Dr. Nikollë Loka/

Homogjeniteti i popullsisë, që synohej të arrihej në shtetet evropiane, ishte relativ, sidomos në Gadishullin Ballkanik, për shkak të përzierjeve të mëdha të popullsisë, që e bënte të pamundur ekzistencën e shteteve tërësisht “të pastra” nga pikëpamja etnike. Pavarësisht vështirësive, disa nga shtetet ballkanike si: Greqia, Jugosllavia dhe Turqia, përpiqeshin vazhdimisht për të arritur një farë homogjenizimi të popullsisë së tyre dhe, në periudhën ndërmjet dy luftërave botërore, u angazhuan në spastrime etnike, ku më së shumti e pësuan shqiptarët. Në përgjithësi, shtetet e reja do të dëshironin t’i mbanin pakicat kombëtare nën kontroll dhe, nëse do të ishte e mundur, t’i inkurajonin të vendoseshin në vendet e tyre amtare (Janjetović, 2012: 67–68).

Të bindur thellësisht mbi të drejtën historike të kombeve të tyre mbi Kosovën dhe Maqedoninë e Veriut, udhëheqësit serbë dhe malazezë kishin për qëllim që t’i deshqiptarizonin territoret e banuara me shqiptarë. Një pjesë e opinionit serb dhe malazez e kërkonte hapur largimin e shpejtë të tyre. Nikolla Pashiq, që ishte Kryeministër i Serbisë në vitet 1909 – 1918 dhe 1918 – 1926, e llogariste këtë projekt të realizueshëm në njëzet vjet, duke u nisur nga praktika e mëparshme e dhunës, pas fitimit të tokave shqiptare nga Kongresi i Berlinit(Roux, 1992: 187–188).

Pas pushtimit të trojeve shqiptare, Qeveria jugosllave ndoqi një politikë që synonte më shumë integrimin e territoreve të fituara sesa të banorëve që jetonin në to. Ajo vendosi nën administrim efektiv rajonet shqiptare; pastaj dërgoi kolonë serbë e malazezë për të forcuar elementin sllav dhe kundërshtoi çdo zhvillim të pavarur kulturor të shqiptarëve(Roux, 1992: 188-189), si dhe ushtroi dhunë e terror, vrasje, burgosje, shpronësime për t’i detyruar shqiptarët të shpënguleshin.

Shtetet e ndryshme lidhën edhe marrëveshje për shpërnguljen e shqiptarëve, pa i pyetur ata. Kështu Turqia lidhi marrëveshje me Greqinë dhe Jugosllavinë për shkëmbimin e popullsisë, ku shqiptarët, të trajtuar arbitrarisht si turq, u zhvendosën me shumicë në Anadoll, duke zëvendësuar popullsinë greke që kaloi në Greqi. Duhet të theksohet se, menjëherë pas përfundimit të Luftës së Dytë Ballkanike, nisi një fluks i konsiderueshëm emigrimi i detyrueshëm i shqiptarëve drejt Turqisë dhe Shqipërisë. Së pari u dëbuan pronarët e çifligjeve me origjinë turke ose shqiptare, të cilët, të zhveshur nga pronat e tyre, u detyruan të largoheshin nga vendi. Sipas Eqrem Libohovës:“Tërheqja e kosovarëve në Turqi ishte interes i Turqisë dhe jugosllavët çdukjen e shqiptarëve duan ta siguronin me çfarëdo mënyre dhe, posaçërisht, në mënyrë paqësore, me anë të dërgimit të kosovarëve në Turqi, pasi kishte përputhje interesash të dy shteteve” (Libohova, 1938: 479).

Informatorët që punonin për llogari të jugosllavëve dhe turqve përpiqeshin t’i bindnin kosovarët myslimanë se “Shqipëria është e krishterë dhe, nëse shkonin atje, do të merrnin fenë e krishterë”. Sipas raporteve të shtypit jugosllav në vitin 1925, Turqia ishte e gatshme të pranonte 30 000 myslimanë nga Serbia dhe 50 000 të tjerë në vitin 1926. Edhe pse këto raporte as nuk u konfirmuan dhe as nuk u mohuan nga pala turke, ato i bënë jugosllavët të besonin se Turqia do të mirëpriste me dëshirë të gjithë refugjatët myslimanë, sapo të kishin shitur pronat e tyre(Schad, 2016: 436).

Shkalla, në të cilën autoritetet jugosllave ishin të etura për të nxitur banorët e padëshiruar që të largoheshin nga vendi, demonstrohet nga praktika administrative në vitin 1933, kur rregullat e vizave të daljes u thjeshtuan deri në pikën, ku as edhe një nënshkrim nuk kërkohej nga personi në fjalë; një nënshkrim i një zyrtari jugosllav ishte i mjaftueshëm për nxjerrjen e letrave dalëse(Schad, 2016: 437–438). Me qëllim që elementi shqiptar të zhdukej nga Kosova, Qeveria u kishte lëshuar pasaporta edhe kaçakëve që kishin dalë nëpër male.

Nga viti 1930, qeveria e Beogradit u përpoq ta bindte Qeverinë e Ankarasë për të rënë dakord për transferimin e 300 – 400 mijë shqiptarëve nga Jugosllavia në Anadoll. Në fillim të viteve 1930, në Jugosllavi ishin gati 550 000 shqiptarë dhe dy të tretat prej tyre jetonin në Kosovë. Qeveritarët turq i morën parasysh propozimet jugosllave, të cilat u bënë shumë tërheqëse kur Beogradi ofroi burime financiare të konsiderueshme për rivendosjen e emigrantëve në Anadoll. Ankaraja e pa këtë rast si mundësi për vendosjen e masës së shqiptarëve në Kurdistanin turk, në mënyrë që të dobësonte dhe kontrollonte më mirë elementin kompakt kurd (Della Rocca, 2015: 34).

Në vitin 1933, në Beograd, filloi puna për përpilimin e një konvente me shtetin turk që kishte si synim shpërnguljen e shqiptarëve të Kosovës, duke i deportuar në viset e Turqisë. Qeveria e Stojadinoviqit themeloi një Komitet Ndërministror, si dhe hartoi një projekt për shpërnguljen e shqiptarëve. Qëllimi jugosllav ishte që shqiptarët të shpërnguleshin në masë drejt Turqisë, kurse pjesa tjetër që mbetej në Jugosllavi të asimilohej nga mbizotërimi i popullsisë sllave, duke filluar menjëherë nga zonat kufitare pranë Shqipërisë e pastaj në brendësi të vendit (Bajrami, 2019: 209).

Numri i shqiptarëve të larguar nga Jugosllavia për në Turqi deri në vitin 1930 kishte arritur në 130 mijë vetë (Loka, 2021: 153). Zyrtarët në Beograd nuk ishin të kënaqur me këtë shifër, prandaj, që ta përshpejtonin procesin, kërkuan ta institucionalizonin me një marrëveshje ndërshtetërore me Turqinë. Që nga viti 1933 e në vijim, pati diskutime serioze ndërmjet Qeverisë Jugosllave dhe asaj Turke për dëbimin në Turqi të një numri shumë të madh të shqiptarëve myslimanë, të cilët zyrtarisht paraqiteshin si “turq”. Kryeministri jugosllav Stojadinoviqi kishte pohuar se “me turqit kishin rënë dakord që emigrimi të zgjaste për një periudhë nëntëvjeçare” (AQSH, F. 251, V. 1939, D. 70, fl. 60–62). Më 1935, Qeveria Turke u ofrua që të pranonte 200 mijë sish, një shifër që në shkallën e synimit të Qeverisë Jugosllave, ishte shumë më e lartë se numri i përgjithshëm i turqishtfolësve të regjistruar në vitin 1921 (Malcolm, 366).

Më 11 korrik të vitit 1938, në Stamboll u përafrua Konventa turko-jugosllave, me të cilën parashihej që, brenda harkut kohor 1939-1944, nga Jugosllavia të shpërnguleshin 40 mijë familje shqiptare myslimane, ose mbi 200 mijë banorë. Sipas asaj Konvente, shpërngulja duhej të fillonte nga 1 korriku i vitit 1939. Palët në bisedime këtë hapësirë kohore e kishin lënë për shkak të kryerjes së të gjitha formaliteteve, si nënshkrimi, përkatësisht ratifikimi i Konventës, hartimi i listave të popullsisë që parashikohej të shpërngulej në vitin e parë, sigurimi i mjeteve, etj.

Por, vdekja e Kryetarit të Turqisë, Mustafa Qemal Ataturkut, më 10 nëntor 1938 dhe rënia e Qeverisë Stojadinoviq në mars të vitit 1939 ishin shkaqet kryesore për vonesën e nënshkrimit të Konventës (Lita, 2019: 90–91).

Pas vizitës së fundit të Ministrit të Jashtëm turk, Ruzhdi Aras, në Beograd, u rrit më shumë prirja e jugosllavëve për të dëbuar popullsinë shqiptare, në mënyrat dhe format nga më të ndryshmet. Ministri turk në Beograd Tefik Ruzhdi fliste për synimin që nga Serbia të pranoheshin 300 – 400 mijë myslimanë, të cilët do të duhej të sistemoheshin në tokat e kurdëve të shpërngulur. Në Turqi tashmë po zhvillohej fushata për të krijuar atmosferën e emigrimit dhe pranimit të “ të gjithë myslimanëve tanë nga Jugosllavia”, – siç shkruante gazeta “Haber” (15 korrik 1935) në një artikull me titullin “Shqiptarët dhe boshnjakët janë nga fisi turk”. Konsulli shqiptar në Stamboll, nga “një mik” i tij në Ankara, u informua se prapa këtij artikulli qëndronte vetë Ataturku (Bakalli, 2021: 142). Në Parlamentin Turk, Kryeministri Ismet Inonu kishte deklaruar se ishte program kombëtar turk që tokat e boshatisura të Turqisë të populloheshin me emigrantë, të cilët “do të turqizohen”, gjë që nënkuptonte edhe myslimanët jo turq (Bakalli, 2021: 141-142).

Përkundër kësaj, diplomacia shqiptare nuk rreshti me demarshet pranë Ankarasë në mënyrë që kjo të hiqte dorë nga kombinimet me Beogradin, të cilat do të rezultonin me spastrimin etnik të Kosovës dhe viseve të tjera të banuara me shumicë shqiptare. Personalitete të shquara shqiptare si Hasan Prishtina, Fan Noli, Kadri Prishtina, tre klerikët katolikë: Shtjefën Kurti, Gjon Bisaku dhe Luigj Gashi, iu drejtuan Lidhjes së Kombeve për mbrojtjen e të drejtave të pakicës shqiptare në Jugosllavi dhe arritën ta ndërkombëtarizojnë këtë problem. Përfaqësuesit diplomatikë shqiptarë të vendosur në Beograd, Ankara, Athinë, Sofje, Bukuresht etj., si dhe konsujt shqiptarë në Shkup dhe në Manastir, përcollën hap pas hapi dhe me shqetësim të theksuar jo vetëm profesional, por edhe kombëtar çdo çështje që lidhej me shpërnguljen. Ajo që e bënte edhe më serioze këtë situatë ishte një fjalim i ministrit të Brendshëm turk, Şükrü Kaya, në Asamblenë e Madhe Kombëtare, i cili kishte deklaruar se nga Jugosllavia do të silleshin në Turqi 800 mijë emigrantë “turq”. Kjo deklaratë i shtoi edhe më shumë dyshimet e autoriteteve shqiptare ndaj qeverisë turke. Sipas Rauf Ficos, kjo mjaftonte për të treguar se deri në ç’pikë do të mbaheshin “premtimet” e Ankarasë(Bello, 2014: 193).

Që të ndërpritej shpërngulja e shqiptarëve nga Jugosllavia në Turqi, në qershor të vitit 1935, veç të tjerash, diplomacia shqiptare ndërmori veprime konkrete. Deputetët Fejzi Ali Bej Dibra, Hysen Vrioni, Maliq Bushati, Eshref Frashëri e Asim Gjakova, nëpërmjet deputetit të mirënjohur Jakup Kadri Beu, bënë protestë të ashpër pranë qeverisë turke në Ankara(Hoti, 1997: 116).

Nga burimet dhe dokumentacioni i kohës vihet re se, me gjithë seriozitetin dhe ndjeshmërinë e madhe që tregohej në këtë drejtim, shteti shqiptar vazhdimisht ndoqi një politikë konstante në raport me këtë çështje, e cila vinte duke u forcuar paralelisht me konsolidimin e vetë këtij shteti (Syla, 2020). Çdo ngjarje që përkonte me problemin e shpërnguljes së shqiptarëve nga Kosova dhe nga trevat e tjera, ndiqej me mjaft vëmendje e shqetësim profesional, pse jo edhe kombëtar, nga përfaqësuesit diplomatikë shqiptarë në Legatat shqiptare në Beograd, kryekonsullatën në Shkup, konsullatën në Manastir, si dhe në Legatat Shqiptare në Greqi, Turqi, Bullgari, Rumani etj. Ministria e Punëve të Jashtme, Kryeministria, Presidenca, e më vonë Oborri Mbretëror, kishin në çdo moment një tablo të qartë të procesit të të larguarve nga Kosova dhe viset e tjera dhe, krahas kësaj, propozonin ide konkrete në funksion të zgjidhjes, të cilat shpeshherë u realizuan me sukses.

Albana Hasku

Sofiela Ropi

SHQIPONJAT E MËNDAFSHTA

(Le Aquile Di Seta) Bari (Itali)/

Udhëtim imagjinar, nëpër Shqipëri dhe Kosovë me UDHËRRËFYESIN. Shkodra. Ishte njëra nga temat (punëtoritë) e mbajtura në, Seminarin e XVIII Mbarëkombëtar me mësuesit e gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare në diasporë dhe në mërgatë. “Gjuha shqipe dhe Kultura Shqiptare në epokën digjitale”

Shkodër, 31 korrik – 3 gusht 2025. Po, ç’është Udhërrëfyesi? Si mund t’a përdorim atë, duke krijuar një laborator didaktik dhe edukativ, që ndikojnë në mësimdhënie me bazë konstruktive dhe nxisin krijimtarinë e të nxënit? Udhërrëfyesi, është një cikël me materiale didaktike për mësimdhënien në Diasporë me autore Milena Selimi. Ky cikël, udhëtimesh, rrëfen trashëgiminë kulturore për 10 qytete të Shqipërisë dhe Kosovës, që do t’u shërbejë fëmijëve të diasporës të krijojnë një lidhje shpirtërore me vendet e origjinës. Ky projekt përmban qytetet :Shkodra, Gjirokastra, Berat, Prizren, Gjakovë, Kruja, Tirana, Durrësi, Prishtina, Vlora.

Pra, nga titulli i këtij libri (Udhërrëfyesi), kuptohet rëndësia që kanë materialet që Qendra e botimeve për Diasporën krijon për shkollat shqipe në Diasporë, por dhe aftësia e mësuesve për t’a transmetuar tek nxënësit. Lënda e gjeografisë, zë një vend të veçantë, pasi krahas gjuhës shqipe, nxënësit mësojnë dhe njihen nga afër me vendin, atdheun e prindërve dhe të parëve të tyre. Nëpërmjet kësaj lënde njohin qytete, shtete, territore, pozitën gjeografike, dukuri natyrore, zhvillimin Ekonomik, politik, kulturor, zhvillimin e turizmit, ku herë pas here udhëtojnë me prindërit për pushime, atje ku i pret “Një derë e hapur”, ku gjyshërit gëzojnë ndërkohë bisedojnë me nipërit në gjuhën shqipe. Rëndësi ka jo vetëm komunikimi, por orientimi, kur udhëtojmë. Udhërrëfyesi është një libër praktik, I pajisur me ilustrime të bukura, të thjeshta e të larmishme, nxënësit miqësoren shpejt me të, gjithashtu I gjejmë në format digjitale (PDF), të thjeshtë në përdorim.

Ky projekt në shkollën tonë nisi në muajin janar, me qytetin e Shkodrës qendra e veriut të Shqipërisë. Shkodra mes maleve, liqenit, detit dhe lumenjve. Shkodra, bukuria e rrallë mes ujërave : aty ku Drini Buna dhe Kiri, buzë Rozafës bahen nji. Udhërrëfyesi rrëfen Shkodërlocen këtë qytet të biçikletave, me shëtit I lirë në këtë QYTET DASHNIE, në oborret e historive e lagjeve plot dritë kulture.Shkodra vjen me njerëzit e saj të shquar, nga At. Gjergj Fishta me vargjet e tij, të Filip Shiroka, Koli Idromeno, që thotë, se “Shkodra nuk asht mendjemadhe, por nji vajz e dhastueme, prej dashnisë gjithkujt. Martin Camaj, që e quen” Qyteti me Kunora “. Kështu pra futemi n’Shkoder e njihemi me kulturën e saj, artin, muzikën, arkitekturën, muzetë e bukur, të vetmit në Shqipëri. Në Shkodër gjejmë traditën, mikpritjen e bujarinë. Me kenë shkodran t’tana i ban. Në fund, pasi marrin njohuritë mbi këtë qytet karajfila e lulebore, nxënësit përgatiten të bëjnë një udhëtim imagjinar. Po si?

Klasa e IV ndahet në dy grupe.

Dy mënyra për të udhëtuar nga Bari drejt Shqipërisë dhe pastaj drejt Shkodrës së legjendave.

1-grupi i parë udhëton me avion

2-grupi i dytë udhëton me anije.

Propozimet janë të ndryshme. Dikush me Google Maps, Një tjetër me hartat e përgatitura në klasë, një nxënëse njofton gjyshin për t’i shoqëruar etj. Pra pyetjet janë të ndryshme pjesëmarrja

kurioziteti dhe fantazia e nxënësve, është aq interesante, sa mund dhe kohën, duan të vazhdojnë dhe pse ajo kalon. Por, a do të arrijnë shqiponjëzat e Mëndafshta, këta Udhëtarë të së ardhmes të udhëtojnë drejt Shkodrës me udhërrëfyesin? Per këtë kemi menduar të bashkëpunojmë me shkollat shqipe në Itali, të krijojmë një konkurs me një pyetësor të Udhërrëfyesit me titull UDHËTARË TË VEGJËL RRITEN NË DIASPORË. Ejani me ne, të udhëtojmë sëbashku nëpër Shqipëri dhe Kosovë me UDHËRRËFYESIN. Po ju presim.

Bekim Adili/

Ngjarja e fundit në Kumanovë gjatë ndeshjes së basketbollit ndërmjet Maqedonisë së Veriut dhe Rumanisë nuk ishte vetëm një shpërthim turmash të pakontrolluara. Ato ishin një pasqyrë e zymtë dhe e rrezikshme e asaj që po gëlon në heshtje në shoqërinë e këtijë vendi. Një valë urrejtjeje e toleruar nga maja e shtetit,që mund të shndërrohet në destabilizim të pakthyeshëm. Kur nga tribunat jehonin thirrje si “Shqiptari i mirë është shqiptari i vdekur” dhe “Dhoma e gazit për shqiptarët”, në radhët e para të të ftuarve të nderit ndodheshin Kryeministri Hristijan Mickoski, Ministri i Jashtëm Panço Toshkovski, Zëvendëskryeministri Ivan Stoilkoviq dhe Kryetari i Komunës së Kumanovës, Maksim Dimitrievski. Asnjëri prej tyre nuk reagoi. Asnjë fjalë, asnjë gjest. Një heshtje që sot kumbon më fort se çdo parullë. Një heshtje që ngjan më shumë me miratim sesa me mosvëmendje. Në një vend me pretendime evropiane, ky mosreagim institucional është jo vetëm skandaloz, por edhe sinjal i qartë i një kursi të rrezikshëm politik.

Aty ku tolerohet ekstremizmi si mjet mobilizimi i bazës nacionaliste dhe ku liderët e shtetit nuk dënojnë publikisht këtë veprim, do të thotë se realisht ata e ushqejnë këtë gjuhë, duke e bërë pjesë të diskursit publik. Me këtë që po ndodh, po dëshmohet edhe alarmi i raportit të Parlamentit Europian, që paralajmrojë mundësi destabiliteti në këtë vend. Pra, Maqedonia e Veriut po rrezikon të rikthehet në spiralen e njohur të ndasive etnike që e kanë ndjekur si hije dekadash me radhë. Por rreziku i vitit 2025 është më i thellë. Këtë herë, urrejtja po institucionalizohet, po normalizohet nga pushteti, dhe po shpërndahet me bekimin e heshtur të atyre që duhet të ishin gardianë të demokracisë dhe barazisë.

Nëse sot normalizohen parullat për “dhomat e gazit” ndaj një etnie që përbën mbi një të katërtën e popullsisë siqë janë shqiptarët, nesër çfarë tjetër do të jetë e pranueshme? A do të jetë e pranueshëm edhe dhuna fizike, përjashtimi nga jeta publike, përndjekja dhe arrestimet ndaj shqiptarëve. Një sinjal i rrezikshëm se ndërtimi i bashkëjetesës ndëretnike, themeli mbi të cilin qëndron stabiliteti i Maqedonisë së Veriut se po ecën drejt kolapsit.

Shqiptarët nuk kërkojnë trajtim të privilegjuar, por barazi dhe garanci se do të jetojnë në një shtet që i mbron nga urrejtja dhe diskriminimi. Në mungesë të kësaj garancie, radikalizimi i skajshëm mund të mos vijë vetëm nga tribunat. Ai mund të infektojë edhe rrugën politike dhe shoqërore. Ku pasojat do t’i ndjejë i gjithë shteti, jo vetëm shqiptarët.

Koha për reagim institucional nuk ka kaluar ende. Por çdo ditë heshtjeje është një hap më afër përplasjes.Të shpresojm se reagimi institucional do jetë i ngjashëm siqë merren masa ndaj shqiptarëve dhe për shkeljet më të vogla. E kundërta siqë jemi mësuar të gjejnë masa lehtsuese për tifozat ultranacionalist maqedonas, do të rrisë edhe më shumë ndjenjën e pasigurisë dhe ndarjen e hendekut mes etnive.

The Republic of Kosova is an independent country created by the will of God, America and the Albanian people

By Agim Aliçkaj

President Trump’s recent statements, which mention Kosova and Serbia several times, have sparked a huge debate in Kosova and elsewhere. In his last press conference he said: “Serbia and Kosova were heading towards a big war. I told them, if you go at it, there will be no more trade with the United States. They said: Maybe we won’t go at it.”

Everyone is interpreting them in their own way, according to their own interests. But almost everyone agrees that Mr. Trump is unpredictable.

Some believe that this means that Serbia was about to attack Kosova these days, but Trump stopped it.`

I think that Trump, in the context of current conflicts, said this to show himself as a leader committed to peace everywhere in the world, aiming for the Nobel Peace Prize.

I don’t think Trump has time to deal with Kosova and Serbia in the short term. He has much bigger problems, like the war in Iran, Ukraine and Palestine, plus the internal problems of the US.

Kosova is a peaceful country where law and democracy work, where minorities enjoy national and human rights like nowhere else in the world. The northern part of Kosova has been almost completely calmed down, thanks to the just and courageous actions of the Kurti government in the last four years. Gangs of the autocratic Vučić regime have been captured or expelled from Kosova, most recently the hate activist Aco Arsenijević.

NATO soldiers, including Americans, are in Kosova and guard its borders. They know that in the event of Serbian aggression against Kosova, Southeast Europe will be drawn into conflict. This makes Serbian threats insane and worthless. Its capabilities to commit terrorist acts in Kosova have been significantly reduced after the destruction of the criminal group of terrorist Radojcic.

However, there is no doubt that at a more convenient time, once the current wars are brought under control, President Trump’s administration will return to the final resolution of the conflict between Kosova and Serbia. Kosova must be ready for this. Calm in the North and throughout Kosovo, as well as the rapid establishment of governing institutions, create a much more favorable position for Kosova.

It appears that he has the problems of the Balkans on his mind and on his agenda. This is also evidenced by the continuation of the “National Emergency Act Regarding the Western Balkans”.

In this regard, President Trump may have a chance to make lasting peace and create history in the Western Balkans. He may be able to save the Serbs from themselves, open the eyes of the Serbian people, free them from myths like Vidovdan and hatred for others, help them understand that they are not victims. Their regime in their name has caused and lost four wars and committed two genocides against the Albanian and Bosnian people.

He may be able to help them understand that they have lost Kosova forever through war. The Republic of Kosova is an independent country created by the will of God, America and the Albanian people. This has also been confirmed by the International Court of Justice in Hague. Kosova is recognized by more than 110 countries around the world and is eternal.

He may be able to put an end to the illusory Serbian hopes for a greater Serbia, remind Serbs that Kosova is America’s child and, in the event of aggression, will be protected by America. This is the only way to achieve lasting peace in Southeast Europe.

Strangely, several media outlets in Kosova have reported, based on their “sources within the Trump administration,” that American officials are “unhappy” with the statement by acting Prime Minister Albin Kurti, in which he praises the American role, but draws attention to the failures of the Serbian regime and specifies the conditions that must be met to solve the problem. This is pure deception, from dubious sources, when it is known that Mr. Kurti has not presented conditions for America, but for the Serbian chauvinist regime of Vučić.

Even worse, the claims of some of Mr. Kurti’s opponents that Trump prefers a government without Prime Minister Kurti are naive and ridiculous. I am convinced that he, for many reasons, does not deal with names, but leaves it to the majority of the people of Kosova to decide who should lead Kosova. Of course, he prefers a strong government that knows what it wants and works with dedication to achieve it. He has neither the time nor the nerve to deal with corrupt, servile and lazy people who expect America to fix all their affairs.

Frankly, in my opinion, the conditions for capable, strong and determined leaders are currently best met by the incumbent Prime Minister Albin Kurti and President Vjosa Osmani, with some of their associates. I am sorry to say that most of the opposition leaders do not meet the basic conditions for the defense and building of the state. They need to change and become better than Kurti to gain the support of the people and then perhaps even that of President Trump.

Since Serbia is seeking war, while Kosova wants peace, I think that when the time comes for Trump to deal with the resolution of the conflict between Kosova and Serbia, he will lean more towards peace, that is, towards a pro-American Kosova. Whereas, if he happens to think about Kosova’s leaders, his preference will be for those who serve the people of Kosova, who work hard and say: “Kosova first” and “Make Kosova great.”

Ultimately, this depends largely on the commitments, attitudes and actions of the political class of Kosova and each one of us. The minimum that is expected from us is to learn one thing from the Serbs, to fight for our ancestral land with the same strength and dedication as they fight for the grabbing of the lands of other peoples.

Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Sytë/vëmendja e kancelarive, Institucioneve, Instituteve, medias dhe ekspertëve të sigurisë globale janë drejtuar nga Haga (Hollanda), ku sot dhe nesër do të zhvillohet Samiti i 34-ërt i Aleancës së Atlantikut të Veriut. I angazhuar në “forumin e Senior Ekspertëve të NATO-s”, dëshiroj që të ndaj një përmbledhje strategjike mbi mjedisin e sigurisë si dhe “7 pritshmëritë dhe 7 rekomandimet” për 32 vendet anëtare (përfshi RSh) që do të përcillen nga ky Samit Historik:

Pikësëpari, Samitet nuk janë “rutinë e përvitshme” por veçanërisht Haga do të skalitet si një ngjarje madhore pasi do të adresojë një nga udhëkryqet më kritike të historisë së njerëzimit mbas përfundimit të Luftës së II-të botërore dhe themelimit të Aleancës (4 Prill 1949).

Në historinë 76 vjeçare të NATO-s, nga gjithësej 34 Samite, vetëm 9 prej tyre janë zhvilluar gjatë luftës së ftohtë. Trefishimi Samiteve mbas 1990 dhe dyfishimi hartës së zgjerimit (nga 16 ne 32 vende), flasin më fort se të gjitha fjalimet për dinamikën e kërcënimeve në 25 vitet e fundit por dhe e legjetimojnë NATO-n si: “Aleanca më afatgjatë, më e fuqishme dhe më suksesshme e historisë së njerëzimit”!

Së dyti, ky Samit do të jetë historik pasi: “mbahet 2 ditë mbas goditjes historike së ShBA ndaj bazave bërthamore të regjimit të Teheranit; 3 vjet e gjysëm mbas agresionit neo-Nazist të Rusisë-Putiniste kundër sovranitetit të Ukrainës si dhe në kulmin e përshkallëzimit të konfliktit në lindjen e mesme, të cilat kërcënojne më shumë se kurrë më parë paqen, rendin e sigurisë globale, vlerat e demokracisë dhe statuskuonë gjeopolitike të vendosur mbas luftës së ftohtë”.

Në këtë mjedis të sigurisë, prioriteti Nr.1 i axhendës së Hagës, do të jetë modernizimi i fuqisë së pakonkurueshme ushtarake, përfshi armët bërthamore/deterrence: “për shkurajimin dhe shpagimin/hakmarrjen ndaj armiqve që guxojnë të kërcënojnë apo sulmojnë Aleancën”. Ndaj mbas këtij Samiti, Forcat e Gatishmërisë së Lartë të NATO-s planizohen të arrijnë në mbi gjysëm milion (si asnjëherë në 76-vjet), si dhe do të tre-fishohen kapacitetet e luftimit të Forcace Ajrore dhe Detare!

Përsa kërcënimet fatale të “udhëheqësve Supremë”, Putinit, Khamenei, Kim Jong, etj se:“do ti bëjnë gjëmën qytetërimit duke përdorur Armët Bërthamore”, përgjigja nga Samiti i Hages pritet të jetë e ftohtë por e fortë: “nëse vetëm do të guxojnë, veçmas ose në aleancë, jo vetëm do ndëshkohen në mënyrë shëmbullore nga fuqia ushtarake e USA/NATO/UK/BE por do të damkosen si shtete terroriste dhe krime kundêr njerëzimit”!

Së treti, mbas 1260 ditë/netë luftimesh të përgjakshme në fushëbetejën “jo vetëm për Ukrainën”, por edhe ndaj kredibilitetit, fuqisë ushtarake dhe interesave gjeopolitike të Aleancës, ky Samit, do të skalitet si ndër ngjarjet më madhore, pasi krerët e 32 shteteve anëtare, mblidhen për të demonstruar: “vullnetin politik, kohezionin e palëkundur si dhe vendosmërinë për ta mbështetur Ukrainën dhe Izraelin deri në fitoren e luftës kundër të keqes së përbashket, si dhe ndaj njerëzimit”.

Konkretisht, në Hagë, NATO do të konfirmojë mbështetjen e pa-kompromis për Ukrainën: “mbi 500 miliardë € armatime të gjeneratës së fundit (300 Miliard € nga USA dhe 200 Miliard € nga vendet e tjera, BE, etj”, pasi për Aleancën Euro-atlantike: “nuk ka opsion tjetër përveçse fitores me çdo çmim të luftës ndaj tiranëve të Kremlinit, Teheranit, dhe çdo diktatori tjetër të dalldisur nga fuqia e mbi-pushtetit”.

Së katërti, do të ri-Konfirmohet “domosdoshmëria kritike për të modernizuar industrinë, armatimet, sistemet dhe infrastrukturat ushtarake duke rritur deri 5 % buxhetin e mbrojtjes”, në mënyrë që NATO të mbetet e pathyeshme (dhe vdekjeprurëse) për të garantuar mbrojtjen kolektive (artikulli-5): “ndaj çdo kërcënimi, nga çdo drejtim dhe ndaj cilido armik potencial”.

Kështu, në Hagë do të miratohen projekte me peshë për modernizimin e armatimeve, infrastrukturave, sistemeve, mbrojtjen kibernetike, dronëve, inteligjencën artificiale, integrimin e kompanive private si dhe kohezionin e shoqërisë ndaj kërcënimeve të sigurisë në hapësirën euroatlantike.

Së pesti, mbas zgjerimit me Suedinë dhe Finlanden si kundërpërgjigje e luftës neo-Naziste të Rusisë, në Samit do të ri-konfirmohet “politika e dyerve të hapura” edhe për Kosovën, Bosnje-Hercegovinën, si dhe forcimin e bashkëpunimit me vendet me “status të privilegjuar” me Australinë, Japoninë, Zelandën e Re, Korenë e Jugut, Izraelin, etj. Përsa posaçërisht Ukrainën, Sekretari Përgjithshem, Mark Rutte, ka përsëritur se: “mbas fitores së luftës, Ukraina do të jetë vendi 33 i Aleancës”, ndërsa pikërisht mbas këtij Samit do të ri-funksionoje “Komiteti NATO – Ukrainë”, ose e thenë më qartë, një hap më afër anëtarësimit.

Së gjashti, 42 muaj luftime të përgjakshme dhe sulmi befasishëm me dronë vërtetuan se Kremlini e ka humbur me turp krenarinë për “paprekshmërinë territoriale si dhe inisiativën strategjike të luftës. Fakt është se përtej dezinformimit, në 3 vjet e 6 muaj luftë, vetëm 19 % e territorit të Ukrainës mban ende nën kontroll”. Po ashtu ka (keq) humbur edhe shpresat për të minuar kohezionin mes ShBA, NATO-s dhe BE-së. Për më tepër, 32 vendet e NATO dhe BE e mirënjohin “rolin jetik të SHBA-ve”, pasi përveç të tjerave, me rreth 1 trilion USD (buxheti-2024) ose 2 herë më shumë se 31 vendet e tjera së bashku, USA mban barrën kryesore të shpenzimeve, fuqisë dhe angazhimeve ushtarake te NATO-s.

Si shembull i këtij parneriteti, përmendim se krerët e 27 vendeve të BE, 7 muaj më parë miratuan një Plan Veprimi (2025-2030) dhe paketë ambicioze kapacitetesh me 500 miliardë € (20 fishin sa aktualisht), me qëllim: “ngritjen e një ushtrie të aftë për tu vetë-përballur me kërcënimet jo vetëm nga Rusia”.

Së shtati, Në këtë Samit po adresohet fakti, se paqja, siguria, vlerat demokratike mbeten të kërcënuara jo vetëm nga lufta neo-naziste në Ukrainë por edhe për shkak të demokracisë fasadë, politikanëve dhe pushtetarëve të korruptuar si dhe rikthimi i frikshëm i garës së armatime në Ballkanin Perëndimor, etj !

Ndërkohë Rusia – Putiniste, e ka humbur edhe betejën për të ndezur një front lufte me ekstremistët e tipit Dodik, duke kërcënuar deri “me agresion ushtarak” jo vetëm sovranitetin territorial të Kosovës, por edhe prezencën e KFOR-t si dhe statuskuone dhe interest gjeopolitike të Aleancës Euroalantike në Ballkan. Prandaj në Samit, priten mesazhe të qarta mbi domosdoshmërinë kritike për zhvillimin e frymës dhe projekteve yë bashkëjetesës paqësore, Masave të Mirëbesimit Reciprok si dhe të dialogut pa kushte për paqen dhe axhendën e integrimit Euroatlantik edhe të 6 vëndeve të Ballkanit Perëndimor.

Në shtesë, Në kapacitetin e “Ekpertit për Sigurinë Kombëtare, Rajonin si dhe kontributeve përfaqësuese në udhëtimin 30 vjeçar të RSh drejt/pas anëtarësimit në NATO” (1994-2025), po parashtroj reciprokisht edhe 7 rekomandime strategjike për angazhimet e RSh në/përtej këtij Samiti Historik:

1. Parneritet strategjik, kohezion dhe konsensus të pakushtëzuar (krah të ShBA-ve) për të gjitha vendimmarrjet dhe angazhimet e NATO-s në interes të mbrojtjes kolektive (artikulli 5); mbështetjen “më shumë se modeste” ndaj Ukrainës si dhe rol/vend lider në projektet e bashkëjetesës paqesore, stabilitetit demokratik, interesave gjeopolitike dhe axhendës Euroatlantike në Ballkan.

2. Transformimin e Sistemit të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare (SS&MbK), në përputhje me Konceptin e Mbrojtjes Kolektive, duke përditësuar, transformuar dhe modernizuar: “aftësitë operacionale si dhe kulturën e bashkëpunimit mes Institucioneve përgjegjëse për: “mbrojtjen e integritetit territorial të RSh (neni 5); zhvillimin e interesat gjeopolitike të RSh/RK, promovimin e vlerave euro-atlantike si dhe përmbushjen e detyrimeve për të merituar me dinjitet karrigen në tavolinën e NATO-s”.

3. Rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes nga 2, në 3 % deri 5 % në 2030, çka nuk është kurrsësi “për ta marrë me të mirë Presidentin Trump apo qokë për Brukselin” por si një domosdoshmëri për të modernizuar kapacitetet e Forcave të Armatosura si dhe fuqinë ushtarake te RSh në përmbushje të misionit kushtetues.

Angazhimin se do të përmbush përgjegjësitë e vendit pritës (Host Nation), në modernizimin e Bazës Ajrore të Kuçovës, mbrojtjen kibernetike, industrinë ushtarake në interes/bashkepunim me ShBA/NATO, etj detyrime që burojnë nga SOFA, protokolli i Parisit, etj. marrëveshje që RSh i ka nënshkruar para vitit 2013.

4. Mbështetjen pa kompromis si dhe promovimin e përpjekjeve të Kosovës dhe Bosnje-Hercegovinës për anëtarësim në NATO, duke konfirmuar në Hagë se kjo “qasje mëncur” e zgjeron garancitë e paqes së qëndrueshme në Rajon. Po ashtu, të konfirmohet ambicja për një roli/vend leader në zhvillimin e projekteve të përbashkëta me Kosovën si dhe vendet e Ballkanit (përfshi Serbinë) ndaj kërcënimeve asimetrike: “terrorizmi, mbrojtjen kibernetike, krimi i organizuar, emergjencat civile, etj”.

5. Ndërsa aktorët politik si dhe faktorët shtetërorë të Tiranës dhe Prishtinës zyrtare do i këshilloja që: “humbja e luftës, kolapsi ekonomik si dhe diskreditimi ndërkombëtar që e pret Rusinë – Putiniste si dhe shtetet dhe organizatat terroriste mbas luftës, mbartin rrethana të favorshme (jo dhuratë) gjeopolitike në dobi të faktorizimit të RSh/RK në tavolinat e vendimmarrjeve të mëdha (ShBA/NATO/BE), për të mbrojtur dhe zhvilluar interesat kombëtare në Rajon, Mesdhe, etj”.

6. Reformat për modernizimin SS&MbK kanë domosdoshmëri për gjithëpërfshirje, konsensus të gjerë, harmonizimin demokratik të pushteteve si dhe kohezionin e shqiptarëve ndaj interesave kombëtare. Prandaj i bëj thirrje arsyes fisnike të faktorëve mendjehapur të Tiranës dhe Prishtinës Zyrtare, që: “asnjë groshë nuk vlejnë as dalldisja staliniste nga 16 vjet pushtet, as dëshpërimi i demokrate/ëve nga humbja e 4-ert radhas, as këmbënguljes bolshevike per (mos) zgjedhjen e Krye- Kuvendarit mbas 30 raundesh”, por: “vetëm dashuria ndaj vendit; përgjegjësia e lartë shtetërore ndaj interesave kombëtare; besimi dhe bekimi ndaj partneritetit strategjik ShSBA, NATO dhe agjendën e integrimit në BE”!

7. Fatëkeqësisht edhe zgjedhjet e 11 Majit me 95 rrogëtar të emëruar nga Kryetarët e Madhërishëm, demostruan demokracinë fasadë dhe shtetin e dështuar. Pra, në kushtet që “Parlamenti është përdhosur dhe Presidenti nuk ka as fuqi, as kapacitet, as emër dhe as integritet për të balancuar fuqinë e mbi-pushteteve”, e çmoj emergjente dhe e këshilloj publikisht kryeministrin fuqiplotë që përtej delireve nga fuqia e (mbi) pushtetit, qillotat e Kuçit dhe atletet në Samite: “të ndërmarrë një proçes gjithëpërfshirës transformimi dhe modernizimi të sistemit të sigurisë dhe mbrojtjes kombëtare”, si dhe: “të ngejë një grup-ndërqeveritar për të mirë-organizmuar gjarjen më të rëndësishme gjeopolitike në 115 vjet histori kombëtare (Samiti 36 i NATO-s), që do të zhvillohet në Tiranë në 2027, ku krahas 32 kryetarëve të shteteve (pa lejen e Bardhit të Zengjinesë dhe për inat të Mule/ëve) do të marrë pjesë edhe Presidenti i ShBA, Donald Trump”!

Për ta përmbyllur, besoj edhe me fortë që ky Samit, është i “destinuar për të bërë histori”, pasi do të mirë-adresojë një nga udhëkryqet më kritike për sigurinë, paqen, rendin global dhe vlerat demokratike jo vetëm në hapësirën Euroatlantike. Nga ana tjetër mbetem shprësëplotë se në Hagë do të themelohet NATO e gjeneratës tjetër, pra: “Aleanca më e fuqishme e njerëzimit edhe për 75 vitet që vijnë”!

Autori: * Gjeneral ® Piro Ahmetaj,

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare,

Rajonin dhe çështjet e USA/NATO.