Gjeneral ® Piro Ahmetaj/

Në kapacitetin e angazhimeve në çështjet e Sigurisë Kombëtare, Rajonit dhe NATO-s, kam ndjekur me përgjegjësi të shtuar dinamikën e 1260 ditë/netë luftime të përgjakshme për/me Ukrainën: “dhjetra konferenca të Këshillit të Atlantikut, Institutit të Luftës; panele të kolëgeve të sigurisë në USA, Bruksel, Qëndrën Marshall, Kolegjin e NATO-s; 3 Samitet e fundit, Madrid-2022, Vilnus-2023, Washington 2024, si dhe që do mbahet në Hagë, në fund të këtij muaji”!  

Së Pari, sjell në vëmendjen publike se në dhjetra vlerësime strategjike (të publikuara brënda dhe jashtë vendit), përgjatë 42 muaj luftime kam të optimizuar besimin se: “herët ose vonë, Rusia-Putiniste do ta humbas me turp, luftën për pushtimin e Ukrainës martire si dhe përmballjen me vlerat perëndimor, interesat dhe fuqinë ushtarake të Aleancës Transatlantike (USA/NATO/UK/BE)”! 

Fatmirësisht ja ku jemi. Mbas 3 vjet e gjysëm përballje stoike, në fillim të qershorit 2025 ushtria Ukrainase ka suprizuar, Kryeqytetet, kancelaritë perëndimore dhe mbare-globit duke ndërmarrë një sulm ushtarak të paparashikuar në skenarët edhe më optimistë (përfshi autorin): “bresher dronësh të gjeneratës së fundit kanë sulmuan në befasi dhe thellësi strategjike (deri 5500 Km) 5 Baza Ajrore në thellësi të territorit Rus”.  Kështu Ukraina finalizoi një nga operacionet më të guximshme, më të sofistikuara dhe më të sukseshme të luftës moderne: “Rrjeta e Merimangës (Spiderweb operation), duke gjunjëzuar krenarinë e Kombit Rus, moralin e ushtrisë, fuqinë ushtarake dhe inisjativen strategjike të Rusisë-Putiniste.

Operacioni u zhvillua nën mbikëqyrjen e Presidentit Zelenskyy dhe u ekzekutua nga Shërbimi i Sigurisë së Ukrainës (SBU), drejtuar nga Gjeneral Vasyl Malyuk. Mbas rreth 1 vit përgatitje me konsipracion të lartë, një rrjet agjentësh të Forcave Speciale arritën të fusin në thellësi të territorit Rus dronë të ngarkuara me eksploziva luftarake. Kontejnerët me “gabina druri” u vendosën deri 20 km pranë bazave ajrore Ruse, nga ku mbi 117 dronë në goditën me sukses objektiva me peshë strategjikë. 

Operacioni rezultoi në shkatërrimin e 40 bombarduesve bërthamore, përfshirë model Tu-95, Tu-160, Tu-22M3 të vendosur në 5 baza Ajrore me peshe gjeo-strategjike: “Belaya, në Siberi (5500 km nga Ukraina), në Olenya (Murmansk), në Arktik, në Ivanovo Severny (afër Moskës), në Dyagilevo (Ryazan), si dhe Ukrainka (Amur) në Lindjen e Largët të Rusisë.

Avionët e asgjësuar pêrbëjnë 1/3 e flotës bombarduse të Rusisë, ndërsa dëmi vlerësohet në rreth 7 miliardë dollarë. Përtej kostos dhe peshës operacionale, ky sulm u quajt Pearl Harbor i luftës moderne tregoi dobësitë e mbrojtjes ajrore të Rusisë përkundër aftësive të Ukrainës për të ri-marrë inisjativën strategjike.  

Së Dyti, disa reagime të pritshme të Rusisë, janë: “zhvendosjen e avionëve strategjikë në rajone më të sigurta, forcimin e mbrojtjes ajrore rreth bazave me raketa si S-400 dhe Pantsir-S1, si dhe instalimin e sistemeve elektronike kundër- dronëve (EW)”. 

Ndërsa si kundërpërgjigje ndaj sulmit ushtarak të Ukrainës (gjithësësi brënda kodeve dhe konventave të luftës), Kremlini, ka përshkallëzuar qasjen terroriste duke sulmuar me mbi 1000 dronë dhe 100 raketa jo vetëm ndaj kapaciteteve ushtarake, por edhe ndaj popullsisë civile në qytetet e medha, si Kiev dhe Lviv, pa kursyer shkollat, spitalet, si dhe infrastrukturën kritike të Ukrainës (energjia, ujesjellsat, etj).

Për shkurajuar mbështetjen e perëndimit për/me Ukrainën, ka: “rritje të retorikës bërthamore nga Moska mbi dislolikmi armëve bërthamore në Bjellorusi, Kaliningrad, si dhe provokime ajrore dhe detare në Baltik apo Detin e Zi, për të testuar reagimet e ShBA/NATO-s”. 

Ndërkohë, veçanërisht Berlini dhe Londra Zyrtare si dhe vendet e tjera të NATO-s, mbas 2 javësh në Hagë pritet të konfirmojnë vijimin e mbështetjes së pakushtëzuar, me armatime dhe sisteme moderne deri në fitoren e Ukrainës dhe ndaj të keqës së përbashkët, Rusisë – Putiniste !

Së Treti, ky operacion përbën një ngjarje madhore për fatin e luftës Ukrainë – Rusi, si dhe për fuqinë përcaktuese të teknologjisë, inteligjencës dhe taktikat e zgjuara në luftërat moderne, të cilat tashmë, privalojnë mungesën e fuqisë tradicionale ushtarake. E thënë më shkurt, mbas këtij sulmi Rusia – Putiniste u ekspozua se nuk është më e pathyeshme. 

Edhe me mbas këtij Sulmi, Kievi ka konfirmuar se: “nuk ka kurrësesi qëllim pushtimin  e as një meter² të territorit të Rusisë, por mbetet në të drejtën e doktrinës së mbrojtjes sovrane që të shkatërrojë (me çdo mjet) nyjet nervagjike të infrastrukturës për mbështjen ushtarake dhe logjistike të armikut (Rusisë) kundër sovranitetit teritorial të Ukrainës”.    

Me këtë rast, përveç peshes të këtij Sulmi sjell në vëmendje strategjike: “edhe 3 poshtërimet e tjera që Rusia ka pësuar nga Shkurti 2022 deri Qershor 2025”:

Poshtërimi i parë (Shkurt-Shtator 2022):  Tërheqja e forcave Ruse nga rrethinat e kryeqytetit; fundosja e “nëndetëses Moskva”, ose krenarisë së Flotës Ruse në Detit të Zi (nga një vend (Ukraina) me marinë, ose forca detare të limituara); kundëronfensiva e Ukrainës duke çliruar 20 % të territore të pushtuar nga Rusia, si Kharkiv dhe Kherson (2 herë territorin e RSh), të vetëshpallura nga Putini “si pjesë jetike e sovranitetit të memës Rusi”!  

Poshtërimi i dytë (Gusht 2023) i Rusisë – Putiniste ishte rebelimi i Prigozhit (Qershor 2023) dhe të mercenarëve rreth tij (Grupi Wagner), çka ekspozoi çarje të thella në elitën politike dhe kohezionit të kombit rus rreth luftës, kalbëzimin e moralit të ushtrisë si dhe brënda zinxhirit të komandimit të FA Ruse. 

Poshtërimi i tretë (Gusht 2024): Pushtimi i  Kurskut ose përparimi i forcave ukrainase (rreth 25 km) në territorin Rus, shënojë fillimin e rrokullimës që e pret Putinin në Ukrainë, si dhe të gjunjëzimit në përballjen me fuqinë ushtarake dhe interesat gjeopolitike të Aleancës Transatlantike (USA/NATO/BE)!

Në përmbledhje përtej dezinformimit, mesi i vitit 2025, makinerinë e luftës Ruse e gjen “duke u zvarritur e përgjakur dhe rraskapitur, duke mbajtur të pushtuar më pak se 19 % të territorit Ukrainas”. Po ashtu, Kremlini gjendet sot, edhe më izoluar nga vlerat dhe rendi global. Prandaj, si një organizate terroriste ose “bishe e plagosur”, kërcënon perëndimin me përdorimin e armëve berthamore!   

Në shtesë, do ishte e padrejtë të mos përshëndesnim përpjekjet dhe rolin aktiv të Shqipërisë në mbështetjen e pa kushtëzuar të vendimarrjeve të USA/NATO-s, si dhe kontributeve me shumë se modeste që i ka dhënë gjatë 42 muajve Ukrainës në këtë përballje “për jetë a vdekje” me të keqen e përbashkët. 

Gjithësesi,  nga kapaciteti ekpertit për peshimin e rreziqeve dhe oportuniteteve të luftës, do ti këshilloja faktorët relevant të Tiranës që: “humbja e luftës, diskreditimi ndërkombëtar si dhe kolapsi ekonomik që e pret Rusinë (për pasojë edhe e peshën e Serbisë në Ballkan) përbën një rrethanë (jo dhuratë) të artë gjeopolitike në dobi të faktorizimit të RSh në tavolinat e vendimarrjeve të mëdha (SHBA/NATO/BE) për të mbrojtur dhe zhvilluar interesat Kombëtare në rajon, Mesdhe, etj“! 

Sigurisht, mbetet domosdoshmëri kritike që edhe RSh të përditësojë konceptin si dhe modernizojë, strukturat, kapacitetet dhe aftësitë operacionale të Forcave të Armatosura. Kështu edhe angazhimi në Samitin e NATO-s (në Hagë në fund të këtij muaji) për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes nga 2% në mbi 3 % deri 2030, ka për qellim të përmirësojë efiçencën e Agjencive të sigurisë dhe mbrojtjes kombëtare në përmbushje të misionit kushtetues: “për të mbrojtur integritetin territorial (neni 5); zhvilluar interesat gjeopolitike të RSh në Rajon si dhe për të “merituar me dinjitet karrigen” në tavolinën e NATO/BE-së.

Zoti e bekoftë fitoren në Ukrainë, fuqinë ushtarake të NATO-s, si dhe ardhmërinë Euratlantike të Kombit Shqiptar si ShBA dhe gjithë Europa Demokratike.

Autori: * Gjeneral ® Piro Ahmetaj,

Senior Ekspert për Sigurinë Kombëtare, 

Rajonin si dhe çështjet e USA/NATO.

nga Visar Zhiti/

Ka vende që janë plagë, jo vetëm mbi trupin e atdheut, por mbi ndërgjegjen e tij. Spaçi është një nga ato plagë… 

Burgu famëkeq në zemër të maleve të veriut, dikur skenë e fshehur, aq sa mundej, i dënimit dhe vuajtjes torturuese sistematike, i punës së detyruar dhunuese dhe përpjekjes për të zhbërë njeriun, por dhe vend martir i qendresës emblematike, i rebelimit historik, ku të burgosurit politikë guxuan dhe ngritën të ngjyrosur me gjak Flamuri Kombëtar, pa yllin e socializmit real, por siç ishte në epokën e Skënderbeut dhe siç është tani, – nguliteni në mendje, në ndërgjegje dhe kujtesën kolektive:  “Flamuri siç është sot”, – dhe sot ky Spaç ka mbetur një rrënojë arkeologjike e vetvetes dhe e moralit. 

Por a duhet të mbetej kështu?

A duhet ta ruajmë këtë rrënojë siç është – një trup i shkatërruar që flet vetë – apo duhet të ndërhyjmë me kujdes, që të mos jetë thjesht një gërmadhë, por të bëhet një muze, një altar për të përndjekurit dhe brezat që nuk e kanë njohur kurrë frikën e hekurave për një mendim të lire, një z:e që I flet s;e ardhmes nga e shkuara?

Mendoj se nuk është thjeshtë një çështje arkitektonike. Është një zgjedhje (j)etike dhe kult/urë. Shqipja më ndihmon të nënkuptoj më shumë se fjala. Pra, Spaçi t:e jet:e një referendum i heshtur me historinë.

Kujtesa: një e kaluar apo një përgjegjësi?

Filozofi francez Paul Ricoeur, në veprën e tij “Kujtesa, historia, harresa”, na kujton se: “Kujtesa e drejtë është ajo që nuk fsheh as krimin, as viktimën – ajo që kërkon drejtësi përmes të vërtetës.”

Spaçi është një vend ku krimi shtetëror dhe viktima/ dissident,/ kundërshtar, /hero  kanë qenë përballë çdo ditë, madje edhe janë. Aty ku fjala e lirë u fut në minierat primitive me skllevë aspak modernë, por si atëhere, dhe në errësirën e thellë të zgafellave të shkatërrimit moral. 

Moskujtesa do të ishte një formë tjetër dënimi. Heshtja është një lloj amnistie që i bëhet së keqen.

Spektri i thyer i debateve 

Debati për fatin e burgut të Spaçit si vend-muze është më shumë se një çështje arkitekturore apo utilitare — është një sfidë për ndërgjegjen historike, kujtesën kolektive dhe etikën e një shoqërie që kërkon të pajtohet me të kaluarën e saj të dhunshme.

Shqetësimet mund të përmblidheshin n:e k;eto çështje: 

1. Të restaurohet siç ka qenë (model konservues):

Qëllimi: Ruajtja autentike e strukturës si një dëshmi e gjallë e diktaturës.

– Pro: Jep një ndjesi të drejtpërdrejtë të realitetit të së kaluarës; ka vlerë të madhe dokumentare dhe muzeale.

– Kundër: Rrezikon të kthehet në një relike të ngrirë në kohë, pa shumë 

efekt edukativ nëse nuk shoqërohet me kuratorí dhe programim.

2. Të restaurohet me ndryshime utilitare, edukuese (model interpretues):

Qëllimi: Shndërrimi në muze bashkëkohor i kujtesës, me panele informuese, teknologji ndërvepruese, dëshmi të gjalla, arkiv digjital.

– Pro: Mund të shërbejë si hapësirë për edukimin e brezave të rinj; forcon ndërgjegjen demokratike dhe shërben si paralajmërim.

– Kundër: Rrezikon t’i humbasë elementët autentikë; mund të interpretohet si “teatër” i së kaluarës.

3. Të lihet në gjendjen e tanishme (model arkeologjik-moral):

Qëllimi: Ta ruajmë si rrënojë, si një shenjë e mosndërhyrjes, siç janë kampet naziste që ruhen në heshtje dhe zhveshje.

– Pro: Rrënoja flet vetë, heshtja është gjuhë e fuqishme, e pandotur nga aktualizime ideologjike.

– Kundër: Degradimi fizik i objektit çon në zhdukje; ndonjëherë rrënoja hesht më shumë sesa flet.

4. Të ndërhyjë Shteti – por si?

– Detyra shtetërore: Pjesë e përgjegjësisë kombëtare për kujtesën historike dhe arsimimin qytetar.

– Rreziku: Ndërhyrja burokratike mund ta shndërrojë në projekt propagandistik ose të zhveshur nga përmbajtja e vërtetë.

– Dhe aq më keq, nëse do të jetë një zbukurim i diktaturës si BunkArt 1 e 2 apo “Shtëpia me gjethe” apo shtëpi të tjera ngjashëm, por muzeu i qendresës I kundërshtar;eve dhe martirëve ende mungon. 

5. Të dëgjohen ish-të burgosurit dhe shoqatat:

Pse: Ata janë dëshmitarët e parë; pa zërin e tyre, projekti s’ka shpirt.

Sfidat: Mosmarrëveshjet midis vetë të përndjekurve; trauma personale; përplasja e vizioneve.

Në fund të fundit, Spaçi nuk është thjesht gur e hekur, beton e parrulla por kujtesa e njeriut shqiptar që vuajti për fjalën dhe lirinë, që vendi të jetë I lire dhe i hapur, pjesë e kulturës euroaltlantike, etj. 

Nëse nuk kujtojmë me dinjitet dhe përkushtim dhe ndjeshmëri, rrezikojmë të ndëshkojmë për së dyti viktimat – me harresë. Po vet;em kaq, t:e rroposim idealet.

Modelet në botë, kur heshtja flet:

1. Kampi i përqendrimit Auschwitz (Poloni)

Rrënojat janë ruajtur me përpikmëri, pa ndërhyrje estetike apo modernizuese. Mbetet një vend i heshtur, por i fuqishëm në dëshmi.

Eshtrat e ndërtesave, dhomat e gazit dhe telat me gjemba janë pjesë e narrativës së dhimbjes, ku çdo gur është kujtesë.

– Historiani Tony Judt shkruan se “kujtesa nuk është vetëm akt personal, por përgjegjësi publike.” Auschwitz është një akt i tillë përgjegjësie.

2. Muzeu i Stasit – Berlini Lindor (Gjermani)

Ish-selia e shërbimit famëkeq të sigurimit është ruajtur siç ka qenë, por me ndërhyrje kuratoriale moderne.

Brenda saj, të rinjtë gjermanë mësojnë sesi një shtet i përgjonte dhe terrorizonte qytetarët.

Sipas Aleida Assmann, teoriciene e kujtesës kulturore: “Kujtesa institucionale e dhunës shtetërore kërkon hapësira të materializuara ku e kaluara të bëhet e prekshme, por jo e stërkomentuar.”

3. Shtëpia e Terrorit – Budapest (Hungari)

Ish godina e policisë sekrete naziste e më pas komuniste është kthyer në muze me ndërthurje artistike, dëshmi të gjalla dhe simbolikë të fortë vizuale.

Ka krijuar debat: a është tepër spektakolare, apo tërheqëse estetikisht për një vend dhimbjeje?

Sipas Timothy Snyder, ky është rreziku kur “e kaluara shndërrohet në ekspozitë për konsum emocional, jo për kuptim etik.”

4. Memoriali i Paqes – Hiroshima (Japoni)

Kupola e vetme që mbeti në këmbë nga bomba atomike u la ashtu siç ishte – një rrënojë e shenjtë që flet pa fjalë.

Aty është realizuar një kombinim mes ruajtjes së rrënimit dhe instalimeve edukative moderne.

Sipas sociologes japoneze Yoshiko Nozaki: “Kujtesa nuk është vetëm çfarë ndodhi, por si vendosim ta tregojmë dhe kujt t’ia tregojmë.”

Sociologë dhe mendimtarë me ndikim mbi kujtesën kolektive:

1. Maurice Halbwachs – themeluesi i konceptit të “kujtesës kolektive”:

“Asnjë kujtim nuk qëndron vetëm: ai lidhet me strukturën sociale që e mirëpret ose e shtyp.”

2. Paul Ricoeur – filozof francez, autori i La mémoire, l’histoire, l’oubli (Kujtesa, historia, harresa): “Kujtesa e drejtë është ajo që nuk fsheh as krimin, as viktimën – ajo që kërkon drejtësi përmes të vërtetës.”

3. Zygmunt Bauman – sociolog i modernitetit:

“Shoqëritë moderne preferojnë të fshijnë të shkuarën për ta rikonfiguruar sipas nevojave të së tashmes.”

Shtesë për Shqipërinë:

Paralajmërime për rrezikun e manipulimit të kujtesës, sidomos në projekte që mund të përdoren për “lavazhin moral” të historisë.

– Në mungesë të një narrative shtetërore të unifikuar për krimet e komunizmit, Spaçi është kthyer në simbol të heshtjes zyrtare.

– Kujtesa është mbajtur më shumë nga të përndjekurit dhe shoqëria civile, jo nga institucionet shtetërore.

– Kjo sjell një obligim moral: nëse shteti nuk ndëshkon të keqen e djeshme, të paktën le të kujtojë viktimat me dinjitet.

Çfarë duhet bërë me Spaçin?

Të mos ndërhysh do të thotë ta lësh kujtesën në harresë, në mëshirë të agjentëve atmosferikë, të erës dhe të shiut dhe të vapës çmendurake, por dhe të agjentëve të së keqes, që u intereson fshehja e krimit. 

Të ndërhysh pa ndjeshmëri, rrezikon ta shndërrosh në një ekspozitë, mbase dhe zbavitëse. 

Të ndërhysh me etike do të thotë:

1. Ta ruajmë autenticitetin fizik të Spaçit – strukturat e tij, dhomat, shkallët, taracën e numërimit, mencën e urisë, qelitë ndëshkimore, të mbeten siç janë, të konservuara, jo të rindërtuara, grykat përbindsh:erore të minierës.

2. Të ndërtohet rreth tij një muze i heshtjes dhe qëndresës që përfshin:

– Dëshmi të të mbijetuarve.

– Dosje të deklasifikuara.

– Dokumentarë e arkiva digjitale.

– Pjesëmarrjen aktive të të rinjve në projekte kujtese dhe etike.

3. Të përfshihen zërat e ish-të përndjekurve, shoqatave të tyre, studiuesve dhe arkitektëve të kujtesës.

4. Të ketë status ligjor si vend me vlerë kombëtare historike dhe morale, të mbrojtur nga shteti dhe i hapur ndaj vizitorëve, studiuesve, studentëve.

Konkretisht: “SPAÇI – MUR I FJALËS SË LIRË”

Një muze që të mos jetë vetëm për të parë, por për të kuptuar. M:e tej rrethimit me tela me gjeba si dukur, të ketë një qendër dokumentimi, një hapësirë për aktivitete edukative, për performanca të kujtesës, poezi, art, për bashkëbisedim ndërbrezor.

Një qendër që të merret me histori jo për të ndalur kujtimin, por për ta dhënë atë si dritë për të ardhmen. Sepse, siç thotë Hannah Arendt:

“E keqja më e madhe është kur njeriu i zakonshëm nuk e vë më në dyshim të keqen e përditshme.”

Jo një përfundim, por një fillim:

Pra një model i mirë për Spaçin do të ishte, – përsërisim, – një kombinim mes autenticitetit të rrënojës dhe ndërhyrjes edukative:

– Ta ruajmë strukturën siç është, si në Auschwitz, por

– Të krijojmë rreth tij një muze i heshtjes dhe rezistencës, me dëshmi, arkiv, dhe përfshirje të të mbijetuarve, si në Berlin.

  – Një muze i tillë nuk do të ishte thjesht kujtesë e së kaluarës, por parandalim për të ardhmen. Siç thotë Hannah Arendt prapë: “Ne nuk kujtojmë për të qarë mbi të shkuarën, por për të mos e lejuar të përsëritet.”

Nëse Spaçi hesht, atëherë kemi dështuar ta mbrojmë kujtesën. Dhe pa kujtesë, demokracia është vetëm një dritë e përkohshme mbi një gërmadhë.

Spaçi mund të jetë vendi ku njeriu shqiptar mësoi të mos dorëzohej. Le të jetë tani vendi ku ne mësojmë të mos harrojmë.

EPILOGU IM

Fillimi i punimeve bashkë me dabatin për Spaçin, koinçidojnë dhe me përpjektjet tona për xhirimin e një filmi artistik për revoltën historike të të burgosurve politikë, dëshmi të dhunës dhe të qendresës, etj. 

Regjisori dhe producenti Namik Ajazi e ka ndjerë si mission një film të tillë, që mungon. Të rinjtë janë të sulmuar nga filmat e realizmit socialist. 

Skenari i filmit “Kryengritje në ferr” është shkruar nga autori i këtij shkrimi para disa vjetësh, ish i burgosur politik, me familjen të përndjekur nga regjimi. Po kështu dhe regjisori dhe babai i tij janë ish të burgosur politikë      

Është menduar që edhe piktori i filmit të jetë një ish i burgosur politik dhe në role, jo vetëm figurantë, por edhe episodikë, të ketë nga ish të burgosurit politikë, të mbetur gjallë, kjo do ta bënte filmin unik në botë, ndërsa në rolet kryesorë janë gjetur nga regjisori aktorë të njohur, shqiptarë dhe të huaj. Mbështetja e huaj, interesi i tyre kinematografik është, ajo e shtetit shqiptar ende mungon.

Spaçi si burg fizik tani mungon. Nëse ai do të ishte si muze i kujtes:es, xhirimet do të bëheshin aty dhe ky do të ishte dhe intersi i filmit. Kaq.

Kur vuajtja dhe dhimbja, persekutimi, të vërtetat dhe traumat e shkaktuara prej tyre arrijnë të kthehen në jo vetëm në muzeume, po më fort e të gjalla në poezi e pikturë, në romane, drama e filma, është emancipim i vërtetë i një shoqërie të kulturuar, ku e kaluar kështu s’është më pengesë, por përvojë dhe art.      

Nga Frank Shkreli

Përmbi za që lshon bylbyli,                      Gjuha jonë sa e mirë,
gjuha shqipe m’shungullon;                      sa e ëmbël, sa e gjërë,
përmbi er’ që jep zymbyli,                        sa e lehtë, sa e dlirë,
pa da zemrën ma ngushllon.                     Sa e bukur, sa e vlerë

(Dom Ndre Mjeda)                                   (Naim Frashëri)

Amina Nuraj, kryetare e zyrës së Këshillit Kombëtar Shqiptar në Sanxhak dhe aktiviste e njohur tashmë, anë e mbanë trojeve shqiptare dhe jo vetëm, e çështjes kombëtare shqiptare në Sanxhak, njoftoi ditët e fundit në faqën e saj të rrjeteve sociale se, “Sot filloi kursi i gjuhës shqipe i financuar nga Ambasada e Republikës së Shqipërisë në Beograd”, në bashkrendim me Ministrinë e Jashtme të Shqipërisë, ndërkohë që ajo falënderon ambasadorin e Shqipërisë, Z. Bardhyl Canaj për ndihmën: “Faleminderit Atdhe!”

Duke marrë parasysh historinë e mohimit të të gjitha të drejtave themelore të shqiptarëve të asaj krahine nën Serbi – përfshir mësimin e gjuhës shqipe, të kulturës dhe identitetit kombëtar të shqiptarëve atje, por dhe masave të egra e barbare të regjimeve serbe për asimilimin e shqiptarëve të Sanxhakut – ky njoftim aq i mirëpritur ka habitur për mirë edhe Amina Nuraj e cila shkruan se më në fund “Shkronjat e alfabetit tonë në Sanzhak”, po u mësohen fëmijve shqiptarë atje. Mos qofsha gabim është hera e parë që ofrohet një kurs për mësimin e gjuhës shqipe në Sanzhak, që nga koha kur Ernest Koliqi, si Ministër i Arsimit i Shqipërisë në vitet 1941-44 ka dërguar mësues anë e mbanë trojeve shqiptatre, përfshir Sanxhakun, për tu mësuar gjuhën shqipe banorëve shqiptarë të atyre anëve. Frank Shkreli: Amaneti i Ernest Koliqit dhe roli i tij në hapjen e shkollave shqipe “Nëse dikush do të më kishte thënë se pas trembëdhjetë vjetësh do të isha në gjëndje të hapja një zyrë të Këshillit Kombëtar Shqiptar në Pazarin e Ri (Novi Pazar) dhe se një vit më vonë do të fillonim një kurs të gjuhës shqipe, nuk do ta kisha besuar, kurrë”, është shprehur këto ditë aktvistja e njohur e të drejtave të shqiptarëve në Sanzhak.  Duke shtuar se, “Jam e lumtur sepse fëmijët e Sanzhakut nuk kanë nevojë të kalojnë nepër ato që kalova unë dhe nuk kanë nevojë të mësojnë gjuhën e tyre amëtare nepërmjet internetit, siç bëra unë. Dikur ishte vetëm një ëndërr për mua, por sot e jetoj atë ëndërr dhe çdo ditë pëpiqem të jem sa më aktive që të jetë e mundur dhe një bijë e Atdheut tim, bijë që e meriton Atdheu im”, shprehet Amina Nuraj.

Për fat të keq, Sanxhaku me rrethe ka qenë — ndonëse historikisht — i banuar me shumicë shqiptare, politika e egër asimiluse e zbatuar nga Jugosllavia monarkisto-fashiste-komuniste gjatë dekadave, regjimet serbe me politikat e tyre barbare, kanë detyruar shqiptarët të asimilohen në një “kombësi” artificiale të ashtuquajtur “boshnjake”, duke i regjistruar shqiptarët autoktonë, si të tillë, ose si myslimanë serb me shtetësi serbe. Vërejtsit e të drejtave të njeriut gjatë viteve kanë konstatuar se gjatë dekadave nën komunizëm, shqiptarët e Sanxhakut, mund të kenë qenë ndër më të disskriminuarit e grupeve etnike në Serbi dhe ish-Jugosllavi.  Sot e kësaj dite, po të deklarohesh shqiptar në Sanxhak, mundësitë për një punë në shtet ose administratë janë 0, sipas vërejtësve të të drejtave të njeriut në ato anë.  Por, lajmi sot për fillimin sado modest të kursit për mësimin e gjuhës shqipe në Sanzhak, është një lajm i mirë, nëqoftse regjimi serb në Beograd lejon më në fund qqë edhe shqiptarët e asaj krahine të gëzojnë të drejtat e tyre kombëtare, siç është mësimi dhe përdorimi i gjuhës amëtare në jetën e përditshme.

Sidoqoftë, Ernest Koliqi, Rexhep Krasniqi dhe shumë burra të kohës së tyre që, pothuaj një shekull më parë, dërguan mësues nga e gjithë Shqipëria për të hapur shkollat shqipe anë e mbanë trojeve shqiptare, përfshir Sanxhakun, gëzohen dhe duatrokisin sot fillimin e mësimit të gjuhës shqipe në Sanxhak, me shpresën për hapjen, eventualisht, zyrtare të shkollave të rregullta shqip për shqiptarët e asaj zone me një numër prej pothuaj 400-mijë, megjithse shumica të asimiluar, por gjithnjë, në zemër e mendje, e ndjejnë veten shqiptarë. Sado fillim modest që t’i duket dikujt, fillimin e mësimit të gjuhës shqipe në Sanzhak, Profesor Ernest Koliqi — mbështetsi dhe e promovuesi i mësimit të gjuhës shqipe anë e mbanë trojeve shqiptare — do ta quante si një prej “krojeve të reja në Parnazin Shqiptar”.

Uroj dhe i lutem Zotit që kjo nismë të shënojë fate të mira për të gjithë, përfshir aktivisten Amina Nuraj, sidomos për pjesëmarrësit e parë, një nismë kjo që mund të quhet historike. Por, në veçanti të jetë një ogur i mirë për përhapjen e kulturës dhe të gjuhës shqipe, në mbrojtje të identitetit kombëtar të shqiptarëve autoktonë të asaj krahine, nën Serbinë.

Amina Nuraj – “Familja e babait tim e ka origjinën nga Rugova, fisi Shkreli, i ardhur në Guci në vitin 1680 dhe në Pazarin e Ri më 1717 – dy vëllezër dhe një motër. Gjyshja ime (nëna e babës) dhe familja e saj janë me fis nga Dukagjin, të njohur nga Kosova, gjithashtu. Gjyshja ime (nëna e nenës është nga Kaçapori i Rozhajës, nga fis Kuçi. Ndërsa Gjyshi (baba i nënës është nga familja Shaqiri e Bijelo Poljës”, ka shkruar Amina Nuraj në faqën e saj Fejsbuk, duke shpjeguar prejardhjen e familjes së saj).  Frank Shkreli: Shqiptarët nën Serbi, “Na jemë shqyptarë, bre birë”! | Gazeta Telegraf

Frank Shkreli

Amina Nuraj, bijë Shkreli e mbesë Dukagjini vazhdon të “Punojë për shqiptarët në Sanxhak dhe rikthimin e Kombit shqiptar”.

Ernest Koliqi, ish-Ministër i Arsimit ka dhënë urdhër për hapjen e shkollave shqipe (1941-44) anë e mbanë trojeve shqiptare, përfshir Sanzhakun – do ta quante nismën për fillimin e mësimit të gjuhës shqipe në Sanzhak, si një prej “Krojeve të reja në Parnazin Shqiptar”. Ashtu qoftë!

        Grupi i parë prej 47 vetash për kursin e gjuhës shqipe në Sanxhak

Në kohën e Ernest Koliqit dhe bashkpuntorëve të tij, shkollat ishin në gjuhë shqipe 1941- 44.  Nxënsit me plisa të bardhë ndërsa valvitej flamuri kombëtar.

           Amina Nuraj në një tubim në Tiranë: Gjaku i Shqiptarit nuk bëhet ujë

Nga Merlin Tushe/

Të jesh prind është një nga përvojat më universale. Prindërit janë një fener i jetës së një fëmije. Ata vendosin themelet për fëmijët, i ushqejnë, i edukojnë dhe i pajisin ata për të qenë të aftë përgjatë jetës së tyre. Prindërit mbrojnë fëmijët e tyre dhe bëjnë sakrifica të panumërta vetëmohuese për të siguruar rritjen e tyre. Sfidat e prindërimit paraqiten shumë kohë më përpara se fëmija të vijë në jetë.

Bazuar në Rezolutën 66/292 të vitit 2012, Asambleja e Kombeve të Bashkuara miratoi “Ditën Globale të Prindërve”. Kjo ditë celebrohet çdo vit më 1 Qershor në SHBA e më gjerë dhe synon të nderojë prindërit për angazhimin e tyre ndaj fëmijëve dhe sakrificat e tyre gjatë gjithë jetës për familjen. Të jesh prind nuk është një shëtitje në park, në natyrë – është përgjegjësi, është përkushtim. 

Pas përvojës jetësore, referuar edhe raporteve të OKB-së, marrëdhënia njerëzore prind-fëmijë është lidhja më e rëndësishme dhe e vërtetë që shumica prej nesh do ketë ndonjëherë. Ndaj dhe përkushtimi i prindërve respektohet dhe vlerësohet në këtë ditë. Është më se thelbësore që një fëmijë të rritet me prindër dhe në një mjedis të shëndetshëm, pasi prindërit janë modeli i së ardhmes së tyre.

Prindërit kanë përgjegjësinë kryesore ndaj pasardhësve të tyre dhe rëndësinë e roleve  të tyre në zhvillimin e fëmijëve. Nëse një prind (babai i fëmijës) mohon fëmijën e tij, shkakton trauma të forta emocionale tek nëna dhe fëmija. Mospagimi në kohë dhe me dashje i mbështetjes financiare që një prind është i detyruar të japë me vendim gjykate ndaj fëmijës së tij/saj, Ligji Federal në SHBA e njeh si krim dhe kjo rezulton me gjoba, burgim dhe dënime të tjera. Ky ligj duhet zbatuar edhe në Shqipëri, pasi në dy rastet e mësipërme këto situata, përveç traumave të forta emocionale sjellin edhe shkatërrimin e jetës së nënës dhe fëmijës.

Duke u njohur me rolin jetësor që luajnë familjet, prindërit dhe kujdestarët në mirëqenien dhe zhvillimin e fëmijëve, në takimet e ndryshme që organizon çdo vit OKB, pjesëmarrësit flasin për rolin e rëndësishëm që luan familja në mbështetje të arsimimit dhe edukimit ekonomik të fëmijëve dhe krejt familjes. Me rritjen e mirëqënies familjare përmbushen edhe objektivat e zhvillimit të mijëvjeçarit, duke synuar zhvillimin mendor në të gjithë botën.

Sipas OKB-së, familja ka një ndikim të drejtëpërdrejtë ndaj paqes e zhvillimit njerëzor dhe pohon se një martesë e fortë i shërben domosdoshmërisht shëndetit, familjes dhe jetës sociale në tërësi. Gjithashtu Kombet e Bashkuara deklarojnë se kjo ditë tashmë festohet në mbarë botën.

Duke ndjekur nga afër disa evente të OKB-së për “Ditën Globale të Prindërve”, vemë re se diskutimet kryesisht përqëndrohen tek roli thelbësor i prindërve në familje. Në kumtesat e tyre folësit ndihen krenarë që marrin pjesë në takime të tilla. Këtë gjë ia atribuojnë prindërve të tyre, që i lindën, rritën dhe shkolluan për të qenë të aftë e të denjë për familjen e shoqërinë. Në shenjë mirënjohje dhe respekti falenderojnë prindërit e tyre për kujdesin e treguar.

Pas përfundimit të diskutimeve, mbahet koncert artistik dhe në monitor paraqiten pamje nga aktivitete ndër vite të OKB-së për prindërit e gjeneratat e reja. Është vërtetë kënaqësi tek dëgjon me vëmendje se si personalitete nga bota flasin me aq dashuri për prindërit e tyre, momente këto që të krijojnë respekt e mirënjohje të veçantë për këtë ditë. Pas diskutimeve të shumta dhe ideve të ngritura nga ky panel, Kombet e Bashkuara vlerësojnë kontributin e gjithësecilit, duke e quajtur këtë ditë si një ditë historike për të ardhmen e familjes në të gjithë globin.

Por sa e rëndësishme është kjo datë edhe për ne shqiptarët kudo që jetojmë e punojmë? Kemi shumë raste ndër shqiptarë, ku fëmijët braktisin prindërit e tyre. Nuk tregojnë dëshirën e vullnetin e mirë për t’i shërbyer atyre në moshën më kritike që ata ndodhen, kur janë të sëmurë e të pa aftë për t’i shërbyer vetvetes. Paraqiten indiferentë e mosmirënjohës ndaj dashurisë, sakrificës dhe kujdesit që prindërit treguan për rritjen dhe edukimin e fëmijëve të tyre. Arsyet për moskujdesjen ndaj prindërve janë nga më të ndryshmet, të llojit “dua të shikoj jetën time, rehatinë e familjes time”, etj. Aq të pashpirtë tregohen, sa që arrijnë deri aty sa të mos t’i vizitojnë e as në telefon mos t’i marrin për vite prindërit e tyre. 

Justifikime për t’ju shmangur përgjegjësisë së kujdesit ndaj prindërve…. Sigurisht arsyet edhe mund të qëndrojnë, por mos duket çudi që më pas vijnë pasojat – mosmarrëveshjet, debatet mes fëmijëve e familjeve. Sado i hidhur, ky është realiteti çfarë ndodh rreth nesh e këto jane fakte të pamohueshme të sjelljes së pandërgjegjshme të disa individëve ndaj kujdesit të prindërve. 

Kujdesi ndaj prindërve nuk është detyrim ligjor, por nuk mbaron këtu. Këto situata kanë ndodhur e do të ndodhin përsëri. Por institucionet shtetërore, arsimore, të edukimit e të pavaruara duhet të punojnë më shumë për ndërgjegjësimin e kujdesit të fëmijëve ndaj prindërve dhe krejt familjes. 

Kudo sot, edhe në Shqipëri janë hapur qendra për kujdesin e të moshuarve, por krehja e flokëve, një përqafim i ngrohtë apo edhe një telefonatë e fëmijës ndaj prindërve, zbukuron ditën e tyre, i zgjat edhe jetën.

Nga Frank Shkreli*

Titulli i plotë i librit është: “E VËRTETA: PAVARËSIA E KOSOVËS, AMERIKA DHE DIASPORA”, e autorit Ekrem Bardha, njërit prej eksponentëve dhe aktivistëve më të njohur të diasporës shqiptare në 60-vitet e kaluara — emigracionit të vjetër dhe të re – gjithnjë aktiv në mbrojtje të çeshtjes kombëtare këtu në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.  

Në botën shqiptare, poredhe ataë amerikane, Ekrem Bardha njihet si biznismen i suksesshëm, filantrop, aktivist i palodhur i komunitetit shqiptaro-amerikan. Mbi të gjitha, gjatë dekadave, ai e ka dalluar veten si promovues dhe mbështetës i palodhur i të drejtave të shqiptarëve në Shqipëri, në Kosovë dhe anë e mbanë trojeve shqiptare. Por, njihet, sidomos, dedikimi i tij ndaj “çeshtjes së Kosovës”, siç i referoheshim në atë kohë dramës njerëzore nepër të cilën po kalonte Kosova, veçanërisht gjatë 1980-1990-ave, por jo vetëm Kosova.  

Lista është e gjatë e presidentëve, senatorëve, e kongresmenëve amerikanë dhe Sekretarëve Amerikanë të Shtetit, me të cilët ka bashkpunuar Z. Bardha në mbrojtje të interesave kombëtare këtu në Amerikë — përfshir edhe disa udhëheqës evropianë dhe personalitete të tjera amerikane dhe botërore, një listë që autori Bardha e boton në librin e tij. Ai i falënderon të gjithë në emër të diasporës shqiptare në Amerikë dhe në emër të Këshillit Kombëtar Shqiptaro-amerikan (NAAC) – për ndihmën që i kanë dhënë çështjes shqiptare në përgjithësi gjatë dekadave të fundit të shekullit të kaluar dhe në fillim të shekullit XXI. 

Në librin e tij më të fundit, “E Vërteta: Pavarësia e Kosovës, Amerika dhe Diaspora”, Ekrem Bardha thekson se ai e botoi këtë libër pasi “Me keqardhje ka konstatuar se roli i diasporës për çlirimin e Kosovës, ose është lenë në hije ose është harruar”, shkruan ai. “Prandaj, e shoh detyrim ndaj çdo përfaqsuesi të Diasporës të hedhë dritë mbi të vërtetat e këtij kontributi, sipas rolit që ka luajtur, për ta berë të plotë, sa më të vërtetë fitoren dhe pavarësinë e Kosovës”, nënvijon autori Ekrem Bardha.

Rolin që ka luajtuar dhe influencën që ka ushtruar komuniteti shqiptaro-amerikan në Shtetet e Bashkuara, për pothuaj një gjysëm shekulli në mbrojtje të drejtave të shqiptarëve dhe çeshtjes kombëtare, në përgjithësi, Zoti Bardha e krahason me periudhën e artë të Skenderbeut kur Kryetrimi i shqiptarëve Gjergj Kastrioti-Skenderbe ka bashkuar principatat shqiptare për të mundur hordhitë otomane në tokën shqiptare – dhe bën një krahasim edhe me kohën e Nolit e të Konicës, në fillim shekullin e kaluar, kur të bashkuar në Vatrën shqiptare, diaspora shqiptare në Amerikë ndihmoi në shpëtimin e Shqipërisë nga coptimi i saj.

I kishte ardhur radha brezit të shqiptarëve si Ekrem Bardha me shokë – burri i mirë me shokë shumë – për të bindur “Aleatin e madh të Shqipërisë dhe të shqiptarëve, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, se gjysma e Kombit shqiptar ishte në rrezik të zhdkukjes – spastrimit etnik nga Serbia terroriste. Se “shqiptarët e Kosovës duhej të shpëtonin nga gjencoidi i egër serb”, një objektiv që “komuniteti ia arrijti këtij qëllimi”, me ndihmën e madhe të aleatës së vjetër të shqiptarëve, Amerikës, shkruan Bardha.  

Ai ven në dukje se rreth emërave në listën e gjatë të politikanëve më të lartë amerikanë — nga të dy partitë kryesore politike të Amerikës, republikanë dhe demokratë – aktivistët e komunitetit shqitaro-amerikan ishin të bashkuar me një mendim e me një qëllim, dhe me shumicë dërmuese, pa dallim, në këtë kauzë mbarë kombëtare, me miqët dhe mbështetsit tanaë tanë amerikanë. Kësaj kauze, thekson Bardha, iu bashkuan shqiptarë nga të gjitha trojet arbëroro-shqiptare. “Mund të ishim kolonjarë apo çamë, rugovas, shkodranë apo malësorë…Mund të kishim kundërshti për shumë gjëra, por e ndjenim veten shqiptarë-kosovarë”, shkruan Bardha në librin e tij më të ri.

Në të vërtetë, ashtu siç jam shprehur në një intervistë, që Z. Bardha më ka nderuar duke e botuar pjesërisht në librin e tij, komuniteti shqiptaro-amerikan, sado i vogël dhe pa ndonjë influencë të madhe në jetën politike amerikane deri atëherë, ishte përballë një armiku të fortë. Ish-Jugosllavia e asaj kohe gëzonte një status të veçant në Washington dhe ndonëse kishte një regjim komunist, konsideorhej si një “komunizëm me fytyrë njerëzore”, nga një pjesë e amdhe e botës perëndimore të asaj kohe.  Por këtij vlerësimi i doli boja shumë shpejt dhe ishte pikërisht komuniteti shqiptaro- amerikan ai i cili, eventualisht, bindi Washingtonin se të drejtat e njeriut, e sidomos të drejtat e shqiptarëve po shkeleshin pa asnjë ndëshkim nga regjimi jugosllav, në kundërshtim me çdo marrveshje ndërkombëtare dhe dokumentash për të drejtat e njeriut, të nënshkruara nga ish-Jugosllavia komuniste. Ndoshta shembulli më flagrant i shkeljes së të drejtave të njeriut që u “hapi sytë” amerikanëve, të pakën fillimisht, ishte “rasti i Pjetër Ivezaj”, një malësor nga Malësia e Madhe nën Mal të Zi i cili, gjatë një vizite në vendlindje, qe dënuar me shtatë vjetë burg nga ish-Jugosllavia komuniste, i akuzuar për pjesëmarrje në demonstrata anti-jugosllave në Detroit, por i cili u lirua pastaj me ndërhyrjen e Shteteve të Bashkuara. 

“Rasti Ivezaj” u soll në vëmendjen e autoriteteve qeveritare të Washington nga Z. Ekrem Bardha nepërmjet mikut të tij, njërit prej përfaqsuesve të shtetit Michigan në Kongresin e Shteteve të Bashkuara, Z. William Broomfield. Kongresisti Broomfield kishte organizuar me kolegët e tij sesion-dëgjimi për këtë rast në Kongresin e Shteteve të Bashkuara.

Më kujtohet si të kishte ndodhur dje, pasi isha duke raportua për Zërin e Amerikës, zhvillimet e punës së Komisionit për Punët e Jashtme të Kongresit, ku komuniteti shqiptar i Detroitit me në krye Z. Ekrem Bardha, i kishte kërkuar Kongresistit William Broomfield nga zona e tij elektorale që Kongresi amerikan të shqyrtonte rastin e arrestimit të Pjetër Ivezajt. Besoj se për herë të parë në Washington u pa fillimi i rolit dhe influencës së komunitetit shqiptaro-amerikan, në ekspozimin e shkeljes së të drejtave të shqiptarëve nën ish-Jugosllavi.  Ishte gjatë atij sesioni-dëshmi të Kongresit që miku i Z. Bardha, kongresisti William Broomfield u ngrit nga karriga dhe vajti për t’i telefonuar “live” nga salla e Kongresit, ambasadorit amerikan në Beograd për t’i kërkuar atij shpjegime nga autoritetet jugosllave për burgosjen dhe lirimin e menjëhershëm të Pjetër Ivezajt, shqiptaro-amerikanit me shtetësi amerikane.   Ashtu edhe ndodhi. Ai u lirua pothuaj menjëherë nga burgjet jugosllave dhe “rasti Ivezaj” shënoi fillimin e venitjes së statusit të Jugosllavisë si shtet i favorizuar në Washington, fal komunitetit shqiptaro-amerikan në Detroit dhe mikut të Z. Ekrem Bardha, kongresistit William Broomfield. Si asnjë herë më parë, arrestimi i Pjetër Ivezajt nga jugosllavët dhe ndërhyrja e kongresistit Broomfield për lirimin e tij, bëri që Kongresi amerikan të këthente sytë dhe të fokusohej, më seriozisht se kurrrë më parë, drejt çështjes shqiptare në ish-Jugosllavi. 

Ky rast, ndoshta, do të përbënte provën më të mirë të rolit dhe fillimit të influencës që do të ushtronte, për dekada më vonë, komuniteti shqiptaro-amerikan në qarqet më të larta të politikës së Shteteve të Bashkuara në favor të çeshtjes kombëtare dhe të drejtave të njeriut për shqiptarët në trojet e veta shekullore.

Ashtu siç sugjeron edhe titulli i librit të Zotit Bardha, “E Vërteta: Pavarësia e Kosovës, Amerika dhe Diaspora”, një vepër prej 525 faqesh, i kushtohet kryesisht Kosovës, por edhe periudhës së rivendosjes së marrëdhënieve shqiptaro-amerikane në Mars, 1991 — shumë kujtimeve personale të tija me udhëheqsit më të lartë të Shteteve të Bashkuara dhe të veprimtarive të shumta që Z. Bardha ka ndërmarrë — në bashkrendim dhe bashkpunim me shumë bashkatdhetarë të tjerë këtu në Shtetet e Bashkuara, të cilët kanë kontribuar gjithashtu masivisht, duke e berë lobimin shqiptar ndër më të fuqishmit në atë atë kohë, në Washington. 

Libr i Z. Bardha është një vepër që dokumenton me burime dhe dokumenta të dorës së parë, përfshirë fotografi, rrugëtimin e vështirë drejtë luftës për liri e pavarësi të Kosovës dhe të drejtave të njeriut për shqiptarët anë e mbanë trojeve shqiptare. Dokumenton të Vërtetën, siç sugjeron edhe titulli i librit, rolin personal të autorit me zyrtarë të lartë amerikanë dhe bashkpunimin e tij për lirinë e Kosovës dhe për të drejtat e njeriut për të gjithë shqiptarët, me protagonistë të tjerë shqiptaro-amerikanë. Z. Bardha i ofron lexuesit fakte dhe raste që publiku i gjerë nuk besoj se i di, ndërsa ai paraqet dokumentacion, fotografi, komunikime, letër shkëmbime, përshkruan takime, lobime dhe qasje të guximshme sfiduese për të gjitha palët, qoftë edhe në radhët e komunitetit, po edhe me bashkbisedues të ndryshëm, të interesuar për çështjen shqiptare në Ballkan.  

Vepra e Z. Bardha është një libër i pasur me kujtime, që dëshmon rrugëtimin e vështirë drejt pavarësisë së Kosovës dhe rolin e protagonistëve kryesorë të Diasporës shqiptare në Amerikë, siç është Z. Bardha. Libri është i pasur me fakte që shumë nuk i dinë, përfshir takime, lobime, qasje shpeshëherë të guximshme dhe sfiduese, tensione të lloj-llojshme, përgjegjësi dhe emocione intensive – shpesh edhe me përfaqësues të niveleve më të larta të vendim-marrjes qevritare amerikane, qoftë nga dega legjislative, qoftë nga një pjesë e medias, qoftë nga diplomacia amerikane që besonte në stabilitetin e Ballkanit – shpesh në kurriz të të drejtave të njeriut — dhe nuk dëshironte t’i turbullonte moçalet politike të Ballkanit. Një libër që teksa rrëfen lirisht, e zhvendos lexuesin emocionalisht dhe shpirtërisht në përjetimin e një prej ngjarjeve tragjike por më thelbësore të shqiptarëve në historinë e fund shekullit të kaluar dhe në fillim të shekullit të ri, jo vetëm të historisë kombëtare të shqiptarëve, por edhe të Ballkanit Perëndimor dhe Evropës në terësi.

Çështja e Kosovës – liria dhe pavarësia e saj si shtet – shembja e Murit të Berlinit dhe tranzicioni post-komunist në Shqipëri, ishin kauza historike kombëtare që kumbonin vazhdimisht, natë e ditë, në veshët tonë gjatë periudhës për të cilën shkruan z. Bardha në librin e tij: “E Vërteta: Pavarësia e Kosovës, Amerika dhe Diaspora”.  Liria dhe demokracia e vërtetë për Shqipërinë dhe për Kosovën ishin kauza dhe ide që në rininë tonë, na entuziazmonin të gjithëve sepse kishin të njëjtin kuptim dhe rendësi për mbijetesën e Kombit shqiptar në pavarësi, liri e demokraci, për një shumicë dërmuese të shqiptarëve, të pakën këtu në Shtetet e Bashkuara, për rolibn e të cilit shkruan autori Bardha. 

Libri i Z. Bardha është një dokument që tregon se komuniteti shqiptaro-amerikan luajti rolin dhe kreu misionin që u kishte ngarkuar historia shqiptarëve të Amerikës – për të dytën herë në historinë e këtij komuniteti në SHBA – në fillim dhe në mbarim të shekullit të kaluar. Libri, “E Vërteta: Pavarësia e Kosovës, Amerika dhe Diaspora” është një dokument i të vërtetës ashtu si mund t’a pasqyrojë një protagonist kryesor i komunitetit shqiptaro-amerikan, si Z. Ekrem Bardha, një pjesëmarrës patriot shqiptaro-amerikan me ndërgjegje të shëndoshë njerëzore dhe me dashuri të sinqert për Kosovën dhe Shqipërinë.  Por edhe me mirënjohje të thellë për ndihmën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës – këtij vendi të bekuar për të gjithë ne, për ndihmën e pakursyer të Amerikës gjatë historisë, në mbështetje të ekzistencës së racës shqiptare dhe të drejtave kombëtare të shqiptarëve. Përfshir historinë moderne të angazhimit të përbashkët të komunitetit shqiptaro-amerikan në mbrojtje të të drejtave të shqiptarëve në Ballkanin Perëndimor, për të cilën lexojmë në kujtimet e bashkatdhetarit Ekrem Bardha, të cilin e përgëzoj për punën e vlefshme dhe për ndërmarrjen bujare për të qitur në dritë të Vërtetën, siç e ka përjetuar ai vet.  

Duke marrë parasyshë situatën politike aktuale në Shqipëri dhe në Kosovë – por edhe marrëdhëniet midis tyre – uroj që përpjekjet, mundi dhe investimet e komunitetit shqiptaro-amerikan gjatë gjysëm shekullit të kaluar të mos kenë shkuar më kot. Të gjithë e dijmë se gjëndja është serioze, sidomos, largimi në masë i shqiptarëve të dëshpëruar sidomos nga Shqipëria, por edhe nga Kosova, drejt Evropës Perëndimore, për një jetë më të mirë, më të lirë dhe më të drejtë për të gjithë e pa dallim – kauza këto për të cilat luftoi komuniteti shqiptaro-amerikan për dekada, për t’ua siguruar bashkvëllëzërve tanë në trojet shqiptare. Le të shpresojmë se ndonëse situata aktuale politike dhe ekonomike në Shqipëri dhe në Kosovë është tepër serioze — lutemi që mos jetë e pa shpresë!

Frank Shkreli

 .

Kopertina e librit të autorit, Z. Ekrem Bardha

Në një nga aktivitetet tona të përbashkëta me Z. Ekrem Bardha, në Kongresin Amerikan, në fillim të viteve 1990-ta — duke u përshëndetur me ish-Ambasadorin amerikan në Shqipëri, Z. William Ryerson.

*Ribotim.