan, pjesën tjetër kam punuar në “XIQ”Karaqevë. Mbase rolin e një krijuesi më së miri do e zhvilloja në arsim, por kjo nuk më ka lëkundur asnjëherë dhe kurrë nuk iu kam nda krijimtarisë. Krijimtaria është diçka e shenjët, sidomos për ne shqiptarët të cilëve fati na ka përballur me vështërsi të tilla, ku pushtues pas pushtuesi, kanë kaluar mbi kurrizin tonë me qëllim për të na e mohuar atdheun. Pushtuesit tonë kishin dy forma për të na zhdukur: zhdukëjen fizike dhe kulturore,e që asnjëra nuk ishte më e padhimbshme se tjetra.Krijimtaria jonë është rruga më fisnike e cila mbanë gjallë ndërgjegjen kombëtare.Nuk mundemi të themi se muza poetike ka shkathësi të shkatërroj luftëra,të mund ushtri,por mund të themi lirisht se ëndërren për liri e bëjnë të lakmueshme,ndez gjakëra për të i dalur zot atdheut, kjo ka dëshmuar përpjekëjet e gjata për të kundërshtuar zaptuesit,këtë e kanë dëshmuar rilindas pas rilindasi,lufta e fundit që i solli humbje pushtuesit,nga se arti ishte dhe mbetët shpirti i kombit që mëson të duam e mbrojmë atdheun, që ka mbajtur gjallë e të patjetërsueshëm kombin. Krijimtaria është fisnikëria e shpirtit ajo ka fisnikruar vendasit në mbrojtëje të atdheut, ajo fisnikronmërgimtarët që sot nuk janë pak, ku krijimtaria atje ka peshën e mallit, ngarkesen e madhe emocionale,,mungesen e atdheut,po që ndërton shoqërinë ,brezat më të ri,në forcimin e atdhedashurisë.Përmua krijimtaria e shkrimtarit bashkohës është e shejtë,është armë e fortë e mbrojtëjes së atdheut e kombit,gjuhës….Fatbardhësisht krijues bashkohës kemi sot më shumë se kurrë, për fat kemi të mëdhenj,e të vegjël, kjo është mirë, sot kemi një Kadare të madh, nesër do të kemi Kadare të tjerë dhe kjo është krenari për ne.

Qysh si student jeni marrë me shkrime, cilat janë shkrimet e juaja te para dhe ku i keni publikua në atë kohë ato?

Po, atë kohë nuk mendonim për ndonjë botim libri, nuk gjindej sponzor, kurse si student na mungonin mjetet materiale për këtë. E rëndësishme ishte se ne punonim në atë drejtim, nuk ndaleshim, më pas kur mendonim se punimi është brumosur mirë, ua shpërndanim redaksive të pakta që atëherë kishim në Kosovë. Dorën në zemër, na i kanë botuar të gjitha gazetat dhe revistat, na imponohej të kënaqeshim me mundësitë që kishim.

Krijimtaria juaj i përket një periudhe të gjatë kohore. Cila është tema dhe motivi ne veprat e juaja?

Unë fillova me shkrime në vegjëli, fillimisht si i vogël më nxiste të shkruaj për vendlindjen, më pas duke ndier vetën më të burrëruar më flaku motivi i dashurisë. Kam disa fletore të shkruara me poezi në këtë motiv.

Vitet e 80-ta, për ne filluan një dridhëje të madhe, hetime, përndjekje, burgosje, privime, kjo nuk do të thotë se na lëkundi nga krijimtaria, nga se pikërisht në këto kohë të vështira arti shpërthente më tepër, po u desh të u kthehemi temave të kohës.

Nuk dijë ndoshta kam gabuar, por më dukej se nuk kishim kohë për dashurinë, por as kohë dashurie nuk ishte, andaj me kujdes ato fletore të atij motivi i palosa në një kënd, ku sot e atë ditë, më kanë mbetur të pabotuara.

Nga e merrni frymëzimin, çfarë është tema apo subjekti në veprat e juaja?

Ju e dini, unë edhe pak muaj mbushi njëzet vite në mërgim. Njeriu që jeton në mërgim, temat i imponohen vetvetiu, kjo vie nga dashuria për atdheun, malli për njerëzit e tij, nga se kam fituar përshtypjen se njeriu peshën e dashrisë për atdheun e ndjenë kur është larg tij, kur atdheu i mungon. Pra krijimtaria në mërgim pa mëdyshje ka ngarkesën emocionale, ka peshën e mallit, e mungesës së atdheut, e të dashurëve të vet.

Më duket kjo krijimtari ka një ndikim më të fortë në ndërgjegjëjen e dashamirëve të saj. Madje nga këto rrethana, mendimi im është që shumë prej atyre që ndoshta kurrë më parë nuk janë marrur me krijimtari, pikërisht malli për atdheun e vet, rrethanat e jetës në mërgim i kanë nxitur të i rreken punës, të shkrojnë rreshta apo vargje për mallin e atdheut. Pra frymëzimi për temat, si të të gjithë krijuesit në mërgim është, atdheu, kombi, malli, kurbeti…

Ju keni botuar në shqip, çka ka botua deri më tani Shabani?

Kam mundur të botoj më shumë, ndryshe nga ata që nxitojnë të botojnë në numër, mua më duket më e arsyeshme të bëjë hapa më të ngadalshëm në botim. Më parë kam pasur dëshirë të botoj romane, por për fat të keq, një roman në të cilin kam punuar disa vite”Gjurmëve të Vuajtjeve Shqip”më pat konfiskuar regjimi i atëhershëm dhe nuk e dijë sakt nëse ka përfunduar diku në flakë, apo shportë mbeturinash, por që kurrë më nuk ka rënë në dorën time. Thënë drejt më është dhimbsur shumë, kam hargjuar kohë e mund, dihet atëbotë si shtypej në kushte të vështira, me disa makina shkrimi aspak praktike. Nga atëherë sikur ndjejë një dozë frike të botoj libër në prozë, botoj pjesë në gazeta, por asnjëherë nuk i kam përmbledhur në libra. Jam përkushtuar në poezi, dhe deri më tani kam botuar:

 

“TOKË DARDANE”

“LOTI I ATDHEUT”

“DETI I QIELLIT”

“KRISMA E FJALËS”

“AGSHOLI”

 

Kam edhe të tjera për botim, nuk kam pasur ndonjëherë oferta për sponzor, botojmë me mjetet nga djersa, duhet të matemi mirë kur vie në radhë botimeve, nga se kemi edhe shumë halle tjera, të ndihmojmë familjet, të afërmit e ndonjë nga skamnorët, e rëndësishme është se ato rrijnë në sirtar të pregatitura, me shpresë një ditë do u vie radha. Jam i përshirë edhe nëpër shumë antologji, si e dini ju edhe në një antologji tuajn”Jehona e Shekujve”, e cila ka dalur një antologji mjaft e mirë për të cilën u jam mirënjohës.Jam futur edhe nëpër antologji gjermane,në të cilat jam mjaft i kënaqur,nga se punimet tona kanë kaluar nëpër duart e Ferdinand Lahollit, një përkthyesit më të njohur në shqip-gjermanisht.

Keni udhëhequr jetën kulturore në vendlindje dhe tani në mërgatë, cka mund të na thotë për këtë Shaban Cakolli?

Në kulturë kam qenë dhe jam i angazhuar gjithnjë. Kjo punë më duket punë me peshë dhe fisnike. Një popull i jep kuptim jetës duke krijuar, pasuruar, zhvilluar dh përfaqësuar kulturën e vet kombëtare. Kjo do të tregon realitetin në të cilin jeton shoqëria jonë. Nëse kemi pasur fatin të përfaqësojmë një kulturë të mirëfilltë, para botës jemi më të njohur. Arti është ai që i jep kuptimin dhe realitetin kulturës.

Padyshim të punosh në këtë lëmi duhesh të jesh njohës i saj,po nuk mjafton vetëm kjo:duhet durim,qëndrushmëri e përkushtim.Duhesh të luash me më të çmuarën ,kohën,unë kam humbur kohë,madje kam dëgjuar njerëz të më përqeshin si unë humbas kohë,por kur i kam vërejtur rezultatet,më është dukur shpërblim.Në vendlindje kjo kishte një lehtësim,ishim edhe të sigurtë për rezultate,kurse në megrim kishte pragje të panjohurash:Nuk njihnim të rinjët,nuk dinim prirëjet,shkathësitë dhe kjo ishte më tepër se mundi. Unë në mërgim e kam nisur i vetëm këtë nismë, tek kur të tjerët kanë pa rezultatet e para kanë filluar aty-këtu të më bashkangjiteshin.Në qytetin ku unë gjeta strehë në mërgim,kishte shumë të rinjë e të reja shqiptare.Fatkeqësisht mes vete bisedonin në gjuhën gjermane.Kjo mua më brente,ishte dhimbje,shkolla shqipe ende nuk kishte,fillimisht më është dashur të zbuloj dhuntitë dhe talentet e të rinjëve që nuk i njihja.Ishte e vështirë,por jo edhe e pamundur.Problem tjetër ishte se isha i nxënë me punë, nuk kam ditur të mendoj për pushimin,kam kaluar edhe orët e vona të mesnatës me të rinjët nëpër ushtrime me të rinjët.Lokale për ushtrime nuk kishim,i patëm nda dhoma nga banesat tona për ushtrimore.

Një lokal për shënime kulturore e paguanim.Me këta të rinjë kam punuar në gjitha fushat e kulturës,letërsi,art,muzikë,sport,më pas edhe kemi organizuar kuize për matjen e njohurive në lëmi tjera.

Veç kësaj gjatë jetës kulturore fëmijët janë pasuruar edhe me të folurit dhe të shkruarit drejt në gjuhën amtare. Pas hapjes së shkollave shqipe udhëheqja e jetës kulturore sado pak na u lehtësua. Punonim bashkarisht me mësuesit dhe ushtrimet i mbanim nëpër lokalet e shkollave. Falë kësaj, ne kemi zhvilluar një veprimtari të begatshme kulturore, kemi organizuar orë letrare,ekspozita,programe muzikore, kemi shënuar festa të shkollave, festa kombëtare, jemi prezantuar në Ditët e kulturës, e cila mbahet në vit në Gjermani.kemi prezantuar kulturën tonë dhe kudo kemi dalur faqebardhë.Kishim një mësues të vyar Sejdi Gashi,tani në pension me te kam qenë i pandarë në aktivitetet kulturore, si për këtë veprimtaria ime është futur nëpër disa monografi të shkollave shqipe. Në vendlindje për organizimin e kësaj veprimtarie ndoshta kushtet ishin më të vështira, por kemi pasur veprim të përbashkët me njohës të mirë të kësaj lëmie, kemi njohur edhe talentët, kështu që na nevojitej vetëm mundi dhe koha, të cilat në asnjë rast nuk i kemi kursyer.

Ishit sekretar i SHKA “Aleksandër Moisiu” dhe në kryesinë e Bashkimit të Intelektualëve Shqiptar në Mërgim, cfarë është roli i këtyre sdhoqateve në mërgim?

Bashkimi i Intelektualëve Shqiptar në Mërgim(BISHM) kishte për qëllim të bashkonte intelektualët e shkapërderdhur nëpër mërgim, njerëz me vyrtyte njerëzore, të dashur dhe intelektual të kompletuar,që të tillë në Gjermani ka shumë. Ata duhej të tuboheshin, të analizonin gjendëjen e atdheut i cili ishte nën okupim, të formulonin e publikonin mendime, rreth formave të organizimit, për të dalur nga ajo gjendëje e mjerueshme. Zëri i tyre do të duhej të dëgjohej e jo rrallë këtë zë të tyre e përhapnim edhe ne mes mjeteve të informimit. Fillimisht këtë nismë e pat marrur një intelektual i mirëfilltë, një veprimtar i shquar Ramiz Kugleci, tani i ndjerë.Në këtë BISHM,isha edhe unë anëtar kryesie.Për habi ky Bashkim i Intelektualëve Shqiptar në Mërgim,i cili ndoshta ishte shpresa më e madhe e mërgimtarëve,nuk qëndroj shumë.

Përse, si, çndodhi?Për këtë nuk mund të flas më shumë nga se nuk kam njohuri të sakta,një gjë mund të them,nuk ia dolën të organizoheshin si kërkohej.

Jeni ne Kryesinë e Lidhjes së Shkrimtarëve Artistëve dhe Krijuesve Shqiptar në Gjermani LSHAKSH, cka mund të na thoni përpunën tuaj në këtë Shoqatë?

Ndryshe është me Lidhjen e Shkrimtarëve Artistëve dhe Krijuesve shqiptar(LSHAKSH), ajo u themelua tani pesë vite. Nismëtar i themelimit të LSHAKSH, ishte Martin Çuni,një intelektual,veprimtar i shquar,i burgosur politik, reporter i luftës së Kosovës,njeri i penës dhe pushkës,njeri i dashur për miqët,i kalitur për punë,mbas të cilit kemi hecur çdo hap.LSHAKSH,nuk ka lokal të vetin në Gjermani,organizohen tubime vend,pas vendi në Gjermaninë e

madhe, krijuesit bëjnë qindra kilometra udhëtime, për të marrur pjesë në tubime. Gjithçka arritet vetëm me vullnetin e mirë të krijuesve.LSHAKSH, veprimtarinë e kryajnë me një fond shumë të vogël,po aty janë bërë punë të mëdha e sukseshme.Janë promovuar disa dhjetëra libra të krijuesëve tanë,janë botuar disa antologji nga LSHAKSH,si:Asht e Gjak Arbërie,Trinomi i Lirisë,”Një Shekull Dritë”,e disa që për momentin nuk po më kujtohen.LSHAKSH,fillimisht kishte organ të vetin”Muzçn Poetike”,revistë mujore,tani po e njejta nxirret në formë elektronike,poashtu ka një faqe në facebook ,me emrin LSHAKSH.Krijuesit tanë të palodhshëm secili ka dhënë kontributin e vet, organizojmë orën e Pavarësisë që mbahet njëherë në vit,organizojmë poashtu Takimet”Azem Shkreli”,është organizuar çdo vit Dita e Kulturës,Njëqindvjetori i lindjes së Nënë Terezës.

LSHAKSH, në çdo vit ndanë çmime e mirënjohëje për të merituarit në gjitha fushat e arteve kulturore dhe veprimtarëve të kombit. LSHAKSH, posedon gjitha seksionet e kulturës, letërsi, art, pikturë, muzikë….Në aktivitetet e LSHAKSH, marrin pjesë edhe krijuesit jashtë Gjermanisë :si nga Holanda, Belgjika e Zvicrra,Është për të përmendur Valdete Berishën,një poete dhe piktore e shquar,e cila nga Belgjika ndjek tubimet tona.

Ajo vitin e kaluar ka marrë çmimin për pikturën më të mirë, por këtë çmim ajo menjëherë e dedikoj për fëmijët bonjak në Kosovë. Muaj më parë ka pasur zgjedhje në LSHAKSH, ku kryetar u zgjodh Hasan Qyqalla, një krijues intelektual, një punëtor i pa epur, unë jam zgjedhur sekretar, po punojmë, kemi promovuar antologjinë”Trinomi i Lirisë”, kushtuar vëllezërve Gërvalla dhe Kadri Zekës, është mbajtur orë kushtuar letrarit dhe veprimtarit Tahir Desku, është promovuar libri”NJË SHEKULL DRITË” në shenjë të njëqindvjetorit të pavarësisë të Shqipërisë, libër ky që është promovuar edhe në Tiranë e Prishtinë, nga LSHAKSH.

Është mbajtur orë letrare për Ali Podrimen, e kemi në plan edhe shumë aktivitete të ngjeshura, çka besoj se do të shkojnë mirë. Lirisht mund të themi se punët më të mira që munden të kryhen në mërgatë janë kryar nga LSHAKSH.

Sa jeni ju i kënaqur me punën në shkolla në mërgim kur kemi të bëjmë me Lëndën e Gjuhës shqipe, sa është ky mësim sot efektiv tek fëmijët mërgimtar?

Organizimi i mësimit të shkallave shqipe me mësim plotësues në gjuhën shqipe, në Gjermani është tradicional. E them këtë nga se në korrik të këtij viti, unë mbushë njëzet vite qëndrim në Gjermani.

Njëzet vite, janë shumë vite por Shkollat shqipe në Gjermani kanë funksionuar shumë më heret se të vinim ne këtu. Kur flasim për mësimin shqip në Gjermani, nuk flas në çdo cep të Gjermanisë, nga se

Gjermania është shumë e madhe, duhet shumë rrugëtime për të u njohur me gjendëjen e saktë të mërgimtarëve tanë. Unë po flas për republikën në të cilën jetoj unë Nord Rhein Westfahlen(NRW) si republikë shumë e madhe. Natyrisht shkollimi në gjuhën shqipe është bërë nëpër etapa, ashtu si shqiptarët kur dhe ku janë strehuar.Në qytetin Gladbeck,ku unë jam strehuar,kjo traditë e punës së shkollës shqipe është nëntëmbëdhjetë vjeçare.Kohën kur unë erdha këtu,në këtë qytet nuk ka pasur shkollë shqipe.E kujtoj si sot,mbas mësimit të gjuhës gjermane,fëmijët shqiptar kohën e lirë e kalonin nëpër strehimore, apo rrugëve duke biseduar në gjuhën gjermane.Kjo nuk më linte të qetë,kishte dhjetëra fëmijë shqiptar që po të vazhdonin kështu do të tjetërsoheshin.Pata vendosur që të u përkushtohem këtyre fëmijëve pa pagesë dhe bëra kërkesë te organet gjermane.Fati i keq për mua ishte si për çdo shqiptar fillestar në mërgim.Nuk kisha status qëndrimi dhe nuk e njihja gjuhën gjermane,gjithëçka bëhej mes përkthyes.

Dorën në zemër, organet gjermane na kanë pritur mirë, ata na thanë se këtu në Gjermani mësimin e shkollave shqipe e paguajnë, por mësuesi duhet të ketë status qëndrimi, të cilin unë nuk e kisha.

Kam lobuar kohë për një mësues shqiptar. Nuk po zgjërohem shumë rreth kësaj, dikur në gazetën “Bota Sot”, pata bërë një shkrim me titull”Ditën kur loboja për shkollën shqipe, në shtëpinë time kishte dasmë” Dikush që ka mundur të e lexoj do të i kujtohet, pra në shtëpinë time kishte dasmë, por unë nuk isha prezent në dasmën tonë! Ishim në kërkim të një mësuesje shqiptare dhe fatbardhësisht e gjetëm. Më kujtohet kur ime më pat pyetur: Je normal ti im shoq? Mendoj se po, iu pata përgjegjur,por më thuaj përse më pyet?Si përse të pyes,në shtëpinë tonë ka dasmë,kurse kreu i shtëpisë nuk është në shtëpi,mu gjegj ajo!

I pata thënë: Sot kishte dasmë vetëm në shtëpinë tonë, po nëse do bëjmë shkolla shqipe këtu gjithë shqiptarët do të kenë dasmë, dhe qesh ndier mirë, kur ajo miratoj mendimin tim.Mësuese e patëm zgjedhur Feride Gashin, e cila ka bërë punë të madhe në edukimin e rinisë tonë këtu.Po kthehem në fillim të pyetjes sërish:Shkollat shqipe në Gjermani kanë bërë dhe po bëjnë një punë të madhe kombëtare,dhe këtë përmes formave të ndryshme të organizimit:Përmes mësimit të gjuhës dhe letërsisë shqipe,historisë kombëtare,gjeografisë të trojeve shqiptare,artit e kulturës sonë,angazhohen me të madhe për të arritur njohuri të mëdha, për traditën kombëtare shqiptare,historinë dhe kulturën e popullit tonë të lashtë. E them këtë me plot besim, sepse i kam ndjekur angazhimet e tyre në ditët e shkollave, në festat kombëtare, në kuizin e diturisë i cili mbahet në çdo vit nëpër qytete të ndryshme të Gjermanisë, ku fëmijët tanë kanë dëshmuar me rezultate të mëdha në matëjen e njohurive. Fëmijët që flasin e shkruajnë drejt gjuhën amtare, që përzemërsisht i shkruajnë e recitojnë atdheut, kombit, gjuhës, flamurit, dëshmorëve, që mësojnë historinë kombëtare, që kanë rrënjosur në zemër gjeografinë e vendit të tyre, nuk u kanoset asimilimi.Këtë rezultat pa dyshim ua kanë mundësuar prindërit, mësuesit dhe intelektualët e rrethit të tyre. Tani mund të ketë edhe vende ku mësimi në gjuhën shqipe për fëmijët tanë në Gjermani, nuk organizohet.

Nëse është kështu, do të më vinte keq. Unë do të thoja: aty ku ka dhjetë fëmijë, duhet të hapet shkolla shqipe, këtë mundësi duhet të ua ofrojnë mësuesit, prindërit dhe intelektualët tanë.Askush të mos mendojnë se një ditë gjermanët do të vijnë e të na lusin:Ju keni shumë fëmijë dhe ja ne po ua hapim një paralele shqipe!Ata të cilët duhet të bëjmë këto kërkesa jemi ne,madje duhet edhe shumë mund e djersë për këtë, po më në fund shpërblimi është i yni.

 Keni botuar në gjuhën shqipe, gjermane dhe turke sa jeni i kënaqur me prezsentim e punës suaj?

I kënaqur nuk mund të jetë njeriu me atë që ka bërë brenda një periudhe.Nëse themi jemi të kënaqur gabojmë rëndë,ne synojmë për arritëje tjera më të mëdha,përpara kemi mund,por detyra e krijuesit nuk bëhet ndryshe.Në botimet shqip duhet të jem i kënaqur,ate që kam dhënë nga vetja,e kam nxjerrë nga bota shpirtërore,tani libri im më nuk është i imi,librat e mija kanë rënë në dortë të lexuesëve, lexuesit e thonë mendimin për te, fundja kjo është ajo që kam pasur mundësi të e bëjë. Në gjermanisht, kjo mua më duket mirë, është mirë lexuesit gjerman të njohin kulturën tonë,poashtu ne kulturën e tyre. E ceka diku më lart, libri im ka kaluar nëpër dorë të sigurt të përkthyesit, Ferdinand Laholli, është ndër përkthyesit më të sigurtë të letësisë shqip-gjermanisht, po e themi ne, kështu e kanë thënë edhe gjermanët. Në gjuhën turke, as që më ka shkuar mendja të përkthej. Sot mundësia mes internetit është njeriu të zgjedh. Dikush nga turqit shqipfolës e ka përkthyar librin tim”TOKË DARDANE” në gjuhën turke, nuk mund të flas për nivelin e përkthimit pasi nuk e njoh gjuhën turke, e kam pa edhe në një forum turk komplet librin tim të përkthyar, unë nuk di as të flas, as të lexoj turqisht,sidoqoftë u jam mirënjohës atyre që kanë marrur mund të përkthejnë librin tim.

  Një shkrimtar, një publicist, një përkthyes kërkon te jetë pothuajse për gjithçka i informuar. Kjo ka të bëjë kryesisht me natyrën e personit. Thjesht doja një përgjigje te shkurtër si është Shbani nga natyra ?

Fillimisht më duhet të them: krijues mund të jetë një individ që lexon, që mediton leximin, i nxjerr thelbin, gjithnjë kërkohet leximi. Vartësi për ne është se ne jemi larg atdheut tonë, gjëra të ndryshme zhvillohen brenda ditës në atdheun tonë dhe jasht tij, që mua më nxisin të njoh aktualitetin e përditshëm. Pra përdor shumë mjetet elektronike dhe të shkruara, kërkoj gjëra interesante, lexoj literaturë tonën dhe të huajn, dua të ndjek të arriturat kulturore kombëtare dhe ato të huaja, kjo është natyrë e imja, nëse ndonjëherë pamundësohem të i njoh këto, nuk ndihem mirë.

Ju jeni shkrimtar, publicist, çfarë është aktiviteti juaj në media. Si e ndieni veten si shkrimtar, publicist në mërgim?

Të arriturat, por edhe humbjet njeriu më së miri i përballon në vendin e vet. Tani ne jemi jasht atdheut dhe nuk mund të vajtojmë e arsyetohemi: ja jemi në vend të huaj, çka na duhet shtypi, çka na duhet libra, e jona është të punojmë, të sigurojmë familjet, të kthehemi nga puna, të pushojmë e relaksohemi. Ata që mendojnë kështu bëjnë gabim të madh. Unë kam qenë i lidhur me mediat si i ri në vendlindje, por nuk e kam pushuar kurrë interesimin tim për mediat. Fillimisht lexoj, për të ditur tani çka duhet të shkruaj. Po, në media aktiviteti imështë mjaft i përhapur, në gazeta, revista, radio ,televizion,internet,faqe interneti,pushimin nuk e dua,as nuk e njoh. Si fëmijë kam lexuar pak revista e gazeta që botoheshin atë botë te ne: Rilindja, Zëri i rinisë, Pioneri, e ndonjë revistë e kësaj natyre, më vonë kam botuar në të gjitha dhe në gazetën studentore. Për fat, tani ne kemi shumë media të shkruara dhe elektronike, kjo është mirë, unë trajtoj shkrime publicistike, opinjone, letërsi, po duke falemnderuar redaksitë që më botojnë shkrimet e mia, thuaj se jam i pranishëm në të gjitha. Kam bashkëpunuar dhe bashkëpunoj me gazeta e revista, që disa prej tyre sot nuk janë aktive si: Rilindja, Zëri i Rinisë, Republika, EmigrantiShqiptar, Kosovapress, Zëri i Kosovës, RRuga jonë po që bashkëpunoj gjithnjë me Bota Sot, Zeri i Dites, Fakti, madje me revistën tuaj Dituria, për të cilën ju jem mirënjohës. bashkëpunoj me shumë radio shqiptare, kurse të përhershme e kam Radio Zeri i Arbërit në Norvegji, ku më së miri e gjejë veten, bashkëpunoj fal jush edhe me radion lokale tuajn Dituria dhe ate në Athinë.Si krijues i LSHAKSH, kemi bashkëpunime edhe me RTK, Rrokum, e televizione tjera, që përshkruajn aktivitetet tona por edhe shpalosin opinjonet tona, për të cilat u jam mirënjohës.

Planet e Shbana cakollit për të ardhmen, çka lexuesit presin nga ju?

Jeta e njeriut është shumë interesante e ngjeshur me plane, e pangopur, jetë si hije që diçka realizon gjatë kohës, e shumë shkrihen si vesa brenda pak çastesh. Kështu ndodhi me mikun tim të madh të letrave shqipe Azem Shkrelin, i cili kishte shumë plane vetëm një javë para se të ndahej nga jeta, Podrimja, Ibrahim Ibishi, Adem Berisha, Ferit Ramadani, etj. që shumë plane iu shkëputën përgjysmë.

Diku më lart e ceka: Në krijimtari punoj nuk ndalem, kam materiale për botim, por për momentin materialisht nuk qëndroj mirë. Sponzor në letërsi nuk hasen shpesh, janë koncentruar më shumë në fusha tjera, ku ka fitime materiale. Nëse do të jem shëndosh, me forcat e mia vetanake, në një të ardhme jo të largët para lexuesëve do të dal me një përmbledhje të re poetike, që e kam titulluar “ME MALLIN E LULEVE”, dhe ka kohë prit botimin.

Nëse do te kishe mundësinë te jepje ndihmësen tende në realitetin që jetojmë ne shqiptaret pa marrë parasysh se ku, ku mendon konkretisht që duhet ndryshuar diçka ne për të mirë?

Ndoshta vetëm pse jam shqiptar, po nuk mendoj kështu, më duket në realitet se shqiptarët janë populli më i lashtë, më tradicional, më i vuajturi në Ballkan, krenarë, i pathyeshëm në realizimin e ënërrave të tyre për aspirata kombëtare. Këto mundësi nuk i kam unë, unë kam ndonjë mundësi të vogël për të ndihmuar ndonjë individ sadopak, por për shqiptarët në përgjëthsi kam shumë dëshira: Shqiptarët janë më të coptëzuar se çdo komb tjetër këtë coptëzim ua sollën të tjerët. Të punojmë pa rreshtur për të ia bashkuar atdheut copëzat që ia grabitën grabitçarët.

Sot shqiptarët po mendojnë se kjo nuk është e rëndësishme, nuk po them për shqiptarët në tërësi(për krerët e tyre) që mendojnë se integrimi europian, do të ulte rëndësinë e teritoreve!

Unë mendoj se shqiptarët e coptëzuar, në Evropën e bashkuar, kanë pak, apo fare hiq rëndësi.Si të tillë shqiptarët nëse arrijnë në pragun evropian ,janë të parëndësishëm dhe të varur nga të tjerët. Dëshira dhe mendimi im është: Shqiptarët duhen të bëjnë bashkimin kombëtar dhe të bashkuar të hyjnë në portat e Evropës, kështu do të ishin të fortë dhe të pavarur nga të tjerët.

Çka mendoni mbi gjendjen politike shqiptare në përgjithësi, parë në prizmin Shqipëri-Kosovë dhe trojet tjera shqiptare?

Pa pritur këtë pyetje nga ju, sikur dhash përgjigjejen më lart. Shqiptarët kanë bërë hapa në njëqindvjetorin e pavarësisë së Shqipërisë si dhe katërvjetorin e pavarësisë së Kosovës, por shqiptarët kanë të bëjnë edhe shumë. Si krijues asnjëherë nuk jam ngjeshur në politikë, por opinjonin drejt çështjes kombëtare e shoh obligim kombëtar e moral. Shqipëria në njëqind vjet pavarësi ka hapëruar ngadal, i duhen dyfishuar dhe përshpejtuar hapat. Kosova fatbardhësisht ka bërë hapin e rëndësishëm, të cilin e ka la me gjak e sakrifica një shekull, nën këmbët e huaja. Tani falë gjakut dhe sakrificave të kombit, përkrahëjes të miqëve nga bota Kosova sot nuk e ka këmben fashiste mbi kokë, por nuk mund të themi se po frymon krejt lirshëm.

Disa uzurpime, banda, barikada, sikur i kanë mbyllë portat Mitrovicës, kurse Kosova Lindore mbeti e shkeputur dhe nën sundimin e huaj, shqiptarët nën pushtetin maqedonas dhe malazez janë të përbuzur, pa harruar asnjëhere Greqinë që ka tjetërsuar e greqizuar trojet tona. Sot në çdo vend të shqiptarëve flitet për mossundim të ligjit, varfëri, urrejtëje, analfabetizëm,tregëtim me njerëz, me substanca narkotike, njerëz të humbur, pasuri të vjedhur, etj…….Shqiptarëve më tepër se pasuria materiale,e cila e paligjshme po bie në gjepa të individëve,kurse populli ka rënë në varfëri, i duhet mençuri, i duhen qofshin edhe sakrifica me të cilat jemi të mësuar, që të bashkojnë copëzat që po na i mbajnë me dhunë të tjerët, i duhet bashkimi kombëtar,udhëheqja intelektuale dhe reale, që atëhere shqiptarët do të jenë të fortë, të lirë e të pasur.

Përveç artit te të shkruarit, publicistikës si e kalon kohën e lirë Shabani?

Gjumi dhe pushimi nuk më pëlqejnë, kur nuk kam kohë të lirë hulumtoj miq intelektual, për të shkëmbyar ndonjë pije, opinjonet tona rreth kombit, kulturës, traditës më pëlqen shetitja me familjen, me miqët, muzika e mirëfilltë shqipe, ngapak shiqoj televizor sidomos emisione nga kultura, por kohë të lirë e konsideroj leximin e librave dhe afirmimin e krijuesve të rinjë të cilin e kam bërë gjithnjë dhe vazhdoj të e bëjë, në gazeta, revista, faqe shqiptare në net, radio, e kështu me radhë…..

Çka ju benë të lumtur dhe çka ju mundon më së shumti në jetë?

Asgjë më të lumtur se shëndeti, puna dhe ndihma nëse mund të ua ofroj të tjerëve, për mua nuk ka, kjo është lumturia ime.Më mundojnë breshëritë e vuajtëjeve që kanë rënë padrejtësisht mbi popullin tim. Ato në memorien tonë kanë mbetur të pashlyera, edhe pse ndoshta për interesin kombëtar duhen të falen, por jo të harrohen. Aq më mundon ngecja shtetërore e shqiptarëve dhe përqarëja e tyre, si dhe pasurimi i disa individëve në kurriz të popullit tanë.Intervistoi: Sokol DEMAKU

DASHURIA PËR JURIDIKUN KA QENË ËNDËRR FËMIJNORE PËR MUA

by

Ajo që më mundon më shumë është padrejtësia, e pavërteta parimore dhe mashtrimet, -thote advokatja shqiptare nga qyteti Malmö i Suedisë Saranda Iseni/

Shkruan: Sokol DEMAKU/

 Dashuria për Juridikun ka qenë ëndërr fëmijënore për mua. Kur kam marrë lajmin se jam pranuar në fakultetin e Juridikut ka qenë një ndjenjë e papërshkruar për mua.

Jam ndjerë krenare por në të njejtën kohë kam ndjerë përgjegjësi të madhe.

Juridiku është një degë shumë e rëndë, kërkon zotësi gjuhe, shumë punë, disiplinë dhe shumë kohë.

Lumturi të madhe me falë buzëqeshja dhe përgjigjet e sinqerta të fëmijëve te mi!

Ajo që më mundon më shumë është padrejtësia, e pavërteta parimore dhe mashtrimet.

Ndërsa per sa i perket gjimnazit mundem lirisht të shprehem se ka qenë një ndër periudhat me te bukura te jetës sime. Kanë qenë shumë vite te frytshme, zhvilluese dhe të paharruara në shumë aspekte të jetës sime. Mirë e kishte Migjeni me vargjet e tija :”E qeshu rini qeshu, bota është e jote”.

Në punën time takoj njerëz nga e gjithë bota. E rendësishme për mua dhe të gjithë avokatët e tjerë është të zgjedhim problemet në mënyrë të drejtë ligjore dhe të ju ndihmojmë atyre që kanë nëvojë. 

Mbretëreshen Viktoria te Anglise që udhëhoqi shtetin 63 vjet , me gjatë se cdokush tjetër. Arsyeja e parë që Viktoria më pëlqen si personalitet historik është mosha e saj e re si udhëheqëse vendi, dhe mënyra e zotësisë për të mposhtur maskarenjt. Siq burri i saj Alberti shpesh i thoshte : “Zotësoi rregullat e lojës dhe luaji ato me mirë se ata te tjerët qe duan te të mposhtin”.

 

Kush është  Saranda Iseni?

 

Pergjigje:Jam 31 vjecare, e martuar dhe kam dy femije. Jam nga qyteti Ohër , Maqedoni. Jetoj qe 12 vjet në Suedi. Jam juriste e diplomuar në Fakultetin e Juridikut në Lund, Suedi. Jetoj në Lund se bashku me familjen time. Punoj si juriste në Malmö, në zyrën time Juridikut Juristfirman Saranda Iséni.

 

Keni krye  shkollën fillore dhe të mesme (degen e pergjithshme) i ka kryer në qytetine Strugës, Maqedoni. Çfarë mundë të na thoni për këtë kohe të rinisë suaj?

Pergjigje:Përsa i përket viteve në shkollën fillore mund të them se kanë qenë të aktivuara në recitim poezish dhe dëshirë të madhe për të shkruar poezi dhe tregime të ndryshme. Po ashtu kanë qenë vite lëngimi pasiqë babai më la shumë të vogël. Isha 10 vjecare kur babai nderroi jete. Humbja e babait më preku thellë në zemër, më shuajti dashurinë fëminore dhe me ngjalli zbrazetirë shpirtërore. Por ne te njejtën kohë me dhuroi forcë dhe guxim të shoh përpara, të përmbaj familjën time, të ndihmojm njeri-tjetrin, të jemi të lumtur dhe gjithmonë të bashkuar.

 

Ndërsa per sa i perket gjimnazit mundem lirisht të shprehem se ka qenë një ndër periudhat me te bukura te jetës sime. Kanë qenë shumë vite te frytshme, zhvilluese dhe të paharruara në shumë aspekte të jetës sime. Mirë e kishte Migjeni me vargjet e tia :” Qeshu rini qeshu, bota është e jote”.

 

Çka ju shtyri të migroni nga Maqedonia?

Pergjigje:Ka qenë bashkëshorti im dhe dëshira e madhe për të vazhduar studime universitare në Europë.

 

Është intersant të na thoni edhe këtë pse migruat mu në Suedi, cfarë  njohurish kishit për Suedine  ju atë kohë?

Pergjigje:Të them te drejten nuk kam patur njohuri të tepërta por pasiqë bashkëshorti im është i lindur dhe i rritur në Suedi me ka informuar mirë për mundësitë e studimeve universitare. Domethën arsimi universitar është pa pagesë përvec blerjës së librave natyrisht. Gjithashtu shteti suedez ju ofron studentëve mundësi që të mund të huazojn para nga shteti gjatë studimeve. 

 

Verën e 2007 keni lexua një kurs për juridik ne Universitetin e kallmar, pas nxënjës në SFI ku morët edhe njohurit e para në suedisht dhe mu në këtë kohë aritët te ia dilni me ate qellim tuaj, cka ju shtyri te lexoni këtë kurs?

Pergjigje:Arsyeja që unë vendosa të lexoj këtë kurs ka qenë shumë thjeshtë një prëgatitje dhe njohuri më lënden e juridikës pasiqë unë e kisha vendosur më parë se do ti përkushtohesha juridikës. Ka qenë një kurs shumë i begatshëm.

 

Mu këtë vit arritet të regjistroheni në Unievrsitetine Lund ne fakultetin Juridik dhe diplomuat në vitin 2010 cka mund të na thoni për këtë?

Pergjigje:Dashuria për Juridikun ka qenë ëndërr fëmijënore për mua. Kur kam marrë lajmin se jam pranuar në fakultetin e Juridikës ka qenë një ndjenjë e papërshkruar për mua.

Jam ndjerë krenare por në të njejtën kohë kam ndjerë përgjegjësi të madhe.

Juridika është një degë shumë e rëndë, kërkon zotësi gjuhe, shumë punë, diciplinë dhe shumë kohë. Si student i juridikës, gjuhës së huaj suedeze dhe prind i dy fëmijëve të vegjël ka qenë një periudhë shumë e vështirë pasiqë koha ka qenë shumë e kufizuar. Tani kur po e reflektoj e kuptoj se ato orët e kufizuara kanë qenë të begatshme dhe të diciplinuara. Gjithmonë e kam patur një qellim kryesor, dmth të diplomoj mirëpo gjatë gjithë viteve të studimit kam patur qëllime të vogla , dmth përqendrim të plotë për një kurs dhe pastaj përqendrim të plot për kursin tjetër dhe kështu me radhë. Qellimet janë shumë relevant për të realizuar një dëshirë, ëndërr apo thjeshtë për të arritur ate që njeriu më se tepërmi dëshiron në jetën e ti.

 

Në fillim keni punua si përkthyese në një zyrë avokatie në Malmö e pastaj në punë administrative në zyrë avokatie, cfare jane përshtypjet tuaja?

Pergjigje:Të punoja si përkethyese ka qenë shumë e dobishme për mua. Kam ushtruar dhe pasuruar fjalorin tim të gjuhës nga të dy anët. Përsa u përket punëve administrative mundem lirisht të shprehem se kanë qenë kohë  edukative, të dobishme dhe zhvilluese, pasiqë studimet e juridikës janë të përqendruara me se shumti  në teori kështuqë te punoja më ceshtje praktike Juridikut gjatë studimeve ka qenë një dobi e madhe.

 

Si një e huaj, si e ndjeni veten në punën e avokatit?

Pergjigje:Të them te drejtën as që nuk jam ndjerë si e huaj pasi që jurisprudenca si lëmi shkencore nuk është e kufizuar vetëm te një pjesë njerëzore por është e gjithanshme. Në punën time takoj njerëz nga e gjithë bota. E rendësishme për mua dhe të gjithë avokatët e tjerë është të zgjedhim problemet në mënyrë të drejtë ligjore dhe të ju ndihmojmë atyre që kanë nëvojë. 

 

Tani keni firmën tuaj Juridikut, pas diplomimit 2012, ku kryeni punë të ndryshme Juridikut, beni perkthime nga shqip ne suedisht dhe anasjelltas dhe merreni edhe me qeshtjet azilit, është inetersant për lexuesit tanë të na thoni më shumë për këtë lami, kjo është një brengë e jona?

Pergjigje:Saktë.

Mirrem me degë të ndryshme ligjore dhe poashtu me ceshtje të azilit.

Keni te drejtë, ështe një brengë e madhe e jona. Rendësine e gjuhës shqipe e kam ndjerë me shumë në cështjet e azilit pasi që klientët mund të shprehen në mënyrën e tyre, parasegjithash në gjuhën e tyre dhe jo me ndihmën e një njeriu të tretë (përkethyesit). Për të arritur sukses në një kerkesë azili është e rendësishme të kesh kontakt të drejtëpërdrejte, dhe në këtë mënyrë shmangen të gjitha keqkuptimet. Pasiqë vendimi i Entit të Emigracionit mirret nga ato të dhëna që kerkuesit e azilit i kanë thenë gjatë intervistave të ndryshme.

 Për ata që kërkojn leje qëndrimi është e rendësishme të kenë mbështetjen dhe sigurin e dikujt. Të shpërngulesh nga vendlindja nuk është e lehtë por të vendosesh në një vend të huaj është edhe më e vështirë. Është sikur të jesh i verbër dhe i shurdhër në të njejtën kohë.  

 Sa ka arritur Saranda të krijoje shokë apo shoqe në një mes të ri, në një vend me kuturë tjetër nga ajo që ne kemi dhe cfare janë kontaktet tuaja sot me vendorët?

Pergjigje:Përsa i përket rrethit shoqëror dhe jetës sociale jam shumë e zgjeruar. Kam kontakte miqësore dhe bashkëpunuese me suedez/vendore dhe poashtu firma të ndryshme avokature. Si për shembull Advokatfirman Malmbergs AB dhe zyra avokature “Haxhia dhe Hajdari”.

Jam e hapur për bashkëpunime të reja dhe në lemi të ndryshme jo vetëm Juridikut.

Çfarë është aktiviteti juaj kur kemi te bejmë me profesionin tuaj këtu si juriste, cfarë eshtë ndihma e juaj për bashkëkombasit tonë azil kërkues?

Pergjigje:Aktiviteti im më i rëndësishëm në profesionin tim është thënia e të vërtetës ligjore pa marrë parasysh se në cfarë lemi te juridikës bënë pjesë. Faktikisht, besimi dhe vecanërisht sekreti profesional janë tepër relevant në profesionin tim. Për mua si përfaqësuese juridike ligjore është e rëndësishme që ti besoj klientit tim por poashtu është e rëndësishme për punën time që klienti të beson në fjalët e mia dhe fshehtësin time, domethën në sekretin profesional që ka të bejë me cështjen aktuale.

Qëllimi dhe aktiviteti im është që në cdo cështje juridike pa marrë parasysh lemin te jap 100%, domethën të bejë të pamundurën.

Ndihma ime për kërkuesit azil është e shumanshme dhe relevante. Unë kontribuoj me gjuhën shqipe, ju lehtësoj marrjen e informatave, vendimeve dhe apelimeve. Ndihma më e madhe për kërkuesit azilit është mirëkuptimi im i përjetësive të tyre. Për të kuptuar hallin/problemin e dikujt duhet përjetuar ose jetuar në atë vend, me ato tradita dhe probleme. Në ketë aspekt ndjehem me e fortë dhe mund të bej ndryshim. 

Po ashtu edhe kërkuesit azil shqiptarë janë shprehur se ata ndjehen më të lirë, te sigurt dhe me të qetë me një përfaqesues juridik shqiptar. Mundohem të ju ofroj sa më shumë mbështetje, miresjelle dhe ndihmë të shumëfishtë dhe të pakufizuar.

 Një jurist kërkon të jetë pothuajse për gjithçka i informuar. Kjo ka të bëjë kryesisht me natyrën e personit. Thjesht doja një përgjigje të shkurtër.  Si është nga natyra Saranda?

Pergjigje:E mirësjelltë, dashamirëse, e organizuar, kurioze dhe e vendosur.

 Cilat personalitete historike pëlqeni më shumë?

Pergjigje:Mbretëreshen Viktoria te Anglis që udhëhoqi shtetin 63 vjet , me gjatë se cdokush tjetër. Arsyeja e parë që Viktoria më pëlqen si personalitet historik është mosha e saj e re si udhëheqëse vendi, dhe mënyra e zotësisë për të mposhtur maskarenjt. Siq burri i saj Alberti shpesh i thoshte : “Zotësoi rregullat e lojës dhe luaji ato me mirë se ata te tjerët qe duan te të mposhtin”.

Arsyeja e dytë është se mbretëresha Viktoria është një shembull konkret – se cdo gjë është e mundurë. Domethën edhe kur askush nuk beson në aftesin dhe zotësin tende duhet përseri besuar në vet vete dhe berë zbatim, sepse cdo gjë është e mundur me besim në vetvete dhe vetëvlerësim.

 Nëse kjo lami që keni studujuar nuk do të ishte profesioni juaj, ne cfarë profesioni do e gjente vetën më mirë se në gazetari Saranda?

Pergjigje:Në profesionin e aktrimit.

Të bëhem aktore ka qenë gjithmonë një dëshirë dhe ëndërr e imja. Të them të drejtën e kam patur ketë deshirë paralelt me juridiken. Shpresoj që një ditë të këndon një zog pranvere në dritarën time dhe të më ofron edhe me të voglin rol aktrimi. Do të ishte një kënaqësi dhe përjetim i papërshkruar edhe nese bëhej fjalë vetëm për një rol të vogël aktrimi.

 Sa jam i informuar, ju merrenie dhe me shkrime, cili është motivi i juaj në poezitë tuaja?

Pergjigje:Shkruaj shpesh për dashurinë në përgjithësi dhe sidomos për fëmijët. Po ashtu shkruaj për mallin dhe mungesën e babait që ka prekur thellë zemren time fëmijënore. Një plagë e përjetshme.

 E  lexoni revistën në shqip ”Dituria”që bothet në Skandinavi, c’ka mund te na thoni për te?

Pergjigje:Në radhë të parë ju përgëzoj për punën e mrekullueshme që bëni. Është lexim i këndshëm dhe i gjithanshëm. De facto është një mundësi e cmuar për të gjithë shqiptarët kudo që janë të kenë mundesi të njohin njëri tjetrin, të bashkëpunojnë njëri me tjetrin, të informohen për njëri tjetrin dhe para se gjithashë me gjuhën e ëmbël amtare. 

 Urime të perzemerta dhe suksese të metutjeshme me gazetën tuaj të cmuar. Ju lumtë për punën që bëni. Respekt te vecant!

 Planet tuaja për të ardhmen, cka Saranda mendon dhe ka në fokus?

Pergjigje:Planet e mia janë të tepërta dhe të shumanshme. Por për të arritur një qellim të plotë dhe efektiv është bashkëpunimi me shumë palë i domosdoshëm dhe shumë relevant. Prandaj qellimi im është sa më shumë bashkëpunim.

 Ne fokus është themelimi/vendosja e ndermarrjeve/firma te ndryshme shqiptare në Suedi dhe poashtu themelim/vendosje te ndermarrjeve/firma  te huaja evropiane/boterore në Shqipëri, Kosove dhe Maqedoni. Vendet tona shqiptare janë duke u zhvilluar si shigjeta të shpejta dhe të mprehta. Do të ishte një privilegj i madh të mund të benim hapjen dhe zhvillimin e firmave të ndryshme shqipetare ketu në Suedi. Po ashtu do te ishte një sukses dhe perfitim për vendet tona nëse do te mund të themelonim firma te huaja ne vendet tona – gjë që do të hapte vende te shumta pune për shumë vendor dhe zhvillimi të nuancuar për vendin tonë.

 Po ashtu me rëndësi te theksoj edhe cështjet e rëndesishme azile ku gjakmarrjet/hakmarrjet e tepërta janë aktuale në planet e mia. Se janë ceshtje të renda ku jeta e njerëzve është në lojë. Për një shtet të huaj si psh Suedia nuk është e lehtë që të kupton gjendjet dhe traditat e vjetra të vendeve tona për sa ju përket këtyre problemeve. Sinqerisht, nuk është aspak e lehtë as edhe për Entin e Emigracionit të kupton se forcat e rendit nuk ofrojn ndihmë. Është nje lëmi shumë e rendësishme dhe shpresoj që se shpejti të mund te bejmë dicka të dobishme per familjet e përziera.

 Çka ju benë të lumtur  dhe cka ju mundon më së shumti?

Pergjigje:Lumturi të madhe me falë buzëqeshja dhe përgjigjet e sinqerta të fëmijëve te mi!

Ajo që më mundon më shumë është padrejtësia, e pavërteta parimore dhe mashtrimet.

Si e kalon kohen e lirë?

Pergjigje:Të shumtën e kohës mundohem t’ia kushtoj familjes pasiqë puna merr shumë kohë. Përndryshe shkruaj poezi, lexoj romane të ndryshme.

 Po të kishit mundësin të zgjidhni, ku do kishit jetu?

Pergjigje:Shumë pyetje interesante J. Nuk ka rëndësi vendi por ka rëndësi shëndeti dhe me ke do jetoja, sigurisht me familjen.  Po theksoj një mikun tim:”shendeti është një  dhe cdo gje tjeter eshte zero”. Nëse ka shëndet ka jetë, ka dashuri dhe ka mundësi zgjedhje jetësore dhe banore. Nëse nuk ka shëndet atëhere për asgjë nuk ka vullnet. (falenderjme bashkepuntorin e Diellit nga Suedia per dergimin e shkrimeve interesante per bashkombasit tane ne Suedi, Sokol demaku)

TONY DOVOLANI, HISTORIA E NJE YLLI QE SHKELQEN

by

Historia e emigrantit që mbërriti ilegalisht në SHBA dhe që fitoi trofeun e shumëlakmuar të “Dancing with the Stars”/

Mund të kishte zgjedhur të martohej në Hollivud, por zgjodhi një amerikane me origjinë nga Dibra e Madhe. Mund të jetonte në Beverli Hills, por zgjodhi familjen në Konektikat/

Intervistoi: Marko Caka/

Është pa diskutim shqiptari më i suksesshëm për vitin 2012. Me fitoren e spektaklit më të shikueshëm të Amerikës “Dancing ëith the Stars” bëhet shqiptari i parë që fiton një trofe të tillë në shtetin më të fuqishëm të botës me një popullsi mbi 300 milionë banorë dhe shikueshmëria në natën finale kishte kapur rekordin e 32 milionë teleshikuesve. Dhe ky është Tony Dovolani nga Prishtina. Djaloshi kosovar me shpirt shqiptari thotë në intervistën e tij të parë për mediat në Shqipëri se këtë fitore ua ka dedikuar të gjithë shqiptarëve në 100-vjetorin e Pavarësisë. “U ndjeva më i lumturi në botë që fitova këtë trofe pikërisht në ditën e Pavarësisë me 28 Nëntor”. Ishte një punë e përkushtueshme disavjeçare për të ardhur te nata e suksesit të madh. Ky trofe është si sakrifica shumëshekullore e popullit shqiptar për të ardhur më 28 Nëntor të vitit 1912 ku burrat e kombit me Ismail Qemalin në krye ngritën flamurin në Vlorë. Prandaj për mua do të mbetën dy data të shënuara në kujtesën time, si data të shpirtit sakrificës që fitohet gjithçka”. Do të shprehej i entuziazmuar, balerini shqiptar nga Kosova për gazetën “Shqip”. Një shqiptar që ka provuar gjithçka për të ardhur deri te suksesi. E ka filluar jetën emigrante që pjatalarës dhe për të përfunduar në ëndrrën e gjithsecilit, në jetën hollivudiane vetëm në sajë të pasionit të tij të madh për vallëzimin. Dy herë kampion bote e bën pa diskutim si rekordmenin e parë shqiptar që njeh një sukses të tillë. Megjithëse me gjithë këto trofe dhe famë botërore ai asnjëherë nuk u kujtua nga autoritetet shqiptare dhe kosovare, të cilët janë më të interesuar për performancën e artistëve komercialë shqiptarë. Megjithëkëtë padrejtësi ai kurrë nuk mban mëri për askënd, sepse thotë e bëj për shpirtin tim kuqezi dhe për gjakun e heronjve shqiptarë, me të cilët krenohet kudo edhe me miqtë e tij më të famshëm hollivudianë. Shqiptari nga Prishtina arriti të trajnojë me vallëzimin e tij artistë të mëdhenj, si Richard Gere, Jenifer Lopez, Ëill Smith, Sara Evans, Suzan Luci, e sa e sa të tjerë deri te Melissa Recroft me të cilën ndau edhe trofeun e fundit të këtij viti.. Ky është kampioni absolut, Tony Dovolani, i rritur me ndjenja të larta patriotike në sajë të edukimit të familjes së tij që dhanë gjithçka për pavarësinë e Kosovës.

Tony, së pari ju falënderoj për intervistën tuaj për lexuesit shqiptarë dhe dua të filloj me origjinën tuaj?

Edhe unë ju falënderoj që më jepni mundësinë të flas për gazetën “Shqip” dhe për lexuesit, bashkëkombës të mi. Unë kam lindur dhe jam rritur në Prishtinë, por me prejardhje jam dibran. Në Amerikë kam ardhur në prill të vitit 1989. Ardhja ime këtu ka qenë për shkak të azilit politik, ngaqë babai dhe xhaxhallarët e mi ishin të aktivizuar në politikë. Dhe për arsye të përndjekjes dhe zhdukjes si familje nga serbët u larguam nga vendi ynë.

A mund të na e thoni si e nisët karrierën për t’u bërë një balerin profesional dhe pastaj një yll i vallëzimit amerikan?

Dëshira për kërcim më ka lindur që fëmijë, pra kur im atë më kuptoi që në moshën 3-vjeçare se kisha talent dhe ëndërronte që do të bëhesha një balerin i vërtetë. Më shikonte që doja të kërceja vazhdimisht në shtëpi, atëherë më dërgoi në ansamblin “Shota” të Prishtinës, dhe që aty nuk iu ndava kërcimit si valltar. Kjo gjë më shoqëroi edhe në Amerikë. Në fillim me anë të disa filmave doja të imitoja artistët e mëdhenj të vallëzimit, dhe që aty më lindi ideja se jeta ime do të jetë vetëm me dancing.

Po largimi juaj për në tokën e premtuar si u krye, a erdhët me vizë apo ilegalisht?

Unë nuk kam ardhur me vizë, por babai asokohe kishte pasaportë diplomatike, sepse ishte diplomat në ish-RF të Jugosllavisë. Ishte prilli i vitit 1989 dhe situata ishte shumë e rëndë, në prag të luftës. Ardhja e Millosheviçit nisi të eliminonte politikanë që nxisnin ndarjen e Kosovës në republikë të vetme. Dhe një shënjestër ishte edhe familja e jonë e madhe e Dovolanëve, ku me xhaxhain në krye Muharrem Dovolani, dha gjithçka nga shpirti i tij duke mbledhur fonde në përkrahje të luftës së Kosovës. Atëherë kur jeta e familjes sonë ishte vënë në rrezik, vendosëm të largoheshim nga Kosova. U paraqitëm në ambasadën amerikane për vizë, por nuk na e dhanë, sepse akoma nuk bindeshin që kishim probleme në Kosovë me regjimin millosheviçian, sepse ky regjim sapo kishte nisur të nxiste konfliktin etnik në Jugosllavi. Por, ne nuk u dorëzuam me kaq, morëm rrugën e arratisë duke përshkuar disa shtete europiane si Austri, Zvicër, Gjermani dhe Meksikë. Pastaj nga Kalkuna e Meksikës kemi mbërritur në anën tjetër ku na priste babai ynë. Jemi dorëzuar në një kamp refugjatësh, në kufirin amerikan dhe që aty na sollën për t’u regjistruar në zyrat e emigracionit në Nju Jork. Falë disa shkrimeve në gazetat e asaj kohe, ku shtjellohej historia e përndjekjes së babait tonë nga regjimi millosheviçian, autoritetet amerikane u bindën për të pranuar azilin politik të familjes sonë.

Në çfarë moshe ishit atëherë?

Isha 15 vjeç, kur nisa të kërkoj punë. Në fillim punova si pjatalarës në restorant. Dhe një ditë në restorantin tonë kalon një shpërndarës i fletushkave me reklama i një shkolle vallëzimi, që promovonte talente për karrierë brilante. Pashë kuzhinierin që tërhoqi një fletushkë dhe unë nga kureshtja e pyeta se për çfarë ishte dhe ai më sqaroi se është një shkollë që prodhon talente. I thashë se jam i interesuar për këtë dhe ai më dërgoi te studioja ku u regjistrova. Që aty pasioni im nisi të marrë udhë. Mund të them që këtu nisi karriera ime, pra së pari si nxënës dhe më vonë si mësues në trajnimin e të rinjve. Më vonë garova në kompeticionet e mëdha të vallëzimit, pasi kisha fituar një përvojë dhe me disa trofe kombëtare. Në vitin 1998 përfaqësova SHBA-në në kampionatin botëror të vallëzimit. Doja të përfaqësoja Shqipërinë, por atëherë nuk kisha një bazë dhe sponsorë, pastaj vendosa ta bëj për Amerikën.

A bëtë ndonjë kërkesë që ta përfaqësonit Shqipërinë?

E bëra një kërkesë, por më duket se kërkesa ime nuk vajti në vendin e duhur, se ndryshe besoj se do kishin reaguar pozitivisht. Por unë nisa të përfaqësoj Amerikën dhe pas një pune shumë të lodhshme dhe të gjatë, arrita të fitoj dy botërorë rresht, në 2005-‘06 për ngjyrat e Amerikës. Dua ta theksoj se ka qenë një kampionat shumë i vështirë me konkurrentë të fuqishëm, saqë në trofeun e dytë ishte akoma më e vështirë për ta mbrojtur. Një vit, para se të fitoj dy titujt botërorë, kishte filluar karriera ime në Hollivud me disa kërkesa në film, si me Richard Gere dhe Jennifer Lopez ku më ftuan edhe në rolin e trajnuesit të tyre. Pastaj si kampion bote më erdhi një ftesë nga Anglia për në spektaklin e suksesshëm reality, “Dancing ëith the Stars”, dhe e refuzova ngaqë isha plot me angazhime dhe kontrata të firmosura në Amerikë. Por, në sezonin tjetër e pranova ftesën e tyre që do të më shoqëronte për 14 sezone rresht me shumë tituj të nënkampionit dhe të kampionit në fuqi. Është një nga eksperiencat më të veçanta të jetës sime që kulmojnë me famën time në Amerikë dhe në Britaninë e Madhe. Duke pasur partnerë artistët më të famshëm të këtyre dy vendeve me karrierë brilante në botën e artit dhe të sportit.

Jeta juaj kaloi në shumë vështirësi, por pastaj gjithçka ndryshoi. A mund të na thoni sesa e vështirë është të hapen dyert për një artist?

Amerika është një vend interesant që ofron karrierë për të gjithë pa dallim. Nëse punon ta jep mundësinë të ecësh përpara sado që të jesh i huaj. Mbase në vendet e tjera nuk ekziston shpesh ky rregull. Këtu në Amerika nuk ecën me të njohur, pra me mik, por nëse punon dhe arrin nivelin e duhur, ata respektojnë gjithë sakrificën tënd. Këtë nisa ta ndiej që kur arrita suksesin e parë, kur fitova botërorin dhe dyert filluan të hapen vetë dhe shumë lehtë, sepse këtu vlerësuan çmimet dhe punën që më kishte çuar deri te trofeu. Për mua si shqiptar, në “Dancing ëith the Stars” në Angli në fillim u shqetësova se me anë të emrit më dinin për italian. Por unë u thashë se nuk jam as italian e as grek, por jam me gjak shqiptari. Të njëjtën gjë m’u desh të bëj edhe në SHBA. Unë vazhdoj ta besoj se ne kemi vetëm një flamur. Mund të më japin shumë flamuj, por në shpirtin tim kam vetëm një dhe ai është kuqezi. Më kujtohet një natë gjatë garimit në spektaklin “Dancing ëith the Stars” të vitit 2006 marr babanë në telefon dhe i them me shiko sonte, sepse kam një surprizë për ty dhe për gjithë shqiptarët. U paraqita me kostumin kuqezi me shqiponjë për të treguar se jam shqiptar dhe se e dua me shpirt flamurin dhe kombin tim. Kjo ishte një përgjigje ndaj atyre që fshiheshin pas talentit të tyre dhe nuk tregonin identitetin e tyre, pra origjinën e tyre shqiptare. Doja t’u tregoja të gjithë atyre që kishin shitur flamurin e tyre për një grusht para, sesa i shtrenjtë është dhe që është derdhur gjak për ta gëzuar sot të lirë dhe të pavarur.

Kjo që bëtë ishte në periudhën kur Kosova kërkonte pavarësinë e saj dhe për këtë gjest patriotik a kishte reagime?

Po, kishte, madje shumë reagime sidomos nga serbët, të cilët më thoshin se veprimi juaj me ngjyrat e kombit shqiptar është një propagandë politike dhe provokuese. Por unë nuk u tremba aspak, dhe nisa ta përsëris edhe herën tjetër duke përdorur një bluzë me flamurin e Kosovës, për t’u thënë të gjithëve se jam kosovar dhe kërkoj të drejtën time legjitime, të pavarësisë së shtetit tim. Kjo ishte një çështje shumë e rëndësishme jo vetëm për ata që janë në Kosovë, por për të gjithë shqiptarët kudo, duke pasur parasysh audiencën e televizorëve të rëndësishëm amerikanë dhe britanikë anembanë botës. Për këtë marr me mijëra mesazhe nga shqiptarët dhe shumë miq të vendit tonë për suportin ndaj pavarësisë së Kosovës.

Duke pasur parasysh që shumë shtete të ndryshme të vogla dhe të panjohura në botë i vlerësojnë yjet e tyre që kanë famë botërore duke i emëruar ambasadorë nderi, në rastin tuaj, a keni pasur kontakte nga instanca të autoriteteve përkatëse kosovare që ju të jeni një ambasador nderi i Kosovës në këtë periudhë që shteti i saj i sapokrijuar po kërkon një njohje më të gjerë?

Këtë që po bëj këtu në Amerikë e bëj, sepse zemrën e kam shqiptare dhe për një shqiptari të madhe kundrejt asnjë shpërblimi. Nëse do më kërkohej një gjë e tillë, sigurisht që do e pranoj për Kosovën dhe mbi të gjitha për kombin tim. Për vendin tim jam i gatshëm ta bëj se e dua me shpirt.

A keni qenë ndonjëherë në Shqipëri?

Po, kam qenë në festivalin e vitit 2008. Ishte hera e parë që preka vendin mëmë dhe më pëlqeu aq shumë sa nuk ngopesha duke e parë. Kur mbërrita në Tiranë u mahnita dhe më dukej interesante që çdo gjë ishte shkruar në shqip, dhe kur shihja edhe njerëzit që flisnin vetëm shqip më gëzohej zemra. Pashë një arritje të madhe edhe me festivalin më të madh të këngës shqiptare, më zërat e bukur të këngës shqiptare. Më kishte bërë ftesë Elsa Lila me Petrit Becin që për mua janë njerëz shumë të mrekullueshëm dhe u jam shumë mirënjohës. Por nuk mund të lë pa përmendur edhe miken time, bilbilin e diasporës, Aurela Gaçe, që është përveçse një këngëtare e shkëlqyeshme, dhe një njeri i mrekullueshëm që e ka zemrën sa mali.

Ju keni pasur edhe një darkë personale me ish-presidentin Bill Klinton, a mund të na thoni se çfarë biseduat me të dhe çfarë përshtypje kishte për shqiptarët dhe Kosovën?

Është një takim i paharruar për mua. Ai është një njeri i mrekullueshëm dhe me një shpirt madh. Mbi të gjitha miku më i madh i shqiptarëve. Sigurisht që biseda jonë ishte e përqendruar tek origjina ime. Për Kosovën me fliste vazhdimisht dhe kishte një njohje të gjithanshme më mirë sesa një banor i Kosovës. Klintoni kishte rëndësi të madhe për pavarësinë tonë dhe ai më fliste për kontributin që duhet të japim të gjithë për Kosovën, si dhe domosdoshmërinë e njohjes së shtetit të saj nga të gjitha vendet. Për këtë ai ishte mjaft optimist se shumë shpejt do të ndodhte. Ai më foli për vendimin e tij që ndërmori kundër gjenocidit millosheviçian, si një vendim madhor e human dhe ndihej krenar që është pjesë e asaj fitoreje të madhe të çlirimit të Kosovës. Në bisedë, Klintoni ishte shumë interesant, dinte gjithë ato gjëra për shqiptarët dhe mendonte se shqiptarët historikisht kanë luftuar për paqe dhe kundër padrejtësive që u janë bërë. Ai më tha se ne tani duhet të luftojmë për veten tonë dhe të jemi më të bashkuar se kurrë. Duhet ta heqim atë ndarje që na e kanë imponuar fqinjët. Ai më tha: Nëse e dëgjoni në Amerikë që themi se si amerikanët nuk ka, ashtu duhet ta çmoni edhe ju njëri-tjetrin e të thoni që si shqiptarët nuk ka, sepse kjo trashëgon vlera të çmuara vëllazërimi.

A ju shprehu ndonjë ide se ka ardhur koha për bashkimin e të gjithë shqiptarëve në një shtet të vetëm?

Ai nuk mund të shpallë asnjë gjë, dhe askush tjetër që është jashtë trojeve tona. Klinton më ka thënë se vullneti duhet të jetë vetëm i shqiptarëve, duhet ta duan njëri-tjetrin dhe pastaj të kërkojnë bashkimin në një trung të vetëm. Dhe këtë aspiratë askush nuk mund të na e ndalë.

Të vijmë te jeta juaj personale, ku jetoni tani?

Jetoj në shtetin e Konektikatit. Aty kam familjen dhe nëse nuk je afër familjes nuk je askush. Pastaj ky shtet, që është shumë afër Nju Jorkut, më pëlqen shumë, sepse është vendi më i përshtatshëm për shkollimin e fëmijëve të mi.

A ju pengon distanca e Los Anxhelosit me vendbanimin e familjes suaj në Konektikat?

Jo, aspak, unë jam në Los Anxhelos vetëm në kohën e shoë-ut gjatë dy sezoneve në vit, dhe pjesën tjetër jam pranë familjes sime në Konektikat. Producentët më kanë ofruar shtëpi në Beverli Hills, por unë nuk pranoj ta transferoj familjen, sepse jemi mësuar të qëndrojmë pranë familjeve tona dhe të afërmve tanë. Nuk dua që fëmijët të mësohen me jetën hollivudiane. Nuk dua që të jetojnë jetën e filmave, por të ndiejnë realitetin e përditshëm që nesër të jenë të fuqishëm dhe t’i përballojnë vetë situatat e jetës. Prandaj kam zgjedhur Nju Jorkun si vendi më i rëndësishëm i gjithë botës, me shumë përzgjedhje multikulturore. Dua që fëmijët të njohin të gjitha kulturat e popujve të ndryshëm, në mënyrë që ata të krahasojnë se sa e çmueshme është kultura shqiptare.

Fama juaj nuk ka ndikuar aspak në zgjedhjen e njeriut të jetës suaj, që bashkëshortja juaj të jetë shqiptare brenda tradicionales.

Po, bashkëshortja ime është një shqiptare nga Dibra e Madhe dhe familja e saj ka emigruar në Staten Island. Shumë më pyesin të çuditur sesi e kam marrë gruan shqiptare dhe se unë jam artist e puna më lidh më shumë me jetën hollivudiane. Ndërsa unë u përgjigjem prerë, që edhe artistët e meritojnë të zgjedhin njeriun e zemrës së tyre. Dhe aq më mirë kur është nga vendlindja, sepse na bashkon e njëjta gjuhë dhe të njëjtat tradita e kulturë.

Meqenëse suksesi juaj ka prekur Hollivudin dhe jeni shumë i famshëm, a është e vështirë të ruhet familja në distancë duke marrë shkas edhe nga eksperiencat e hidhura të artistëve të mëdhenj?

Për ne shqiptarët burri është koka e familjes dhe gruaja është qafa. Gruaja duhet të vlerësohet për vlerat e saj, për kujdesin e familjes dhe të fëmijëve. Bashkëshortja ime është shtylla, shpirti i familjes, që jep gjithçka që ajo të jetë e shëndoshë dhe e paprekshme. Unë jam krenar për të. Mua si bashkëshort më duhet që të çmoj vlerat e saj dhe ta ngre në piedestal për këtë sakrificë, për edukimin e fëmijëve të mi, së pari me moralin e lartë të shqiptarit. Unë dua që gruaja ime t’i rrisë vetë fëmijët, dhe jo me dado, sepse kurrë nuk do të jenë ata që janë tani. Ata flasin shumë mirë shqip dhe sillen me traditat shqiptare. Janë shumë të sjellshëm dhe vlerësojnë cilindo bashkëmoshatar të tyre. Të gjitha këto në sajë të edukimit të bashkëshortes sime, Linës. Gjithashtu fëmijët e mi mësojnë me programin e gjuhës shqipe në sajë të “DigitAlb” të “Top Channel”. Ky kanal i ka ndihmuar shumë që ata të mësojnë gjuhën drejtshkrimore, si dhe kulturën shqiptare. Në fillim e kishin fjalën e tretë në shqip, pak më vonë fjalën e dytë në shqip, dhe tani çdo fjalë në shqip. Pra janë të interesuar që të kenë gjithçka në shqip.

Sa fëmijë keni?

Kam tre fëmijë, vajzën 7-vjeçare Luana, dhe dy binjakët 4-vjeçarë, Adrianin dhe Arianën.

Vihet re një tendencë patriotizmi me tradita të çmueshme për familjen. Nga e keni të trashëguar këtë?

Nga babai, pra nga prindërit, që i kam shumë fisnikë e patriotë dhe mbi të gjitha me vlera të larta edukative. Madje kur më pyesin se kush ka qenë idhulli im, unë u them se vetëm babanë kam pasur për idhull, se ai ka qenë gjithçka për mua. Ai është heroi im më i madh.

Tani ku jeton babai juaj?

Ai jeton në Sant Petersburg në Florida dhe ka një hotel të tijin. Po i përkushtohet vëllait të vogël 13-vjeçar, i cili është një talent i madh në sportin e notit. Këto ditë është kualifikuar në Junior Olimpic të Amerikës dhe të gjithë e vlerësojnë për talentin e tij të rrallë. Trajnerët e krahasojnë me Felpsin e ardhshëm, por unë kam dëshirë të madhe që ai të përfaqësojë Shqipërinë me flamurin shqiptar.

Është shumë e vështirë që ai të përfaqësojë Shqipërinë duke ditur se Amerika bën shumë për këtë sport edhe në stimulimin e tyre, duke i vlerësuar yjet e saj.

Di që amerikanët duan ta bëjnë për vete. Unë jam sponsori i tij dhe amerikanët janë të vetëdijshëm se kam bërë shumë për Amerikën. Prandaj edhe ëndrra e familjes sonë dhe e babait tim në veçanti është që Bexhet Dovolani, që ka emrin e gjyshit tonë, të bëhet një ditë kampioni olimpik me ngjyrat e Shqipërisë. Gjaku ynë është kuqezi. Të gjithë në familje e duam sportin. Edhe vajzat e kanë qejf gjimnastikën dhe golfin. Me këtë të fundit unë ushtrohem shumë dhe e pëlqej jashtë mase. Madje kam menduar që për Olimpiadën e Brazil 2016 të bëj një kërkesë pranë Komitetit Olimpik Shqiptar nëse mund të përfaqësoj Shqipërinë në golf. Dhe për këtë do të stërvitem shumë që ta përfaqësoj me dinjitet atdheun tim.

Tony, ju keni bashkëpunuar me shumë artistë të famshëm, a mund të na cilësosh ndonjë dhe si kanë qenë marrëdhëniet tuaja me ta?

Jam me shumë fat që kam njohur nga afër kaq njerëz të rëndësishëm të artit botëror, ndërkohë që kur isha i vogël ishin në ëndrrën time. Për mua ishte interesante sidomos bashkëpunimi në filmin “Shall Ëe Dance” me Richard Gere, Jennifer Lopez, Stanley Tuçi, Suzan Sarandon, ku vazhdoj t’i ruaj miqësitë. Zoti Gere është një njeri i shkëlqyer. Ai, përveçse është një aktor i madh, ka një personalitet të lartë dhe të mrekullueshëm. Ai është shumë i dhënë për çështjet botërore dhe mjaft inteligjent. Kam mësuar shumë gjëra prej shumë artistëve të tjerë të mëdhenj. Më ka bërë përshtypje fakti që të gjithë ishin të interesuar të mësonin më shumë për shqiptarët dhe virtytet e tyre, saqë më vlerësonin duke krijuar shumë miqësi me mua. Dhe kjo më çudit, se çfarë i shtyn këta artistë të mëdhenj të mësojnë kaq shumë për vendin tim. Ata më kanë vlerësuar edhe për patriotizmin e madh që kam për Amerikën ashtu dhe për Shqipërinë. Miqësia me Richard Gere na ka afruar në shumë pikëpamje njerëzore. Ai njeriun e vë mbi gjithçka, edhe mbi fenë.

A vazhdoni ta ruani edhe tani miqësinë me këta artistë të mëdhenj?

Absolutisht që po. Unë takohem dhe flas vazhdimisht me ta. Ata janë mjaft të thjeshtë dhe të lirshëm në komunikim. Edhe tani që fitova “Dancing ëith the Stars” vjeshtë 2012, të gjithë miqtë e mi, si: Richard Gere, Stanley Tuçi, Jennifer Lopez, Jamie Foxx, Ëill Smith, George Hamilton dhe artistë e producentë të tjerë të Hollivudit më dërguan mesazhe urimi dhe ndihen shumë mirë që unë kam sukses kudo. Ata janë mjaft miqësorë, sa të tjerët kujtojnë se për shkak të famës janë të ftohtë, përkundrazi ata më ftojnë për kafe dhe në darkat që shtrojnë. Ata më gjenden pranë edhe në çdo fillimsezoni të “Dancing ëith the Stars”, madje të ftoj në Los Anxhelos në sezonin tjetër, i cili fillon në shkurt, që të njohësh nga afër këta artistë të mëdhenj dhe të kuptosh shpirtin e tyre bujarë, sesa të thjeshtë janë dhe sa dashamirës të shqiptarëve dhe historisë se tyre.

A keni ndonjë ofertë për bashkëpunim nga producentë të ndryshëm të Hollivudit?

Oferta kam shumë, por kohë nuk kam aspak, sepse tani për tani kam një kontratë me “Dancing ëith the Stars” dhe me disa projekte të mia. Por kjo nuk do të thotë se i kam refuzuar përgjithmonë. Mbase më vonë në kohën e duhur nuk do të mungojë ky bashkëpunim.

Ju keni hapur edhe aktivitete të tjera biznesi në lidhje me profesionin tuaj, a mund të na tregoni më konkretisht?

Kam hapur katër shkolla të mësimit të vallëzimit së bashku me kolegun tim në shoë, Maksim Chmerkovskiy në Nju Jork e Konektikat dhe kemi projekte që ta shtrijmë në të gjithë Amerikën. Ka një interesim të paparë, sa të gjitha studiot janë të tejmbushura. Njerëzit duan të mësojnë të kërcejnë dhe kanë një dashuri të madhe për vallëzimet e ndryshme. Fama jonë na ka ndihmuar që të kemi mjaft sukses në këtë biznes.

Po shqiptarët, a kanë interes për vallëzimin dhe sa kontribut jepni ju për ta?

Kam shumë shqiptarë që janë të interesuar dhe suporti im nuk u ka munguar në inkurajimin e tyre. Ka edhe disa që nuk mendojnë se do shumë djersë për të arritur suksesin dhe harrojnë se unë kam 20 vjet që bëj këtë për të arritur suksesin. Pra asgjë nuk fitohet menjëherë po nuk derdhe djersë. Talenti është ndryshe me dëshirën. Nëse ti nuk ke dëshirë, pra nuk i ke vënë vetes objektiv për të realizuar diçka, as talenti nuk mund të bëjë asgjë vetëm. Duhet dëshirë, punë dhe përkushtim për të mos e ndërprerë këtë punë, më pas do të marrësh frytet e saj. Vetëm dembelët mendojnë se janë më të mirë se të tjerët. Në fillim kur e nisa nuk isha i mirë dhe humbja shpesh nëpër gara, saqë i thashë edhe babait, a mund t’i shkoj mbrapa dancit se nuk po shkoj mirë. Por ai m’u përgjigj: “Ti ke kokën dhe zemrën dhe në sajë të tyre do ia dalësh mbanë. Duhet vetëm të punosh vazhdimisht me shpirt gare dhe mendjekthjelltësi”. Dhe ai kishte shumë të drejtë për këtë, saqë sot ndihet krenar për mua.(Shqip)

A unique partnership between Dartmouth and Kosovo pays dividends for students—and a fledgling democracy.

by

Trading Places

BY JUDITH HERTOG

“It was like a window opening up,” says Dafina Pruthi, Adv’10, about her 2002 visit to Dartmouth as a medical exchange student from Kosovo, the small, ethnically Albanian nation that was once part of Yugoslavia. “It gave us an opportunity to observe very high-quality medical care. It truly gave us hope we weren’t forgotten.” The Serbian occupation of Kosovo had ended just three years earlier, and Dartmouth Medical School had initiated an exchange program with the Pristina School of Medicine.

Since then, hundreds of students and faculty from Kosovo and Dartmouth have visited each other’s institutions. What started as a small exchange program to help medical students from an isolated, war-torn nation has blossomed into a multi-faceted relationship: Through student and faculty exchanges—among other programs—the Geisel School of Medicine has been a major influence in helping build Kosovo’s healthcare system and has succeeded in raising more than $4.5 million for the development of health programs in Kosovo. This fall Kosovo’s minister of health, psychiatrist Ferid Agani, visited Dartmouth to discuss with students and faculty ways to further expand these healthcare initiatives.

In 2011 Dartmouth signed a partnership agreement with the American University of Kosovo (AU Kosovo), which has led to a wealth of additional collaborations. These include Tuck support for a new M.B.A. program at AU Kosovo, a Shakespeare production in Kosovo by Andrew Garrod, professsor emeritus of education, a Dartmouth Hillel initiative to work with local Kosovar students to restore the Jewish cemetery in Pristina, and funding from the Dickey Center for two Dartmouth students to attend AU Kosovo’s annual summer program in peace-building, led by AU Kosovo faculty member Bill Wechsler ’78.

“If you read the newspapers in Kosovo, you realize that Dartmouth is becoming a well-known name,” says Ekrem Maloku, a Kosovar student who studied at Dartmouth in 2001 and who is now a postdoc in neuroscience at the Geisel School. Like Pruthi, Maloku had begun his medical studies in secret under Serbian occupation—after ethnically Albanian Kosovars, who make up 90 percent of Kosovo’s population, had been expelled from institutions of higher learning, and Kosovar faculty were teaching secretly in safe houses in Pristina. “It was difficult to study under such conditions,” recalls Maloku. “We were constantly afraid of being caught by the police.” Even when Kosovars regained control of their universities in 1999, conditions were far from ideal: The library of the Pristina School of Medicine held only a few outdated textbooks, and lectures were being held in rooms with broken windows.

For Maloku, it was not Dartmouth’s donations of textbooks and medical equipment that affected him the most, but its interactive pedagogic style—a dramatic change from the lectures offered in Pristina. “I saw students interacting with their professor in class. That was the biggest thing I learned,” says Maluko. “It was a great inspiration to see this.” It made him want to learn more, and inspired him to apply for a Ph.D. program in psychiatry at the University of Illinois in Chicago. He hopes to return to Kosovo to start his own research lab and promote the culture of learning and research that he first encountered at Dartmouth.

“For Kosovar students, having access to education is a rare privilege,” says Laurel Stavis, who coordinates Dartmouth’s partnership with AU Kosovo in her role as assistant provost for international initiatives. When she visited Kosovo in 2011 with then Provost Carol Folt, Stavis was moved by the idealism of a student who explained that she wanted to get a good education to “make my country better.” Stavis describes her own infatuation with Kosovo as “the Kosovo flu” and claims that it is rapidly infecting others at the College eager to visit the country because of its rich history and engaging people.

The Hanover-Kosovo connection began in 1999 as hundreds of thousands of Kosovars were fleeing to Macedonia and Albania to escape ethnic cleansing. Two retired faculty members of the Dartmouth Medical School traveled to the region as volunteers. James Strickler ’50, DMS’51, dean emeritus of Dartmouth Medical School, was touring refugee camps for the International Rescue Committee, while Dean Seibert, former associate dean for regional medical affairs, provided medical care to Kosovar refugees in Albania. Seibert still tears up when he recalls the horrors he witnessed in the refugee camp: families that had been separated, elderly and sick people who had walked across mountains to escape terror, and men who had been tortured in prison camps.

By coincidence, shortly after Strickler’s and Seibert’s return to Hanover, Joe O’Donnell, senior advising dean at Dartmouth Medical School, got a phone call from his friend Ed Cohen of the Blessing Way Foundation. Cohen had been watching news about the Kosovo refugee crisis and wanted to know if Dartmouth could channel a charitable contribution. Cohen’s donation of $150,000 initially funded a team of orthopedic surgeons and equipment to help treat injuries sustained by refugees returning to Kosovo.

Strickler, in turn, wanted to make sure that the relief efforts would not be limited to short-term emergency aid and decided the longest-lasting contribution to Kosovo would be to invest in the education of young people in the country, where 60 percent of the population is under 25. With the administrative support of John Baldwin, then dean of DMS—and with financial support from James Lawrence ’60—the exchange program with the Pristina School of Medicine was established.

One of the faculty exchanges was designed to reform primary health services in Kosovo by applying an innovative approach developed at the Dartmouth Institute for Health Policy and Clinical Practice. After observing that Kosovo suffered the highest infant-mortality rate in Europe, Strickler initiated a program to improve antenatal and neonatal care, supported by the Global Development Alliance that brought together Dartmouth, the financial consulting firm Webber Associates, and AmeriCares, a private nonprofit run by Curtis Welling ’71, Tu’77. With Strickler’s leadership, the program has evolved into a Kosovo-based nonprofit, the Foundation for Healthy Mothers and Babies.

In March 2012 Kosovo president Atifete Jahjaga visited Dartmouth to present Strickler with the Humanitarian Medal of Mother Teresa.

Folt, now Dartmouth’s interim president, is personally connected to the region through her mother’s Albanian family. She foresees opportunities for additional projects in Kosovo, such as collaboration with President Jahjaga to promote women’s leadership and further academic exchanges. She sees the relationship with Kosovo as a “two-way learning experience” and emphasizes that for Dartmouth students and faculty this is a rare chance to observe firsthand the development of an emerging democracy.

“Dartmouth has played an enormous role in the rebuilding of the health sector in Kosovo,” says Ilirjane “Lili” Bajraktari, Adv’14, the second medical exchange student from Kosovo to arrive at Dartmouth for a two-month summer term in 2000 and now a member of the foundation’s board. She is also enrolled in Dartmouth’s master of healthcare delivery science program.

“My generation was basically hermetically isolated during the occupation,” Bajraktari says. Her term at Dartmouth connected her to the larger world of medicine and showed her what the role of healthcare professionals can be in society, she adds.

Dartmouth has also inspired Kosovar students such as Gent Salihu ’11 to pursue careers outside healthcare. Salihu applied to Dartmouth unaware of the relationship between the College and his country. A government major, he was hired as an advisor to Jahjaga upon his graduation and assigned the task of helping create a council to tackle corruption in the public sector. He is now pursuing graduate studies at Oxford.

Fjolle Metag, the first AU Kosovo student to attend Dartmouth on a student exchange, during the summer of 2012, is focused on education. “Kosovo needs a better system,” she says. “To establish a democratic country it takes a culture in which people understand the concepts of democracy.”

Metag first dreamed of attending Dartmouth when she was in high school, reading about the College on the Internet. When Stavis visited AU Kosovo in the fall of 2011, Metag approached her to ask about opportunities for an exchange visit. When Metag was allowed to enroll in two government courses, she packed a copy of the Kosovo constitution—and an endearing supply of idealism. She recounts her fellow students questioning why it would be in the interest of the United States to donate to developing countries. “Guys,” she responded, “you have no idea how much the people in Kosovo love America.” She realizes that Kosovo still has a long way to go, but says her experience at Dartmouth has taught her that nothing is impossible. “I thought I would never be a part of Dartmouth…but here I am,” she says with a bright smile. “It’ll be the same for Kosovo: Dreams do come true.”

Judith Hertog is a regular contributor to DAM. She lives in Norwich, Vermont.

 

http://dartmouthalumnimagazine.com/trading-places/

 


ADEM DEMACI KERKON GARANCI NGA EVROPA PER BISEDIMET ME SERBINE

by

Nëse prapa këtyre bisedimeve qëndron Evropa, në të cilën, tash për tash, si po shihet, violina e parë është Gjermania atëherë nuk jam skeptik, por jam realist i cili mendon se bisedimet do të bëhen, diçka Serbisë do t’i lejohet që të mos ndahet e koritur në këto bisedime, tha në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Adem Demaçi.

Zoti Demaçi, Kosova po e përmbyll këtë vit me bisedimet në nivel tjetër me Serbinë, bisedime këto për të cilat ka optimistë dhe skeptikë. Ju ku e gjeni veten, në cilën kategori përballë këtij procesi?

ADEM DEMAÇI-Sikur të ishte vetëm një bisedim që do të bëhej ndërmjet palës serbe dhe palës kosovare, do të isha skeptik, sepse serbët nuk kanë ndërmend të bëjnë ndonjë marrëveshje, ndonjë stabilizim, se nuk është qëllim i tyre të stabilizojnë, por qëllimi i tyre është të destabilizojnë.

Po vetëm të luajnë një rol sikur ja, ne jemi të gatshëm, por këta të Kosovës nuk po duan që të nxjerrin mundësinë për t’u lidhur me këto strukturat evropiane, sepse gjendjen ekonomike financiare, me borxhe, me zhvillime tjera, e kanë katastrofë dhe kanë nevojë për Evropën. Prandaj kanë nevojë t’i bëjnë lajka Evropës dhe t’i nënshtrohen diktatit të Evropës për bisedime.

Po nëse prapa këtyre bisedimeve qëndron Evropa, në të cilën, tash për tash, si po shihet, violina e parë është Gjermania dhe kjo me disa deklarata të fundit që i dha ambasadori gjerman në përkrahje të plotë të integritetit dhe të pavarësisë së Kosovës edhe në një mënyrë që të mos i bëhen lëshime Serbisë me kërkesa konkrete ndaj saj, atëherë nuk jam skeptik, por jam realist i cili mendon se bisedimet do të bëhen, diçka Serbisë do t’i lejohet që të mos ndahet e koritur në këto bisedime.

Mirëpo, nuk besoj se do të veprohet në mënyrën që Kosovës t’i dilet në krah ashtu si duhet, si mendojmë ne se është e drejtë si viktimë e krejt kësaj lufte, nëpër të cilën ka kaluar Kosova dhe shqiptarët në përgjithësi.

Po si mendoni të zgjidhet kjo situatë e ngrirë në veri të Kosovës?

ADEM DEMAÇI-Askush nuk po tenton që të zgjidhet mbarë, që ata që kanë ardhur të kthehen në shtëpitë e veta, e ata që janë përzënë, të kthehen në pasuritë dhe shtëpitë e veta, por po mundohen që kjo situatë që po i thonë francezët “fait accompli”, domethënë një akt i kryer, të bëhet një realitet dhe nga ky realitet të kërkohet një zgjidhje, e cila do të ishte gjithsesi në disfavor të shqiptarëve.
Unë mendoj se nëse Evropa do të insistojë që të pranohet vetëm projekti i Ahtisaarit si bazë, përndryshe mund të them se ai projekt ka qenë masakër ndaj Kosovës. Të bëhen komunat me 1000-1500 banorë, komunat me 100 mijë banorë s’po mund të kalojnë si duhet, e jo më komunat me 1000 e 1500 banorë, e t’i jepet e drejta Serbisë të mund të manipulojë me ata banorë – t’ua paguajë me polici, me mësues, profesorë e mjekë, nga buxheti i vet, domethënë Serbia në mënyrë legale ta krijojë rrjetin e vet të, në daç thuaj të bashkëpunëtorëve, në daç thuaj të spiunazhit, a si të duash në një territor tjetër, në një shtet tjetër i pranuar nga Evropa, apo shumica e Evropës dhe gati nga gjysma e botës si shtet i pavarur – këtë e bëri vetëm Ahtisaari.

Kjo u bë me pretekst të gjoja se këto lëshime do ta detyrojnë ose do ta bëjnë që Rusia të lëshojë pe të largohet Rezoluta 12 44 dhe Kosova të dalë si shtet i pavarur dhe të mund të pranohet në Kombet e Bashkuara dhe të zhvillohen gjërat ashtu si e do rregulli i Kombeve të Bashkuara.

Kjo nuk ndodhi, me fjalë tjera shqiptarët edhe këtu u mashtruan dhe në këtë situatë kanë ardhur në një rrugë shumë të vështirë, të cilën mund ta çajë vetëm në qoftë se Evropa tregohet e vendosur dhe insiston edhe një herë fuqishëm që Plani Ahtisaari të jetë bazë për gjetjen e një marrëveshjeje, e cila do t’i kënaqte të dy palët, meqë shqiptarët e pranuan.

Ne, faktikisht, atë marrëveshje e bëmë me Evropën, nuk e bëmë me Serbinë fare. Serbia dihet se nuk e pati pranuar Planin e Ahtisaarit, dhe në këtë mënyrë besoj duke futur anekse që kanë të bëjnë me situatën dhe gjendjen e shqiptarëve që gjenden në Luginën e Preshevës duke kërkuar të njëjtat të drejta që u garantohen me Kushtetutën e Kosovës serbëve këtu, t’u garantohen të drejtat edhe shqiptarëve që jetojnë në Serbi.

Flitet gjithnjë për integrimet evropiane dhe përmbushjen e detyrave që Kosova duhet t’i bëjë në këtë rrugë. Kritikët thonë se me gjithë sukseset potenciale, rruga drejt BE-së, është e kushtëzuar, thënë kushtimisht, me rrugën që Serbia ndjek. Do të pajtoheshit?
ADEM DEMAÇI-Besoj që është kjo e vetmja mënyrë që Serbia të disiplinohet dhe ta kuptojë se ka ndodhur diçka që nuk ka kthim dhe për t’i lënë krejt këto çka janë arritur deri sot, ta kuptojë që ajo punë nuk bëhet dhe këtu janë ato fjalët e palës gjermane që thotë se rrota e historisë nuk kthehet prapa.

Edhe ambasadorja gjermane thotë gjithashtu se platforma serbe është një masakër e re që tentojnë ta bëjnë në Kosovë, është vetëm një copë letre, më jep shpresë që bota e ka kuptuar se kush është Serbia dhe çka është Serbia, pavarësisht se unë s’dua të identifikoj.
Kur them Serbia mendoj për këtë Qeverinë e Serbisë, dhe ata që janë në pushtet, e jo për popullin e gjerë serb, i cili nuk është në dijeni fare se çfarë po ndodh dhe ende s’e di se çka ka ndodhur me të vërtetë, si është bërë dhe pse është bërë kjo luftë, si dhe kush e ka shkaktuar atë – unë mendoj se kjo do të ishte rrugëdalja nga kjo situatë.

Shqiptarët në vitin 2012 shënuan 100-vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë. Gjatë manifestimeve të ndryshme është përmendur shumë çështja e bashkimit kombëtar. Si e shihni ju këtë çështje?
ADEM DEMAÇI-E shoh si një proces të ligjeve të jetës, i cili gjërat i çon përpara. Bashkimin e shqiptarëve nuk mund ta ndalë asnjë forcë. Bashkimi i shqiptarëve do të dështonte vetëm sikur shtetet, të cilat e copëtuan korpusin, trupin, territorin dhe kombin shqiptar, sikur të mbërrinin t’i eliminonin shqiptarët, atë nuk arritën ta eliminonin, pavarësisht që kanë pasur deri diku sukses në zvogëlimin e numrit të shqiptarëve. f

Dhe, vetë qëndresa e shqiptarëve, mbijetesa e shqiptarëve, është faktori kryesor, i cili me kalimin e kohës do t’i çojë në bashkimin kombëtar, po me anë të futjes në Bashkimin Evropian, ku do të krijohet klima që ata të bashkohen pa e lënduar askënd, pa e shkelur askënd, dhe pa mundësinë që dikush ta pengojë një gjë të tillë, sepse të gjithë do të jemi brenda BE-së, nën kulmin evropian. Si të tillë, shqiptarët s’do t’i ndalojë askush që të qarkullojnë lirisht, të punojnë lirisht, të krijojnë ide, të marrin kredi, të kenë bashkëpunim edhe me njëri-tjetrin, po edhe nga bota tjetër që dëshiron të na ndihmojë.
Unë mendoj se bashkimin kombëtar ne duhet ta kuptojmë pak më ndryshe në këto rrethana dhe në këtë hapësirë dhe kohë, në të cilën gjendemi. Nuk është fjala ta thyejmë lëvozhgën e vesë, fjala është që atë të verdhë të vezës që gjendet brenda lëvozhge ta shndërrojmë në zog të gjallë. Në momentin kur ai zog merr shpirt, ai do ta shohë veten se është i kufizuar, se është i burgosur, dhe ai me sqepin e vet makinalisht do të veprojë dhe do ta thyejë atë lëvozhgë dhe del zogu, i cili është tri herë më i madh sesa kur ishte vezë dhe kur ishte brenda lëvozhgës.

Këtë mënyrë duhet ta përdorin shqiptarët, pra të punojnë ngadalë dhe në mënyrë sistematike, pa folur e bërtitur dhe mundar ta bëjnë veten patriot duke bërtitur se duam bashkimin kombëtar etj.

Bashkimi bëhet duke qenë të bindur dhe duke drejtuar popullin e vet që së pari të bëhet bashkimi në Kosovë si duhet, në Shqipëri ashtu si duhet dhe në të gjitha njësitë tjera, në të gjitha krahinat e tjera të bëhet bashkimi i krejt atyre çka është pozitive brenda kombit tonë dhe kriter i ndërtimit dhe përparimit tonë të jetë interesi kombëtar, atëherë do të arrihet ajo çka po duan disa e s’po ju pritet.

Nuk dua t’ju them që janë të paditur, por që s’po iu pritet, që po nguten ta bëjnë bashkimin duke thyer lëvozhgën. Po e theve lëvzhgën e lë të verdhën të zbrazët, ai më nuk mund të ngrohet, po mund veç ta hash, po të bëhet zog ai nuk bëhet.(Bisedoi Anton Konushevci- RADIO EVROPA E LIRË)